| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย (อฎฺฐกถา) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
๑๐. ปํสุโธวกสุตฺตวณฺณนา
10. Paṃsudhovakasuttavaṇṇanā
๑๐๒. ทสเม โธวตีติ วิกฺขาเลติฯ สโนฺธวตีติ สุฎฺฐุ โธวติ, ปุนปฺปุนํ โธวติฯ นิโทฺธวตีติ นิคฺคณฺหิตฺวา โธวติฯ อนิทฺธนฺตกสาวนฺติ อนีหตโทสํ อนปนีตกสาวํฯ ปภงฺคูติ ปภิชฺชนสภาวํ, อธิกรณียํ ฐเปตฺวา มุฎฺฐิกาย ปหฎมตฺตํ ภิชฺชติฯ ปฎฺฎิกายาติ สุวณฺณปฎฺฎกายฯ คีเวยฺยเกติ คีวาลงฺกาเรฯ
102. Dasame dhovatīti vikkhāleti. Sandhovatīti suṭṭhu dhovati, punappunaṃ dhovati. Niddhovatīti niggaṇhitvā dhovati. Aniddhantakasāvanti anīhatadosaṃ anapanītakasāvaṃ. Pabhaṅgūti pabhijjanasabhāvaṃ, adhikaraṇīyaṃ ṭhapetvā muṭṭhikāya pahaṭamattaṃ bhijjati. Paṭṭikāyāti suvaṇṇapaṭṭakāya. Gīveyyaketi gīvālaṅkāre.
อธิจิตฺตนฺติ สมถวิปสฺสนาจิตฺตํฯ อนุยุตฺตสฺสาติ ภาเวนฺตสฺสฯ สเจตโสติ จิตฺตสมฺปโนฺนฯ ทพฺพชาติโกติ ปณฺฑิตชาติโกฯ กามวิตกฺกาทีสุ กาเม อารพฺภ อุปฺปโนฺน วิตโกฺก กามวิตโกฺกฯ พฺยาปาทวิหิํสสมฺปยุตฺตา วิตกฺกา พฺยาปาทวิหิํสวิตกฺกา นามฯ ญาติวิตกฺกาทีสุ ‘‘อมฺหากํ ญาตกา พหู ปุญฺญวนฺตา’’ติอาทินา นเยน ญาตเก อารพฺภ อุปฺปโนฺน วิตโกฺก ญาติวิตโกฺกฯ ‘‘อสุโก ชนปโท เขโม สุภิโกฺข’’ติอาทินา นเยน ชนปทมารพฺภ อุปฺปโนฺน วิตโกฺก ชนปทวิตโกฺกฯ ‘‘อโห วต มํ ปเร น อวชาเนยฺยุ’’นฺติ เอวํ อุปฺปโนฺน วิตโกฺก อนวญฺญตฺติปฎิสํยุโตฺต วิตโกฺก นามฯ ธมฺมวิตกฺกาวสิสฺสนฺตีติ ธมฺมวิตกฺกา นาม ทสวิปสฺสนุปกฺกิเลสวิตกฺกาฯ โส โหติ สมาธิ น เจว สโนฺตติ โส อวสิฎฺฐธมฺมวิตโกฺก วิปสฺสนาสมาธิ อวูปสนฺตกิเลสตฺตา สโนฺต น โหติฯ น ปณีโตติ น อตปฺปโกฯ นปฺปฎิปฺปสฺสทฺธิลโทฺธติ น กิเลสปฎิปฺปสฺสทฺธิยา ลโทฺธฯ น เอโกทิภาวาธิคโตติ น เอกคฺคภาวปฺปโตฺตฯ สสงฺขารนิคฺคยฺหวาริตคโตติ สสงฺขาเรน สปฺปโยเคน กิเลเส นิคฺคณฺหิตฺวา วาเรตฺวา วาริโต, น กิเลสานํ ฉินฺนเนฺต อุปฺปโนฺน, กิเลเส ปน วาเรตฺวา อุปฺปโนฺนฯ
Adhicittanti samathavipassanācittaṃ. Anuyuttassāti bhāventassa. Sacetasoti cittasampanno. Dabbajātikoti paṇḍitajātiko. Kāmavitakkādīsu kāme ārabbha uppanno vitakko kāmavitakko. Byāpādavihiṃsasampayuttā vitakkā byāpādavihiṃsavitakkā nāma. Ñātivitakkādīsu ‘‘amhākaṃ ñātakā bahū puññavantā’’tiādinā nayena ñātake ārabbha uppanno vitakko ñātivitakko. ‘‘Asuko janapado khemo subhikkho’’tiādinā nayena janapadamārabbha uppanno vitakko janapadavitakko. ‘‘Aho vata maṃ pare na avajāneyyu’’nti evaṃ uppanno vitakko anavaññattipaṭisaṃyutto vitakko nāma. Dhammavitakkāvasissantīti dhammavitakkā nāma dasavipassanupakkilesavitakkā. So hoti samādhi na ceva santoti so avasiṭṭhadhammavitakko vipassanāsamādhi avūpasantakilesattā santo na hoti. Na paṇītoti na atappako. Nappaṭippassaddhiladdhoti na kilesapaṭippassaddhiyā laddho. Na ekodibhāvādhigatoti na ekaggabhāvappatto. Sasaṅkhāraniggayhavāritagatoti sasaṅkhārena sappayogena kilese niggaṇhitvā vāretvā vārito, na kilesānaṃ chinnante uppanno, kilese pana vāretvā uppanno.
