| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / පාචිත්‍යාදියොජනාපාළි • Pācityādiyojanāpāḷi |
26. පඤ්‌චාබාධවත්‌ථුකථා
26. Pañcābādhavatthukathā
88. මගධෙසූති එත්‌ථ බහුවචනපදෙන වුත්‌තත්‌තා ජනපදස්‌ස නාමන්‌ති ආහ ‘‘මගධනාමකෙ ජනපදෙ’’ති. අමනුස්‌සානඤ්‌චාති මනුස්‌සෙහි අඤ්‌ඤසත්‌තානඤ්‌ච. උස්‌සන්‌නසද්‌දො ච උස්‌සදසද්‌දො ච වුඩ්‌ඪිප්‌පත්‌තපරියායොති ආහ ‘‘උස්‌සන්‌නා වුඩ්‌ඪිප්‌පත්‌තා’’ති. ‘‘ඵාතිප්‌පත්‌තා’’ති ඉමිනා තමෙවත්‌ථං දස්‌සෙති. තෙහීති කුට්‌ඨාදීහි පඤ්‌චහි ආබාධෙහි.
88.Magadhesūti ettha bahuvacanapadena vuttattā janapadassa nāmanti āha ‘‘magadhanāmake janapade’’ti. Amanussānañcāti manussehi aññasattānañca. Ussannasaddo ca ussadasaddo ca vuḍḍhippattapariyāyoti āha ‘‘ussannā vuḍḍhippattā’’ti. ‘‘Phātippattā’’ti iminā tamevatthaṃ dasseti. Tehīti kuṭṭhādīhi pañcahi ābādhehi.
තත්‌ථාති කුට්‌ඨාදීසු පඤ්‌චසු ආබාධෙසු. ආබාධිකං ආභුසො බාධති පීළෙතීති ආබාධො, අඞ්‌ගපච්‌චඞ්‌ගං කුටති ඡින්‌දතීති කුට්‌ඨං. ‘‘රත්‌තකුට්‌ඨං වා’’තිආදීසු වාසද්‌දෙන සෙතකුට්‌ඨාදීනිපි සඞ්‌ගණ්‌හාති. කීටිභ දද්‌දු ඛජ්‌ජු ආදිප්‌පභෙදම්‌පීති කීටිභො ච දද්‌දු ච ඛජ්‌ජු ච කීටිභදද්‌දුඛජ්‌ජුයො , තා ආදයො යෙසං කුට්‌ඨානන්‌ති කීටිභදද්‌දුඛජ්‌ජුආදයො, තෙසං පභෙදො කීටිභදද්‌දු ඛජ්‌ජුආදිප්‌පභෙදො, තම්‌පි. තත්‌ථ කීටිභොති කීට ඉභොති පදවිභාගො කාතබ්‌බො. තත්‌ථ කීටොති කිමි. ඉමිනා කීටකුලාවකං ‘‘කීටො’’ති ගහෙතබ්‌බං, කීටො වියාති කීටො, කුට්‌ඨවිසෙසො. ඉභොති ගජො. ඉමිනා ගජස්‌ස සබලං ‘‘ඉභො’’ති ගහෙතබ්‌බං. ඉභො වියාති ඉභො, කුට්‌ඨවිසෙසො. කීටොයෙව ඉභො කීටිභො, කුට්‌ඨාබාධවිසෙසො, යං ලොකෙ ‘‘කුට්‌ටාබාධ විසෙසො’’ඉති වොහරන්‌ති. දද්‌දූති කච්‌ඡු. සා හි සරීරං දංසති විදංසති, හිංසතීති වා දද්‌දුති වුච්‌චති. එකස්‌ස දකාරස්‌ස රකාරං කත්‌වා ‘‘දද්‌දු’’තිපි පාඨො. යං ලොකෙ ‘‘ප්‌වෙ?’’ඉති වොහරන්‌ති. ඛජ්‌ජූති කණ්‌ඩුවනං. තඤ්‌හි සරීරං ඛජ්‌ජති බ්‍යථති ඛදති, හිංසතීති වා ඛජ්‌ජූති වුච්‌චති. යං ලොකෙ ‘‘ඛජ්‌ජ’’ඉති වොහරන්‌ති. ‘‘කච්‌ඡූ’’තිපි පාඨො, සො අපාඨො දද්‌දුසද්‌දෙන තස්‌ස ගහිතත්‌තා. තන්‌ති කුට්‌ඨං. පකතිපටිච්‌ඡන්‌නට්‌ඨානෙති පකතියා පටිච්‌ඡන්‌නට්‌ඨානෙ, යථානිවත්‌ථපාරුතට්‌ඨානෙති අත්‌ථො. ඉමිනා විසෙසතො පටිච්‌ඡන්‌නං නිවත්‌තෙති. අවඩ්‌ඪනකපක්‌ඛෙ ඨිතං සචෙ හොතීති යොජනා. පකතිවණ්‌ණෙති =07 පකතිඡවියං. යථා අවණා ඡවි හොති, තථාති අත්‌ථො. ඉදං වණවත්‌ථුං සන්‌ධාය න වුත්‌තං.
Tatthāti kuṭṭhādīsu pañcasu ābādhesu. Ābādhikaṃ ābhuso bādhati pīḷetīti ābādho, aṅgapaccaṅgaṃ kuṭati chindatīti kuṭṭhaṃ. ‘‘Rattakuṭṭhaṃ vā’’tiādīsu vāsaddena setakuṭṭhādīnipi saṅgaṇhāti. Kīṭibha daddu khajju ādippabhedampīti kīṭibho ca daddu ca khajju ca kīṭibhadaddukhajjuyo , tā ādayo yesaṃ kuṭṭhānanti kīṭibhadaddukhajjuādayo, tesaṃ pabhedo kīṭibhadaddu khajjuādippabhedo, tampi. Tattha kīṭibhoti kīṭa ibhoti padavibhāgo kātabbo. Tattha kīṭoti kimi. Iminā kīṭakulāvakaṃ ‘‘kīṭo’’ti gahetabbaṃ, kīṭo viyāti kīṭo, kuṭṭhaviseso. Ibhoti gajo. Iminā gajassa sabalaṃ ‘‘ibho’’ti gahetabbaṃ. Ibho viyāti ibho, kuṭṭhaviseso. Kīṭoyeva ibho kīṭibho, kuṭṭhābādhaviseso, yaṃ loke ‘‘kuṭṭābādha viseso’’iti voharanti. Daddūti kacchu. Sā hi sarīraṃ daṃsati vidaṃsati, hiṃsatīti vā dadduti vuccati. Ekassa dakārassa rakāraṃ katvā ‘‘daddu’’tipi pāṭho. Yaṃ loke ‘‘pve?’’Iti voharanti. Khajjūti kaṇḍuvanaṃ. Tañhi sarīraṃ khajjati byathati khadati, hiṃsatīti vā khajjūti vuccati. Yaṃ loke ‘‘khajja’’iti voharanti. ‘‘Kacchū’’tipi pāṭho, so apāṭho daddusaddena tassa gahitattā. Tanti kuṭṭhaṃ. Pakatipaṭicchannaṭṭhāneti pakatiyā paṭicchannaṭṭhāne, yathānivatthapārutaṭṭhāneti attho. Iminā visesato paṭicchannaṃ nivatteti. Avaḍḍhanakapakkhe ṭhitaṃ sace hotīti yojanā. Pakativaṇṇeti =07 pakatichaviyaṃ. Yathā avaṇā chavi hoti, tathāti attho. Idaṃ vaṇavatthuṃ sandhāya na vuttaṃ.
