| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
ปญฺจาพาธวตฺถุกถาวณฺณนา
Pañcābādhavatthukathāvaṇṇanā
๘๘. ปญฺจาพาธวตฺถุมฺหิ นขปิฎฺฐิปฺปมาณนฺติ เอตฺถ ‘‘กนิฎฺฐงฺคุลินขปิฎฺฐิ อธิเปฺปตา’’ติ ตีสุปิ คณฺฐิปเทสุ วุตฺตํฯ ‘‘ตเญฺจ นขปิฎฺฐิปฺปมาณมฺปิ วฑฺฒนกปเกฺข ฐิตํ โหติ, น ปพฺพาเชตโพฺพ’’ติ อิมินา สามญฺญโต ลกฺขณํ ทสฺสิตํ, ตสฺมา ยตฺถ กตฺถจิ สรีราวยเวสุ นขปิฎฺฐิปฺปมาณํ วฑฺฒนกปเกฺข ฐิตเญฺจ, น วฎฺฎตีติ สิทฺธํฯ เอวญฺจ สติ นขปิฎฺฐิปฺปมาณมฺปิ อวฑฺฒนกปเกฺข ฐิตเญฺจ, สพฺพตฺถ วฎฺฎตีติ อาปนฺนํ, ตญฺจ น สามญฺญโต อธิเปฺปตนฺติ ปเทสวิเสเสเยว นิยเมตฺวา ทเสฺสโนฺต ‘‘สเจ ปนา’’ติอาทิมาหฯ สเจ หิ อวิเสเสน นขปิฎฺฐิปฺปมาณํ อวฑฺฒนกปเกฺข ฐิตํ วเฎฺฎยฺย, ‘‘นิวาสนปารุปเนหิ ปกติปอจฺฉเนฺน ฐาเน’’ติ ปเทสนิยมํ น กเรยฺย, ตสฺมา นิวาสนปารุปเนหิ ปกติปฎิจฺฉนฺนฎฺฐานโต อญฺญตฺถ นขปิฎฺฐิปฺปมาณํ อวฑฺฒนกปเกฺข ฐิตมฺปิ น วฎฺฎตีติ สิทฺธํ, นขปิฎฺฐิปฺปมาณโต ขุทฺทกตรํ ปน อวฑฺฒนกปเกฺข วฑฺฒนกปเกฺข วา ฐิตํ โหตุ, วฎฺฎติ นขปิฎฺฐิปฺปมาณโต ขุทฺทกตรสฺส วฑฺฒนกปเกฺข อวฑฺฒนกปเกฺข วา ฐิตสฺส มุขาทีสุเยว ปฎิกฺขิตฺตตฺตาฯ
88. Pañcābādhavatthumhi nakhapiṭṭhippamāṇanti ettha ‘‘kaniṭṭhaṅgulinakhapiṭṭhi adhippetā’’ti tīsupi gaṇṭhipadesu vuttaṃ. ‘‘Tañce nakhapiṭṭhippamāṇampi vaḍḍhanakapakkhe ṭhitaṃhoti, na pabbājetabbo’’ti iminā sāmaññato lakkhaṇaṃ dassitaṃ, tasmā yattha katthaci sarīrāvayavesu nakhapiṭṭhippamāṇaṃ vaḍḍhanakapakkhe ṭhitañce, na vaṭṭatīti siddhaṃ. Evañca sati nakhapiṭṭhippamāṇampi avaḍḍhanakapakkhe ṭhitañce, sabbattha vaṭṭatīti āpannaṃ, tañca na sāmaññato adhippetanti padesaviseseyeva niyametvā dassento ‘‘sace panā’’tiādimāha. Sace hi avisesena nakhapiṭṭhippamāṇaṃ avaḍḍhanakapakkhe ṭhitaṃ vaṭṭeyya, ‘‘nivāsanapārupanehi pakatipaacchanne ṭhāne’’ti padesaniyamaṃ na kareyya, tasmā nivāsanapārupanehi pakatipaṭicchannaṭṭhānato aññattha nakhapiṭṭhippamāṇaṃ avaḍḍhanakapakkhe ṭhitampi na vaṭṭatīti siddhaṃ, nakhapiṭṭhippamāṇato khuddakataraṃ pana avaḍḍhanakapakkhe vaḍḍhanakapakkhe vā ṭhitaṃ hotu, vaṭṭati nakhapiṭṭhippamāṇato khuddakatarassa vaḍḍhanakapakkhe avaḍḍhanakapakkhe vā ṭhitassa mukhādīsuyeva paṭikkhittattā.
