| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මහාවග්‌ග-අට්‌ඨකථා • Mahāvagga-aṭṭhakathā |
6. භෙසජ්‌ජක්‌ඛන්‌ධකං
6. Bhesajjakkhandhakaṃ
පඤ්‌චභෙසජ්‌ජාදිකථා
Pañcabhesajjādikathā
260. භෙසජ්‌ජක්‌ඛන්‌ධකෙ – සාරදිකෙන ආබාධෙනාති සරදකාලෙ උප්‌පන්‌නෙන පිත්‌තාබාධෙන, තස්‌මිඤ්‌හි කාලෙ වස්‌සොදකෙනපි තෙමෙන්‌ති, කද්‌දමම්‌පි මද්‌දන්‌ති, අන්‌තරන්‌තරා ආතපොපි ඛරො හොති, තෙන තෙසං පිත්‌තං කොට්‌ඨබ්‌භන්‌තරගතං හොති. ආහාරත්‌ථඤ්‌ච ඵරෙය්‍යාති ආහාරත්‌ථං සාධෙය්‍ය.
260. Bhesajjakkhandhake – sāradikena ābādhenāti saradakāle uppannena pittābādhena, tasmiñhi kāle vassodakenapi tementi, kaddamampi maddanti, antarantarā ātapopi kharo hoti, tena tesaṃ pittaṃ koṭṭhabbhantaragataṃ hoti. Āhāratthañca phareyyāti āhāratthaṃ sādheyya.
261. නච්‌ඡාදෙන්‌තීති න ජිරන්‌ති, න වාතරොගං පටිප්‌පස්‌සම්‌භෙතුං සක්‌කොන්‌ති. සