| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਪਾਚਿਤ੍ਯਾਦਿਯੋਜਨਾਪਾਲ਼ਿ • Pācityādiyojanāpāḷi |
੨੬. ਪਞ੍ਚਾਬਾਧવਤ੍ਥੁਕਥਾ
26. Pañcābādhavatthukathā
੮੮. ਮਗਧੇਸੂਤਿ ਏਤ੍ਥ ਬਹੁવਚਨਪਦੇਨ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਜਨਪਦਸ੍ਸ ਨਾਮਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਮਗਧਨਾਮਕੇ ਜਨਪਦੇ’’ਤਿ। ਅਮਨੁਸ੍ਸਾਨਞ੍ਚਾਤਿ ਮਨੁਸ੍ਸੇਹਿ ਅਞ੍ਞਸਤ੍ਤਾਨਞ੍ਚ। ਉਸ੍ਸਨ੍ਨਸਦ੍ਦੋ ਚ ਉਸ੍ਸਦਸਦ੍ਦੋ ਚ વੁਡ੍ਢਿਪ੍ਪਤ੍ਤਪਰਿਯਾਯੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਉਸ੍ਸਨ੍ਨਾ વੁਡ੍ਢਿਪ੍ਪਤ੍ਤਾ’’ਤਿ। ‘‘ਫਾਤਿਪ੍ਪਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਤਮੇવਤ੍ਥਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਤੇਹੀਤਿ ਕੁਟ੍ਠਾਦੀਹਿ ਪਞ੍ਚਹਿ ਆਬਾਧੇਹਿ।
88.Magadhesūti ettha bahuvacanapadena vuttattā janapadassa nāmanti āha ‘‘magadhanāmake janapade’’ti. Amanussānañcāti manussehi aññasattānañca. Ussannasaddo ca ussadasaddo ca vuḍḍhippattapariyāyoti āha ‘‘ussannā vuḍḍhippattā’’ti. ‘‘Phātippattā’’ti iminā tamevatthaṃ dasseti. Tehīti kuṭṭhādīhi pañcahi ābādhehi.
ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਕੁਟ੍ਠਾਦੀਸੁ ਪਞ੍ਚਸੁ ਆਬਾਧੇਸੁ। ਆਬਾਧਿਕਂ ਆਭੁਸੋ ਬਾਧਤਿ ਪੀਲ਼ੇਤੀਤਿ ਆਬਾਧੋ, ਅਙ੍ਗਪਚ੍ਚਙ੍ਗਂ ਕੁਟਤਿ ਛਿਨ੍ਦਤੀਤਿ ਕੁਟ੍ਠਂ। ‘‘ਰਤ੍ਤਕੁਟ੍ਠਂ વਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁ વਾਸਦ੍ਦੇਨ ਸੇਤਕੁਟ੍ਠਾਦੀਨਿਪਿ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਕੀਟਿਭ ਦਦ੍ਦੁ ਖਜ੍ਜੁ ਆਦਿਪ੍ਪਭੇਦਮ੍ਪੀਤਿ ਕੀਟਿਭੋ ਚ ਦਦ੍ਦੁ ਚ ਖਜ੍ਜੁ ਚ ਕੀਟਿਭਦਦ੍ਦੁਖਜ੍ਜੁਯੋ , ਤਾ ਆਦਯੋ ਯੇਸਂ ਕੁਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਕੀਟਿਭਦਦ੍ਦੁਖਜ੍ਜੁਆਦਯੋ, ਤੇਸਂ ਪਭੇਦੋ ਕੀਟਿਭਦਦ੍ਦੁ ਖਜ੍ਜੁਆਦਿਪ੍ਪਭੇਦੋ, ਤਮ੍ਪਿ। ਤਤ੍ਥ ਕੀਟਿਭੋਤਿ ਕੀਟ ਇਭੋਤਿ ਪਦવਿਭਾਗੋ ਕਾਤਬ੍ਬੋ। ਤਤ੍ਥ ਕੀਟੋਤਿ ਕਿਮਿ। ਇਮਿਨਾ ਕੀਟਕੁਲਾવਕਂ ‘‘ਕੀਟੋ’’ਤਿ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ, ਕੀਟੋ વਿਯਾਤਿ ਕੀਟੋ, ਕੁਟ੍ਠવਿਸੇਸੋ। ਇਭੋਤਿ ਗਜੋ। ਇਮਿਨਾ ਗਜਸ੍ਸ ਸਬਲਂ ‘‘ਇਭੋ’’ਤਿ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ। ਇਭੋ વਿਯਾਤਿ ਇਭੋ, ਕੁਟ੍ਠવਿਸੇਸੋ। ਕੀਟੋਯੇવ ਇਭੋ ਕੀਟਿਭੋ, ਕੁਟ੍ਠਾਬਾਧવਿਸੇਸੋ, ਯਂ ਲੋਕੇ ‘‘ਕੁਟ੍ਟਾਬਾਧ વਿਸੇਸੋ’’ਇਤਿ વੋਹਰਨ੍ਤਿ। ਦਦ੍ਦੂਤਿ ਕਚ੍ਛੁ। ਸਾ ਹਿ ਸਰੀਰਂ ਦਂਸਤਿ વਿਦਂਸਤਿ, ਹਿਂਸਤੀਤਿ વਾ ਦਦ੍ਦੁਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਏਕਸ੍ਸ ਦਕਾਰਸ੍ਸ ਰਕਾਰਂ ਕਤ੍વਾ ‘‘ਦਦ੍ਦੁ’’ਤਿਪਿ ਪਾਠੋ। ਯਂ ਲੋਕੇ ‘‘ਪ੍વੇ?’’