Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / విమానవత్థు-అట్ఠకథా • Vimānavatthu-aṭṭhakathā |
౩. పల్లఙ్కవిమానవణ్ణనా
3. Pallaṅkavimānavaṇṇanā
పల్లఙ్కసేట్ఠే మణిసోణ్ణచిత్తేతి పల్లఙ్కవిమానం. తస్స కా ఉప్పత్తి? భగవా సావత్థియం విహరతి జేతవనే. తేన చ సమయేన సావత్థియం అఞ్ఞతరస్స ఉపాసకస్స ధీతా కులపదేసాదినా సదిసస్స తత్థేవ అఞ్ఞతరస్స కులపుత్తస్స దిన్నా, సా చ హోతి అక్కోధనా సీలాచారసమ్పన్నా పతిదేవతా సమాదిన్నపఞ్చసీలా, ఉపోసథే సక్కచ్చం ఉపోసథసీలాని చ రక్ఖతి. సా అపరభాగే కాలం కత్వా తావతింసేసు ఉప్పజ్జి. తం ఆయస్మా మహామోగ్గల్లానత్థేరో హేట్ఠా వుత్తనయేనేవ గన్త్వా –
Pallaṅkaseṭṭhemaṇisoṇṇacitteti pallaṅkavimānaṃ. Tassa kā uppatti? Bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane. Tena ca samayena sāvatthiyaṃ aññatarassa upāsakassa dhītā kulapadesādinā sadisassa tattheva aññatarassa kulaputtassa dinnā, sā ca hoti akkodhanā sīlācārasampannā patidevatā samādinnapañcasīlā, uposathe sakkaccaṃ uposathasīlāni ca rakkhati. Sā aparabhāge kālaṃ katvā tāvatiṃsesu uppajji. Taṃ āyasmā mahāmoggallānatthero heṭṭhā vuttanayeneva gantvā –
౩౦౭.
307.
‘‘పల్లఙ్కసేట్ఠే మణిసోణ్ణచిత్తే, పుప్ఫాభికిణ్ణే సయనే ఉళారే;
‘‘Pallaṅkaseṭṭhe maṇisoṇṇacitte, pupphābhikiṇṇe sayane uḷāre;
తత్థచ్ఛసి దేవి మహానుభావే, ఉచ్చావచా ఇద్ధి వికుబ్బమానా.
Tatthacchasi devi mahānubhāve, uccāvacā iddhi vikubbamānā.
౩౦౮.
308.
‘‘ఇమా చ తే అచ్ఛరాయో సమన్తతో, నచ్చన్తి గాయన్తి పమోదయన్తి;
‘‘Imā ca te accharāyo samantato, naccanti gāyanti pamodayanti;
దేవిద్ధిపత్తాసి మహానుభావే, మనుస్సభూతా కిమకాసి పుఞ్ఞం;
Deviddhipattāsi mahānubhāve, manussabhūtā kimakāsi puññaṃ;
కేనాసి ఏవం జలితానుభావా, వణ్ణో చ తే సబ్బదిసా పభాసతీ’’తి. –
Kenāsi evaṃ jalitānubhāvā, vaṇṇo ca te sabbadisā pabhāsatī’’ti. –
గాథాహి పుచ్ఛి.
Gāthāhi pucchi.
సాపిస్స ఇమాహి గాథాహి బ్యాకాసి –
Sāpissa imāhi gāthāhi byākāsi –
౩౦౯.
309.
‘‘అహం మనుస్సేసు మనుస్సభూతా, అడ్ఢే కులే సుణిసా అహోసిం;
‘‘Ahaṃ manussesu manussabhūtā, aḍḍhe kule suṇisā ahosiṃ;
అక్కోధనా భత్తు వసానువత్తినీ, ఉపోసథే అప్పమత్తా అహోసిం.
Akkodhanā bhattu vasānuvattinī, uposathe appamattā ahosiṃ.
౩౧౦.
310.
