| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಪಾಚಿತ್ಯಾದಿಯೋಜನಾಪಾಳಿ • Pācityādiyojanāpāḷi |
೨೬. ಪಞ್ಚಾಬಾಧವತ್ಥುಕಥಾ
26. Pañcābādhavatthukathā
೮೮. ಮಗಧೇಸೂತಿ ಏತ್ಥ ಬಹುವಚನಪದೇನ ವುತ್ತತ್ತಾ ಜನಪದಸ್ಸ ನಾಮನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಮಗಧನಾಮಕೇ ಜನಪದೇ’’ತಿ। ಅಮನುಸ್ಸಾನಞ್ಚಾತಿ ಮನುಸ್ಸೇಹಿ ಅಞ್ಞಸತ್ತಾನಞ್ಚ। ಉಸ್ಸನ್ನಸದ್ದೋ ಚ ಉಸ್ಸದಸದ್ದೋ ಚ ವುಡ್ಢಿಪ್ಪತ್ತಪರಿಯಾಯೋತಿ ಆಹ ‘‘ಉಸ್ಸನ್ನಾ ವುಡ್ಢಿಪ್ಪತ್ತಾ’’ತಿ। ‘‘ಫಾತಿಪ್ಪತ್ತಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ತಮೇವತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ತೇಹೀತಿ ಕುಟ್ಠಾದೀಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಆಬಾಧೇಹಿ।
88.Magadhesūti ettha bahuvacanapadena vuttattā janapadassa nāmanti āha ‘‘magadhanāmake janapade’’ti. Amanussānañcāti manussehi aññasattānañca. Ussannasaddo ca ussadasaddo ca vuḍḍhippattapariyāyoti āha ‘‘ussannā vuḍḍhippattā’’ti. ‘‘Phātippattā’’ti iminā tamevatthaṃ dasseti. Tehīti kuṭṭhādīhi pañcahi ābādhehi.
ತತ್ಥಾತಿ ಕುಟ್ಠಾದೀಸು ಪಞ್ಚಸು ಆಬಾಧೇಸು। ಆಬಾಧಿಕಂ ಆಭುಸೋ ಬಾಧತಿ ಪೀಳೇತೀತಿ ಆಬಾಧೋ, ಅಙ್ಗಪಚ್ಚಙ್ಗಂ ಕುಟತಿ ಛಿನ್ದತೀತಿ ಕುಟ್ಠಂ। ‘‘ರತ್ತಕುಟ್ಠಂ ವಾ’’ತಿಆದೀಸು ವಾಸದ್ದೇನ ಸೇತಕುಟ್ಠಾದೀನಿಪಿ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ। ಕೀಟಿಭ ದದ್ದು ಖಜ್ಜು ಆದಿಪ್ಪಭೇದಮ್ಪೀತಿ ಕೀಟಿಭೋ ಚ ದದ್ದು ಚ ಖಜ್ಜು ಚ ಕೀಟಿಭದದ್ದುಖಜ್ಜುಯೋ , ತಾ ಆದಯೋ ಯೇಸಂ ಕುಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಕೀಟಿಭದದ್ದುಖಜ್ಜುಆದಯೋ, ತೇಸಂ ಪಭೇದೋ ಕೀಟಿಭದದ್ದು ಖಜ್ಜುಆದಿಪ್ಪಭೇದೋ, ತಮ್ಪಿ। ತತ್ಥ ಕೀಟಿಭೋತಿ ಕೀಟ ಇಭೋತಿ ಪದವಿಭಾಗೋ ಕಾತಬ್ಬೋ। ತತ್ಥ ಕೀಟೋತಿ ಕಿಮಿ। ಇಮಿನಾ ಕೀಟಕುಲಾವಕಂ ‘‘ಕೀಟೋ’’ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ, ಕೀಟೋ ವಿಯಾತಿ ಕೀಟೋ, ಕುಟ್ಠವಿಸೇಸೋ। ಇಭೋತಿ ಗಜೋ। ಇಮಿನಾ ಗಜಸ್ಸ ಸಬಲಂ ‘‘ಇಭೋ’’ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ಇಭೋ ವಿಯಾತಿ ಇಭೋ, ಕುಟ್ಠವಿಸೇಸೋ। ಕೀಟೋಯೇವ ಇಭೋ ಕೀಟಿಭೋ, ಕುಟ್ಠಾಬಾಧವಿಸೇಸೋ, ಯಂ ಲೋಕೇ ‘‘ಕುಟ್ಟಾಬಾಧ ವಿಸೇಸೋ’’ಇತಿ ವೋಹರನ್ತಿ। ದದ್ದೂತಿ ಕಚ್ಛು। ಸಾ ಹಿ ಸರೀರಂ ದಂಸತಿ ವಿದಂಸತಿ, ಹಿಂಸತೀತಿ ವಾ ದದ್ದುತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಏಕಸ್ಸ ದಕಾರಸ್ಸ ರಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ದದ್ದು’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ। ಯಂ ಲೋಕೇ ‘‘ಪ್ವೇ?’’