| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / વਿਮਤਿવਿਨੋਦਨੀ-ਟੀਕਾ • Vimativinodanī-ṭīkā |
ਪਾਲ਼ਿਮੁਤ੍ਤਕવਿਨਿਚ੍ਛਯવਣ੍ਣਨਾ
Pāḷimuttakavinicchayavaṇṇanā
ਛਤ੍ਤਦਣ੍ਡਗ੍ਗਾਹਕਂ ਸਲਾਕਪਞ੍ਜਰਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਯੋ ਪਞ੍ਜਰਸਲਾਕਾਨਂ ਮਜ੍ਝਟ੍ਠੋ ਬੁਨ੍ਦੇ ਪੁਥੁਲੋ ਅਹਿਚ੍ਛਤ੍ਤਕਸਦਿਸੋ ਅਗ੍ਗੇ ਸਛਿਦ੍ਦੋ ਯਤ੍ਥ ਦਣ੍ਡਨ੍ਤਰਂ ਪવੇਸੇਤ੍વਾ ਛਤ੍ਤਂ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਿ, ਯੋ વਾ ਸਯਮੇવ ਦੀਘਤਾਯ ਗਹਣਦਣ੍ਡੋ ਹੋਤਿ, ਅਯਂ ਛਤ੍ਤਦਣ੍ਡੋ ਨਾਮ, ਤਸ੍ਸ ਅਪਰਿਗਲ਼ਨਤ੍ਥਾਯ ਛਤ੍ਤਸਲਾਕਾਨਂ ਮੂਲਪ੍ਪਦੇਸਦਣ੍ਡਸ੍ਸ ਸਮਨ੍ਤਤੋ ਦਲ਼੍ਹਪਞ੍ਜਰਂ ਕਤ੍વਾ ਸੁਤ੍ਤੇਹਿ વਿਨਨ੍ਧਨ੍ਤਿ, ਸੋ ਪਦੇਸੋ ਛਤ੍ਤਦਣ੍ਡਗਾਹਕਸਲਾਕਪਞ੍ਜਰਂ ਨਾਮ, ਤਂ વਿਨਨ੍ਧਿਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ। ਨ વਣ੍ਣਮਟ੍ਠਤ੍ਥਾਯਾਤਿ ਇਮਿਨਾ ਥਿਰਕਰਣਤ੍ਥਮੇવ ਏਕવਣ੍ਣਸੁਤ੍ਤੇਨ વਿਨਨ੍ਧਿਯਮਾਨਂ ਯਦਿ વਣ੍ਣਮਟ੍ਠਂ ਹੋਤਿ, ਨ ਤਤ੍ਥ ਦੋਸੋਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਆਰਗ੍ਗੇਨਾਤਿ ਨਿਖਾਦਨਮੁਖੇਨ। ਦਣ੍ਡਬੁਨ੍ਦੇਤਿ ਦਣ੍ਡਮੂਲੇ ਕੋਟਿਯਂ। ਛਤ੍ਤਮਣ੍ਡਲਿਕਨ੍ਤਿ ਛਤ੍ਤਪਞ੍ਜਰੇ ਮਣ੍ਡਲਾਕਾਰੇਨ ਬਦ੍ਧਦਣ੍ਡવਲਯਂ। ਉਕ੍ਕਿਰਿਤ੍વਾਤਿ ਨਿਨ੍ਨਂ, ਉਨ੍ਨਤਂ વਾ ਕਤ੍વਾ।
Chattadaṇḍaggāhakaṃsalākapañjaranti ettha yo pañjarasalākānaṃ majjhaṭṭho bunde puthulo ahicchattakasadiso agge sachiddo yattha daṇḍantaraṃ pavesetvā chattaṃ gaṇhanti, yo vā sayameva dīghatāya gahaṇadaṇḍo hoti, ayaṃ chattadaṇḍo nāma, tassa aparigaḷanatthāya chattasalākānaṃ mūlappadesadaṇḍassa samantato daḷhapañjaraṃ katvā suttehi vinandhanti, so padeso chattadaṇḍagāhakasalākapañjaraṃ nāma, taṃ vinandhituṃ vaṭṭati. Na vaṇṇamaṭṭhatthāyāti iminā thirakaraṇatthameva ekavaṇṇasuttena vinandhiyamānaṃ yadi vaṇṇamaṭṭhaṃ hoti, na tattha dosoti dasseti. Āraggenāti nikhādanamukhena. Daṇḍabundeti daṇḍamūle koṭiyaṃ. Chattamaṇḍalikanti chattapañjare maṇḍalākārena baddhadaṇḍavalayaṃ. Ukkiritvāti ninnaṃ, unnataṃ vā katvā.