ਇਤਿ વੋਹਰਨ੍ਤਿ। ਖਜ੍ਜੂਤਿ ਕਣ੍ਡੁવਨਂ। ਤਞ੍ਹਿ ਸਰੀਰਂ ਖਜ੍ਜਤਿ ਬ੍ਯਥਤਿ ਖਦਤਿ, ਹਿਂਸਤੀਤਿ વਾ ਖਜ੍ਜੂਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਯਂ ਲੋਕੇ ‘‘ਖਜ੍ਜ’’ਇਤਿ વੋਹਰਨ੍ਤਿ। ‘‘ਕਚ੍ਛੂ’’ਤਿਪਿ ਪਾਠੋ, ਸੋ ਅਪਾਠੋ ਦਦ੍ਦੁਸਦ੍ਦੇਨ ਤਸ੍ਸ ਗਹਿਤਤ੍ਤਾ। ਤਨ੍ਤਿ ਕੁਟ੍ਠਂ। ਪਕਤਿਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਟ੍ਠਾਨੇਤਿ ਪਕਤਿਯਾ ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਟ੍ਠਾਨੇ, ਯਥਾਨਿવਤ੍ਥਪਾਰੁਤਟ੍ਠਾਨੇਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਇਮਿਨਾ વਿਸੇਸਤੋ ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਂ ਨਿવਤ੍ਤੇਤਿ। ਅવਡ੍ਢਨਕਪਕ੍ਖੇ ਠਿਤਂ ਸਚੇ ਹੋਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਪਕਤਿવਣ੍ਣੇਤਿ =੦੭ ਪਕਤਿਛવਿਯਂ। ਯਥਾ ਅવਣਾ ਛવਿ ਹੋਤਿ, ਤਥਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਇਦਂ વਣવਤ੍ਥੁਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ਨ વੁਤ੍ਤਂ।
Tatthāti kuṭṭhādīsu pañcasu ābādhesu. Ābādhikaṃ ābhuso bādhati pīḷetīti ābādho, aṅgapaccaṅgaṃ kuṭati chindatīti kuṭṭhaṃ. ‘‘Rattakuṭṭhaṃ vā’’tiādīsu vāsaddena setakuṭṭhādīnipi saṅgaṇhāti. Kīṭibha daddu khajju ādippabhedampīti kīṭibho ca daddu ca khajju ca kīṭibhadaddukhajjuyo , tā ādayo yesaṃ kuṭṭhānanti kīṭibhadaddukhajjuādayo, tesaṃ pabhedo kīṭibhadaddu khajjuādippabhedo, tampi. Tattha kīṭibhoti kīṭa ibhoti padavibhāgo kātabbo. Tattha kīṭoti kimi. Iminā kīṭakulāvakaṃ ‘‘kīṭo’’ti gahetabbaṃ, kīṭo viyāti kīṭo, kuṭṭhaviseso. Ibhoti gajo. Iminā gajassa sabalaṃ ‘‘ibho’’ti gahetabbaṃ. Ibho viyāti ibho, kuṭṭhaviseso. Kīṭoyeva ibho kīṭibho, kuṭṭhābādhaviseso, yaṃ loke ‘‘kuṭṭābādha viseso’’iti voharanti. Daddūti kacchu. Sā hi sarīraṃ daṃsati vidaṃsati, hiṃsatīti vā dadduti vuccati. Ekassa dakārassa rakāraṃ katvā ‘‘daddu’’tipi pāṭho. Yaṃ loke ‘‘pve?’’Iti voharanti. Khajjūti kaṇḍuvanaṃ. Tañhi sarīraṃ khajjati byathati khadati, hiṃsatīti vā khajjūti vuccati. Yaṃ loke ‘‘khajja’’iti voharanti. ‘‘Kacchū’’tipi pāṭho, so apāṭho daddusaddena tassa gahitattā. Tanti kuṭṭhaṃ. Pakatipaṭicchannaṭṭhāneti pakatiyā paṭicchannaṭṭhāne, yathānivatthapārutaṭṭhāneti attho. Iminā visesato paṭicchannaṃ nivatteti. Avaḍḍhanakapakkhe ṭhitaṃ sace hotīti yojanā. Pakativaṇṇeti =07 pakatichaviyaṃ. Yathā avaṇā chavi hoti, tathāti attho. Idaṃ vaṇavatthuṃ sandhāya na vuttaṃ.