ಇತಿ ವೋಹರನ್ತಿ। ಖಜ್ಜೂತಿ ಕಣ್ಡುವನಂ। ತಞ್ಹಿ ಸರೀರಂ ಖಜ್ಜತಿ ಬ್ಯಥತಿ ಖದತಿ, ಹಿಂಸತೀತಿ ವಾ ಖಜ್ಜೂತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಯಂ ಲೋಕೇ ‘‘ಖಜ್ಜ’’ಇತಿ ವೋಹರನ್ತಿ। ‘‘ಕಚ್ಛೂ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಸೋ ಅಪಾಠೋ ದದ್ದುಸದ್ದೇನ ತಸ್ಸ ಗಹಿತತ್ತಾ। ತನ್ತಿ ಕುಟ್ಠಂ। ಪಕತಿಪಟಿಚ್ಛನ್ನಟ್ಠಾನೇತಿ ಪಕತಿಯಾ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಟ್ಠಾನೇ, ಯಥಾನಿವತ್ಥಪಾರುತಟ್ಠಾನೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇಮಿನಾ ವಿಸೇಸತೋ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ ನಿವತ್ತೇತಿ। ಅವಡ್ಢನಕಪಕ್ಖೇ ಠಿತಂ ಸಚೇ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ। ಪಕತಿವಣ್ಣೇತಿ =೦೭ ಪಕತಿಛವಿಯಂ। ಯಥಾ ಅವಣಾ ಛವಿ ಹೋತಿ, ತಥಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇದಂ ವಣವತ್ಥುಂ ಸನ್ಧಾಯ ನ ವುತ್ತಂ।
Tatthāti kuṭṭhādīsu pañcasu ābādhesu. Ābādhikaṃ ābhuso bādhati pīḷetīti ābādho, aṅgapaccaṅgaṃ kuṭati chindatīti kuṭṭhaṃ. ‘‘Rattakuṭṭhaṃ vā’’tiādīsu vāsaddena setakuṭṭhādīnipi saṅgaṇhāti. Kīṭibha daddu khajju ādippabhedampīti kīṭibho ca daddu ca khajju ca kīṭibhadaddukhajjuyo , tā ādayo yesaṃ kuṭṭhānanti kīṭibhadaddukhajjuādayo, tesaṃ pabhedo kīṭibhadaddu khajjuādippabhedo, tampi. Tattha kīṭibhoti kīṭa ibhoti padavibhāgo kātabbo. Tattha kīṭoti kimi. Iminā kīṭakulāvakaṃ ‘‘kīṭo’’ti gahetabbaṃ, kīṭo viyāti kīṭo, kuṭṭhaviseso. Ibhoti gajo. Iminā gajassa sabalaṃ ‘‘ibho’’ti gahetabbaṃ. Ibho viyāti ibho, kuṭṭhaviseso. Kīṭoyeva ibho kīṭibho, kuṭṭhābādhaviseso, yaṃ loke ‘‘kuṭṭābādha viseso’’iti voharanti. Daddūti kacchu. Sā hi sarīraṃ daṃsati vidaṃsati, hiṃsatīti vā dadduti vuccati. Ekassa dakārassa rakāraṃ katvā ‘‘daddu’’tipi pāṭho. Yaṃ loke ‘‘pve?’’Iti voharanti. Khajjūti kaṇḍuvanaṃ. Tañhi sarīraṃ khajjati byathati khadati, hiṃsatīti vā khajjūti vuccati. Yaṃ loke ‘‘khajja’’iti voharanti. ‘‘Kacchū’’tipi pāṭho, so apāṭho daddusaddena tassa gahitattā. Tanti kuṭṭhaṃ. Pakatipaṭicchannaṭṭhāneti pakatiyā paṭicchannaṭṭhāne, yathānivatthapārutaṭṭhāneti attho. Iminā visesato paṭicchannaṃ nivatteti. Avaḍḍhanakapakkhe ṭhitaṃ sace hotīti yojanā. Pakativaṇṇeti =07 pakatichaviyaṃ. Yathā avaṇā chavi hoti, tathāti attho. Idaṃ vaṇavatthuṃ sandhāya na vuttaṃ.
