| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (ටීකා) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
10. පංසුධොවකසුත්‌තවණ්‌ණනා
10. Paṃsudhovakasuttavaṇṇanā
102. දසමෙ අනීහතදොසන්‌ති අනපනීතථූලකාළකං. අනපනීතකසාවන්‌ති අනපගතසුඛුමකාළකං. පහටමත්‌තන්‌ති ආහටමත්‌තං.
102. Dasame anīhatadosanti anapanītathūlakāḷakaṃ. Anapanītakasāvanti anapagatasukhumakāḷakaṃ. Pahaṭamattanti āhaṭamattaṃ.
දසකුසලකම්‌මපථවසෙන උප්‌පන්‌නං චිත්‌තං චිත්‌තමෙව, විපස්‌සනාපාදකඅට්‌ඨසමාපත්‌තිචිත්‌තං විපස්‌සනාචිත්‌තඤ්‌ච තතො චිත්‌තතො අධිකං චිත්‌තන්‌ති අධිචිත්‌තන්‌ති ආහ ‘‘අධිචිත්‌තන්‌ති සමථවිපස්‌සනාචිත්‌ත’’න්‌ති. අනුයුත්‌තස්‌සාති අනුප්‌පන්‌නස්‌ස උප්‌පාදනවසෙන උප්‌පන්‌නස්‌ස පටිබ්‍රූහනවසෙන අනු අනු යුත්‌තස්‌ස, තත්‌ථ යුත්‌තප්‌පයුත්‌තස්‌සාති අත්‌ථො. එත්‌ථ ච පුරෙභත්‌තං පිණ්‌ඩාය චරිත්‌වා පච්‌ඡාභත්‌තං පිණ්‌ඩපාතප්‌පටික්‌කන්‌තො නිසීදනං ආදාය ‘‘අසුකස්‌මිං රුක්‌ඛමූලෙ වා වනසණ්‌ඩෙ වා පබ්‌භාරෙ වා සමණධම්‌මං කරිස්‌සාමී’’ති නික්‌ඛමන්‌තොපි තත්‌ථ ගන්‌ත්‌වා හත්‌ථෙහි වා පාදෙහි වා නිසජ්‌ජට්‌ඨානතො තිණපණ්‌ණානි අපනෙන්‌තොපි අධිචිත්‌තං අනුයුත්‌තොයෙව. නිසීදිත්‌වා පන හත්‌ථපාදෙ ධොවිත්‌වා මූලකම්‌මට්‌ඨානං ගහෙත්‌වා භාවනං අනුයුඤ්‌ජන්‌තො භාවනාය අප්‌පනං අප්‌පත්‌තායපි අධිචිත්‌තමනුයුත්‌තොයෙව තදත්‌ථෙනපි තංසද්‌දවොහාරතො. චිත්‌තසම්‌පන්‌නොති ධම්‌මචිත්‌තස්‌ස සමන්‌නාගතත්‌තා සම්‌පන්‌නචිත්‌තො. පණ්‌ඩිතජාතිකොති පණ්‌ඩිතසභාවො.
Dasakusalakammapathavasena uppannaṃ cittaṃ cittameva, vipassanāpādakaaṭṭhasamāpatticittaṃ vipassanācittañca tato cittato adhikaṃ cittanti adhicittanti āha ‘‘adhicittanti samathavipassanācitta’’nti. Anuyuttassāti anuppannassa uppādanavasena uppannassa paṭibrūhanavasena anu anu yuttassa, tattha yuttappayuttassāti attho. Ettha ca purebhattaṃ piṇḍāya caritvā pacchābhattaṃ piṇḍapātappaṭikkanto nisīdanaṃ ādāya ‘‘asukasmiṃ rukkhamūle vā vanasaṇḍe vā pabbhāre vā samaṇadhammaṃ karissāmī’’ti nikkhamantopi tattha gantvā hatthehi vā pādehi vā nisajjaṭṭhānato tiṇapaṇṇāni apanentopi adhicittaṃ anuyuttoyeva. Nisīditvā pana hatthapāde dhovitvā mūlakammaṭṭhānaṃ gahetvā bhāvanaṃ anuyuñjanto bhāvanāya appanaṃ appattāyapi adhicittamanuyuttoyeva tadatthenapi taṃsaddavohārato. Cittasampannoti dhammacittassa samannāgatattā sampannacitto. Paṇḍitajātikoti paṇḍitasabhāvo.
