| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
೧೦. ಪಂಸುಧೋವಕಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
10. Paṃsudhovakasuttavaṇṇanā
೧೦೨. ದಸಮೇ ಅನೀಹತದೋಸನ್ತಿ ಅನಪನೀತಥೂಲಕಾಳಕಂ। ಅನಪನೀತಕಸಾವನ್ತಿ ಅನಪಗತಸುಖುಮಕಾಳಕಂ। ಪಹಟಮತ್ತನ್ತಿ ಆಹಟಮತ್ತಂ।
102. Dasame anīhatadosanti anapanītathūlakāḷakaṃ. Anapanītakasāvanti anapagatasukhumakāḷakaṃ. Pahaṭamattanti āhaṭamattaṃ.
ದಸಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಚಿತ್ತಂ ಚಿತ್ತಮೇವ, ವಿಪಸ್ಸನಾಪಾದಕಅಟ್ಠಸಮಾಪತ್ತಿಚಿತ್ತಂ ವಿಪಸ್ಸನಾಚಿತ್ತಞ್ಚ ತತೋ ಚಿತ್ತತೋ ಅಧಿಕಂ ಚಿತ್ತನ್ತಿ ಅಧಿಚಿತ್ತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಅಧಿಚಿತ್ತನ್ತಿ ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾಚಿತ್ತ’’ನ್ತಿ। ಅನುಯುತ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅನುಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಉಪ್ಪಾದನವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಪಟಿಬ್ರೂಹನವಸೇನ ಅನು ಅನು ಯುತ್ತಸ್ಸ, ತತ್ಥ ಯುತ್ತಪ್ಪಯುತ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏತ್ಥ ಚ ಪುರೇಭತ್ತಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಪ್ಪಟಿಕ್ಕನ್ತೋ ನಿಸೀದನಂ ಆದಾಯ ‘‘ಅಸುಕಸ್ಮಿಂ ರುಕ್ಖಮೂಲೇ ವಾ ವನಸಣ್ಡೇ ವಾ ಪಬ್ಭಾರೇ ವಾ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ನಿಕ್ಖಮನ್ತೋಪಿ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಹತ್ಥೇಹಿ ವಾ ಪಾದೇಹಿ ವಾ ನಿಸಜ್ಜಟ್ಠಾನತೋ ತಿಣಪಣ್ಣಾನಿ ಅಪನೇನ್ತೋಪಿ ಅಧಿಚಿತ್ತಂ ಅನುಯುತ್ತೋಯೇವ। ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಪನ ಹತ್ಥಪಾದೇ ಧೋವಿತ್ವಾ ಮೂಲಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಭಾವನಂ ಅನುಯುಞ್ಜನ್ತೋ ಭಾವನಾಯ ಅಪ್ಪನಂ ಅಪ್ಪತ್ತಾಯಪಿ ಅಧಿಚಿತ್ತಮನುಯುತ್ತೋಯೇವ ತದತ್ಥೇನಪಿ ತಂಸದ್ದವೋಹಾರತೋ। ಚಿತ್ತಸಮ್ಪನ್ನೋತಿ ಧಮ್ಮಚಿತ್ತಸ್ಸ ಸಮನ್ನಾಗತತ್ತಾ ಸಮ್ಪನ್ನಚಿತ್ತೋ। ಪಣ್ಡಿತಜಾತಿಕೋತಿ ಪಣ್ಡಿತಸಭಾವೋ।
Dasakusalakammapathavasena uppannaṃ cittaṃ cittameva, vipassanāpādakaaṭṭhasamāpatticittaṃ vipassanācittañca tato cittato adhikaṃ cittanti adhicittanti āha ‘‘adhicittanti samathavipassanācitta’’nti. Anuyuttassāti anuppannassa uppādanavasena uppannassa paṭibrūhanavasena anu anu yuttassa, tattha yuttappayuttassāti attho. Ettha ca purebhattaṃ piṇḍāya caritvā pacchābhattaṃ piṇḍapātappaṭikkanto nisīdanaṃ ādāya ‘‘asukasmiṃ rukkhamūle vā vanasaṇḍe vā pabbhāre vā samaṇadhammaṃ karissāmī’’ti nikkhamantopi tattha gantvā hatthehi vā pādehi vā nisajjaṭṭhānato tiṇapaṇṇāni apanentopi adhicittaṃ anuyuttoyeva. Nisīditvā pana hatthapāde dhovitvā mūlakammaṭṭhānaṃ gahetvā bhāvanaṃ anuyuñjanto bhāvanāya appanaṃ appattāyapi adhicittamanuyuttoyeva tadatthenapi taṃsaddavohārato. Cittasampannoti dhammacittassa samannāgatattā sampannacitto. Paṇḍitajātikoti paṇḍitasabhāvo.
ಕಾಮೇ ಆರಬ್ಭಾತಿ ವತ್ಥುಕಾಮೇ ಆರಬ್ಭ। ಕಾಮರಾಗಸಙ್ಖಾತೇನ ವಾ ಕಾಮೇನ ಪಟಿಸಂಯುತ್ತೋ ವಿತಕ್ಕೋ ಕಾಮವಿತಕ್ಕೋ। ಬ್ಯಾಪಜ್ಜತಿ ಚಿತ್ತಂ ಏತೇನಾತಿ ಬ್ಯಾಪಾದೋ, ದೋಸೋ। ವಿಹಿಂಸನ್ತಿ ಏತಾಯ ಸತ್ತೇ, ವಿಹಿಂಸನಂ ವಾ ತೇಸಂ ಏತನ್ತಿ ವಿಹಿಂಸಾ, ಪರೇಸಂ ವಿಹೇಠನಾಕಾರೇನ ಪವತ್ತಸ್ಸ ಕರುಣಾಪಟಿಪಕ್ಖಸ್ಸ ಪಾಪಧಮ್ಮಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಞಾತಕೇ ಆರಬ್ಭ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ವಿತಕ್ಕೋತಿ ಞಾತಕೇ ಆರಬ್ಭ ಗೇಹಸ್ಸಿತಪೇಮವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ವಿತಕ್ಕೋ। ಜನಪದಮಾರಬ್ಭ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ವಿತಕ್ಕೋತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಅಹೋ ವತ ಮಂ…ಪೇ॰… ಉಪ್ಪನ್ನೋ ವಿತಕ್ಕೋತಿ ‘‘ಅಹೋ ವತ ಮಂ ಪರೇ ನ ಅವಜಾನೇಯ್ಯುಂ, ನ ಹೇಟ್ಠಾ ಕತ್ವಾ ಮಞ್ಞೇಯ್ಯುಂ, ಪಾಸಾಣಚ್ಛತ್ತಂ ವಿಯ ಗರುಂ ಕರೇಯ್ಯು’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಉಪ್ಪನ್ನವಿತಕ್ಕೋ। ದಸವಿಪಸ್ಸನುಪಕ್ಕಿಲೇಸವಿತಕ್ಕಾತಿ ಓಭಾಸಾದಿದಸವಿಪಸ್ಸನುಪಕ್ಕಿಲೇಸೇ ಆರಬ್ಭ ಉಪ್ಪನ್ನವಿತಕ್ಕಾ।
Kāme ārabbhāti vatthukāme ārabbha. Kāmarāgasaṅkhātena vā kāmena paṭisaṃyutto vitakko kāmavitakko. Byāpajjati cittaṃ etenāti byāpādo, doso. Vihiṃsanti etāya satte, vihiṃsanaṃ vā tesaṃ etanti vihiṃsā, paresaṃ viheṭhanākārena pavattassa karuṇāpaṭipakkhassa pāpadhammassetaṃ adhivacanaṃ. Ñātake ārabbha uppanno vitakkoti ñātake ārabbha gehassitapemavasena uppanno vitakko. Janapadamārabbha uppanno vitakkoti etthāpi eseva nayo. Aho vata maṃ…pe… uppanno vitakkoti ‘‘aho vata maṃ pare na avajāneyyuṃ, na heṭṭhā katvā maññeyyuṃ, pāsāṇacchattaṃ viya garuṃ kareyyu’’nti evaṃ uppannavitakko. Dasavipassanupakkilesavitakkāti obhāsādidasavipassanupakkilese ārabbha uppannavitakkā.
