| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សំយុត្តនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
៩. បាលិលេយ្យសុត្តវណ្ណនា
9. Pālileyyasuttavaṇṇanā
៨១. នវមេ ចារិកំ បក្កាមីតិ កោសម្ពិកានំ ភិក្ខូនំ កលហកាលេ សត្ថា ឯកទិវសំ ទីឃីតិស្ស កោសលរញ្ញោ វត្ថុំ អាហរិត្វា ‘‘ន ហិ វេរេន វេរានិ, សម្មន្តីធ កុទាចន’’ន្តិអាទីហិ (ធ. ប. ៥) គាថាហិ ឱវទតិ។ តំទិវសំ តេសំ កលហំ ករោន្តានំយេវ រត្តិ វិភាតា។ ទុតិយទិវសេបិ ភគវា តមេវ វត្ថុំ កថេសិ។ តំទិវសម្បិ តេសំ កលហំ ករោន្តានំយេវ រត្តិ វិភាតា។ តតិយទិវសេបិ ភគវា តមេវ វត្ថុំ កថេសិ។ អថ នំ អញ្ញតរោ ភិក្ខុ ឯវមាហ – ‘‘អប្បោស្សុក្កោ, ភន្តេ, ភគវា ទិដ្ឋធម្មសុខវិហារំ អនុយុត្តោ វិហរតុ, មយមេតេន ភណ្ឌនេន កលហេន វិគ្គហេន វិវាទេន បញ្ញាយិស្សាមា’’តិ។ សត្ថា ‘‘បរិយាទិណ្ណរូបចិត្តា ខោ ឥមេ មោឃបុរិសា, ន ឥមេ សក្កា សញ្ញាបេតុ’’ន្តិ ចិន្តេត្វា – ‘‘កិំ មយ្ហំ ឥមេហិ, ឯកចារវាសំ វសិស្សាមី’’តិ? សោ បាតោវ សរីរបដិជគ្គនំ កត្វា កោសម្ពិយំ បិណ្ឌាយ ចរិត្វា កញ្ចិបិ អនាមន្តេត្វា ឯកោវ អទុតិយោ ចារិកំ បក្កាមិ។
81. Navame cārikaṃ pakkāmīti kosambikānaṃ bhikkhūnaṃ kalahakāle satthā ekadivasaṃ dīghītissa kosalarañño vatthuṃ āharitvā ‘‘na hi verena verāni, sammantīdha kudācana’’ntiādīhi (dha. pa. 5) gāthāhi ovadati. Taṃdivasaṃ tesaṃ kalahaṃ karontānaṃyeva ratti vibhātā. Dutiyadivasepi bhagavā tameva vatthuṃ kathesi. Taṃdivasampi tesaṃ kalahaṃ karontānaṃyeva ratti vibhātā. Tatiyadivasepi bhagavā tameva vatthuṃ kathesi. Atha naṃ aññataro bhikkhu evamāha – ‘‘appossukko, bhante, bhagavā diṭṭhadhammasukhavihāraṃ anuyutto viharatu, mayametena bhaṇḍanena kalahena viggahena vivādena paññāyissāmā’’ti. Satthā ‘‘pariyādiṇṇarūpacittā kho ime moghapurisā, na ime sakkā saññāpetu’’nti cintetvā – ‘‘kiṃ mayhaṃ imehi, ekacāravāsaṃ vasissāmī’’ti? So pātova sarīrapaṭijagganaṃ katvā kosambiyaṃ piṇḍāya caritvā kañcipi anāmantetvā ekova adutiyo cārikaṃ pakkāmi.
យស្មិំ, អាវុសោ, សមយេតិ ឥទំ ថេរោ យស្មាស្ស អជ្ជ ភគវា ឯកេន ភិក្ខុនា សទ្ធិំ បក្កមិស្សតិ, អជ្ជ ទ្វីហិ, អជ្ជ សតេន, អជ្ជ សហស្សេន, អជ្ជ ឯកកោវាតិ សព្ពោ ភគវតោ ចារោ វិទិតោ បាកដោ បច្ចក្ខោ, តស្មា អាហ។
Yasmiṃ, āvuso, samayeti idaṃ thero yasmāssa ajja bhagavā ekena bhikkhunā saddhiṃ pakkamissati, ajja dvīhi, ajja satena, ajja sahassena, ajja ekakovāti sabbo bhagavato cāro vidito pākaṭo paccakkho, tasmā āha.