කාමෙ ආරබ්‌භාති වත්‌ථුකාමෙ ආරබ්‌භ. කාමරාගසඞ්‌ඛාතෙන වා කාමෙන පටිසංයුත්‌තො විතක්‌කො කාමවිතක්‌කො. බ්‍යාපජ්‌ජති චිත්‌තං එතෙනාති බ්‍යාපාදො, දොසො. විහිංසන්‌ති එතාය සත්‌තෙ, විහිංසනං වා තෙසං එතන්‌ති විහිංසා, පරෙසං විහෙඨනාකාරෙන පවත්‌තස්‌ස කරුණාපටිපක්‌ඛස්‌ස පාපධම්‌මස්‌සෙතං අධිවචනං. ඤාතකෙ ආරබ්‌භ උප්‌පන්‌නො විතක්‌කොති ඤාතකෙ ආරබ්‌භ ගෙහස්‌සිතපෙමවසෙන උප්‌පන්‌නො විතක්‌කො. ජනපදමාරබ්‌භ උප්‌පන්‌නො විතක්‌කොති එත්‌ථාපි එසෙව නයො. අහො වත මං…පෙ.… උප්‌පන්‌නො විතක්‌කොති ‘‘අහො වත මං පරෙ න අවජානෙය්‍යුං, න හෙට්‌ඨා කත්‌වා මඤ්‌ඤෙය්‍යුං, පාසාණච්‌ඡත්‌තං විය ගරුං කරෙය්‍යු’’න්‌ති එවං උප්‌පන්‌නවිතක්‌කො. දසවිපස්‌සනුපක්‌කිලෙසවිතක්‌කාති ඔභාසාදිදසවිපස්‌සනුපක්‌කිලෙසෙ ආරබ්‌භ උප්‌පන්‌නවිතක්‌කා.
Kāme ārabbhāti vatthukāme ārabbha. Kāmarāgasaṅkhātena vā kāmena paṭisaṃyutto vitakko kāmavitakko. Byāpajjati cittaṃ etenāti byāpādo, doso. Vihiṃsanti etāya satte, vihiṃsanaṃ vā tesaṃ etanti vihiṃsā, paresaṃ viheṭhanākārena pavattassa karuṇāpaṭipakkhassa pāpadhammassetaṃ adhivacanaṃ. Ñātake ārabbha uppanno vitakkoti ñātake ārabbha gehassitapemavasena uppanno vitakko. Janapadamārabbha uppanno vitakkoti etthāpi eseva nayo. Aho vata maṃ…pe… uppanno vitakkoti ‘‘aho vata maṃ pare na avajāneyyuṃ, na heṭṭhā katvā maññeyyuṃ, pāsāṇacchattaṃ viya garuṃ kareyyu’’nti evaṃ uppannavitakko. Dasavipassanupakkilesavitakkāti obhāsādidasavipassanupakkilese ārabbha uppannavitakkā.
අවසිට්‌ඨා ධම්‌මවිතක්‌කා එතස්‌සාති අවසිට්‌ඨධම්‌මවිතක්‌කො, විපස්‌සනාසමාධි. න එකග්‌ගභාවප්‌පත්‌තො න එකග්‌ගතං පත්‌තො. එකං උදෙතීති හි එකොදි, පටිපක්‌ඛෙහි අනභිභූතත්‌තා අග්‌ගං සෙට්‌ඨං හුත්‌වා උදෙතීති අත්‌ථො. සෙට්‌ඨොපි හි ලොකෙ එකොති වුච්‌චති, එකස්‌මිං ආරම්‌මණෙ සමාධානවසෙන පවත්‌තචිත්‌තස්‌සෙතං අධිවචනං. එකොදිස්‌ස භාවො එකොදිභාවො, එකග්‌ගතායෙතං අධිවචනං.
Avasiṭṭhā dhammavitakkā etassāti avasiṭṭhadhammavitakko, vipassanāsamādhi. Na ekaggabhāvappatto na ekaggataṃ patto. Ekaṃ udetīti hi ekodi, paṭipakkhehi anabhibhūtattā aggaṃ seṭṭhaṃ hutvā udetīti attho. Seṭṭhopi hi loke ekoti vuccati, ekasmiṃ ārammaṇe samādhānavasena pavattacittassetaṃ adhivacanaṃ. Ekodissa bhāvo ekodibhāvo, ekaggatāyetaṃ adhivacanaṃ.