ಅವಸಿಟ್ಠಾ ಧಮ್ಮವಿತಕ್ಕಾ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಅವಸಿಟ್ಠಧಮ್ಮವಿತಕ್ಕೋ, ವಿಪಸ್ಸನಾಸಮಾಧಿ। ನ ಏಕಗ್ಗಭಾವಪ್ಪತ್ತೋ ನ ಏಕಗ್ಗತಂ ಪತ್ತೋ। ಏಕಂ ಉದೇತೀತಿ ಹಿ ಏಕೋದಿ, ಪಟಿಪಕ್ಖೇಹಿ ಅನಭಿಭೂತತ್ತಾ ಅಗ್ಗಂ ಸೇಟ್ಠಂ ಹುತ್ವಾ ಉದೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸೇಟ್ಠೋಪಿ ಹಿ ಲೋಕೇ ಏಕೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಏಕಸ್ಮಿಂ ಆರಮ್ಮಣೇ ಸಮಾಧಾನವಸೇನ ಪವತ್ತಚಿತ್ತಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಏಕೋದಿಸ್ಸ ಭಾವೋ ಏಕೋದಿಭಾವೋ, ಏಕಗ್ಗತಾಯೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ।
Avasiṭṭhā dhammavitakkā etassāti avasiṭṭhadhammavitakko, vipassanāsamādhi. Na ekaggabhāvappatto na ekaggataṃ patto. Ekaṃ udetīti hi ekodi, paṭipakkhehi anabhibhūtattā aggaṃ seṭṭhaṃ hutvā udetīti attho. Seṭṭhopi hi loke ekoti vuccati, ekasmiṃ ārammaṇe samādhānavasena pavattacittassetaṃ adhivacanaṃ. Ekodissa bhāvo ekodibhāvo, ekaggatāyetaṃ adhivacanaṃ.
ನಿಯಕಜ್ಝತ್ತನ್ತಿ ಅತ್ತಸನ್ತಾನಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಗೋಚರಜ್ಝತ್ತನ್ತಿ ಇಧ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ಏಕಸ್ಮಿಂ ನಿಬ್ಬಾನಗೋಚರೇಯೇವ ತಿಟ್ಠತೀ’’ತಿ। ಸುಟ್ಠು ನಿಸೀದತೀತಿ ಸಮಾಧಿಪಟಿಪಕ್ಖೇ ಕಿಲೇಸೇ ಸನ್ನಿಸೀದೇನ್ತೋ ಸುಟ್ಠು ನಿಸೀದತಿ। ಏಕಗ್ಗಂ ಹೋತೀತಿ ಅಬ್ಯಗ್ಗಭಾವಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಏಕಗ್ಗಂ ಹೋತಿ। ಸಮ್ಮಾ ಆಧಿಯತೀತಿ ಯಥಾ ಆರಮ್ಮಣೇ ಸುಟ್ಠು ಅಪ್ಪಿತಂ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಸಮ್ಮಾ ಸಮ್ಮದೇವ ಆಧಿಯತಿ।
Niyakajjhattanti attasantānassetaṃ adhivacanaṃ. Gocarajjhattanti idha nibbānaṃ adhippetaṃ. Tenāha ‘‘ekasmiṃ nibbānagocareyeva tiṭṭhatī’’ti. Suṭṭhu nisīdatīti samādhipaṭipakkhe kilese sannisīdento suṭṭhu nisīdati. Ekaggaṃ hotīti abyaggabhāvappattiyā ekaggaṃ hoti. Sammā ādhiyatīti yathā ārammaṇe suṭṭhu appitaṃ hoti, evaṃ sammā sammadeva ādhiyati.