អនុបុព្ពេនាតិ គាមនិគមបដិបាដិយា បិណ្ឌាយ ចរមានោ ឯកចារវាសំ តាវ វសមានំ ភិក្ខុំ បស្សិតុកាមោ ហុត្វា ពាលកលោណការគាមំ អគមាសិ។ តត្ថ ភគុត្ថេរស្ស សកលបច្ឆាភត្តញ្ចេវ តិយាមរត្តិញ្ច ឯកចារវាសេ អានិសំសំ កថេត្វា បុនទិវសេ តេន បច្ឆាសមណេន បិណ្ឌាយ ចរិត្វា តំ តត្ថេវ និវត្តេត្វា ‘‘សមគ្គវាសំ វសមានេ តយោ កុលបុត្តេ បស្សិស្សាមី’’តិ បាចីនវំសមិគទាយំ អគមាសិ។ តេសម្បិ សកលបច្ឆាភត្តញ្ចេវ តិយាមរត្តិញ្ច ឯកចារវាសេ អានិសំសំ កថេត្វា តេ តត្ថេវ និវត្តេត្វា ឯកកោវ បាលិលេយ្យ នគរាភិមុខោ បក្កមិត្វា អនុបុព្ពេន បាលិលេយ្យនគរំ សម្បត្តោ។ តេន វុត្តំ – ‘‘អនុបុព្ពេន ចារិកំ ចរមានោ យេន បាលិលេយ្យកំ, តទវសរី’’តិ។
Anupubbenāti gāmanigamapaṭipāṭiyā piṇḍāya caramāno ekacāravāsaṃ tāva vasamānaṃ bhikkhuṃ passitukāmo hutvā bālakaloṇakāragāmaṃ agamāsi. Tattha bhaguttherassa sakalapacchābhattañceva tiyāmarattiñca ekacāravāse ānisaṃsaṃ kathetvā punadivase tena pacchāsamaṇena piṇḍāya caritvā taṃ tattheva nivattetvā ‘‘samaggavāsaṃ vasamāne tayo kulaputte passissāmī’’ti pācīnavaṃsamigadāyaṃ agamāsi. Tesampi sakalapacchābhattañceva tiyāmarattiñca ekacāravāse ānisaṃsaṃ kathetvā te tattheva nivattetvā ekakova pālileyya nagarābhimukho pakkamitvā anupubbena pālileyyanagaraṃ sampatto. Tena vuttaṃ – ‘‘anupubbena cārikaṃ caramāno yena pālileyyakaṃ, tadavasarī’’ti.
ភទ្ទសាលមូលេតិ បាលិលេយ្យវាសិនោ ភគវតោ ទានំ ទត្វា បាលិលេយ្យតោ អវិទូរេ រក្ខិតវនសណ្ឌោ នាម អត្ថិ, តត្ថ ភគវតោ បណ្ណសាលំ កត្វា ‘‘ឯត្ថ វសថា’’តិ បដិញ្ញំ ការេត្វា វាសយិំសុ។ ភទ្ទសាលោ បន តត្ថេកោ មនាបោ លទ្ធកោ សាលរុក្ខោ។ ភគវា តំ នគរំ ឧបនិស្សាយ តស្មិំ វនសណ្ឌេ បណ្ណសាលសមីបេ តស្មិំ រុក្ខមូលេ វិហរតិ។ តេន វុត្តំ ‘‘ភទ្ទសាលមូលេ’’តិ។
Bhaddasālamūleti pālileyyavāsino bhagavato dānaṃ datvā pālileyyato avidūre rakkhitavanasaṇḍo nāma atthi, tattha bhagavato paṇṇasālaṃ katvā ‘‘ettha vasathā’’ti paṭiññaṃ kāretvā vāsayiṃsu. Bhaddasālo pana tattheko manāpo laddhako sālarukkho. Bhagavā taṃ nagaraṃ upanissāya tasmiṃ vanasaṇḍe paṇṇasālasamīpe tasmiṃ rukkhamūle viharati. Tena vuttaṃ ‘‘bhaddasālamūle’’ti.