ਮੇਦਗਣ੍ਡੋਤਿ ਮੇਦੋ ਅਸ੍ਮਿਂ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਮੇਦੋ, ਗਣ੍ਡਤਿ ਫੋਟੋ ਭવਤੀਤਿ ਗਣ੍ਡੋ, ਮੇਦੋਯੇવ ਗਣ੍ਡੋ ਮੇਦਗਣ੍ਡੋ। ਯਂ ਲੋਕੇ ‘‘ਮੇਦਗਣ੍ਡੋਇਤਿ વੋਹਰਨ੍ਤਿ। ਕੋਲਟ੍ਠੀਤਿ ਕੋਲਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਬਦਰਫਲਂ, ਤਸ੍ਸ ਅਟ੍ਠਿ ਕੋਲਟ੍ਠਿ। ਅવਡ੍ਢਨਕਪਕ੍ਖੇ ਠਿਤੇ ਸਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਸਞ੍ਛવਿਨ੍ਤਿ ਸਂવਿਜ੍ਜਮਾਨਛવਿਂ, ਸਞ੍ਜਾਤਛવਿਂ વਾ। ਉਣ੍ਣਿਗਣ੍ਡਾਤਿ ਉਦ੍ਧਂ ਨਮਨ੍ਤੀਤਿ ਉਣ੍ਣਿਯੋ, ਤਾਯੇવ ਗਣ੍ਡਾ ਉਣ੍ਣਿਗਣ੍ਡਾ। ਯੇ ਲੋਕੇ ‘‘ਉਣ੍ਣਿਗਣ੍ਡਾ’’ ਇਤਿ વੋਹਰਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਰੀਰਪਦੇਸੇ। ਖੀਰਪੀਲ਼ਕਾਤਿ ਖੀਰਂ ਏਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਖੀਰਾ, ਤਾ ਏવ ਪੀਲ਼ਕਾ ਖੀਰਪੀਲ਼ਕਾ। ਯਾ ਲੋਕੇ ‘‘ਖੀਰਪੀਲ਼ਕਾ’’ ਇਤਿ ਚ ਇਤਿ ਚ વੋਹਰਨ੍ਤਿ। ਤਾਸੂਤਿ ਪੀਲ਼ਕਾਸੁ। ਖੀਰਪੀਲ਼ਕਾ ਨਾਮ ਗਣ੍ਡਾ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਖਰਪੀਲ਼ਕਾਤਿ ਖਰਸਭਾવਾ ਪੀਲ਼ਕਾ। ਖਰਸਭਾવਤ੍ਤਾ ਤੇਨ ਸਤ੍ਤਾ ਮਰਣਮ੍ਪਿ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਮਰਣਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਦੁਕ੍ਖਂ। ਯਾ ਲੋਕੇ ਇਤਿ ‘‘ਖੀਰਪੀਲ਼ਕਾ’’ વੋਹਰਨ੍ਤਿ। ਪਦੁਮਕਣ੍ਣਿਕਾ ਨਾਮ ਗਣ੍ਡਾ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਪਦੁਮਸ੍ਸ ਕਣ੍ਣਿਕਾ વਿਯ ਪਦੁਮਕਣ੍ਣਿਕਾ। ਯਾ ਲੋਕੇ ‘‘ਪਦੁਮਕਣ੍ਣਿਕਾ’’ਇਤਿ વੋਹਰਨ੍ਤਿ। ਸਾਸਪਬੀਜਕਾ ਨਾਮ ਗਣ੍ਡਾਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਸਾਸਪਸ੍ਸ ਬੀਜਂ ਪਮਾਣਮੇਤਾਸਨ੍ਤਿ ਸਾਸਪਬੀਜਕਾ। ਯਾ ਲੋਕੇ ‘‘ਸਾਸਪਬੀਜਕਾ’’ ਇਤਿ વੋਹਰਨ੍ਤਿ। ਤਾ ਸਬ੍ਬਾਤਿ ਸਬ੍ਬਾ ਤਾ ਪੀਲ਼ਕਾ, ਗਣ੍ਡਜਾਤਿਯੋ વਾ। ਤਾਸੂਤਿ ਪੀਲ਼ਕਾਸੁ, ਗਣ੍ਡਜਾਤੀਸੁ વਾ।
