| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย (ฎีกา) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
(๙) ๔. มจลวโคฺค
(9) 4. Macalavaggo
๑-๖. ปาณาติปาตสุตฺตาทิวณฺณนา
1-6. Pāṇātipātasuttādivaṇṇanā
๘๑-๘๖. จตุตฺถสฺส ปฐมาทีนิ อุตฺตานตฺถาเนวฯ ปญฺจเม (สํ. นิ. ฎี. ๑.๑.๑๓๒) ‘‘นีเจ กุเล ปจฺจาชาโต’’ติอาทิเกน อปฺปกาสภาเวน ตมตีติ ตโม, เตน ตเมน ยุโตฺตติ ตโม ปุคฺคโล วุจฺจติฯ ตถา หิ ตํโยคโต ปุคฺคลสฺส ตโพฺพหาโร ยถา ‘‘มเจฺฉรโยคโต มจฺฉโร’’ติ, ตสฺมา ตโมติ อปฺปกาสภาเวน ตโม ตมภูโต อนฺธการํ วิย ชาโต, อนฺธการตฺตํ วา ปโตฺตติ อโตฺถฯ วุตฺตลกฺขณํ ตมเมว ปรมฺปรโต อยนํ คติ นิฎฺฐา เอตสฺสาติ ตมปรายโณฯ อุภเยนปิ ตมคฺคหเณน ขนฺธตโม กถิโต, น อนฺธการตโมฯ ขนฺธตโมติ จ สมฺปตฺติรหิตา ขนฺธปวตฺติเยว ทฎฺฐพฺพาฯ ‘‘อุเจฺจ กุเล ปจฺจาชาโต’’ติอาทิเกน ปกาสภาเวน โชเตตีติ โชติ, เตน โชตินายุโตฺตติอาทิ สพฺพํ วุตฺตนเยน เวทิตพฺพํฯ อิตเร เทฺวติ โชติตมปรายโณ, โชติโชติปรายโณติ อิตเร เทฺว ปุคฺคเลฯ
81-86. Catutthassa paṭhamādīni uttānatthāneva. Pañcame (saṃ. ni. ṭī. 1.1.132) ‘‘nīce kule paccājāto’’tiādikena appakāsabhāvena tamatīti tamo, tena tamena yuttoti tamo puggalo vuccati. Tathā hi taṃyogato puggalassa tabbohāro yathā ‘‘maccherayogato maccharo’’ti, tasmā tamoti appakāsabhāvena tamo tamabhūto andhakāraṃ viya jāto, andhakārattaṃ vā pattoti attho. Vuttalakkhaṇaṃ tamameva paramparato ayanaṃ gati niṭṭhā etassāti tamaparāyaṇo. Ubhayenapi tamaggahaṇena khandhatamo kathito, na andhakāratamo. Khandhatamoti ca sampattirahitā khandhapavattiyeva daṭṭhabbā. ‘‘Ucce kule paccājāto’’tiādikena pakāsabhāvena jotetīti joti, tena jotināyuttotiādi sabbaṃ vuttanayena veditabbaṃ. Itare dveti jotitamaparāyaṇo, jotijotiparāyaṇoti itare dve puggale.
เวณุเวตฺตาทิวิลีเวหิ เปฬภาชนาทิการกา วิลีวการกาฯ มิคมจฺฉาทีนํ นิสาทนโต เนสาทา, มาควิกมจฺฉพนฺธาทโยฯ รเถสุ จเมฺมน นหณกรณโต รถการา, จมฺมการาฯ ปุอิติ กรีสสฺส นามํ, ตํ กุเสนฺติ อปเนนฺตีติ ปุกฺกุสา, ปุปฺผฉฑฺฑกาฯ ทุพฺพโณฺณติ วิรูโปฯ โอโกฎิมโกติ อาโรหาภาเวน เหฎฺฐิมโก, รสฺสกาโยติ อโตฺถฯ เตนาห ‘‘ลกุณฺฑโก’’ติฯ ลกุ วิย ฆฎิกา วิย เฑติ ปวตฺตตีติ ลกุณฺฑโก, รโสฺสฯ กณติ นิมีลตีติ กาโณฯ ตํ ปนสฺส นิมีลนํ เอเกน อกฺขินา ทฺวีหิปิ วาติ อาห ‘‘เอกจฺฉิกาโณ วา อุภยจฺฉิกาโณ วา’’ติฯ กุณนํ กุโณ, หตฺถเวกลฺลํ, โส เอตสฺส อตฺถีติ กุณีฯ ขโญฺช วุจฺจติ ปาทวิกโลฯ เหฎฺฐิมกายสงฺขาโต สรีรสฺส ปโกฺข ปเทโส หโต อสฺสาติ ปกฺขหโตฯ เตนาห ‘‘ปีฐสปฺปี’’ติฯ ปทีเป ปทีปเน เอตพฺพํ เนตพฺพนฺติ ปทีเปยฺยํ, เตลกปาลาทิอุปกรณํฯ วุตฺตนฺติ อฎฺฐกถายํ วุตฺตํฯ
Veṇuvettādivilīvehi peḷabhājanādikārakā vilīvakārakā. Migamacchādīnaṃ nisādanato nesādā, māgavikamacchabandhādayo. Rathesu cammena nahaṇakaraṇato rathakārā, cammakārā. Puiti karīsassa nāmaṃ, taṃ kusenti apanentīti pukkusā, pupphachaḍḍakā. Dubbaṇṇoti virūpo. Okoṭimakoti ārohābhāvena heṭṭhimako, rassakāyoti attho. Tenāha ‘‘lakuṇḍako’’ti. Laku viya ghaṭikā viya ḍeti pavattatīti lakuṇḍako, rasso. Kaṇati nimīlatīti kāṇo. Taṃ panassa nimīlanaṃ ekena akkhinā dvīhipi vāti āha ‘‘ekacchikāṇo vā ubhayacchikāṇo vā’’ti. Kuṇanaṃ kuṇo, hatthavekallaṃ, so etassa atthīti kuṇī. Khañjo vuccati pādavikalo. Heṭṭhimakāyasaṅkhāto sarīrassa pakkho padeso hato assāti pakkhahato. Tenāha ‘‘pīṭhasappī’’ti. Padīpe padīpane etabbaṃ netabbanti padīpeyyaṃ, telakapālādiupakaraṇaṃ. Vuttanti aṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ.