නියකජ්‌ඣත්‌තන්‌ති අත්‌තසන්‌තානස්‌සෙතං අධිවචනං. ගොචරජ්‌ඣත්‌තන්‌ති ඉධ නිබ්‌බානං අධිප්‌පෙතං. තෙනාහ ‘‘එකස්‌මිං නිබ්‌බානගොචරෙයෙව තිට්‌ඨතී’’ති. සුට්‌ඨු නිසීදතීති සමාධිපටිපක්‌ඛෙ කිලෙසෙ සන්‌නිසීදෙන්‌තො සුට්‌ඨු නිසීදති. එකග්‌ගං හොතීති අබ්‍යග්‌ගභාවප්‌පත්‌තියා එකග්‌ගං හොති. සම්‌මා ආධියතීති යථා ආරම්‌මණෙ සුට්‌ඨු අප්‌පිතං හොති, එවං සම්‌මා සම්‌මදෙව ආධියති.
Niyakajjhattanti attasantānassetaṃ adhivacanaṃ. Gocarajjhattanti idha nibbānaṃ adhippetaṃ. Tenāha ‘‘ekasmiṃ nibbānagocareyeva tiṭṭhatī’’ti. Suṭṭhu nisīdatīti samādhipaṭipakkhe kilese sannisīdento suṭṭhu nisīdati. Ekaggaṃ hotīti abyaggabhāvappattiyā ekaggaṃ hoti. Sammā ādhiyatīti yathā ārammaṇe suṭṭhu appitaṃ hoti, evaṃ sammā sammadeva ādhiyati.
අභිඤ්‌ඤා සච්‌ඡිකරණීයස්‌සාති එත්‌ථ ‘‘අභිඤ්‌ඤාය සච්‌ඡිකරණීයස්‌සා’’ති වත්‌තබ්‌බෙ ‘‘අභිඤ්‌ඤා’’ති ය-කාරලොපෙන පන පුන කාලකිරියානිද්‌දෙසො කතොති ආහ ‘‘අභිජානිත්‌වා පච්‌චක්‌ඛං කාතබ්‌බස්‌සා’’ති. අභිඤ්‌ඤාය ඉද්‌ධිවිධාදිඤාණෙන සච්‌ඡිකිරියං ඉද්‌ධිවිධපච්‌චනුභවනාදිකං අභිඤ්‌ඤාසච්‌ඡිකරණීයන්‌ති එවං වා එත්‌ථ අත්‌ථො දට්‌ඨබ්‌බො. සක්‌ඛිභබ්‌බතං පාපුණාතීති එත්‌ථ පන යස්‌ස පච්‌චක්‌ඛං අත්‌ථි, සො සක්‌ඛී, සක්‌ඛිනො භබ්‌බතා සක්‌ඛිභබ්‌බතා, සක්‌ඛිභවනන්‌ති වුත්‌තං හොති. සක්‌ඛී ච සො භබ්‌බො චාති සක්‌ඛිභබ්‌බො. අයඤ්‌හි ඉද්‌ධිවිධාදීනං භබ්‌බො තත්‌ථ ච සක්‌ඛීති සක්‌ඛිභබ්‌බො, තස්‌ස භාවො සක්‌ඛිභබ්‌බතා, තං පාපුණාතීති අත්‌ථො.
Abhiññāsacchikaraṇīyassāti ettha ‘‘abhiññāya sacchikaraṇīyassā’’ti vattabbe ‘‘abhiññā’’ti ya-kāralopena pana puna kālakiriyāniddeso katoti āha ‘‘abhijānitvā paccakkhaṃ kātabbassā’’ti. Abhiññāya iddhividhādiñāṇena sacchikiriyaṃ iddhividhapaccanubhavanādikaṃ abhiññāsacchikaraṇīyanti evaṃ vā ettha attho daṭṭhabbo. Sakkhibhabbataṃ pāpuṇātīti ettha pana yassa paccakkhaṃ atthi, so sakkhī, sakkhino bhabbatā sakkhibhabbatā, sakkhibhavananti vuttaṃ hoti. Sakkhī ca so bhabbo cāti sakkhibhabbo. Ayañhi iddhividhādīnaṃ bhabbo tattha ca sakkhīti sakkhibhabbo, tassa bhāvo sakkhibhabbatā, taṃ pāpuṇātīti attho.