ਨਾਨਾਸੁਤ੍ਤਕੇਹੀਤਿ ਨਾਨਾવਣ੍ਣੇਹਿ ਸੁਤ੍ਤੇਹਿ। ਇਦਞ੍ਚ ਤਥਾ ਕਰੋਨ੍ਤਾਨਂ વਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ, ਏਕવਣ੍ਣਸੁਤ੍ਤਕੇਨਾਪਿ ਨ વਟ੍ਟਤਿਯੇવ, ‘‘ਪਕਤਿਸੂਚਿਕਮ੍ਮਮੇવ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ ਹਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਪਟ੍ਟਮੁਖੇਤਿ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਪਟ੍ਟਾਨਂ ਸਙ੍ਘਟਿਤਟ੍ਠਾਨਂ ਸਨ੍ਧਾਯੇਤਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਪਰਿਯਨ੍ਤੇਤਿ ਚੀવਰਪਰਿਯਨ੍ਤੇ, ਅਨੁવਾਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯੇਤਂ વੁਤ੍ਤਂ। વੇਣਿਨ੍ਤਿ વਰਕਸੀਸਾਕਾਰੇਨ ਸਿਬ੍ਬਨਂ। ਸਙ੍ਖਲਿਕਨ੍ਤਿ ਦਿਗੁਣਸਙ੍ਖਲਿਕਾਕਾਰੇਨ ਸਿਬ੍ਬਨਂ, વੇਣਿਂ વਾ ਸਙ੍ਖਲਿਕਂ વਾ ਕਰੋਨ੍ਤੀਤਿ ਪਕਤੇਨ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਅਗ੍ਘਿਯਂ ਨਾਮ ਚੇਤਿਯਸਣ੍ਠਾਨਂ, ਯਂ ਅਗ੍ਘਿਯਤ੍ਥਮ੍ਭੋਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਉਕ੍ਕਿਰਨ੍ਤੀਤਿ ਉਟ੍ਠਪੇਨ੍ਤਿ। ਚਤੁਕੋਣਮੇવ વਟ੍ਟਤੀਤਿ ਗਣ੍ਠਿਕਪਾਸਕਪਟ੍ਟਾਨਿ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਕੋਣਸੁਤ੍ਤਪਿਲ਼ਕਾਤਿ ਗਣ੍ਠਿਕਪਾਸਕਪਟ੍ਟਾਨਂ ਕੋਣੇਹਿ ਬਹਿ ਨਿਗ੍ਗਤਸੁਤ੍ਤਾਨਂ ਪਿਲ਼ਕਾਕਾਰੇਨ ਠਪਿਤਕੋਟਿਯੋਤਿ ਕੇਚਿ વਦਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਪਿਲ਼ਕੇ ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਦੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾ ਕਾਤਬ੍ਬਾਤਿ ਤੇਸਂ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਕੇਚਿ ਪਨ ‘‘ਕੋਣਸੁਤ੍ਤਾ ਚ ਪਿਲ਼ਕਾਤਿ ਦ੍વੇਯੇવਾ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ, ਤੇਸਂ ਮਤੇਨ ਗਣ੍ਠਿਕਪਾਸਕਪਟ੍ਟਾਨਂ ਕੋਣਤੋ ਕੋਣੇਹਿ ਨੀਹਤਸੁਤ੍ਤਾ ਕੋਣਸੁਤ੍ਤਾ ਨਾਮ। ਸਮਨ੍ਤਤੋ ਪਨ ਪਰਿਯਨ੍ਤੇਨ ਕਤਾ ਚਤੁਰਸ੍ਸਸੁਤ੍ਤਾ ਪਿਲ਼ਕਾ ਨਾਮ। ਤਂ ਦੁવਿਧਮ੍ਪਿ ਕੇਚਿ ਚੀવਰਤੋ વਿਸੁਂ ਪਞ੍ਞਾਯਨਤ੍ਥਾਯ વਿਕਾਰਯੁਤ੍ਤਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ, ਤਂ ਨਿਸੇਧਾਯ ‘‘ਦੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਰੂਪਾ વਟ੍ਟਨ੍ਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਨ ਪਨ ਸਬ੍ਬਥਾ ਅਚਕ੍ਖੁਗੋਚਰਭਾવੇਨ ਸਿਬ੍ਬਨਤ੍ਥਾਯ ਤਥਾਸਿਬ੍ਬਨਸ੍ਸ ਅਸਕ੍ਕੁਣੇਯ੍ਯਤ੍ਤਾ। ਯਥਾ ਪਕਤਿਚੀવਰਤੋ વਿਕਾਰੋ ਨ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ, ਏવਂ ਸਿਬ੍ਬਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਰਜਨਕਮ੍ਮਤੋ ਪੁਬ੍ਬੇ ਪਞ੍ਞਾਯਮਾਨੋਪਿ વਿਸੇਸੋ ਚੀવਰੇ ਰਤ੍ਤੇ ਏਕવਣ੍ਣਤਾਯ ਨ ਪਞ੍ਞਾਯਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਚੀવਰੇ ਰਤ੍ਤੇ’’ਤਿ। ਮਣਿਨਾਤਿ ਨੀਲਮਣਿਆਦਿਮਟ੍ਠਪਾਸਾਣੇਨ, ਅਂਸવਦ੍ਧਕਕਾਯਬਨ੍ਧਨਾਦਿਕਂ ਪਨ ਅਚੀવਰਤ੍ਤਾ ਸਙ੍ਖਾਦੀਹਿ ਘਂਸਿਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਕਣ੍ਣਸੁਤ੍ਤਕਨ੍ਤਿ ਚੀવਰਸ੍ਸ ਦੀਘਤੋ ਤਿਰਿਯਞ੍ਚ ਸਿਬ੍ਬਿਤਾਨਂ ਚਤੂਸੁ ਕਣ੍ਣੇਸੁ ਕੋਣੇਸੁ ਚ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤਾਨਂ ਸੁਤ੍ਤਸੀਸਾਨਮੇਤਂ ਨਾਮਂ, ਤਂ ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾવ ਪਾਰੁਪਿਤਬ੍ਬਂ, ਤੇਨਾਹ ‘‘ਰਜਿਤਕਾਲੇ ਛਿਨ੍ਦਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ। ਭਗવਤਾ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਂ ਏਕਂ ਕਣ੍ਣਸੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਅਤ੍ਥਿ, ਤਂ ਪਨ ਨਾਮੇਨ ਸਦਿਸਮ੍ਪਿ ਇਤੋ ਅਞ੍ਞਮੇવਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਯਂ ਪਨਾਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਲਗ੍ਗਨਤ੍ਥਾਯਾਤਿ ਚੀવਰਰਜ੍ਜੁਯਂ ਚੀવਰਬਨ੍ਧਨਤ੍ਥਾਯ। ਗਣ੍ਠਿਕੇਤਿ ਦਨ੍ਤਾਦਿਮਯੇ। ਪੀਲ਼ਕਾਤਿ ਬਿਨ੍ਦੁਂ ਬਿਨ੍ਦੁਂ ਕਤ੍વਾ ਉਟ੍ਠਾਪੇਤਬ੍ਬਪੀਲ਼ਕਾ।
Nānāsuttakehīti nānāvaṇṇehi suttehi. Idañca tathā karontānaṃ vasena vuttaṃ, ekavaṇṇasuttakenāpi na vaṭṭatiyeva, ‘‘pakatisūcikammameva vaṭṭatī’’ti hi vuttaṃ. Paṭṭamukheti dvinnaṃ paṭṭānaṃ saṅghaṭitaṭṭhānaṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ. Pariyanteti cīvarapariyante, anuvātaṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ. Veṇinti varakasīsākārena sibbanaṃ. Saṅkhalikanti diguṇasaṅkhalikākārena sibbanaṃ, veṇiṃ vā saṅkhalikaṃ vā karontīti pakatena sambandho. Agghiyaṃ nāma cetiyasaṇṭhānaṃ, yaṃ agghiyatthambhoti vadanti. Ukkirantīti uṭṭhapenti. Catukoṇameva vaṭṭatīti gaṇṭhikapāsakapaṭṭāni sandhāya vuttaṃ. Koṇasuttapiḷakāti gaṇṭhikapāsakapaṭṭānaṃ koṇehi bahi niggatasuttānaṃ piḷakākārena ṭhapitakoṭiyoti keci vadanti, te piḷake chinditvā duviññeyyā kātabbāti tesaṃ adhippāyo. Keci pana ‘‘koṇasuttā ca piḷakāti dveyevā’’ti vadanti, tesaṃ matena gaṇṭhikapāsakapaṭṭānaṃ koṇato koṇehi nīhatasuttā koṇasuttā nāma. Samantato pana pariyantena katā caturassasuttā piḷakā nāma. Taṃ duvidhampi keci cīvarato visuṃ paññāyanatthāya vikārayuttaṃ karonti, taṃ nisedhāya ‘‘duviññeyyarūpā vaṭṭantī’’ti vuttaṃ, na pana sabbathā acakkhugocarabhāvena sibbanatthāya tathāsibbanassa asakkuṇeyyattā. Yathā pakaticīvarato vikāro na paññāyati, evaṃ sibbitabbanti adhippāyo. Rajanakammato pubbe paññāyamānopi viseso cīvare ratte ekavaṇṇatāya na paññāyatīti āha ‘‘cīvare ratte’’ti. Maṇināti nīlamaṇiādimaṭṭhapāsāṇena, aṃsavaddhakakāyabandhanādikaṃ pana acīvarattā saṅkhādīhi ghaṃsituṃ vaṭṭatīti vadanti. Kaṇṇasuttakanti cīvarassa dīghato tiriyañca sibbitānaṃ catūsu kaṇṇesu koṇesu ca nikkhantānaṃ suttasīsānametaṃ nāmaṃ, taṃ chinditvāva pārupitabbaṃ, tenāha ‘‘rajitakāle chinditabba’’nti. Bhagavatā anuññātaṃ ekaṃ kaṇṇasuttampi atthi, taṃ pana nāmena sadisampi ito aññamevāti dassetuṃ yaṃ panātiādi vuttaṃ. Lagganatthāyāti cīvararajjuyaṃ cīvarabandhanatthāya. Gaṇṭhiketi dantādimaye. Pīḷakāti binduṃ binduṃ katvā uṭṭhāpetabbapīḷakā.