ឯវំ វិហរន្តេ បនេត្ថ តថាគតេ អញ្ញតរោ ហត្ថិនាគោ ហត្ថិនីហិ ហត្ថិបោតកាទីហិ គោចរភូមិតិត្ថោគាហនាទីសុ ឧព្ពាឡ្ហោ យូថេ ឧក្កណ្ឋិតោ ‘‘កិំ មេ ឥមេហិ ហត្ថីហី’’តិ? យូថំ បហាយ មនុស្សបថំ គច្ឆន្តោ បាលិលេយ្យកវនសណ្ឌេ ភគវន្តំ ទិស្វា ឃដសហស្សេន និព្ពាបិតសន្តាបោ វិយ និព្ពុតោ ហុត្វា សត្ថុ សន្តិកេ អដ្ឋាសិ។ សោ តតោ បដ្ឋាយ សត្ថុ វត្តបដិវត្តំ ករោន្តោ មុខធោវនំ ទេតិ, ន្ហានោទកំ អាហរតិ, ទន្តកដ្ឋំ ទេតិ, បរិវេណំ សម្មជ្ជតិ, អរញ្ញតោ មធុរានិ ផលាផលានិ អាហរិត្វា សត្ថុនោ ទេតិ។ សត្ថា បរិភោគំ ករោតិ។
Evaṃ viharante panettha tathāgate aññataro hatthināgo hatthinīhi hatthipotakādīhi gocarabhūmititthogāhanādīsu ubbāḷho yūthe ukkaṇṭhito ‘‘kiṃ me imehi hatthīhī’’ti? Yūthaṃ pahāya manussapathaṃ gacchanto pālileyyakavanasaṇḍe bhagavantaṃ disvā ghaṭasahassena nibbāpitasantāpo viya nibbuto hutvā satthu santike aṭṭhāsi. So tato paṭṭhāya satthu vattapaṭivattaṃ karonto mukhadhovanaṃ deti, nhānodakaṃ āharati, dantakaṭṭhaṃ deti, pariveṇaṃ sammajjati, araññato madhurāni phalāphalāni āharitvā satthuno deti. Satthā paribhogaṃ karoti.
ឯកទិវសំ សត្ថា រត្តិភាគសមនន្តរេ ចង្កមិត្វា បាសាណផលកេ និសីទិ។ ហត្ថីបិ អវិទូរេ ឋានេ អដ្ឋាសិ។ សត្ថា បច្ឆតោ ឱលោកេត្វា ន កិញ្ចិ អទ្ទស, ឯវំ បុរតោ ច ឧភយបស្សេសុ ច។ អថស្ស ‘‘សុខំ វតាហំ អញ្ញត្រ តេហិ ភណ្ឌនការកេហិ វសាមី’’តិ ចិត្តំ ឧប្បជ្ជិ។ ហត្ថិនោបិ ‘‘មយា នាមិតសាខំ អញ្ញេ ខាទន្តា នត្ថី’’តិអាទីនិ ចិន្តេត្វា – ‘‘សុខំ វត ឯកកោវ វសាមិ, សត្ថុ វត្តំ កាតុំ លភាមី’’តិ ចិត្តំ ឧប្បជ្ជិ។ សត្ថា អត្តនោ ចិត្តំ ឱលោកេត្វា – ‘‘មម តាវ ឦទិសំ ចិត្តំ, កីទិសំ នុ ខោ ហត្ថិស្សា’’តិ តស្សាបិ តាទិសមេវ ទិស្វា ‘‘សមេតិ នោ ចិត្ត’’ន្តិ ឥមំ ឧទានំ ឧទានេសិ –
Ekadivasaṃ satthā rattibhāgasamanantare caṅkamitvā pāsāṇaphalake nisīdi. Hatthīpi avidūre ṭhāne aṭṭhāsi. Satthā pacchato oloketvā na kiñci addasa, evaṃ purato ca ubhayapassesu ca. Athassa ‘‘sukhaṃ vatāhaṃ aññatra tehi bhaṇḍanakārakehi vasāmī’’ti cittaṃ uppajji. Hatthinopi ‘‘mayā nāmitasākhaṃ aññe khādantā natthī’’tiādīni cintetvā – ‘‘sukhaṃ vata ekakova vasāmi, satthu vattaṃ kātuṃ labhāmī’’ti cittaṃ uppajji. Satthā attano cittaṃ oloketvā – ‘‘mama tāva īdisaṃ cittaṃ, kīdisaṃ nu kho hatthissā’’ti tassāpi tādisameva disvā ‘‘sameti no citta’’nti imaṃ udānaṃ udānesi –