ಮೇದಗಣ್ಡೋತಿ ಮೇದೋ ಅಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೀತಿ ಮೇದೋ, ಗಣ್ಡತಿ ಫೋಟೋ ಭವತೀತಿ ಗಣ್ಡೋ, ಮೇದೋಯೇವ ಗಣ್ಡೋ ಮೇದಗಣ್ಡೋ। ಯಂ ಲೋಕೇ ‘‘ಮೇದಗಣ್ಡೋಇತಿ ವೋಹರನ್ತಿ। ಕೋಲಟ್ಠೀತಿ ಕೋಲಂ ವುಚ್ಚತಿ ಬದರಫಲಂ, ತಸ್ಸ ಅಟ್ಠಿ ಕೋಲಟ್ಠಿ। ಅವಡ್ಢನಕಪಕ್ಖೇ ಠಿತೇ ಸತೀತಿ ಯೋಜನಾ। ಸಞ್ಛವಿನ್ತಿ ಸಂವಿಜ್ಜಮಾನಛವಿಂ, ಸಞ್ಜಾತಛವಿಂ ವಾ। ಉಣ್ಣಿಗಣ್ಡಾತಿ ಉದ್ಧಂ ನಮನ್ತೀತಿ ಉಣ್ಣಿಯೋ, ತಾಯೇವ ಗಣ್ಡಾ ಉಣ್ಣಿಗಣ್ಡಾ। ಯೇ ಲೋಕೇ ‘‘ಉಣ್ಣಿಗಣ್ಡಾ’’ ಇತಿ ವೋಹರನ್ತಿ। ತತ್ಥ ತತ್ಥಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ಸರೀರಪದೇಸೇ। ಖೀರಪೀಳಕಾತಿ ಖೀರಂ ಏತ್ಥ ಅತ್ಥೀತಿ ಖೀರಾ, ತಾ ಏವ ಪೀಳಕಾ ಖೀರಪೀಳಕಾ। ಯಾ ಲೋಕೇ ‘‘ಖೀರಪೀಳಕಾ’’ ಇತಿ ಚ ಇತಿ ಚ ವೋಹರನ್ತಿ। ತಾಸೂತಿ ಪೀಳಕಾಸು। ಖೀರಪೀಳಕಾ ನಾಮ ಗಣ್ಡಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಖರಪೀಳಕಾತಿ ಖರಸಭಾವಾ ಪೀಳಕಾ। ಖರಸಭಾವತ್ತಾ ತೇನ ಸತ್ತಾ ಮರಣಮ್ಪಿ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಮರಣಮತ್ತಮ್ಪಿ ದುಕ್ಖಂ। ಯಾ ಲೋಕೇ ಇತಿ ‘‘ಖೀರಪೀಳಕಾ’’ ವೋಹರನ್ತಿ। ಪದುಮಕಣ್ಣಿಕಾ ನಾಮ ಗಣ್ಡಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಪದುಮಸ್ಸ ಕಣ್ಣಿಕಾ ವಿಯ ಪದುಮಕಣ್ಣಿಕಾ। ಯಾ ಲೋಕೇ ‘‘ಪದುಮಕಣ್ಣಿಕಾ’’ಇತಿ ವೋಹರನ್ತಿ। ಸಾಸಪಬೀಜಕಾ ನಾಮ ಗಣ್ಡಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಸಾಸಪಸ್ಸ ಬೀಜಂ ಪಮಾಣಮೇತಾಸನ್ತಿ ಸಾಸಪಬೀಜಕಾ। ಯಾ ಲೋಕೇ ‘‘ಸಾಸಪಬೀಜಕಾ’’ ಇತಿ ವೋಹರನ್ತಿ। ತಾ ಸಬ್ಬಾತಿ ಸಬ್ಬಾ ತಾ ಪೀಳಕಾ, ಗಣ್ಡಜಾತಿಯೋ ವಾ। ತಾಸೂತಿ ಪೀಳಕಾಸು, ಗಣ್ಡಜಾತೀಸು ವಾ।