ਥਾਲਕੇ વਾਤਿ ਤਮ੍ਬਾਦਿਮਯੇ ਪੁਗ੍ਗਲਿਕੇ ਤਿવਿਧੇਪਿ ਕਪ੍ਪਿਯਥਾਲਕੇ। ਨ વਟ੍ਟਤੀਤਿ ਮਣਿવਣ੍ਣਕਰਣਪ੍ਪਯੋਗੋ ਨ વਟ੍ਟਤਿ, ਤੇਲવਣ੍ਣਕਰਣਤ੍ਥਂ ਪਨ વਟ੍ਟਤਿ। ਪਤ੍ਤਮਣ੍ਡਲੇਤਿ ਤਿਪੁਸੀਸਾਦਿਮਯੇ। ‘‘ਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਚਿਤ੍ਤਾਨਿ ਪਤ੍ਤਮਣ੍ਡਲਾਨਿ ਧਾਰੇਤਬ੍ਬਾਨਿ ਰੂਪਕਾਕਿਣ੍ਣਾਨਿ ਭਿਤ੍ਤਿਕਮ੍ਮਕਤਾਨੀ’’ਤਿ (ਚੂਲ਼વ॰ ੨੫੩) વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ‘‘ਭਿਤ੍ਤਿਕਮ੍ਮਂ ਨ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ‘‘ਅਨੁਜਾਨਾਮਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਮਕਰਦਨ੍ਤਕਂ ਛਿਨ੍ਦਿਤੁ’’ਨ੍ਤਿ (ਚੂਲ਼વ॰ ੨੫੩) વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ‘‘ਮਕਰਦਨ੍ਤਕਂ ਪਨ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਇਦਂ ਪਨ ਪਾਲ਼ਿਯਾ ਲਦ੍ਧਮ੍ਪਿ ਇਧ ਪਾਲ਼ਿਯਾ ਮੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਪਾਲ਼ਿਮੁਤ੍ਤਕਨਯੇ વੁਤ੍ਤਂ। ਏવਮਞ੍ਞਮ੍ਪਿ ਈਦਿਸਂ।
Thālake vāti tambādimaye puggalike tividhepi kappiyathālake. Na vaṭṭatīti maṇivaṇṇakaraṇappayogo na vaṭṭati, telavaṇṇakaraṇatthaṃ pana vaṭṭati. Pattamaṇḍaleti tipusīsādimaye. ‘‘Na, bhikkhave, cittāni pattamaṇḍalāni dhāretabbāni rūpakākiṇṇāni bhittikammakatānī’’ti (cūḷava. 253) vuttattā ‘‘bhittikammaṃ na vaṭṭatī’’ti vuttaṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, makaradantakaṃ chinditu’’nti (cūḷava. 253) vuttattā ‘‘makaradantakaṃ pana vaṭṭatī’’ti vuttaṃ, idaṃ pana pāḷiyā laddhampi idha pāḷiyā muttattā pāḷimuttakanaye vuttaṃ. Evamaññampi īdisaṃ.
ਲੇਖਾ ਨ વਟ੍ਟਤੀਤਿ ਆਰਗ੍ਗੇਨ ਦਿਨ੍ਨਲੇਖਾવ ਨ વਟ੍ਟਤਿ, ਜਾਤਿਹਿਙ੍ਗੁਲਿਕਾਦਿવਣ੍ਣੇਹਿ ਕਤਲੇਖਾ વਟ੍ਟਤਿ। ਛਤ੍ਤਮੁਖવਟ੍ਟਿਯਨ੍ਤਿ ਧਮਕਰਣਸ੍ਸ ਹਤ੍ਥੇਨ ਗਹਣਛਤ੍ਤਾਕਾਰਸ੍ਸ ਮੁਖવਟ੍ਟਿਯਂ, ‘‘ਪਰਿਸ੍ਸਾવਨਚੋਲ਼ਬਨ੍ਧਨਟ੍ਠਾਨੇ’’ਤਿ ਕੇਚਿ।
Lekhā na vaṭṭatīti āraggena dinnalekhāva na vaṭṭati, jātihiṅgulikādivaṇṇehi katalekhā vaṭṭati. Chattamukhavaṭṭiyanti dhamakaraṇassa hatthena gahaṇachattākārassa mukhavaṭṭiyaṃ, ‘‘parissāvanacoḷabandhanaṭṭhāne’’ti keci.
ਦੇਡ੍ਡੁਭਸੀਸਨ੍ਤਿ ਉਦਕਸਪ੍ਪਸੀਸਂ। ਅਚ੍ਛੀਨੀਤਿ ਕੁਞ੍ਜਰਚ੍ਛਿਸਣ੍ਠਾਨਾਨਿ। ਏਕਮੇવ વਟ੍ਟਤੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਏਕਰਜ੍ਜੁਕਂ ਦਿਗੁਣਂ ਤਿਗੁਣਂ ਕਤ੍વਾਪਿ ਬਨ੍ਧਿਤੁਂ ਨ વਟ੍ਟਤਿ, ਏਕਮੇવ ਪਨ ਸਤવਾਰਮ੍ਪਿ ਸਰੀਰਂ ਪਰਿਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਬਨ੍ਧਿਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ, ਬਹੁਰਜ੍ਜੁਕੇ ਏਕਤੋ ਕਤ੍વਾ ਏਕੇਨ ਨਿਰਨ੍ਤਰਂ વੇਠੇਤ੍વਾ ਕਤਂ ‘‘ਬਹੁਰਜ੍ਜੁਕ’’ਨ੍ਤਿ ਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ‘‘વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ, ਤਂ ਮੁਰਜਸਙ੍ਖਂ ਨ ਗਚ੍ਛਤੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਮੁਰਜਞ੍ਹਿ ਨਾਨਾવਣ੍ਣੇਹਿ ਸੁਤ੍ਤੇਹਿ ਮੁਰਜવਟ੍ਟਿਸਣ੍ਠਾਨਂ વੇਠੇਤ੍વਾ ਕਤਂ, ਇਦਂ ਪਨ ਮੁਰਜਂ ਮਦ੍ਦવੀਣਸਙ੍ਖਾਤਂ ਪਾਮਙ੍ਗਸਣ੍ਠਾਨਞ੍ਚ ਦਸਾਸੁ વਟ੍ਟਤਿ ‘‘ਕਾਯਬਨ੍ਧਨਸ੍ਸ ਦਸਾ ਜੀਰਨ੍ਤਿ; ਅਨੁਜਾਨਾਮਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਮੁਰਜਂ ਮਦ੍ਦવੀਣ’’ਨ੍ਤਿ (ਚੂਲ਼વ॰ ੨੭੮) વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ।
Deḍḍubhasīsanti udakasappasīsaṃ. Acchīnīti kuñjaracchisaṇṭhānāni. Ekameva vaṭṭatīti ettha ekarajjukaṃ diguṇaṃ tiguṇaṃ katvāpi bandhituṃ na vaṭṭati, ekameva pana satavārampi sarīraṃ parikkhipitvā bandhituṃ vaṭṭati, bahurajjuke ekato katvā ekena nirantaraṃ veṭhetvā kataṃ ‘‘bahurajjuka’’nti na vattabbaṃ ‘‘vaṭṭatī’’ti vuttattā, taṃ murajasaṅkhaṃ na gacchatīti veditabbaṃ. Murajañhi nānāvaṇṇehi suttehi murajavaṭṭisaṇṭhānaṃ veṭhetvā kataṃ, idaṃ pana murajaṃ maddavīṇasaṅkhātaṃ pāmaṅgasaṇṭhānañca dasāsu vaṭṭati ‘‘kāyabandhanassa dasā jīranti; anujānāmi, bhikkhave, murajaṃ maddavīṇa’’nti (cūḷava. 278) vuttattā.
