| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi |
๖. เภสชฺชกฺขนฺธกํ
6. Bhesajjakkhandhakaṃ
๑๖๐. ปญฺจเภสชฺชาทิกถา
160. Pañcabhesajjādikathā
๒๖๐. เภสชฺชกฺขนฺธเก สรทกาเล อุปฺปโนฺน สารทิโกติ อตฺถํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘สรทกาเล อุปฺปเนฺนนา’’ติฯ ‘‘ปิตฺตาพาเธนา’’ติ อิมินา อาพาธสฺส สรูปํ ทเสฺสติฯ ปิตฺตาพาธสฺส การณํ วิตฺถาเรโนฺต อาห ‘‘ตสฺมิํ หี’’ติอาทิฯ เตนาติ เหตุนาฯ เตสนฺติ ภิกฺขูนํฯ โกฎฺฐพฺภนฺตรคตนฺติ โกฎฺฐสฺส อพฺภนฺตรํ คตํฯ อนฺตสฺส อโนฺต ปวิสนํ โหตีติ อธิปฺปาโยฯ อาหารตฺถนฺติ อาหารสฺส กิจฺจํ, อาหาเรน วา กตฺตพฺพํ กิจฺจํฯ
260. Bhesajjakkhandhake saradakāle uppanno sāradikoti atthaṃ dassento āha ‘‘saradakāle uppannenā’’ti. ‘‘Pittābādhenā’’ti iminā ābādhassa sarūpaṃ dasseti. Pittābādhassa kāraṇaṃ vitthārento āha ‘‘tasmiṃ hī’’tiādi. Tenāti hetunā. Tesanti bhikkhūnaṃ. Koṭṭhabbhantaragatanti koṭṭhassa abbhantaraṃ gataṃ. Antassa anto pavisanaṃ hotīti adhippāyo. Āhāratthanti āhārassa kiccaṃ, āhārena vā kattabbaṃ kiccaṃ.
๒๖๑. นจฺฉาเทนฺตีติ ตานิ เภสชฺชานิ โภชนานิ นจฺฉาเทนฺติฯ กสฺมา? โภชนานํ อชีรณตฺตา ฯ อิติ อิมมตฺถํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘น ชีรนฺตี’’ติฯ นจฺฉาทตฺตา น วาตโรคํ ปฎิปฺปสฺสเมฺภตุํ สโกฺกนฺติฯ เอตฺถ จ ‘‘น ชีรนฺตี’’ติ อิมินา นจฺฉาทนสฺส การณํ ทเสฺสติฯ ‘‘น วาต…เป.… สโกฺกนฺตี’’ติ อิมินา ตเสฺสว ผลํ ทเสฺสตีติ ทฎฺฐพฺพํฯ ‘‘สินิทฺธานี’’ติ อิมินา สินิหนฺตีติ เสเนหิกานีติ อตฺถํ ทเสฺสติฯ ภตฺตจฺฉนฺนเกนาติ เอตฺถ ภตฺตสฺส อจฺฉนฺนกํ นาม ภตฺตสฺส อโรจิกํ ภตฺตสฺส รุจิยา อนุปฺปาทกนฺติ อาห ‘‘ภตฺตาโรจเกนา’’ติฯ
261.Nacchādentīti tāni bhesajjāni bhojanāni nacchādenti. Kasmā? Bhojanānaṃ ajīraṇattā . Iti imamatthaṃ dassento āha ‘‘na jīrantī’’ti. Nacchādattā na vātarogaṃ paṭippassambhetuṃ sakkonti. Ettha ca ‘‘na jīrantī’’ti iminā nacchādanassa kāraṇaṃ dasseti. ‘‘Na vāta…pe… sakkontī’’ti iminā tasseva phalaṃ dassetīti daṭṭhabbaṃ. ‘‘Siniddhānī’’ti iminā sinihantīti senehikānīti atthaṃ dasseti. Bhattacchannakenāti ettha bhattassa acchannakaṃ nāma bhattassa arocikaṃ bhattassa ruciyā anuppādakanti āha ‘‘bhattārocakenā’’ti.
๒๖๒. อจฺฉวสนฺติอาทีสุ วินิจฺฉโย เวทิตโพฺพติ โยชนาฯ ปาฬิยํ ‘‘ปฎิคฺคหิตํ นิปฺปกฺกํ สํสฎฺฐ’’นฺติ ปทานํ กิริยาวิเสสนํ กตฺวา ‘‘ปริภุญฺชิตุ’’นฺติ ปเทน สมฺพนฺธิตพฺพภาวํ ทเสฺสตุํ วุตฺตํ ‘‘กาเล ปฎิคฺคหิตนฺติ อาทีสู’’ติอาทิฯ เตลปริโภเคน ปริภุญฺชิตุนฺติ เอตฺถ กิตฺตกํ กาลํ เตลปริโภเคน ปริภุญฺชิตพฺพนฺติ อาห ‘‘สตฺตาหกาล’’นฺติฯ
262.Acchavasantiādīsu vinicchayo veditabboti yojanā. Pāḷiyaṃ ‘‘paṭiggahitaṃ nippakkaṃ saṃsaṭṭha’’nti padānaṃ kiriyāvisesanaṃ katvā ‘‘paribhuñjitu’’nti padena sambandhitabbabhāvaṃ dassetuṃ vuttaṃ ‘‘kāle paṭiggahitanti ādīsū’’tiādi. Telaparibhogena paribhuñjitunti ettha kittakaṃ kālaṃ telaparibhogena paribhuñjitabbanti āha ‘‘sattāhakāla’’nti.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / มหาวคฺคปาฬิ • Mahāvaggapāḷi / ๑๖๐. ปญฺจเภสชฺชกถา • 160. Pañcabhesajjakathā
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / มหาวคฺค-อฎฺฐกถา • Mahāvagga-aṭṭhakathā / ปญฺจเภสชฺชาทิกถา • Pañcabhesajjādikathā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ปญฺจเภสชฺชาทิกถาวณฺณนา • Pañcabhesajjādikathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / ปญฺจเภสชฺชาทิกถาวณฺณนา • Pañcabhesajjādikathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / ปญฺจเภสชฺชาทิกถาวณฺณนา • Pañcabhesajjādikathāvaṇṇanā