โหติ โส, ภิกฺขเว, สมโยติ เอตฺถ สมโย นาม อุตุสปฺปายํ อาหารสปฺปายํ เสนาสนสปฺปายํ ปุคฺคลสปฺปายํ ธมฺมสฺสวนสปฺปายนฺติ อิเมสํ ปญฺจนฺนํ สปฺปายานํ ปฎิลาภกาโลฯ ยํ ตํ จิตฺตนฺติ ยสฺมิํ สมเย ตํ วิปสฺสนาจิตฺตํฯ อชฺฌตฺตํเยว สนฺติฎฺฐตีติ อตฺตนิเยว ติฎฺฐติฯ นิยกชฺฌตฺตญฺหิ อิธ อชฺฌตฺตํ นามฯ โคจรชฺฌตฺตมฺปิ วฎฺฎติฯ ปุถุตฺตารมฺมณํ ปหาย เอกสฺมิํ นิพฺพานโคจเรเยว ติฎฺฐตีติ วุตฺตํ โหติฯ สนฺนิสีทตีติ สุฎฺฐุ นิสีทติฯ เอโกทิ โหตีติ เอกคฺคํ โหติฯ สมาธิยตีติ สมฺมา อาธิยติฯ สโนฺตติอาทีสุ ปจฺจนีกกิเลสวูปสเมน สโนฺตฯ อตปฺปกเฎฺฐน ปณีโตฯ กิเลสปฎิปฺปสฺสทฺธิยา ลทฺธตฺตา ปฎิปฺปสฺสทฺธลโทฺธฯ เอกคฺคภาวํ คตตฺตา เอโกทิภาวาธิคโตฯ กิเลสานํ ฉินฺนเนฺต อุปฺปนฺนตฺตา น สปฺปโยเคน กิเลเส นิคฺคณฺหิตฺวา วาเรตฺวา วาริโตติ น สสงฺขารนิคฺคยฺหวาริตคโตฯ เอตฺตาวตา อยํ ภิกฺขุ วิวเฎฺฎตฺวา อรหตฺตํ ปโตฺต นาม โหติฯ
Hotiso, bhikkhave, samayoti ettha samayo nāma utusappāyaṃ āhārasappāyaṃ senāsanasappāyaṃ puggalasappāyaṃ dhammassavanasappāyanti imesaṃ pañcannaṃ sappāyānaṃ paṭilābhakālo. Yaṃ taṃ cittanti yasmiṃ samaye taṃ vipassanācittaṃ. Ajjhattaṃyeva santiṭṭhatīti attaniyeva tiṭṭhati. Niyakajjhattañhi idha ajjhattaṃ nāma. Gocarajjhattampi vaṭṭati. Puthuttārammaṇaṃ pahāya ekasmiṃ nibbānagocareyeva tiṭṭhatīti vuttaṃ hoti. Sannisīdatīti suṭṭhu nisīdati. Ekodi hotīti ekaggaṃ hoti. Samādhiyatīti sammā ādhiyati. Santotiādīsu paccanīkakilesavūpasamena santo. Atappakaṭṭhena paṇīto. Kilesapaṭippassaddhiyā laddhattā paṭippassaddhaladdho. Ekaggabhāvaṃ gatattā ekodibhāvādhigato. Kilesānaṃ chinnante uppannattā na sappayogena kilese niggaṇhitvā vāretvā vāritoti na sasaṅkhāraniggayhavāritagato. Ettāvatā ayaṃ bhikkhu vivaṭṭetvā arahattaṃ patto nāma hoti.
อิทานิ ขีณาสวสฺส สโต อภิญฺญาปฎิปทํ ทเสฺสโนฺต ยสฺส ยสฺส จาติอาทิมาหฯ ตตฺถ อภิญฺญา สจฺฉิกรณียสฺสาติ อภิชานิตฺวา ปจฺจกฺขํ กาตพฺพสฺสฯ สติ สติอายตเนติ ปุพฺพเหตุสงฺขาเต เจว อิทานิ จ ปฎิลทฺธเพฺพ อภิญฺญาปาทกชฺฌานาทิเภเท จ สติ สติการเณฯ วิตฺถารโต ปน อยํ อภิญฺญากถา วิสุทฺธิมเคฺค (วิสุทฺธิ. ๒.๓๖๕ อาทโย) วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพาฯ อาสวานํ ขยาติอาทิ เจตฺถ ผลสมาปตฺติวเสน วุตฺตนฺติ เวทิตพฺพํฯ
Idāni khīṇāsavassa sato abhiññāpaṭipadaṃ dassento yassa yassa cātiādimāha. Tattha abhiññā sacchikaraṇīyassāti abhijānitvā paccakkhaṃ kātabbassa. Sati satiāyataneti pubbahetusaṅkhāte ceva idāni ca paṭiladdhabbe abhiññāpādakajjhānādibhede ca sati satikāraṇe. Vitthārato pana ayaṃ abhiññākathā visuddhimagge (visuddhi. 2.365 ādayo) vuttanayeneva veditabbā. Āsavānaṃ khayātiādi cettha phalasamāpattivasena vuttanti veditabbaṃ.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย • Aṅguttaranikāya / ๑๐. ปํสุโธวกสุตฺตํ • 10. Paṃsudhovakasuttaṃ
ฎีกา • Tīkā / สุตฺตปิฎก (ฎีกา) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / องฺคุตฺตรนิกาย (ฎีกา) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ๑๐. ปํสุโธวกสุตฺตวณฺณนา • 10. Paṃsudhovakasuttavaṇṇanā