વਿਧੇਤਿ ਦਸਾਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਥਿਰਭਾવਾਯ ਦਨ੍ਤવਿਸਾਣਸੁਤ੍ਤਾਦੀਹਿ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬੇ વਿਧੇ। ਅਟ੍ਠ ਮਙ੍ਗਲਾਨਿ ਨਾਮ ਸਙ੍ਖੋ ਚਕ੍ਕਂ ਪੁਣ੍ਣਕੁਮ੍ਭੋ ਗਯਾ ਸਿਰੀવਚ੍ਛੋ ਅਙ੍ਕੁਸੋ ਧਜਂ ਸੋવਤ੍ਤਿਕਨ੍ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਮਚ੍ਛਯੁਗਲ਼ਛਤ੍ਤਨਨ੍ਦਿਯਾવਟ੍ਟਾਦਿવਸੇਨਪਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਪਰਿਚ੍ਛੇਦਲੇਖਾਮਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਦਨ੍ਤਾਦੀਹਿ ਕਤવਿਧਸ੍ਸ ਉਭੋਸੁ ਕੋਟੀਸੁ ਕਤਪਰਿਚ੍ਛੇਦਰਾਜਿਮਤ੍ਤਂ।
Vidheti dasāpariyosāne thirabhāvāya dantavisāṇasuttādīhi kattabbe vidhe. Aṭṭha maṅgalāni nāma saṅkho cakkaṃ puṇṇakumbho gayā sirīvaccho aṅkuso dhajaṃ sovattikanti vadanti. Macchayugaḷachattanandiyāvaṭṭādivasenapi vadanti. Paricchedalekhāmattanti dantādīhi katavidhassa ubhosu koṭīsu kataparicchedarājimattaṃ.
‘‘ਉਜੁਕਮੇવਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਚਤੁਰਸ੍ਸਾਦਿਸਣ੍ਠਾਨਾਪਿ ਅਞ੍ਜਨੀ વਙ੍ਕਗਤਿਕਾ ਨ વਟ੍ਟਤਿ। ਸਿਪਾਟਿਕਾਯਾਤਿ વਾਸਿਆਦਿਭਣ੍ਡਨਿਕ੍ਖਿਪਨਪਸਿਬ੍ਬਕੇ। ਆਰਕਣ੍ਟਕਂ ਨਾਮ ਪੋਤ੍ਥਕਾਦਿਅਅਸਙ੍ਖਾਰਣਤ੍ਥਂ ਕਤਦੀਘਮੁਖਸਤ੍ਥਕਨ੍ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ‘‘ਭਮਕਾਰਾਨਂ ਦਾਰੁਆਦਿਲਿਖਨਸਤ੍ਥਕ’’ਨ੍ਤਿ ਕੇਚਿ। વਟ੍ਟਮਣਿਕਨ੍ਤਿ વਟ੍ਟਂ ਕਤ੍વਾ ਉਟ੍ਠਪੇਤਬ੍ਬਂ ਪੁਪ੍ਫੁਲ਼ਕਂ। ਅਞ੍ਞਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਪਿਲ਼ਕਾਦਿਂ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਪਿਪ੍ਫਲਿਕੇਤਿ ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਛੇਦਨਕੇ ਖੁਦ੍ਦਕਸਤ੍ਥੇ। વਲਿਤਕਨ੍ਤਿ ਨਖਚ੍ਛੇਦਨਕਾਲੇ ਦਲ਼੍ਹਗ੍ਗਹਣਤ੍ਥਂ વਲੀਹਿ ਯੁਤ੍ਤਮੇવ ਕਰੋਨ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਤਂ વਟ੍ਟਤੀਤਿ ਇਮਿਨਾ ਯਂ ਅਞ੍ਞਮ੍ਪਿ વਿਕਾਰਂ ਦਲ਼੍ਹੀਕਮ੍ਮਾਦਿਅਤ੍ਥਾਯ ਕਰੋਨ੍ਤਿ, ਨ વਣ੍ਣਮਟ੍ਠਤ੍ਥਾਯ, ਤਂ વਟ੍ਟਤੀਤਿ ਦੀਪਿਤਂ, ਤੇਨ ਚ ਕਤ੍ਤਰਦਣ੍ਡਕੋਟਿਯਂ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਮ੍ਪਿ ਘਟ੍ਟਨੇਨ ਸਦ੍ਦਨਿਚ੍ਛਰਣਤ੍ਥਾਯ ਕਤਂ ਅਯੋવਲਯਾਦਿਕਂ ਸਂਯੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਕਪ੍ਪਿਯਤੋ ਉਪਪਨ੍ਨਂ ਹੋਤਿ। ਮਣ੍ਡਲਨ੍ਤਿ ਉਤ੍ਤਰਾਰਣਿਯਾ ਪવੇਸਨਤ੍ਥਂ ਆવਾਟਮਣ੍ਡਲਂ ਹੋਤਿ। ਉਜੁਕਮੇવ ਬਨ੍ਧਿਤੁਨ੍ਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ, ਉਭੋਸੁ વਾ ਪਸ੍ਸੇਸੁ ਏਕਪਸ੍ਸੇ વਾਤਿ વਚਨਸੇਸੋ। વਾਸਿਦਣ੍ਡਸ੍ਸ ਉਭੋਸੁ ਪਸ੍ਸੇਸੁ ਦਣ੍ਡਕੋਟੀਨਂ ਅਚਲਨਤ੍ਥਂ ਬਨ੍ਧਿਤੁਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
‘‘Ujukamevā’’ti vuttattā caturassādisaṇṭhānāpi añjanī vaṅkagatikā na vaṭṭati. Sipāṭikāyāti vāsiādibhaṇḍanikkhipanapasibbake. Ārakaṇṭakaṃ nāma potthakādiaasaṅkhāraṇatthaṃ katadīghamukhasatthakanti vadanti. ‘‘Bhamakārānaṃ dāruādilikhanasatthaka’’nti keci. Vaṭṭamaṇikanti vaṭṭaṃ katvā uṭṭhapetabbaṃ pupphuḷakaṃ. Aññanti iminā piḷakādiṃ saṅgaṇhāti. Pipphaliketi yaṃ kiñci chedanake khuddakasatthe. Valitakanti nakhacchedanakāle daḷhaggahaṇatthaṃ valīhi yuttameva karonti. Tasmā taṃ vaṭṭatīti iminā yaṃ aññampi vikāraṃ daḷhīkammādiatthāya karonti, na vaṇṇamaṭṭhatthāya, taṃ vaṭṭatīti dīpitaṃ, tena ca kattaradaṇḍakoṭiyaṃ aññamaññampi ghaṭṭanena saddaniccharaṇatthāya kataṃ ayovalayādikaṃ saṃyuttampi kappiyato upapannaṃ hoti. Maṇḍalanti uttarāraṇiyā pavesanatthaṃ āvāṭamaṇḍalaṃ hoti. Ujukameva bandhitunti sambandho, ubhosu vā passesu ekapasse vāti vacanaseso. Vāsidaṇḍassa ubhosu passesu daṇḍakoṭīnaṃ acalanatthaṃ bandhitunti attho.
ਆਮਣ੍ਡਸਾਰਕੇਤਿ ਆਮਲਕਫਲਾਨਿ ਪਿਸਿਤ੍વਾ ਤੇਨ ਕਕ੍ਕੇਨ ਕਤਤੇਲਭਾਜਨੇ। ਤਤ੍ਥ ਕਿਰ ਪਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ ਤੇਲਂ ਸੀਤਲਂ ਹੋਤਿ। ਭੂਮਤ੍ਥਰਣੇਤਿ ਕਟਸਾਰਾਦਿਮਯੇ ਪਰਿਕਮ੍ਮਕਤਾਯ ਭੂਮਿਯਾ ਅਤ੍ਥਰਿਤਬ੍ਬਅਤ੍ਥਰਣੇ। ਪਾਨੀਯਘਟੇਤਿ ਸਬ੍ਬਂ ਭਾਜਨવਿਕਤਿਂ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਸਬ੍ਬਂ…ਪੇ॰… વਟ੍ਟਤੀਤਿ ਯਥਾવੁਤ੍ਤੇਸੁ ਮਞ੍ਚਾਦੀਸੁ ਇਤ੍ਥਿਪੁਰਿਸਰੂਪਮ੍ਪਿ વਟ੍ਟਤਿ ਤੇਲਭਾਜਨੇਸੁਯੇવ ਇਤ੍ਥਿਪੁਰਿਸਰੂਪਾਨਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਤ੍ਤਾ, ਤੇਲਭਾਜਨੇਨ ਸਹ ਅਗਣੇਤ੍વਾ વਿਸੁਂ ਮਞ੍ਚਾਦੀਨਂ ਗਹਿਤਤ੍ਤਾ ਚਾਤਿ વਦਨ੍ਤਿ, ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ વਦਨ੍ਤਿ, ਏਤੇਸਂ ਪਨ ਮਞ੍ਚਾਦੀਨਂ ਹਤ੍ਥੇਨ ਆਮਸਿਤਬ੍ਬਭਣ੍ਡਤ੍ਤਾ ਇਤ੍ਥਿਰੂਪਮੇવੇਤ੍ਥ ਨ વਟ੍ਟਤੀਤਿ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ। ਅਞ੍ਞੇਸਨ੍ਤਿ ਸੀਮਸਾਮਿਕਾਨਂ। ਰਾਜવਲ੍ਲਭੇਹੀਤਿ ਲਜ੍ਜੀਪੇਸਲਾਦੀਨਂ ਉਪੋਸਥਾਦਿਅਨ੍ਤਰਾਯਕਰਾ ਅਲਜ੍ਜਿਨੋ ਭਿਨ੍ਨਲਦ੍ਧਿਕਾ ਚ ਭਿਕ੍ਖੂ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਾ ਤੇਹਿ ਸਹ ਉਪੋਸਥਾਦਿਕਰਣਾਯੋਗਾ, ਤੇਨੇવ ‘‘ਸੀਮਾਯਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤੇਸਂ ਲਜ੍ਜੀਪਰਿਸਾਤਿ ਤੇਸਂ ਸੀਮਾਸਾਮਿਕਾਨਂ ਅਨੁਬਲਂ ਦਾਤੁਂ ਸਮਤ੍ਥਾ ਲਜ੍ਜੀਪਰਿਸਾ। ਭਿਕ੍ਖੂਹਿ ਕਤਨ੍ਤਿ ਯਂ ਅਲਜ੍ਜੀਨਂ ਸੇਨਾਸਨਭੇਦਨਾਦਿਕਂ ਲਜ੍ਜੀਭਿਕ੍ਖੂਹਿ ਕਤਂ, ਸਬ੍ਬਞ੍ਚੇਤਂ ਸੁਕਤਮੇવ ਅਲਜ੍ਜੀਨਿਗ੍ਗਹਤ੍ਥਾਯ ਪવਤ੍ਤਿਤਬ੍ਬਤੋ।