අභිඤ්‌ඤාපාදකජ්‌ඣානාදිභෙදෙති එත්‌ථ අභිඤ්‌ඤාපාදා ච අභිඤ්‌ඤාපාදකජ්‌ඣානඤ්‌ච අභිඤ්‌ඤාපාදකජ්‌ඣානානි. ආදි-සද්‌දෙන අරහත්‌තඤ්‌ච අරහත්‌තස්‌ස විපස්‌සනා ච සඞ්‌ගහිතාති දට්‌ඨබ්‌බං. තෙනෙව මජ්‌ඣිමනිකායට්‌ඨකථායං (ම. නි. අට්‌ඨ. 2.198) –
Abhiññāpādakajjhānādibhedeti ettha abhiññāpādā ca abhiññāpādakajjhānañca abhiññāpādakajjhānāni. Ādi-saddena arahattañca arahattassa vipassanā ca saṅgahitāti daṭṭhabbaṃ. Teneva majjhimanikāyaṭṭhakathāyaṃ (ma. ni. aṭṭha. 2.198) –
‘‘සති සතිආයතනෙති සති සතිකාරණෙ. කිඤ්‌චෙත්‌ථ කාරණං? අභිඤ්‌ඤා වා අභිඤ්‌ඤාපාදකජ්‌ඣානං වා, අවසානෙ පන අරහත්‌තං වා කාරණං අරහත්‌තස්‌ස විපස්‌සනා වාති වෙදිතබ්‌බ’’න්‌ති වුත්‌තං.
‘‘Sati satiāyataneti sati satikāraṇe. Kiñcettha kāraṇaṃ? Abhiññā vā abhiññāpādakajjhānaṃ vā, avasāne pana arahattaṃ vā kāraṇaṃ arahattassa vipassanā vāti veditabba’’nti vuttaṃ.
යඤ්‌හි තං තත්‍ර තත්‍ර සක්‌ඛිභබ්‌බතාසඞ්‌ඛාතං ඉද්‌ධිවිධපච්‌චනුභවනාදි, තස්‌ස අභිඤ්‌ඤා කාරණං . අථ ඉද්‌ධිවිධපච්‌චනුභවනාදි අභිඤ්‌ඤා, එවං සති අභිඤ්‌ඤාපාදකජ්‌ඣානං කාරණං. අවසානෙ ඡට්‌ඨාභිඤ්‌ඤාය පන අරහත්‌තං, අරහත්‌තස්‌ස විපස්‌සනා වා කාරණං. අරහත්‌තඤ්‌හි ‘‘කුදාස්‌සු නාමාහං තදායතනං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරිස්‌සාමි, යදරියා එතරහි උපසම්‌පජ්‌ජ විහරන්‌තී’’ති (ම. නි. 1.465; 3.307) අනුත්‌තරෙසු විමොක්‌ඛෙසු පිහං උපට්‌ඨපෙත්‌වා අභිඤ්‌ඤා නිබ්‌බත්‌තෙන්‌තස්‌ස කාරණං. ඉදඤ්‌ච සාධාරණං න හොති, සාධාරණවසෙන පන අරහත්‌තස්‌ස විපස්‌සනා කාරණං. ඉමස්‌මිඤ්‌හි සුත්‌තෙ අරහත්‌තඵලවසෙන ඡට්‌ඨාභිඤ්‌ඤා වුත්‌තා. තෙනෙවාහ ‘‘ආසවානං ඛයාතිආදි චෙත්‌ථ ඵලසමාපත්‌තිවසෙන වුත්‌තන්‌ති වෙදිතබ්‌බ’’න්‌ති.
Yañhi taṃ tatra tatra sakkhibhabbatāsaṅkhātaṃ iddhividhapaccanubhavanādi, tassa abhiññā kāraṇaṃ . Atha iddhividhapaccanubhavanādi abhiññā, evaṃ sati abhiññāpādakajjhānaṃ kāraṇaṃ. Avasāne chaṭṭhābhiññāya pana arahattaṃ, arahattassa vipassanā vā kāraṇaṃ. Arahattañhi ‘‘kudāssu nāmāhaṃ tadāyatanaṃ upasampajja viharissāmi, yadariyā etarahi upasampajja viharantī’’ti (ma. ni. 1.465; 3.307) anuttaresu vimokkhesu pihaṃ upaṭṭhapetvā abhiññā nibbattentassa kāraṇaṃ. Idañca sādhāraṇaṃ na hoti, sādhāraṇavasena pana arahattassa vipassanā kāraṇaṃ. Imasmiñhi sutte arahattaphalavasena chaṭṭhābhiññā vuttā. Tenevāha ‘‘āsavānaṃ khayātiādi cettha phalasamāpattivasena vuttanti veditabba’’nti.
පංසුධොවකසුත්‌තවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Paṃsudhovakasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය • Aṅguttaranikāya / 10. පංසුධොවකසුත්‌තං • 10. Paṃsudhovakasuttaṃ
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / 10. පංසුධොවකසුත්‌තවණ්‌ණනා • 10. Paṃsudhovakasuttavaṇṇanā