Medagaṇḍoti medo asmiṃ atthīti medo, gaṇḍati phoṭo bhavatīti gaṇḍo, medoyeva gaṇḍo medagaṇḍo. Yaṃ loke ‘‘medagaṇḍoiti voharanti. Kolaṭṭhīti kolaṃ vuccati badaraphalaṃ, tassa aṭṭhi kolaṭṭhi. Avaḍḍhanakapakkhe ṭhite satīti yojanā. Sañchavinti saṃvijjamānachaviṃ, sañjātachaviṃ vā. Uṇṇigaṇḍāti uddhaṃ namantīti uṇṇiyo, tāyeva gaṇḍā uṇṇigaṇḍā. Ye loke ‘‘uṇṇigaṇḍā’’ iti voharanti. Tattha tatthāti tasmiṃ tasmiṃ sarīrapadese. Khīrapīḷakāti khīraṃ ettha atthīti khīrā, tā eva pīḷakā khīrapīḷakā. Yā loke ‘‘khīrapīḷakā’’ iti ca iti ca voharanti. Tāsūti pīḷakāsu. Khīrapīḷakā nāma gaṇḍā hontīti sambandho. Kharapīḷakāti kharasabhāvā pīḷakā. Kharasabhāvattā tena sattā maraṇampi gacchanti, maraṇamattampi dukkhaṃ. Yā loke iti ‘‘khīrapīḷakā’’ voharanti. Padumakaṇṇikā nāma gaṇḍā hontīti sambandho. Padumassa kaṇṇikā viya padumakaṇṇikā. Yā loke ‘‘padumakaṇṇikā’’iti voharanti. Sāsapabījakā nāma gaṇḍāti sambandho. Sāsapassa bījaṃ pamāṇametāsanti sāsapabījakā. Yā loke ‘‘sāsapabījakā’’ iti voharanti. Tā sabbāti sabbā tā pīḷakā, gaṇḍajātiyo vā. Tāsūti pīḷakāsu, gaṇḍajātīsu vā.