Āmaṇḍasāraketi āmalakaphalāni pisitvā tena kakkena katatelabhājane. Tattha kira pakkhittaṃ telaṃ sītalaṃ hoti. Bhūmattharaṇeti kaṭasārādimaye parikammakatāya bhūmiyā attharitabbaattharaṇe. Pānīyaghaṭeti sabbaṃ bhājanavikatiṃ saṅgaṇhāti. Sabbaṃ…pe… vaṭṭatīti yathāvuttesu mañcādīsu itthipurisarūpampi vaṭṭati telabhājanesuyeva itthipurisarūpānaṃ paṭikkhittattā, telabhājanena saha agaṇetvā visuṃ mañcādīnaṃ gahitattā cāti vadanti, kiñcāpi vadanti, etesaṃ pana mañcādīnaṃ hatthena āmasitabbabhaṇḍattā itthirūpamevettha na vaṭṭatīti gahetabbaṃ. Aññesanti sīmasāmikānaṃ. Rājavallabhehīti lajjīpesalādīnaṃ uposathādiantarāyakarā alajjino bhinnaladdhikā ca bhikkhū adhippetā tehi saha uposathādikaraṇāyogā, teneva ‘‘sīmāyā’’ti vuttaṃ. Tesaṃ lajjīparisāti tesaṃ sīmāsāmikānaṃ anubalaṃ dātuṃ samatthā lajjīparisā. Bhikkhūhi katanti yaṃ alajjīnaṃ senāsanabhedanādikaṃ lajjībhikkhūhi kataṃ, sabbañcetaṃ sukatameva alajjīniggahatthāya pavattitabbato.
੮੮. ਅવਜ੍ਝਾਯਨ੍ਤੀਤਿ ਨੀਚਤੋ ਚਿਨ੍ਤੇਨ੍ਤਿ। ਉਜ੍ਝਾਯਨਤ੍ਥੋਤਿ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਥੇਯ੍ਯਕਮ੍ਮਨਿਨ੍ਦਨਤ੍ਥੋ ‘‘ਕਥਞ੍ਹਿ ਨਾਮ ਅਦਿਨ੍ਨਂ ਆਦਿਯਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ, ਨ ਪਨ ਦਾਰੁ-ਸਦ੍ਦવਿਸੇਸਨਤ੍ਥੋ ਤਸ੍ਸ ਬਹੁવਚਨਤ੍ਤਾ। વਚਨਭੇਦੇਤਿ ਏਕવਚਨਬਹੁવਚਨਾਨਂ ਭੇਦੇ। ਸਬ੍ਬਾવਨ੍ਤਨ੍ਤਿ ਭਿਕ੍ਖੁਭਿਕ੍ਖੁਨੀਆਦਿਸਬ੍ਬਾવਯવવਨ੍ਤਂ। ਬਿਮ੍ਬਿਸਾਰੋਤਿ ਤਸ੍ਸ ਨਾਮਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਬਿਮ੍ਬੀਤਿ ਸੁવਣ੍ਣਂ। ਤਸ੍ਮਾ ਸਾਰਸੁવਣ੍ਣਸਦਿਸવਣ੍ਣਤਾਯ ‘‘ਬਿਮ੍ਬਿਸਾਰੋ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਪੋਰਾਣਸਤ੍ਥਾਨੁਰੂਪਂ ਉਪ੍ਪਾਦਿਤੋ વੀਸਤਿਮਾਸਪ੍ਪਮਾਣਉਤ੍ਤਮਸੁવਣ੍ਣਗ੍ਘਨਕੋ ਲਕ੍ਖਣਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਨੀਲਕਹਾਪਣੋਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਰੁਦ੍ਰਦਾਮੇਨ ਨਾਮ ਕੇਨਚਿ ਉਪ੍ਪਾਦਿਤੋ ਰੁਦ੍ਰਦਾਮਕੋ। ਸੋ ਕਿਰ ਨੀਲਕਹਾਪਣਸ੍ਸ ਤਿਭਾਗਂ ਅਗ੍ਘਤਿ। ਯਸ੍ਮਿਂ ਪਨ ਦੇਸੇ ਨੀਲਕਹਾਪਣਾ ਨ ਸਨ੍ਤਿ, ਤਤ੍ਥਾਪਿ ਕਾਲ਼ਕવਿਰਹਿਤਸ੍ਸ ਨਿਦ੍ਧਨ੍ਤਸੁવਣ੍ਣਸ੍ਸ ਪਞ੍ਚਮਾਸਗ੍ਘਨਕੇਨ ਭਣ੍ਡੇਨ ਪਾਦਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ ਕਾਤਬ੍ਬੋ। ਤੇਨਾਤਿ ਨੀਲਕਹਾਪਣਸ੍ਸ ਚਤੁਤ੍ਥਭਾਗਭੂਤੇਨ। ਪਾਰਾਜਿਕવਤ੍ਥੁਮ੍ਹਿ વਾਤਿਆਦਿ ਪਾਰਾਜਿਕਾਨਂ ਸਬ੍ਬਬੁਦ੍ਧੇਹਿ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਭਾવੇਨ વੁਤ੍ਤਂ, ਸਙ੍ਘਾਦਿਸੇਸਾਦੀਸੁ ਪਨ ਇਤਰਾਪਤ੍ਤੀਸੁਪਿ ਤਬ੍ਬਤ੍ਥੂਸੁ ਚ ਨਾਨਤ੍ਤਂ ਨਤ੍ਥੇવ, ਕੇવਲਂ ਕੇਚਿ ਸਬ੍ਬਾਕਾਰੇਨ ਪਞ੍ਞਪੇਨ੍ਤਿ, ਕੇਚਿ ਏਕਦੇਸੇਨਾਤਿ ਏਤ੍ਤਕਮੇવ વਿਸੇਸੋ। ਨ ਹਿ ਕਦਾਚਿਪਿ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾ ਯਥਾਪਰਾਧਂ ਅਤਿਕ੍ਕਮ੍ਮ ਊਨਮਧਿਕਂ વਾ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਂ ਪਞ੍ਞਪੇਨ੍ਤਿ।