‘‘ឯតំ នាគស្ស នាគេន, ឦសាទន្តស្ស ហត្ថិនោ;
‘‘Etaṃ nāgassa nāgena, īsādantassa hatthino;
សមេតិ ចិត្តំ ចិត្តេន, យទេកោ រមតី វនេ’’តិ។ (មហាវ. ៤៦៧);
Sameti cittaṃ cittena, yadeko ramatī vane’’ti. (mahāva. 467);
អថ ខោ សម្ពហុលា ភិក្ខូតិ អថ ឯវំ តថាគតេ តត្ថ វិហរន្តេ បញ្ចសតា ទិសាសុ វស្សំវុត្ថា ភិក្ខូ។ យេនាយស្មា អានន្ទោតិ ‘‘សត្ថា កិរ ភិក្ខុសង្ឃំ បណាមេត្វា អរញ្ញំ បវិដ្ឋោ’’តិ អត្តនោ ធម្មតាយ សត្ថុ សន្តិកំ គន្តុំ អសក្កោន្តា យេនាយស្មា អានន្ទោ, តេនុបសង្កមិំសុ។
Atha kho sambahulā bhikkhūti atha evaṃ tathāgate tattha viharante pañcasatā disāsu vassaṃvutthā bhikkhū. Yenāyasmā ānandoti ‘‘satthā kira bhikkhusaṅghaṃ paṇāmetvā araññaṃ paviṭṭho’’ti attano dhammatāya satthu santikaṃ gantuṃ asakkontā yenāyasmā ānando, tenupasaṅkamiṃsu.
អនន្តរា អាសវានំ ខយោតិ មគ្គានន្តរំ អរហត្តផលំ។ វិចយសោតិ វិចយេន, តេសំ តេសំ ធម្មានំ សភាវវិចិននសមត្ថេន ញាណេន បរិច្ឆិន្ទិត្វាតិ អត្ថោ។ ធម្មោតិ សាសនធម្មោ។ ចត្តារោ សតិបដ្ឋានាតិអាទិ យេ យេ កោដ្ឋាសេ បរិច្ឆិន្ទិត្វា ធម្មោ ទេសិតោ, តេសំ បកាសនត្ថាយ វុត្តំ។ សមនុបស្សនាតិ ទិដ្ឋិសមនុបស្សនា។ សង្ខារោ សោតិ ទិដ្ឋិសង្ខារោ សោ។ តតោជោ សោ សង្ខារោតិ តតោ តណ្ហាតោ សោ សង្ខារោ ជាតោ។ តណ្ហាសម្បយុត្តេសុ ចិត្តេសុបិ ចតូសុ ចិត្តេសុ ឯស ជាយតិ។ សាបិ តណ្ហាតិ សា ទិដ្ឋិសង្ខារស្ស បច្ចយភូតា តណ្ហា។ សាបិ វេទនាតិ សា តណ្ហាយ បច្ចយភូតា វេទនា។ សោបិ ផស្សោតិ សោ វេទនាយ បច្ចយោ អវិជ្ជាសម្ផស្សោ។ សាបិ អវិជ្ជាតិ សា ផស្សសម្បយុត្តា អវិជ្ជា។
Anantarāāsavānaṃ khayoti maggānantaraṃ arahattaphalaṃ. Vicayasoti vicayena, tesaṃ tesaṃ dhammānaṃ sabhāvavicinanasamatthena ñāṇena paricchinditvāti attho. Dhammoti sāsanadhammo. Cattāro satipaṭṭhānātiādi ye ye koṭṭhāse paricchinditvā dhammo desito, tesaṃ pakāsanatthāya vuttaṃ. Samanupassanāti diṭṭhisamanupassanā. Saṅkhāro soti diṭṭhisaṅkhāro so. Tatojo so saṅkhāroti tato taṇhāto so saṅkhāro jāto. Taṇhāsampayuttesu cittesupi catūsu cittesu esa jāyati. Sāpi taṇhāti sā diṭṭhisaṅkhārassa paccayabhūtā taṇhā. Sāpi vedanāti sā taṇhāya paccayabhūtā vedanā. Sopi phassoti so vedanāya paccayo avijjāsamphasso. Sāpi avijjāti sā phassasampayuttā avijjā.