මෙදගණ්‌ඩොති මෙදො අස්‌මිං අත්‌ථීති මෙදො, ගණ්‌ඩති ඵොටො භවතීති ගණ්‌ඩො, මෙදොයෙව ගණ්‌ඩො මෙදගණ්‌ඩො. යං ලොකෙ ‘‘මෙදගණ්‌ඩොඉති වොහරන්‌ති. කොලට්‌ඨීති කොලං වුච්‌චති බදරඵලං, තස්‌ස අට්‌ඨි කොලට්‌ඨි. අවඩ්‌ඪනකපක්‌ඛෙ ඨිතෙ සතීති යොජනා. සඤ්‌ඡවින්‌ති සංවිජ්‌ජමානඡවිං, සඤ්‌ජාතඡවිං වා. උණ්‌ණිගණ්‌ඩාති උද්‌ධං නමන්‌තීති උණ්‌ණියො, තායෙව ගණ්‌ඩා උණ්‌ණිගණ්‌ඩා. යෙ ලොකෙ ‘‘උණ්‌ණිගණ්‌ඩා’’ ඉති වොහරන්‌ති. තත්‌ථ තත්‌ථාති තස්‌මිං තස්‌මිං සරීරපදෙසෙ. ඛීරපීළකාති ඛීරං එත්‌ථ අත්‌ථීති ඛීරා, තා එව පීළකා ඛීරපීළකා. යා ලොකෙ ‘‘ඛීරපීළකා’’ ඉති ච ඉති ච වොහරන්‌ති. තාසූති පීළකාසු. ඛීරපීළකා නාම ගණ්‌ඩා හොන්‌තීති සම්‌බන්‌ධො. ඛරපීළකාති ඛරසභාවා පීළකා. ඛරසභාවත්‌තා තෙන සත්‌තා මරණම්‌පි ගච්‌ඡන්‌ති, මරණමත්‌තම්‌පි දුක්‌ඛං. යා ලොකෙ ඉති ‘‘ඛීරපීළකා’’ වොහරන්‌ති. පදුමකණ්‌ණිකා නාම ගණ්‌ඩා හොන්‌තීති සම්‌බන්‌ධො. පදුමස්‌ස කණ්‌ණිකා විය පදුමකණ්‌ණිකා. යා ලොකෙ ‘‘පදුමකණ්‌ණිකා’’ඉති වොහරන්‌ති. සාසපබීජකා නාම ගණ්‌ඩාති සම්‌බන්‌ධො. සාසපස්‌ස බීජං පමාණමෙතාසන්‌ති සාසපබීජකා. යා ලොකෙ ‘‘සාසපබීජකා’’ ඉති වොහරන්‌ති. තා සබ්‌බාති සබ්‌බා තා පීළකා, ගණ්‌ඩජාතියො වා. තාසූති පීළකාසු, ගණ්‌ඩජාතීසු වා.
Medagaṇḍoti medo asmiṃ atthīti medo, gaṇḍati phoṭo bhavatīti gaṇḍo, medoyeva gaṇḍo medagaṇḍo. Yaṃ loke ‘‘medagaṇḍoiti voharanti. Kolaṭṭhīti kolaṃ vuccati badaraphalaṃ, tassa aṭṭhi kolaṭṭhi. Avaḍḍhanakapakkhe ṭhite satīti yojanā. Sañchavinti saṃvijjamānachaviṃ, sañjātachaviṃ vā. Uṇṇigaṇḍāti uddhaṃ namantīti uṇṇiyo, tāyeva gaṇḍā uṇṇigaṇḍā. Ye loke ‘‘uṇṇigaṇḍā’’ iti voharanti. Tattha tatthāti tasmiṃ tasmiṃ sarīrapadese. Khīrapīḷakāti khīraṃ ettha atthīti khīrā, tā eva pīḷakā khīrapīḷakā. Yā loke ‘‘khīrapīḷakā’’ iti ca iti ca voharanti. Tāsūti pīḷakāsu. Khīrapīḷakā nāma gaṇḍā hontīti sambandho. Kharapīḷakāti kharasabhāvā pīḷakā. Kharasabhāvattā tena sattā maraṇampi gacchanti, maraṇamattampi dukkhaṃ. Yā loke iti ‘‘khīrapīḷakā’’ voharanti. Padumakaṇṇikā nāma gaṇḍā hontīti sambandho. Padumassa kaṇṇikā viya padumakaṇṇikā. Yā loke ‘‘padumakaṇṇikā’’iti voharanti. Sāsapabījakā nāma gaṇḍāti sambandho. Sāsapassa bījaṃ pamāṇametāsanti sāsapabījakā. Yā loke ‘‘sāsapabījakā’’ iti voharanti. Tā sabbāti sabbā tā pīḷakā, gaṇḍajātiyo vā. Tāsūti pīḷakāsu, gaṇḍajātīsu vā.
