| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय (अट्ठकथा) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
१०. पंसुधोवकसुत्तवण्णना
10. Paṃsudhovakasuttavaṇṇanā
१०२. दसमे धोवतीति विक्खालेति। सन्धोवतीति सुट्ठु धोवति, पुनप्पुनं धोवति। निद्धोवतीति निग्गण्हित्वा धोवति। अनिद्धन्तकसावन्ति अनीहतदोसं अनपनीतकसावं। पभङ्गूति पभिज्जनसभावं, अधिकरणीयं ठपेत्वा मुट्ठिकाय पहटमत्तं भिज्जति। पट्टिकायाति सुवण्णपट्टकाय। गीवेय्यकेति गीवालङ्कारे।
102. Dasame dhovatīti vikkhāleti. Sandhovatīti suṭṭhu dhovati, punappunaṃ dhovati. Niddhovatīti niggaṇhitvā dhovati. Aniddhantakasāvanti anīhatadosaṃ anapanītakasāvaṃ. Pabhaṅgūti pabhijjanasabhāvaṃ, adhikaraṇīyaṃ ṭhapetvā muṭṭhikāya pahaṭamattaṃ bhijjati. Paṭṭikāyāti suvaṇṇapaṭṭakāya. Gīveyyaketi gīvālaṅkāre.
अधिचित्तन्ति समथविपस्सनाचित्तं। अनुयुत्तस्साति भावेन्तस्स। सचेतसोति चित्तसम्पन्नो। दब्बजातिकोति पण्डितजातिको। कामवितक्कादीसु कामे आरब्भ उप्पन्नो वितक्को कामवितक्को। ब्यापादविहिंससम्पयुत्ता वितक्का ब्यापादविहिंसवितक्का नाम। ञातिवितक्कादीसु ‘‘अम्हाकं ञातका बहू पुञ्ञवन्ता’’तिआदिना नयेन ञातके आरब्भ उप्पन्नो वितक्को ञातिवितक्को। ‘‘असुको जनपदो खेमो सुभिक्खो’’तिआदिना नयेन जनपदमारब्भ उप्पन्नो वितक्को जनपदवितक्को। ‘‘अहो वत मं परे न अवजानेय्यु’’न्ति एवं उप्पन्नो वितक्को अनवञ्ञत्तिपटिसंयुत्तो वितक्को नाम। धम्मवितक्कावसिस्सन्तीति धम्मवितक्का नाम दसविपस्सनुपक्किलेसवितक्का। सो होति समाधि न चेव सन्तोति सो अवसिट्ठधम्मवितक्को विपस्सनासमाधि अवूपसन्तकिलेसत्ता सन्तो न होति। न पणीतोति न अतप्पको। नप्पटिप्पस्सद्धिलद्धोति न किलेसपटिप्पस्सद्धिया लद्धो। न एकोदिभावाधिगतोति न एकग्गभावप्पत्तो। ससङ्खारनिग्गय्हवारितगतोति ससङ्खारेन सप्पयोगेन किलेसे निग्गण्हित्वा वारेत्वा वारितो, न किलेसानं छिन्नन्ते उप्पन्नो, किलेसे पन वारेत्वा उप्पन्नो।
Adhicittanti samathavipassanācittaṃ. Anuyuttassāti bhāventassa. Sacetasoti cittasampanno. Dabbajātikoti paṇḍitajātiko. Kāmavitakkādīsu kāme ārabbha uppanno vitakko kāmavitakko. Byāpādavihiṃsasampayuttā vitakkā byāpādavihiṃsavitakkā nāma. Ñātivitakkādīsu ‘‘amhākaṃ ñātakā bahū puññavantā’’tiādinā nayena ñātake ārabbha uppanno vitakko ñātivitakko. ‘‘Asuko janapado khemo subhikkho’’tiādinā nayena janapadamārabbha uppanno vitakko janapadavitakko. ‘‘Aho vata maṃ pare na avajāneyyu’’nti evaṃ uppanno vitakko anavaññattipaṭisaṃyutto vitakko nāma. Dhammavitakkāvasissantīti dhammavitakkā nāma dasavipassanupakkilesavitakkā. So hoti samādhi na ceva santoti so avasiṭṭhadhammavitakko vipassanāsamādhi avūpasantakilesattā santo na hoti. Na paṇītoti na atappako. Nappaṭippassaddhiladdhoti na kilesapaṭippassaddhiyā laddho. Na ekodibhāvādhigatoti na ekaggabhāvappatto. Sasaṅkhāraniggayhavāritagatoti sasaṅkhārena sappayogena kilese niggaṇhitvā vāretvā vārito, na kilesānaṃ chinnante uppanno, kilese pana vāretvā uppanno.