នោ ចស្សំ , នោ ច មេ សិយាតិ សចេ អហំ ន ភវេយ្យំ, មម បរិក្ខារោបិ ន ភវេយ្យ។ នាភវិស្សំ, ន មេ ភវិស្សតីតិ សចេ បន អាយតិម្បិ អហំ ន ភវិស្សាមិ, ឯវំ មម បរិក្ខារោបិ ន ភវិស្សតិ។ ឯត្តកេ ឋានេ ភគវា តេន ភិក្ខុនា គហិតគហិតទិដ្ឋិំ វិស្សជ្ជាបេន្តោ អាគតោ បុគ្គលជ្ឈាសយេនបិ ទេសនាវិលាសេនបិ។ តតោជោ សោ សង្ខារោតិ តណ្ហាសម្បយុត្តចិត្តេ វិចិកិច្ឆាវ នត្ថិ, កថំ វិចិកិច្ឆាសង្ខារោ តណ្ហាតោ ជាយតីតិ? អប្បហីនត្តា។ យស្ស ហិ តណ្ហាយ អប្បហីនាយ សោ ឧប្បជ្ជតិ, តំ សន្ធាយេតំ វុត្តំ។ ទិដ្ឋិយាបិ ឯសេវ នយោ លព្ភតិយេវ ចតូសុ ហិ ចិត្តុប្បាទេសុ សម្បយុត្តទិដ្ឋិ នាម នត្ថិ។ យស្មា បន តណ្ហាយ អប្បហីនត្តា សា ឧប្បជ្ជតិ, តស្មា តំ សន្ធាយ តត្រាបិ អយមត្ថោ យុជ្ជតិ។ ឥតិ ឥមស្មិំ សុត្តេ តេវីសតិយា ឋានេសុ អរហត្តំ បាបេត្វា វិបស្សនា កថិតា។ នវមំ។
No cassaṃ, no ca me siyāti sace ahaṃ na bhaveyyaṃ, mama parikkhāropi na bhaveyya. Nābhavissaṃ, na me bhavissatīti sace pana āyatimpi ahaṃ na bhavissāmi, evaṃ mama parikkhāropi na bhavissati. Ettake ṭhāne bhagavā tena bhikkhunā gahitagahitadiṭṭhiṃ vissajjāpento āgato puggalajjhāsayenapi desanāvilāsenapi. Tatojo so saṅkhāroti taṇhāsampayuttacitte vicikicchāva natthi, kathaṃ vicikicchāsaṅkhāro taṇhāto jāyatīti? Appahīnattā. Yassa hi taṇhāya appahīnāya so uppajjati, taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ. Diṭṭhiyāpi eseva nayo labbhatiyeva catūsu hi cittuppādesu sampayuttadiṭṭhi nāma natthi. Yasmā pana taṇhāya appahīnattā sā uppajjati, tasmā taṃ sandhāya tatrāpi ayamattho yujjati. Iti imasmiṃ sutte tevīsatiyā ṭhānesu arahattaṃ pāpetvā vipassanā kathitā. Navamaṃ.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / សំយុត្តនិកាយ • Saṃyuttanikāya / ៩. បាលិលេយ្យសុត្តំ • 9. Pālileyyasuttaṃ
ដីកា • Tīkā / សុត្តបិដក (ដីកា) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / សំយុត្តនិកាយ (ដីកា) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ៩. បាលិលេយ្យសុត្តវណ្ណនា • 9. Pālileyyasuttavaṇṇanā