‘‘మనుస్సభూతా దహరా అపాపికా, పసన్నచిత్తా పతిమాభిరాధయిం;
‘‘Manussabhūtā daharā apāpikā, pasannacittā patimābhirādhayiṃ;
దివా చ రత్తో చ మనాపచారినీ, అహం పురే సీలవతీ అహోసిం.
Divā ca ratto ca manāpacārinī, ahaṃ pure sīlavatī ahosiṃ.
౩౧౧.
311.
‘‘పాణాతిపాతా విరతా అచోరికా, సంసుద్ధకాయా సుచిబ్రహ్మచారినీ;
‘‘Pāṇātipātā viratā acorikā, saṃsuddhakāyā sucibrahmacārinī;
అమజ్జపా నో చ ముసా అభాణిం, సిక్ఖాపదేసు పరిపూరకారినీ.
Amajjapā no ca musā abhāṇiṃ, sikkhāpadesu paripūrakārinī.
౩౧౨.
312.
‘‘చాతుద్దసిం పఞ్చదసిం, యా చ పక్ఖస్స అట్ఠమీ;
‘‘Cātuddasiṃ pañcadasiṃ, yā ca pakkhassa aṭṭhamī;
పాటిహారియపక్ఖఞ్చ, పసన్నమానసా అహం.
Pāṭihāriyapakkhañca, pasannamānasā ahaṃ.
౩౧౩.
313.
‘‘అట్ఠఙ్గుపేతం అనుధమ్మచారినీ, ఉపోసథం పీతిమనా ఉపావసిం;
‘‘Aṭṭhaṅgupetaṃ anudhammacārinī, uposathaṃ pītimanā upāvasiṃ;
ఇమఞ్చ అరియం అట్ఠఙ్గవరేహుపేతం, సమాదియిత్వా కుసలం సుఖుద్రయం;
Imañca ariyaṃ aṭṭhaṅgavarehupetaṃ, samādiyitvā kusalaṃ sukhudrayaṃ;
పతిమ్హి కల్యాణీ వసానువత్తినీ, అహోసిం పుబ్బే సుగతస్స సావికా.
Patimhi kalyāṇī vasānuvattinī, ahosiṃ pubbe sugatassa sāvikā.
౩౧౪.
314.
‘‘ఏతాదిసం కుసలం జీవలోకే, కమ్మం కరిత్వాన విసేసభాగినీ;
‘‘Etādisaṃ kusalaṃ jīvaloke, kammaṃ karitvāna visesabhāginī;
కాయస్స భేదా అభిసమ్పరాయం, దేవిద్ధిపత్తా సుగతిమ్హి ఆగతా.
Kāyassa bhedā abhisamparāyaṃ, deviddhipattā sugatimhi āgatā.
౩౧౫.
315.
‘‘విమానపాసాదవరే మనోరమే, పరివారితా అచ్ఛరాసఙ్గణేన;
‘‘Vimānapāsādavare manorame, parivāritā accharāsaṅgaṇena;
సయంపభా దేవగణా రమేన్తి మం, దీఘాయుకిం దేవవిమానమాగత’’న్తి.
Sayaṃpabhā devagaṇā ramenti maṃ, dīghāyukiṃ devavimānamāgata’’nti.
౩౦౭. తత్థ పల్లఙ్కసేట్ఠేతి పల్లఙ్కవరే ఉత్తమపల్లఙ్కే. తంయేవస్స సేట్ఠతం దస్సేతుం ‘‘మణిసోణ్ణచిత్తే’’తి వుత్తం, వివిధరతనరంసిజాలసముజ్జలేహి మణీహి చేవ సువణ్ణేన చ విచిత్తే ‘‘తత్థా’’తి ‘‘సయనే’’తి చ వుత్తే సయితబ్బట్ఠానభూతే పల్లఙ్కసేట్ఠే.
307. Tattha pallaṅkaseṭṭheti pallaṅkavare uttamapallaṅke. Taṃyevassa seṭṭhataṃ dassetuṃ ‘‘maṇisoṇṇacitte’’ti vuttaṃ, vividharatanaraṃsijālasamujjalehi maṇīhi ceva suvaṇṇena ca vicitte ‘‘tatthā’’ti ‘‘sayane’’ti ca vutte sayitabbaṭṭhānabhūte pallaṅkaseṭṭhe.
