Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / အင္ဂုတ္တရနိကာယ (ဋီကာ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
၁၀. ပံသုဓောဝကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
10. Paṃsudhovakasuttavaṇṇanā
၁၀၂. ဒသမေ အနီဟတဒောသန္တိ အနပနီတထူလကာဠကံ။ အနပနီတကသာဝန္တိ အနပဂတသုခုမကာဠကံ။ ပဟဋမတ္တန္တိ အာဟဋမတ္တံ။
102. Dasame anīhatadosanti anapanītathūlakāḷakaṃ. Anapanītakasāvanti anapagatasukhumakāḷakaṃ. Pahaṭamattanti āhaṭamattaṃ.
ဒသကုသလကမ္မပထဝသေန ဥပ္ပန္နံ စိတ္တံ စိတ္တမေဝ, ဝိပသ္သနာပာဒကအဋ္ဌသမာပတ္တိစိတ္တံ ဝိပသ္သနာစိတ္တဉ္စ တတော စိတ္တတော အဓိကံ စိတ္တန္တိ အဓိစိတ္တန္တိ အာဟ ‘‘အဓိစိတ္တန္တိ သမထဝိပသ္သနာစိတ္တ’’န္တိ။ အနုယုတ္တသ္သာတိ အနုပ္ပန္နသ္သ ဥပ္ပာဒနဝသေန ဥပ္ပန္နသ္သ ပဋိဗ္ရူဟနဝသေန အနု အနု ယုတ္တသ္သ, တတ္ထ ယုတ္တပ္ပယုတ္တသ္သာတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ စ ပုရေဘတ္တံ ပိဏ္ဍာယ စရိတ္ဝာ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပာတပ္ပဋိက္ကန္တော နိသီဒနံ အာဒာယ ‘‘အသုကသ္မိံ ရုက္ခမူလေ ဝာ ဝနသဏ္ဍေ ဝာ ပဗ္ဘာရေ ဝာ သမဏဓမ္မံ ကရိသ္သာမီ’’တိ နိက္ခမန္တောပိ တတ္ထ ဂန္တ္ဝာ ဟတ္ထေဟိ ဝာ ပာဒေဟိ ဝာ နိသဇ္ဇဋ္ဌာနတော တိဏပဏ္ဏာနိ အပနေန္တောပိ အဓိစိတ္တံ အနုယုတ္တောယေဝ။ နိသီဒိတ္ဝာ ပန ဟတ္ထပာဒေ ဓောဝိတ္ဝာ မူလကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတ္ဝာ ဘာဝနံ အနုယုဉ္ဇန္တော ဘာဝနာယ အပ္ပနံ အပ္ပတ္တာယပိ အဓိစိတ္တမနုယုတ္တောယေဝ တဒတ္ထေနပိ တံသဒ္ဒဝောဟာရတော။ စိတ္တသမ္ပန္နောတိ ဓမ္မစိတ္တသ္သ သမန္နာဂတတ္တာ သမ္ပန္နစိတ္တော။ ပဏ္ဍိတဇာတိကောတိ ပဏ္ဍိတသဘာဝော။
Dasakusalakammapathavasena uppannaṃ cittaṃ cittameva, vipassanāpādakaaṭṭhasamāpatticittaṃ vipassanācittañca tato cittato adhikaṃ cittanti adhicittanti āha ‘‘adhicittanti samathavipassanācitta’’nti. Anuyuttassāti anuppannassa uppādanavasena uppannassa paṭibrūhanavasena anu anu yuttassa, tattha yuttappayuttassāti attho. Ettha ca purebhattaṃ piṇḍāya caritvā pacchābhattaṃ piṇḍapātappaṭikkanto nisīdanaṃ ādāya ‘‘asukasmiṃ rukkhamūle vā vanasaṇḍe vā pabbhāre vā samaṇadhammaṃ karissāmī’’ti nikkhamantopi tattha gantvā hatthehi vā pādehi vā nisajjaṭṭhānato tiṇapaṇṇāni apanentopi adhicittaṃ anuyuttoyeva. Nisīditvā pana hatthapāde dhovitvā mūlakammaṭṭhānaṃ gahetvā bhāvanaṃ anuyuñjanto bhāvanāya appanaṃ appattāyapi adhicittamanuyuttoyeva tadatthenapi taṃsaddavohārato. Cittasampannoti dhammacittassa samannāgatattā sampannacitto. Paṇḍitajātikoti paṇḍitasabhāvo.
ကာမေ အာရဗ္ဘာတိ ဝတ္ထုကာမေ အာရဗ္ဘ။ ကာမရာဂသင္ခာတေန ဝာ ကာမေန ပဋိသံယုတ္တော ဝိတက္ကော ကာမဝိတက္ကော။ ဗ္ယာပဇ္ဇတိ စိတ္တံ ဧတေနာတိ ဗ္ယာပာဒော, ဒောသော။ ဝိဟိံသန္တိ ဧတာယ သတ္တေ, ဝိဟိံသနံ ဝာ တေသံ ဧတန္တိ ဝိဟိံသာ, ပရေသံ ဝိဟေဌနာကာရေန ပဝတ္တသ္သ ကရုဏာပဋိပက္ခသ္သ ပာပဓမ္မသ္သေတံ အဓိဝစနံ။ ဉာတကေ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နော ဝိတက္ကောတိ ဉာတကေ အာရဗ္ဘ ဂေဟသ္သိတပေမဝသေန ဥပ္ပန္နော ဝိတက္ကော။ ဇနပဒမာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နော ဝိတက္ကောတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ အဟော ဝတ မံ။ပေ.။ ဥပ္ပန္နော ဝိတက္ကောတိ ‘‘အဟော ဝတ မံ ပရေ န အဝဇာနေယ္ယုံ, န ဟေဋ္ဌာ ကတ္ဝာ မညေယ္ယုံ, ပာသာဏစ္ဆတ္တံ ဝိယ ဂရုံ ကရေယ္ယု’’န္တိ ဧဝံ ဥပ္ပန္နဝိတက္ကော။ ဒသဝိပသ္သနုပက္ကိလေသဝိတက္ကာတိ ဩဘာသာဒိဒသဝိပသ္သနုပက္ကိလေသေ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နဝိတက္ကာ။
Kāme ārabbhāti vatthukāme ārabbha. Kāmarāgasaṅkhātena vā kāmena paṭisaṃyutto vitakko kāmavitakko. Byāpajjati cittaṃ etenāti byāpādo, doso. Vihiṃsanti etāya satte, vihiṃsanaṃ vā tesaṃ etanti vihiṃsā, paresaṃ viheṭhanākārena pavattassa karuṇāpaṭipakkhassa pāpadhammassetaṃ adhivacanaṃ. Ñātake ārabbha uppanno vitakkoti ñātake ārabbha gehassitapemavasena uppanno vitakko. Janapadamārabbha uppanno vitakkoti etthāpi eseva nayo. Aho vata maṃ…pe… uppanno vitakkoti ‘‘aho vata maṃ pare na avajāneyyuṃ, na heṭṭhā katvā maññeyyuṃ, pāsāṇacchattaṃ viya garuṃ kareyyu’’nti evaṃ uppannavitakko. Dasavipassanupakkilesavitakkāti obhāsādidasavipassanupakkilese ārabbha uppannavitakkā.
အဝသိဋ္ဌာ ဓမ္မဝိတက္ကာ ဧတသ္သာတိ အဝသိဋ္ဌဓမ္မဝိတက္ကော, ဝိပသ္သနာသမာဓိ။ န ဧကဂ္ဂဘာဝပ္ပတ္တော န ဧကဂ္ဂတံ ပတ္တော။ ဧကံ ဥဒေတီတိ ဟိ ဧကောဒိ, ပဋိပက္ခေဟိ အနဘိဘူတတ္တာ အဂ္ဂံ သေဋ္ဌံ ဟုတ္ဝာ ဥဒေတီတိ အတ္ထော။ သေဋ္ဌောပိ ဟိ လောကေ ဧကောတိ ဝုစ္စတိ, ဧကသ္မိံ အာရမ္မဏေ သမာဓာနဝသေန ပဝတ္တစိတ္တသ္သေတံ အဓိဝစနံ။ ဧကောဒိသ္သ ဘာဝော ဧကောဒိဘာဝော, ဧကဂ္ဂတာယေတံ အဓိဝစနံ။
Avasiṭṭhā dhammavitakkā etassāti avasiṭṭhadhammavitakko, vipassanāsamādhi. Na ekaggabhāvappatto na ekaggataṃ patto. Ekaṃ udetīti hi ekodi, paṭipakkhehi anabhibhūtattā aggaṃ seṭṭhaṃ hutvā udetīti attho. Seṭṭhopi hi loke ekoti vuccati, ekasmiṃ ārammaṇe samādhānavasena pavattacittassetaṃ adhivacanaṃ. Ekodissa bhāvo ekodibhāvo, ekaggatāyetaṃ adhivacanaṃ.
နိယကဇ္ဈတ္တန္တိ အတ္တသန္တာနသ္သေတံ အဓိဝစနံ။ ဂောစရဇ္ဈတ္တန္တိ ဣဓ နိဗ္ဗာနံ အဓိပ္ပေတံ။ တေနာဟ ‘‘ဧကသ္မိံ နိဗ္ဗာနဂောစရေယေဝ တိဋ္ဌတီ’’တိ။ သုဋ္ဌု နိသီဒတီတိ သမာဓိပဋိပက္ခေ ကိလေသေ သန္နိသီဒေန္တော သုဋ္ဌု နိသီဒတိ။ ဧကဂ္ဂံ ဟောတီတိ အဗ္ယဂ္ဂဘာဝပ္ပတ္တိယာ ဧကဂ္ဂံ ဟောတိ။ သမ္မာ အာဓိယတီတိ ယထာ အာရမ္မဏေ သုဋ္ဌု အပ္ပိတံ ဟောတိ, ဧဝံ သမ္မာ သမ္မဒေဝ အာဓိယတိ။
Niyakajjhattanti attasantānassetaṃ adhivacanaṃ. Gocarajjhattanti idha nibbānaṃ adhippetaṃ. Tenāha ‘‘ekasmiṃ nibbānagocareyeva tiṭṭhatī’’ti. Suṭṭhu nisīdatīti samādhipaṭipakkhe kilese sannisīdento suṭṭhu nisīdati. Ekaggaṃ hotīti abyaggabhāvappattiyā ekaggaṃ hoti. Sammā ādhiyatīti yathā ārammaṇe suṭṭhu appitaṃ hoti, evaṃ sammā sammadeva ādhiyati.
အဘိညာ သစ္ဆိကရဏီယသ္သာတိ ဧတ္ထ ‘‘အဘိညာယ သစ္ဆိကရဏီယသ္သာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘အဘိညာ’’တိ ယ-ကာရလောပေန ပန ပုန ကာလကိရိယာနိဒ္ဒေသော ကတောတိ အာဟ ‘‘အဘိဇာနိတ္ဝာ ပစ္စက္ခံ ကာတဗ္ဗသ္သာ’’တိ။ အဘိညာယ ဣဒ္ဓိဝိဓာဒိဉာဏေန သစ္ဆိကိရိယံ ဣဒ္ဓိဝိဓပစ္စနုဘဝနာဒိကံ အဘိညာသစ္ဆိကရဏီယန္တိ ဧဝံ ဝာ ဧတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သက္ခိဘဗ္ဗတံ ပာပုဏာတီတိ ဧတ္ထ ပန ယသ္သ ပစ္စက္ခံ အတ္ထိ, သော သက္ခီ, သက္ခိနော ဘဗ္ဗတာ သက္ခိဘဗ္ဗတာ, သက္ခိဘဝနန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သက္ခီ စ သော ဘဗ္ဗော စာတိ သက္ခိဘဗ္ဗော။ အယဉ္ဟိ ဣဒ္ဓိဝိဓာဒီနံ ဘဗ္ဗော တတ္ထ စ သက္ခီတိ သက္ခိဘဗ္ဗော, တသ္သ ဘာဝော သက္ခိဘဗ္ဗတာ, တံ ပာပုဏာတီတိ အတ္ထော။
Abhiññāsacchikaraṇīyassāti ettha ‘‘abhiññāya sacchikaraṇīyassā’’ti vattabbe ‘‘abhiññā’’ti ya-kāralopena pana puna kālakiriyāniddeso katoti āha ‘‘abhijānitvā paccakkhaṃ kātabbassā’’ti. Abhiññāya iddhividhādiñāṇena sacchikiriyaṃ iddhividhapaccanubhavanādikaṃ abhiññāsacchikaraṇīyanti evaṃ vā ettha attho daṭṭhabbo. Sakkhibhabbataṃ pāpuṇātīti ettha pana yassa paccakkhaṃ atthi, so sakkhī, sakkhino bhabbatā sakkhibhabbatā, sakkhibhavananti vuttaṃ hoti. Sakkhī ca so bhabbo cāti sakkhibhabbo. Ayañhi iddhividhādīnaṃ bhabbo tattha ca sakkhīti sakkhibhabbo, tassa bhāvo sakkhibhabbatā, taṃ pāpuṇātīti attho.