Medagaṇḍoti medo asmiṃ atthīti medo, gaṇḍati phoṭo bhavatīti gaṇḍo, medoyeva gaṇḍo medagaṇḍo. Yaṃ loke ‘‘medagaṇḍoiti voharanti. Kolaṭṭhīti kolaṃ vuccati badaraphalaṃ, tassa aṭṭhi kolaṭṭhi. Avaḍḍhanakapakkhe ṭhite satīti yojanā. Sañchavinti saṃvijjamānachaviṃ, sañjātachaviṃ vā. Uṇṇigaṇḍāti uddhaṃ namantīti uṇṇiyo, tāyeva gaṇḍā uṇṇigaṇḍā. Ye loke ‘‘uṇṇigaṇḍā’’ iti voharanti. Tattha tatthāti tasmiṃ tasmiṃ sarīrapadese. Khīrapīḷakāti khīraṃ ettha atthīti khīrā, tā eva pīḷakā khīrapīḷakā. Yā loke ‘‘khīrapīḷakā’’ iti ca iti ca voharanti. Tāsūti pīḷakāsu. Khīrapīḷakā nāma gaṇḍā hontīti sambandho. Kharapīḷakāti kharasabhāvā pīḷakā. Kharasabhāvattā tena sattā maraṇampi gacchanti, maraṇamattampi dukkhaṃ. Yā loke iti ‘‘khīrapīḷakā’’ voharanti. Padumakaṇṇikā nāma gaṇḍā hontīti sambandho. Padumassa kaṇṇikā viya padumakaṇṇikā. Yā loke ‘‘padumakaṇṇikā’’iti voharanti. Sāsapabījakā nāma gaṇḍāti sambandho. Sāsapassa bījaṃ pamāṇametāsanti sāsapabījakā. Yā loke ‘‘sāsapabījakā’’ iti voharanti. Tā sabbāti sabbā tā pīḷakā, gaṇḍajātiyo vā. Tāsūti pīḷakāsu, gaṇḍajātīsu vā.