อาคมนวิปตฺตีติ อาคมนฎฺฐานวเสน วิปตฺติ ‘‘อาคโม เอตฺถา’’ติ กตฺวาฯ ปุพฺพุปฺปนฺนปจฺจยวิปตฺตีติ ปฐมุปฺปนฺนปจฺจยวเสน วิปราวตฺติฯ จณฺฑาลาทิสภาวา หิสฺส มาตาปิตโร ปฐมุปฺปนฺนปจฺจโยฯ ปวตฺตปจฺจยวิปตฺตีติ ปวเตฺต สุขปจฺจยวิปตฺติฯ ตาทิเส นิหีนกุเล อุปฺปโนฺนปิ โกจิ วิภวสมฺปโนฺน สิยา, อยํ ปน ทุคฺคโต ทุรูโปฯ อาชีวุปายวิปตฺตีติ อาชีวนุปายวเสน วิปตฺติฯ สุเขน หิ ชีวิกํ ปวเตฺตตุํ อุปายภูตา หตฺถิสิปฺปาทโย อิมสฺส นตฺถิ, ปุปฺผฉฑฺฑนสิลาโกฎฺฎนาทิกมฺมํ ปน กตฺวา ชีวิกํ ปวเตฺตติฯ เตนาห ‘‘กสิรวุตฺติเก’’ติฯ อตฺตภาววิปตฺตีติ อุปธิวิปตฺติฯ ทุกฺขการณสมาโยโคติ กายิกเจตสิกทุกฺขุปฺปตฺติยา ปจฺจยสโมธานํฯ สุขการณวิปตฺตีติ สุขปจฺจยปริหานิฯ อุปโภควิปตฺตีติ อุปโภคสุขสฺส วินาโส อนุปลทฺธิฯ โชติ เจว โชติปรายณภาโว จ สุกฺกปโกฺขฯ ฉฎฺฐํ อุตฺตานเมวฯ
Āgamanavipattīti āgamanaṭṭhānavasena vipatti ‘‘āgamo etthā’’ti katvā. Pubbuppannapaccayavipattīti paṭhamuppannapaccayavasena viparāvatti. Caṇḍālādisabhāvā hissa mātāpitaro paṭhamuppannapaccayo. Pavattapaccayavipattīti pavatte sukhapaccayavipatti. Tādise nihīnakule uppannopi koci vibhavasampanno siyā, ayaṃ pana duggato durūpo. Ājīvupāyavipattīti ājīvanupāyavasena vipatti. Sukhena hi jīvikaṃ pavattetuṃ upāyabhūtā hatthisippādayo imassa natthi, pupphachaḍḍanasilākoṭṭanādikammaṃ pana katvā jīvikaṃ pavatteti. Tenāha ‘‘kasiravuttike’’ti. Attabhāvavipattīti upadhivipatti. Dukkhakāraṇasamāyogoti kāyikacetasikadukkhuppattiyā paccayasamodhānaṃ. Sukhakāraṇavipattīti sukhapaccayaparihāni. Upabhogavipattīti upabhogasukhassa vināso anupaladdhi. Joti ceva jotiparāyaṇabhāvo ca sukkapakkho. Chaṭṭhaṃ uttānameva.
ปาณาติปาตสุตฺตาทิวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Pāṇātipātasuttādivaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย • Aṅguttaranikāya
๑. ปาณาติปาตสุตฺตํ • 1. Pāṇātipātasuttaṃ
๒. มุสาวาทสุตฺตํ • 2. Musāvādasuttaṃ
๓. อวณฺณารหสุตฺตํ • 3. Avaṇṇārahasuttaṃ
๔. โกธครุสุตฺตํ • 4. Kodhagarusuttaṃ
๕. ตโมตมสุตฺตํ • 5. Tamotamasuttaṃ
๖. โอณโตณตสุตฺตํ • 6. Oṇatoṇatasuttaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / องฺคุตฺตรนิกาย (อฎฺฐกถา) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā)
๑-๕. ปาณาติปาตาทิสุตฺตปญฺจกวณฺณนา • 1-5. Pāṇātipātādisuttapañcakavaṇṇanā
๖. โอณโตณตสุตฺตวณฺณนา • 6. Oṇatoṇatasuttavaṇṇanā