အဘိညာပာဒကဇ္ဈာနာဒိဘေဒေတိ ဧတ္ထ အဘိညာပာဒာ စ အဘိညာပာဒကဇ္ဈာနဉ္စ အဘိညာပာဒကဇ္ဈာနာနိ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန အရဟတ္တဉ္စ အရဟတ္တသ္သ ဝိပသ္သနာ စ သင္ဂဟိတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေနေဝ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယံ (မ. နိ. အဋ္ဌ. ၂.၁၉၈) –
Abhiññāpādakajjhānādibhedeti ettha abhiññāpādā ca abhiññāpādakajjhānañca abhiññāpādakajjhānāni. Ādi-saddena arahattañca arahattassa vipassanā ca saṅgahitāti daṭṭhabbaṃ. Teneva majjhimanikāyaṭṭhakathāyaṃ (ma. ni. aṭṭha. 2.198) –
‘‘သတိ သတိအာယတနေတိ သတိ သတိကာရဏေ။ ကိဉ္စေတ္ထ ကာရဏံ? အဘိညာ ဝာ အဘိညာပာဒကဇ္ဈာနံ ဝာ, အဝသာနေ ပန အရဟတ္တံ ဝာ ကာရဏံ အရဟတ္တသ္သ ဝိပသ္သနာ ဝာတိ ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။
‘‘Sati satiāyataneti sati satikāraṇe. Kiñcettha kāraṇaṃ? Abhiññā vā abhiññāpādakajjhānaṃ vā, avasāne pana arahattaṃ vā kāraṇaṃ arahattassa vipassanā vāti veditabba’’nti vuttaṃ.
ယဉ္ဟိ တံ တတ္ရ တတ္ရ သက္ခိဘဗ္ဗတာသင္ခာတံ ဣဒ္ဓိဝိဓပစ္စနုဘဝနာဒိ, တသ္သ အဘိညာ ကာရဏံ ။ အထ ဣဒ္ဓိဝိဓပစ္စနုဘဝနာဒိ အဘိညာ, ဧဝံ သတိ အဘိညာပာဒကဇ္ဈာနံ ကာရဏံ။ အဝသာနေ ဆဋ္ဌာဘိညာယ ပန အရဟတ္တံ, အရဟတ္တသ္သ ဝိပသ္သနာ ဝာ ကာရဏံ။ အရဟတ္တဉ္ဟိ ‘‘ကုဒာသ္သု နာမာဟံ တဒာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိသ္သာမိ, ယဒရိယာ ဧတရဟိ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရန္တီ’’တိ (မ. နိ. ၁.၄၆၅; ၃.၃၀၇) အနုတ္တရေသု ဝိမောက္ခေသု ပိဟံ ဥပဋ္ဌပေတ္ဝာ အဘိညာ နိဗ္ဗတ္တေန္တသ္သ ကာရဏံ။ ဣဒဉ္စ သာဓာရဏံ န ဟောတိ, သာဓာရဏဝသေန ပန အရဟတ္တသ္သ ဝိပသ္သနာ ကာရဏံ။ ဣမသ္မိဉ္ဟိ သုတ္တေ အရဟတ္တဖလဝသေန ဆဋ္ဌာဘိညာ ဝုတ္တာ။ တေနေဝာဟ ‘‘အာသဝာနံ ခယာတိအာဒိ စေတ္ထ ဖလသမာပတ္တိဝသေန ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ။
Yañhi taṃ tatra tatra sakkhibhabbatāsaṅkhātaṃ iddhividhapaccanubhavanādi, tassa abhiññā kāraṇaṃ . Atha iddhividhapaccanubhavanādi abhiññā, evaṃ sati abhiññāpādakajjhānaṃ kāraṇaṃ. Avasāne chaṭṭhābhiññāya pana arahattaṃ, arahattassa vipassanā vā kāraṇaṃ. Arahattañhi ‘‘kudāssu nāmāhaṃ tadāyatanaṃ upasampajja viharissāmi, yadariyā etarahi upasampajja viharantī’’ti (ma. ni. 1.465; 3.307) anuttaresu vimokkhesu pihaṃ upaṭṭhapetvā abhiññā nibbattentassa kāraṇaṃ. Idañca sādhāraṇaṃ na hoti, sādhāraṇavasena pana arahattassa vipassanā kāraṇaṃ. Imasmiñhi sutte arahattaphalavasena chaṭṭhābhiññā vuttā. Tenevāha ‘‘āsavānaṃ khayātiādi cettha phalasamāpattivasena vuttanti veditabba’’nti.
ပံသုဓောဝကသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Paṃsudhovakasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / အင္ဂုတ္တရနိကာယ • Aṅguttaranikāya / ၁၀. ပံသုဓောဝကသုတ္တံ • 10. Paṃsudhovakasuttaṃ
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / သုတ္တပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / အင္ဂုတ္တရနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ၁၀. ပံသုဓောဝကသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 10. Paṃsudhovakasuttavaṇṇanā