होति सो, भिक्खवे, समयोति एत्थ समयो नाम उतुसप्पायं आहारसप्पायं सेनासनसप्पायं पुग्गलसप्पायं धम्मस्सवनसप्पायन्ति इमेसं पञ्चन्नं सप्पायानं पटिलाभकालो। यं तं चित्तन्ति यस्मिं समये तं विपस्सनाचित्तं। अज्झत्तंयेव सन्तिट्ठतीति अत्तनियेव तिट्ठति। नियकज्झत्तञ्हि इध अज्झत्तं नाम। गोचरज्झत्तम्पि वट्टति। पुथुत्तारम्मणं पहाय एकस्मिं निब्बानगोचरेयेव तिट्ठतीति वुत्तं होति। सन्निसीदतीति सुट्ठु निसीदति। एकोदि होतीति एकग्गं होति। समाधियतीति सम्मा आधियति। सन्तोतिआदीसु पच्चनीककिलेसवूपसमेन सन्तो। अतप्पकट्ठेन पणीतो। किलेसपटिप्पस्सद्धिया लद्धत्ता पटिप्पस्सद्धलद्धो। एकग्गभावं गतत्ता एकोदिभावाधिगतो। किलेसानं छिन्नन्ते उप्पन्नत्ता न सप्पयोगेन किलेसे निग्गण्हित्वा वारेत्वा वारितोति न ससङ्खारनिग्गय्हवारितगतो। एत्तावता अयं भिक्खु विवट्टेत्वा अरहत्तं पत्तो नाम होति।
Hotiso, bhikkhave, samayoti ettha samayo nāma utusappāyaṃ āhārasappāyaṃ senāsanasappāyaṃ puggalasappāyaṃ dhammassavanasappāyanti imesaṃ pañcannaṃ sappāyānaṃ paṭilābhakālo. Yaṃ taṃ cittanti yasmiṃ samaye taṃ vipassanācittaṃ. Ajjhattaṃyeva santiṭṭhatīti attaniyeva tiṭṭhati. Niyakajjhattañhi idha ajjhattaṃ nāma. Gocarajjhattampi vaṭṭati. Puthuttārammaṇaṃ pahāya ekasmiṃ nibbānagocareyeva tiṭṭhatīti vuttaṃ hoti. Sannisīdatīti suṭṭhu nisīdati. Ekodi hotīti ekaggaṃ hoti. Samādhiyatīti sammā ādhiyati. Santotiādīsu paccanīkakilesavūpasamena santo. Atappakaṭṭhena paṇīto. Kilesapaṭippassaddhiyā laddhattā paṭippassaddhaladdho. Ekaggabhāvaṃ gatattā ekodibhāvādhigato. Kilesānaṃ chinnante uppannattā na sappayogena kilese niggaṇhitvā vāretvā vāritoti na sasaṅkhāraniggayhavāritagato. Ettāvatā ayaṃ bhikkhu vivaṭṭetvā arahattaṃ patto nāma hoti.
इदानि खीणासवस्स सतो अभिञ्ञापटिपदं दस्सेन्तो यस्स यस्स चातिआदिमाह। तत्थ अभिञ्ञा सच्छिकरणीयस्साति अभिजानित्वा पच्चक्खं कातब्बस्स। सति सतिआयतनेति पुब्बहेतुसङ्खाते चेव इदानि च पटिलद्धब्बे अभिञ्ञापादकज्झानादिभेदे च सति सतिकारणे। वित्थारतो पन अयं अभिञ्ञाकथा विसुद्धिमग्गे (विसुद्धि॰ २.३६५ आदयो) वुत्तनयेनेव वेदितब्बा। आसवानं खयातिआदि चेत्थ फलसमापत्तिवसेन वुत्तन्ति वेदितब्बं।
Idāni khīṇāsavassa sato abhiññāpaṭipadaṃ dassento yassa yassa cātiādimāha. Tattha abhiññā sacchikaraṇīyassāti abhijānitvā paccakkhaṃ kātabbassa. Sati satiāyataneti pubbahetusaṅkhāte ceva idāni ca paṭiladdhabbe abhiññāpādakajjhānādibhede ca sati satikāraṇe. Vitthārato pana ayaṃ abhiññākathā visuddhimagge (visuddhi. 2.365 ādayo) vuttanayeneva veditabbā. Āsavānaṃ khayātiādi cettha phalasamāpattivasena vuttanti veditabbaṃ.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय • Aṅguttaranikāya / १०. पंसुधोवकसुत्तं • 10. Paṃsudhovakasuttaṃ
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / अङ्गुत्तरनिकाय (टीका) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / १०. पंसुधोवकसुत्तवण्णना • 10. Paṃsudhovakasuttavaṇṇanā