คเณฺฑปิ อิมินาว นเยน วินิจฺฉโย เวทิตโพฺพฯ ตตฺถ ปน มุขาทีสุ โกลฎฺฐิมตฺตโต ขุทฺทกตโรปิ คโณฺฑ น วฎฺฎตีติ วิสุํ น ทสฺสิโตฯ ‘‘มุขาทิเก อปฺปฎิจฺฉนฺนฎฺฐาเน อวฑฺฒนกปเกฺข ฐิโตปิ น วฎฺฎตี’’ติ เอตฺตกเมว หิ ตตฺถ วุตฺตํ, ตถาปิ กุเฎฺฐ วุตฺตนเยน มุขาทีสุ โกลฎฺฐิปฺปมาณโต ขุทฺทกตโรปิ คโณฺฑ น วฎฺฎตีติ วิญฺญายติ, ตสฺมา อวฑฺฒนกปเกฺข ฐิโตปีติ เอตฺถ ปิ-สโทฺท อวุตฺตสมฺปิณฺฑนโตฺถฯ เตน โกลฎฺฐิมตฺตโต ขุทฺทกตโรปิ น วฎฺฎตีติ อยมโตฺถ ทสฺสิโตเยวาติ อยมมฺหากํ ขนฺติฯ ปกติวเณฺณ ชาเตติ โรคเหตุกสฺส วิการวณฺณสฺส อภาวํ สนฺธาย วุตฺตํฯ โกลฎฺฐิมตฺตโกติ พทรฎฺฐิปฺปมาโณฯ สุฉวิํ กาเรตฺวาติ สญฺชาตฉวิํ กาเรตฺวาฯ ‘‘สญฺฉวิํ กาเรตฺวา’’ติปิ ปาโฐ, วิชฺชมานฉวิํ กาเรตฺวาติ อโตฺถฯ ปทุมปุณฺฑรีกปตฺตวณฺณนฺติ รตฺตปทุมเสตปทุมวเสน ปทุมปตฺตวณฺณํฯ โสสพฺยาธีติ ขยโรโคฯ
Gaṇḍepi imināva nayena vinicchayo veditabbo. Tattha pana mukhādīsu kolaṭṭhimattato khuddakataropi gaṇḍo na vaṭṭatīti visuṃ na dassito. ‘‘Mukhādike appaṭicchannaṭṭhāne avaḍḍhanakapakkhe ṭhitopi na vaṭṭatī’’ti ettakameva hi tattha vuttaṃ, tathāpi kuṭṭhe vuttanayena mukhādīsu kolaṭṭhippamāṇato khuddakataropi gaṇḍo na vaṭṭatīti viññāyati, tasmā avaḍḍhanakapakkhe ṭhitopīti ettha pi-saddo avuttasampiṇḍanattho. Tena kolaṭṭhimattato khuddakataropi na vaṭṭatīti ayamattho dassitoyevāti ayamamhākaṃ khanti. Pakativaṇṇe jāteti rogahetukassa vikāravaṇṇassa abhāvaṃ sandhāya vuttaṃ. Kolaṭṭhimattakoti badaraṭṭhippamāṇo. Suchaviṃ kāretvāti sañjātachaviṃ kāretvā. ‘‘Sañchaviṃ kāretvā’’tipi pāṭho, vijjamānachaviṃ kāretvāti attho. Padumapuṇḍarīkapattavaṇṇanti rattapadumasetapadumavasena padumapattavaṇṇaṃ. Sosabyādhīti khayarogo.
ปญฺจาพาธวตฺถุกถาวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Pañcābādhavatthukathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / มหาวคฺคปาฬิ • Mahāvaggapāḷi / ๒๖. ปญฺจาพาธวตฺถุ • 26. Pañcābādhavatthu
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / มหาวคฺค-อฎฺฐกถา • Mahāvagga-aṭṭhakathā / ปญฺจาพาธวตฺถุกถา • Pañcābādhavatthukathā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / ปญฺจาพาธวตฺถุกถาวณฺณนา • Pañcābādhavatthukathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / ปญฺจาพาธวตฺถุกถาวณฺณนา • Pañcābādhavatthukathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi / ๒๖. ปญฺจาพาธวตฺถุกถา • 26. Pañcābādhavatthukathā