౩౦౮. తేతి తుయ్హం సమన్తతో. ‘‘పమోదయన్తీ’’తి పదం పన అపేక్ఖిత్వా ‘‘త’’న్తి విభత్తి విపరిణామేతబ్బా. పమోదయన్తీతి వా పమోదనం కరోన్తి, పమోదనం తుయ్హం ఉప్పాదేన్తీతి అత్థో.
308.Teti tuyhaṃ samantato. ‘‘Pamodayantī’’ti padaṃ pana apekkhitvā ‘‘ta’’nti vibhatti vipariṇāmetabbā. Pamodayantīti vā pamodanaṃ karonti, pamodanaṃ tuyhaṃ uppādentīti attho.
౩౧౦. దహరా అపాపికాతి దహరాపి అపాపికా. ‘‘దహరాసు పాపికా’’తి వా పాఠో, సోయేవత్థో. ‘‘దహరస్సాపాపికా’’తిపి పఠన్తి, దహరస్స సామికస్స అపాపికా, సక్కచ్చం ఉపట్ఠానేన అనతిచరియాయ చ భద్దికాతి అత్థో. తేన వుత్తం ‘‘పసన్నచిత్తా’’తిఆది. అభిరాధయిన్తి ఆరాధేసిం. రత్తోతి రత్తియం.
310.Daharā apāpikāti daharāpi apāpikā. ‘‘Daharāsu pāpikā’’ti vā pāṭho, soyevattho. ‘‘Daharassāpāpikā’’tipi paṭhanti, daharassa sāmikassa apāpikā, sakkaccaṃ upaṭṭhānena anaticariyāya ca bhaddikāti attho. Tena vuttaṃ ‘‘pasannacittā’’tiādi. Abhirādhayinti ārādhesiṃ. Rattoti rattiyaṃ.
౩౧౧. అచోరికాతి చోరియరహితా, అదిన్నాదానా పటివిరతాతి అత్థో. ‘‘విరతా చ చోరియా’’తిపి పాఠో, థేయ్యతో చ విరతాతి అత్థో . సంసుద్ధకాయాతి పరిసుద్ధకాయకమ్మన్తతాయ సమ్మదేవ సుద్ధకాయా, తతో ఏవ సుచిబ్రహ్మచారినీ సామికతో అఞ్ఞత్థ అబ్రహ్మచరియాసమ్భవతో. తథా హి వుత్తం –
311.Acorikāti coriyarahitā, adinnādānā paṭiviratāti attho. ‘‘Viratā ca coriyā’’tipi pāṭho, theyyato ca viratāti attho . Saṃsuddhakāyāti parisuddhakāyakammantatāya sammadeva suddhakāyā, tato eva sucibrahmacārinī sāmikato aññattha abrahmacariyāsambhavato. Tathā hi vuttaṃ –
‘‘మయఞ్చ భరియా నాతిక్కమామ,
‘‘Mayañca bhariyā nātikkamāma,
అమ్హేపి భరియా నాతిక్కమన్తి;
Amhepi bhariyā nātikkamanti;
అఞ్ఞత్ర తాహి బ్రహ్మచరియం చరామ,
Aññatra tāhi brahmacariyaṃ carāma,
తస్మా హి అమ్హం దహరా ని మియ్యరే’’తి. (జా॰ ౧.౧౦.౯౭);
Tasmā hi amhaṃ daharā ni miyyare’’ti. (jā. 1.10.97);
అథ వా సుచిబ్రహ్మచారినీతి సుచినో సుద్ధస్స బ్రహ్మస్స సేట్ఠస్స ఉపోసథసీలస్స, మగ్గబ్రహ్మచరియస్స వా అనురూపస్స పుబ్బభాగబ్రహ్మచరియస్స వసేన సుచిబ్రహ్మచారినీ.
Atha vā sucibrahmacārinīti sucino suddhassa brahmassa seṭṭhassa uposathasīlassa, maggabrahmacariyassa vā anurūpassa pubbabhāgabrahmacariyassa vasena sucibrahmacārinī.