ಪದುಮಪುಣ್ಡರೀಕಪತ್ತವಣ್ಣನ್ತಿ ಪದುಮಂ ನಾಮ ರತ್ತಂ, ಪುಣ್ಡರೀಕಂ ನಾಮ ಸೇತಂ, ತೇಸಂ ಪುಪ್ಫಪತ್ತಸ್ಸ ವಣ್ಣಂ ವಿಯ ವಣ್ಣಮೇತಸ್ಸಾತಿ ಪದುಮಪುಣ್ಡರೀಕಪತ್ತವಣ್ಣಂ, ಸಙ್ಖಕುಟ್ಠಂ। ಯಂ ಲೋಕೇ ‘‘ಪದುಮಪುಣ್ಡರೀಕಪತ್ತವಣ್ಣಂ, ಸಙ್ಖಕುಟ್ಠಂ’’ ಇತಿ ವೋಹರನ್ತಿ। ಯೇನಾತಿ ಕುಟ್ಠೇನ। ಗುನ್ನಂ ಸರೀರಂ ಸಬಲಂ ವಿಯ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಸರೀರಂ ಸಬಲಂ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ। ತಸ್ಮಿನ್ತಿ ಕಿಲಾಸೇ। ಸೋಸಬ್ಯಾಧೀತಿ ಖಯರೋಗೋ। ಸೋ ಹಿ ಯಸ್ಮಾ ಮಂಸಲೋಹಿತಾದೀನಿ ಸೋಸಾಪೇತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸೋಸೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಯಂ ಲೋಕೇ ‘‘ಸಾಂಸ’’ ಇತಿ ಚ ‘‘ಸೋಸಬ್ಯಾಧಿ’’ ಇತಿ ಚ ವೋಹರನ್ತಿ। ತಸ್ಮಿನ್ತಿ ಸೋಸಬ್ಯಾಧಿಮ್ಹಿ। ಅಪಮಾರೋತಿ ಅಪಸ್ಮಾರೋ। ಸೋ ಹಿ ಸಾರತೋ ಅಪಗತತ್ತಾ ‘‘ಅಪಮಾರೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ ಸಕಾರಸ್ಸ ಮಕಾರಂ ಕತ್ವಾ। ಯಂ ಲೋಕೇ ‘‘ಅಪಮಾರ’’ ಇತಿ ಚ ‘‘ಅರೂ?’’ಇತಿ ಚ ವೋಹರನ್ತಿ। ತತ್ಥಾತಿ ದ್ವೀಸು ಉಮ್ಮಾದೇಸು। ಆಧಾರೇ ಚೇತಂ ಭುಮ್ಮವಚನಂ। ದುತ್ತಿಕಿಚ್ಛೋ ಹೋತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ।
Padumapuṇḍarīkapattavaṇṇanti padumaṃ nāma rattaṃ, puṇḍarīkaṃ nāma setaṃ, tesaṃ pupphapattassa vaṇṇaṃ viya vaṇṇametassāti padumapuṇḍarīkapattavaṇṇaṃ, saṅkhakuṭṭhaṃ. Yaṃ loke ‘‘padumapuṇḍarīkapattavaṇṇaṃ, saṅkhakuṭṭhaṃ’’ iti voharanti. Yenāti kuṭṭhena. Gunnaṃ sarīraṃ sabalaṃ viya manussānaṃ sarīraṃ sabalaṃ hotīti yojanā. Tasminti kilāse. Sosabyādhīti khayarogo. So hi yasmā maṃsalohitādīni sosāpeti, tasmā sosoti vuccati. Yaṃ loke ‘‘sāṃsa’’ iti ca ‘‘sosabyādhi’’ iti ca voharanti. Tasminti sosabyādhimhi. Apamāroti apasmāro. So hi sārato apagatattā ‘‘apamāro’’ti vuccati sakārassa makāraṃ katvā. Yaṃ loke ‘‘apamāra’’ iti ca ‘‘arū?’’Iti ca voharanti. Tatthāti dvīsu ummādesu. Ādhāre cetaṃ bhummavacanaṃ. Duttikiccho hotīti sambandho.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ವಿನಯಪಿಟಕ • Vinayapiṭaka / ಮಹಾವಗ್ಗಪಾಳಿ • Mahāvaggapāḷi / ೨೬. ಪಞ್ಚಾಬಾಧವತ್ಥು • 26. Pañcābādhavatthu
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಮಹಾವಗ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Mahāvagga-aṭṭhakathā / ಪಞ್ಚಾಬಾಧವತ್ಥುಕಥಾ • Pañcābādhavatthukathā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ಸಾರತ್ಥದೀಪನೀ-ಟೀಕಾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ಪಞ್ಚಾಬಾಧವತ್ಥುಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Pañcābādhavatthukathāvaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಜಿರಬುದ್ಧಿ-ಟೀಕಾ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ಪಞ್ಚಾಬಾಧವತ್ಥುಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Pañcābādhavatthukathāvaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಿಮತಿವಿನೋದನೀ-ಟೀಕಾ • Vimativinodanī-ṭīkā / ಪಞ್ಚಾಬಾಧವತ್ಥುಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Pañcābādhavatthukathāvaṇṇanā