ಅಭಿಞ್ಞಾ ಸಚ್ಛಿಕರಣೀಯಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಅಭಿಞ್ಞಾಯ ಸಚ್ಛಿಕರಣೀಯಸ್ಸಾ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಅಭಿಞ್ಞಾ’’ತಿ ಯ-ಕಾರಲೋಪೇನ ಪನ ಪುನ ಕಾಲಕಿರಿಯಾನಿದ್ದೇಸೋ ಕತೋತಿ ಆಹ ‘‘ಅಭಿಜಾನಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚಕ್ಖಂ ಕಾತಬ್ಬಸ್ಸಾ’’ತಿ। ಅಭಿಞ್ಞಾಯ ಇದ್ಧಿವಿಧಾದಿಞಾಣೇನ ಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಂ ಇದ್ಧಿವಿಧಪಚ್ಚನುಭವನಾದಿಕಂ ಅಭಿಞ್ಞಾಸಚ್ಛಿಕರಣೀಯನ್ತಿ ಏವಂ ವಾ ಏತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಸಕ್ಖಿಭಬ್ಬತಂ ಪಾಪುಣಾತೀತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ಯಸ್ಸ ಪಚ್ಚಕ್ಖಂ ಅತ್ಥಿ, ಸೋ ಸಕ್ಖೀ, ಸಕ್ಖಿನೋ ಭಬ್ಬತಾ ಸಕ್ಖಿಭಬ್ಬತಾ, ಸಕ್ಖಿಭವನನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಸಕ್ಖೀ ಚ ಸೋ ಭಬ್ಬೋ ಚಾತಿ ಸಕ್ಖಿಭಬ್ಬೋ। ಅಯಞ್ಹಿ ಇದ್ಧಿವಿಧಾದೀನಂ ಭಬ್ಬೋ ತತ್ಥ ಚ ಸಕ್ಖೀತಿ ಸಕ್ಖಿಭಬ್ಬೋ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಸಕ್ಖಿಭಬ್ಬತಾ, ತಂ ಪಾಪುಣಾತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
Abhiññāsacchikaraṇīyassāti ettha ‘‘abhiññāya sacchikaraṇīyassā’’ti vattabbe ‘‘abhiññā’’ti ya-kāralopena pana puna kālakiriyāniddeso katoti āha ‘‘abhijānitvā paccakkhaṃ kātabbassā’’ti. Abhiññāya iddhividhādiñāṇena sacchikiriyaṃ iddhividhapaccanubhavanādikaṃ abhiññāsacchikaraṇīyanti evaṃ vā ettha attho daṭṭhabbo. Sakkhibhabbataṃ pāpuṇātīti ettha pana yassa paccakkhaṃ atthi, so sakkhī, sakkhino bhabbatā sakkhibhabbatā, sakkhibhavananti vuttaṃ hoti. Sakkhī ca so bhabbo cāti sakkhibhabbo. Ayañhi iddhividhādīnaṃ bhabbo tattha ca sakkhīti sakkhibhabbo, tassa bhāvo sakkhibhabbatā, taṃ pāpuṇātīti attho.
ಅಭಿಞ್ಞಾಪಾದಕಜ್ಝಾನಾದಿಭೇದೇತಿ ಏತ್ಥ ಅಭಿಞ್ಞಾಪಾದಾ ಚ ಅಭಿಞ್ಞಾಪಾದಕಜ್ಝಾನಞ್ಚ ಅಭಿಞ್ಞಾಪಾದಕಜ್ಝಾನಾನಿ। ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಅರಹತ್ತಞ್ಚ ಅರಹತ್ತಸ್ಸ ವಿಪಸ್ಸನಾ ಚ ಸಙ್ಗಹಿತಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ತೇನೇವ ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಮ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೧೯೮) –
Abhiññāpādakajjhānādibhedeti ettha abhiññāpādā ca abhiññāpādakajjhānañca abhiññāpādakajjhānāni. Ādi-saddena arahattañca arahattassa vipassanā ca saṅgahitāti daṭṭhabbaṃ. Teneva majjhimanikāyaṭṭhakathāyaṃ (ma. ni. aṭṭha. 2.198) –
‘‘ಸತಿ ಸತಿಆಯತನೇತಿ ಸತಿ ಸತಿಕಾರಣೇ। ಕಿಞ್ಚೇತ್ಥ ಕಾರಣಂ? ಅಭಿಞ್ಞಾ ವಾ ಅಭಿಞ್ಞಾಪಾದಕಜ್ಝಾನಂ ವಾ, ಅವಸಾನೇ ಪನ ಅರಹತ್ತಂ ವಾ ಕಾರಣಂ ಅರಹತ್ತಸ್ಸ ವಿಪಸ್ಸನಾ ವಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ।
‘‘Sati satiāyataneti sati satikāraṇe. Kiñcettha kāraṇaṃ? Abhiññā vā abhiññāpādakajjhānaṃ vā, avasāne pana arahattaṃ vā kāraṇaṃ arahattassa vipassanā vāti veditabba’’nti vuttaṃ.