౩౧౩. అనుధమ్మచారినీతి అరియానం ధమ్మస్స అనుధమ్మం చరణసీలా. ఇమఞ్చ అనన్తరం వుత్తం నిద్దోసతాయ అరియం, అట్ఠఙ్గవరేహి అట్ఠహి ఉత్తమఙ్గేహి అరియత్తా ఏవ వా అరియట్ఠఙ్గవరేహి ఉపేతం ఆరోగ్యట్ఠేన అనవజ్జట్ఠేన చ కుసలం సుఖవిపాకతాయ సుఖానిసంసతాయ చ సుఖుద్రయం ఉపావసిన్తి యోజనా.
313.Anudhammacārinīti ariyānaṃ dhammassa anudhammaṃ caraṇasīlā. Imañca anantaraṃ vuttaṃ niddosatāya ariyaṃ, aṭṭhaṅgavarehi aṭṭhahi uttamaṅgehi ariyattā eva vā ariyaṭṭhaṅgavarehi upetaṃ ārogyaṭṭhena anavajjaṭṭhena ca kusalaṃ sukhavipākatāya sukhānisaṃsatāya ca sukhudrayaṃ upāvasinti yojanā.
౩౧౪. విసేసభాగినీతి విసేసస్స దిబ్బస్స సమ్పత్తిభవస్స భాగినీ. సుగతిమ్హి ఆగతాతి సుగతిం ఆగతా ఉపగతా, సుగతిమ్హి వా సుగతియం దిబ్బసమ్పత్తియం ఆగతా. ‘‘సుగతిఞ్హి ఆగతా’’తిపి పాఠో. తత్థ హీతి నిపాతమత్తం, హేతుఅత్థో వా, యస్మా సుగతిం ఆగతా, తస్మా విసేసభాగినీతి యోజనా.
314.Visesabhāginīti visesassa dibbassa sampattibhavassa bhāginī. Sugatimhi āgatāti sugatiṃ āgatā upagatā, sugatimhi vā sugatiyaṃ dibbasampattiyaṃ āgatā. ‘‘Sugatiñhi āgatā’’tipi pāṭho. Tattha hīti nipātamattaṃ, hetuattho vā, yasmā sugatiṃ āgatā, tasmā visesabhāginīti yojanā.
౩౧౫. విమానపాసాదవరేతి విమానేసు ఉత్తమపాసాదే, విమానసఙ్ఖాతే వా అగ్గపాసాదే, విమానే వా విగతమానే అప్పమాణే మహన్తే వరపాసాదే పరివారితా అచ్ఛరాసఙ్గణేన సయంపభా పమోదామి, ‘‘అమ్హీ’’తి వా పదం ఆనేత్వా యోజేతబ్బం. దీఘాయుకిన్తి హేట్ఠిమేహి దేవేహి దీఘతరాయుకతాయ తత్రూపపన్నేహి అనప్పాయుకతాయ చ దీఘాయుకిం మం యథావుత్తం దేవవిమానమాగతం ఉపగతం దేవగణా రమేన్తీతి యోజనా. సేసం వుత్తనయమేవ.
315.Vimānapāsādavareti vimānesu uttamapāsāde, vimānasaṅkhāte vā aggapāsāde, vimāne vā vigatamāne appamāṇe mahante varapāsāde parivāritā accharāsaṅgaṇena sayaṃpabhā pamodāmi, ‘‘amhī’’ti vā padaṃ ānetvā yojetabbaṃ. Dīghāyukinti heṭṭhimehi devehi dīghatarāyukatāya tatrūpapannehi anappāyukatāya ca dīghāyukiṃ maṃ yathāvuttaṃ devavimānamāgataṃ upagataṃ devagaṇā ramentīti yojanā. Sesaṃ vuttanayameva.
పల్లఙ్కవిమానవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Pallaṅkavimānavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / విమానవత్థుపాళి • Vimānavatthupāḷi / ౩. పల్లఙ్కవిమానవత్థు • 3. Pallaṅkavimānavatthu