88.Avajjhāyantīti nīcato cintenti. Ujjhāyanatthoti bhikkhuno theyyakammanindanattho ‘‘kathañhi nāma adinnaṃ ādiyissatī’’ti, na pana dāru-saddavisesanattho tassa bahuvacanattā. Vacanabhedeti ekavacanabahuvacanānaṃ bhede. Sabbāvantanti bhikkhubhikkhunīādisabbāvayavavantaṃ. Bimbisāroti tassa nāmanti ettha bimbīti suvaṇṇaṃ. Tasmā sārasuvaṇṇasadisavaṇṇatāya ‘‘bimbisāro’’ti vuccatīti veditabbaṃ. Porāṇasatthānurūpaṃ uppādito vīsatimāsappamāṇauttamasuvaṇṇagghanako lakkhaṇasampanno nīlakahāpaṇoti veditabbo. Rudradāmena nāma kenaci uppādito rudradāmako. So kira nīlakahāpaṇassa tibhāgaṃ agghati. Yasmiṃ pana dese nīlakahāpaṇā na santi, tatthāpi kāḷakavirahitassa niddhantasuvaṇṇassa pañcamāsagghanakena bhaṇḍena pādaparicchedo kātabbo. Tenāti nīlakahāpaṇassa catutthabhāgabhūtena. Pārājikavatthumhi vātiādi pārājikānaṃ sabbabuddhehi paññattabhāvena vuttaṃ, saṅghādisesādīsu pana itarāpattīsupi tabbatthūsu ca nānattaṃ nattheva, kevalaṃ keci sabbākārena paññapenti, keci ekadesenāti ettakameva viseso. Na hi kadācipi sammāsambuddhā yathāparādhaṃ atikkamma ūnamadhikaṃ vā sikkhāpadaṃ paññapenti.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / વਿਨਯਪਿਟਕ • Vinayapiṭaka / ਮਹਾવਿਭਙ੍ਗ • Mahāvibhaṅga / ੨. ਦੁਤਿਯਪਾਰਾਜਿਕਂ • 2. Dutiyapārājikaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਮਹਾવਿਭਙ੍ਗ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ੨. ਦੁਤਿਯਪਾਰਾਜਿਕਂ • 2. Dutiyapārājikaṃ
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ਸਾਰਤ੍ਥਦੀਪਨੀ-ਟੀਕਾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ਪਾਲ਼ਿਮੁਤ੍ਤਕવਿਨਿਚ੍ਛਯવਣ੍ਣਨਾ • Pāḷimuttakavinicchayavaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વਜਿਰਬੁਦ੍ਧਿ-ਟੀਕਾ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ਪਾਲ਼ਿਮੁਤ੍ਤਕવਿਨਿਚ੍ਛਯવਣ੍ਣਨਾ • Pāḷimuttakavinicchayavaṇṇanā