ಯಞ್ಹಿ ತಂ ತತ್ರ ತತ್ರ ಸಕ್ಖಿಭಬ್ಬತಾಸಙ್ಖಾತಂ ಇದ್ಧಿವಿಧಪಚ್ಚನುಭವನಾದಿ, ತಸ್ಸ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಕಾರಣಂ । ಅಥ ಇದ್ಧಿವಿಧಪಚ್ಚನುಭವನಾದಿ ಅಭಿಞ್ಞಾ, ಏವಂ ಸತಿ ಅಭಿಞ್ಞಾಪಾದಕಜ್ಝಾನಂ ಕಾರಣಂ। ಅವಸಾನೇ ಛಟ್ಠಾಭಿಞ್ಞಾಯ ಪನ ಅರಹತ್ತಂ, ಅರಹತ್ತಸ್ಸ ವಿಪಸ್ಸನಾ ವಾ ಕಾರಣಂ। ಅರಹತ್ತಞ್ಹಿ ‘‘ಕುದಾಸ್ಸು ನಾಮಾಹಂ ತದಾಯತನಂ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರಿಸ್ಸಾಮಿ, ಯದರಿಯಾ ಏತರಹಿ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರನ್ತೀ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೪೬೫; ೩.೩೦೭) ಅನುತ್ತರೇಸು ವಿಮೋಕ್ಖೇಸು ಪಿಹಂ ಉಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಅಭಿಞ್ಞಾ ನಿಬ್ಬತ್ತೇನ್ತಸ್ಸ ಕಾರಣಂ। ಇದಞ್ಚ ಸಾಧಾರಣಂ ನ ಹೋತಿ, ಸಾಧಾರಣವಸೇನ ಪನ ಅರಹತ್ತಸ್ಸ ವಿಪಸ್ಸನಾ ಕಾರಣಂ। ಇಮಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಸುತ್ತೇ ಅರಹತ್ತಫಲವಸೇನ ಛಟ್ಠಾಭಿಞ್ಞಾ ವುತ್ತಾ। ತೇನೇವಾಹ ‘‘ಆಸವಾನಂ ಖಯಾತಿಆದಿ ಚೇತ್ಥ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿವಸೇನ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ।
Yañhi taṃ tatra tatra sakkhibhabbatāsaṅkhātaṃ iddhividhapaccanubhavanādi, tassa abhiññā kāraṇaṃ . Atha iddhividhapaccanubhavanādi abhiññā, evaṃ sati abhiññāpādakajjhānaṃ kāraṇaṃ. Avasāne chaṭṭhābhiññāya pana arahattaṃ, arahattassa vipassanā vā kāraṇaṃ. Arahattañhi ‘‘kudāssu nāmāhaṃ tadāyatanaṃ upasampajja viharissāmi, yadariyā etarahi upasampajja viharantī’’ti (ma. ni. 1.465; 3.307) anuttaresu vimokkhesu pihaṃ upaṭṭhapetvā abhiññā nibbattentassa kāraṇaṃ. Idañca sādhāraṇaṃ na hoti, sādhāraṇavasena pana arahattassa vipassanā kāraṇaṃ. Imasmiñhi sutte arahattaphalavasena chaṭṭhābhiññā vuttā. Tenevāha ‘‘āsavānaṃ khayātiādi cettha phalasamāpattivasena vuttanti veditabba’’nti.
ಪಂಸುಧೋವಕಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Paṃsudhovakasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ • Aṅguttaranikāya / ೧೦. ಪಂಸುಧೋವಕಸುತ್ತಂ • 10. Paṃsudhovakasuttaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ೧೦. ಪಂಸುಧೋವಕಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 10. Paṃsudhovakasuttavaṇṇanā