ਪਦੁਮਪੁਣ੍ਡਰੀਕਪਤ੍ਤવਣ੍ਣਨ੍ਤਿ ਪਦੁਮਂ ਨਾਮ ਰਤ੍ਤਂ, ਪੁਣ੍ਡਰੀਕਂ ਨਾਮ ਸੇਤਂ, ਤੇਸਂ ਪੁਪ੍ਫਪਤ੍ਤਸ੍ਸ વਣ੍ਣਂ વਿਯ વਣ੍ਣਮੇਤਸ੍ਸਾਤਿ ਪਦੁਮਪੁਣ੍ਡਰੀਕਪਤ੍ਤવਣ੍ਣਂ, ਸਙ੍ਖਕੁਟ੍ਠਂ। ਯਂ ਲੋਕੇ ‘‘ਪਦੁਮਪੁਣ੍ਡਰੀਕਪਤ੍ਤવਣ੍ਣਂ, ਸਙ੍ਖਕੁਟ੍ਠਂ’’ ਇਤਿ વੋਹਰਨ੍ਤਿ। ਯੇਨਾਤਿ ਕੁਟ੍ਠੇਨ। ਗੁਨ੍ਨਂ ਸਰੀਰਂ ਸਬਲਂ વਿਯ ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਸਰੀਰਂ ਸਬਲਂ ਹੋਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਤਸ੍ਮਿਨ੍ਤਿ ਕਿਲਾਸੇ। ਸੋਸਬ੍ਯਾਧੀਤਿ ਖਯਰੋਗੋ। ਸੋ ਹਿ ਯਸ੍ਮਾ ਮਂਸਲੋਹਿਤਾਦੀਨਿ ਸੋਸਾਪੇਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਸੋਸੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਯਂ ਲੋਕੇ ‘‘ਸਾਂਸ’’ ਇਤਿ ਚ ‘‘ਸੋਸਬ੍ਯਾਧਿ’’ ਇਤਿ ਚ વੋਹਰਨ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਮਿਨ੍ਤਿ ਸੋਸਬ੍ਯਾਧਿਮ੍ਹਿ। ਅਪਮਾਰੋਤਿ ਅਪਸ੍ਮਾਰੋ। ਸੋ ਹਿ ਸਾਰਤੋ ਅਪਗਤਤ੍ਤਾ ‘‘ਅਪਮਾਰੋ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ ਸਕਾਰਸ੍ਸ ਮਕਾਰਂ ਕਤ੍વਾ। ਯਂ ਲੋਕੇ ‘‘ਅਪਮਾਰ’’ ਇਤਿ ਚ ‘‘ਅਰੂ?’’ਇਤਿ ਚ વੋਹਰਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਦ੍વੀਸੁ ਉਮ੍ਮਾਦੇਸੁ। ਆਧਾਰੇ ਚੇਤਂ ਭੁਮ੍ਮવਚਨਂ। ਦੁਤ੍ਤਿਕਿਚ੍ਛੋ ਹੋਤੀਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ।
Padumapuṇḍarīkapattavaṇṇanti padumaṃ nāma rattaṃ, puṇḍarīkaṃ nāma setaṃ, tesaṃ pupphapattassa vaṇṇaṃ viya vaṇṇametassāti padumapuṇḍarīkapattavaṇṇaṃ, saṅkhakuṭṭhaṃ. Yaṃ loke ‘‘padumapuṇḍarīkapattavaṇṇaṃ, saṅkhakuṭṭhaṃ’’ iti voharanti. Yenāti kuṭṭhena. Gunnaṃ sarīraṃ sabalaṃ viya manussānaṃ sarīraṃ sabalaṃ hotīti yojanā. Tasminti kilāse. Sosabyādhīti khayarogo. So hi yasmā maṃsalohitādīni sosāpeti, tasmā sosoti vuccati. Yaṃ loke ‘‘sāṃsa’’ iti ca ‘‘sosabyādhi’’ iti ca voharanti. Tasminti sosabyādhimhi. Apamāroti apasmāro. So hi sārato apagatattā ‘‘apamāro’’ti vuccati sakārassa makāraṃ katvā. Yaṃ loke ‘‘apamāra’’ iti ca ‘‘arū?’’Iti ca voharanti. Tatthāti dvīsu ummādesu. Ādhāre cetaṃ bhummavacanaṃ. Duttikiccho hotīti sambandho.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / વਿਨਯਪਿਟਕ • Vinayapiṭaka / ਮਹਾવਗ੍ਗਪਾਲ਼ਿ • Mahāvaggapāḷi / ੨੬. ਪਞ੍ਚਾਬਾਧવਤ੍ਥੁ • 26. Pañcābādhavatthu
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਮਹਾવਗ੍ਗ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Mahāvagga-aṭṭhakathā / ਪਞ੍ਚਾਬਾਧવਤ੍ਥੁਕਥਾ • Pañcābādhavatthukathā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ਸਾਰਤ੍ਥਦੀਪਨੀ-ਟੀਕਾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ਪਞ੍ਚਾਬਾਧવਤ੍ਥੁਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ • Pañcābādhavatthukathāvaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વਜਿਰਬੁਦ੍ਧਿ-ਟੀਕਾ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ਪਞ੍ਚਾਬਾਧવਤ੍ਥੁਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ • Pañcābādhavatthukathāvaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વਿਮਤਿવਿਨੋਦਨੀ-ਟੀਕਾ • Vimativinodanī-ṭīkā / ਪਞ੍ਚਾਬਾਧવਤ੍ਥੁਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ • Pañcābādhavatthukathāvaṇṇanā