පදුමපුණ්‌ඩරීකපත්‌තවණ්‌ණන්‌ති පදුමං නාම රත්‌තං, පුණ්‌ඩරීකං නාම සෙතං, තෙසං පුප්‌ඵපත්‌තස්‌ස වණ්‌ණං විය වණ්‌ණමෙතස්‌සාති පදුමපුණ්‌ඩරීකපත්‌තවණ්‌ණං, සඞ්‌ඛකුට්‌ඨං. යං ලොකෙ ‘‘පදුමපුණ්‌ඩරීකපත්‌තවණ්‌ණං, සඞ්‌ඛකුට්‌ඨං’’ ඉති වොහරන්‌ති. යෙනාති කුට්‌ඨෙන. ගුන්‌නං සරීරං සබලං විය මනුස්‌සානං සරීරං සබලං හොතීති යොජනා. තස්‌මින්‌ති කිලාසෙ. සොසබ්‍යාධීති ඛයරොගො. සො හි යස්‌මා මංසලොහිතාදීනි සොසාපෙති, තස්‌මා සොසොති වුච්‌චති. යං ලොකෙ ‘‘සාංස’’ ඉති ච ‘‘සොසබ්‍යාධි’’ ඉති ච වොහරන්‌ති. තස්‌මින්‌ති සොසබ්‍යාධිම්‌හි. අපමාරොති අපස්‌මාරො. සො හි සාරතො අපගතත්‌තා ‘‘අපමාරො’’ති වුච්‌චති සකාරස්‌ස මකාරං කත්‌වා. යං ලොකෙ ‘‘අපමාර’’ ඉති ච ‘‘අරූ?’’ඉති ච වොහරන්‌ති. තත්‌ථාති ද්‌වීසු උම්‌මාදෙසු. ආධාරෙ චෙතං භුම්‌මවචනං. දුත්‌තිකිච්‌ඡො හොතීති සම්‌බන්‌ධො.
Padumapuṇḍarīkapattavaṇṇanti padumaṃ nāma rattaṃ, puṇḍarīkaṃ nāma setaṃ, tesaṃ pupphapattassa vaṇṇaṃ viya vaṇṇametassāti padumapuṇḍarīkapattavaṇṇaṃ, saṅkhakuṭṭhaṃ. Yaṃ loke ‘‘padumapuṇḍarīkapattavaṇṇaṃ, saṅkhakuṭṭhaṃ’’ iti voharanti. Yenāti kuṭṭhena. Gunnaṃ sarīraṃ sabalaṃ viya manussānaṃ sarīraṃ sabalaṃ hotīti yojanā. Tasminti kilāse. Sosabyādhīti khayarogo. So hi yasmā maṃsalohitādīni sosāpeti, tasmā sosoti vuccati. Yaṃ loke ‘‘sāṃsa’’ iti ca ‘‘sosabyādhi’’ iti ca voharanti. Tasminti sosabyādhimhi. Apamāroti apasmāro. So hi sārato apagatattā ‘‘apamāro’’ti vuccati sakārassa makāraṃ katvā. Yaṃ loke ‘‘apamāra’’ iti ca ‘‘arū?’’Iti ca voharanti. Tatthāti dvīsu ummādesu. Ādhāre cetaṃ bhummavacanaṃ. Duttikiccho hotīti sambandho.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / විනයපිටක • Vinayapiṭaka / මහාවග්‌ගපාළි • Mahāvaggapāḷi / 26. පඤ්‌චාබාධවත්‌ථු • 26. Pañcābādhavatthu
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / විනයපිටක (අට්‌ඨකථා) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / මහාවග්‌ග-අට්‌ඨකථා • Mahāvagga-aṭṭhakathā / පඤ්‌චාබාධවත්‌ථුකථා • Pañcābādhavatthukathā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / සාරත්‌ථදීපනී-ටීකා • Sāratthadīpanī-ṭīkā / පඤ්‌චාබාධවත්‌ථුකථාවණ්‌ණනා • Pañcābādhavatthukathāvaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / වජිරබුද්‌ධි-ටීකා • Vajirabuddhi-ṭīkā / පඤ්‌චාබාධවත්‌ථුකථාවණ්‌ණනා • Pañcābādhavatthukathāvaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / විමතිවිනොදනී-ටීකා • Vimativinodanī-ṭīkā / පඤ්‌චාබාධවත්‌ථුකථාවණ්‌ණනා • Pañcābādhavatthukathāvaṇṇanā
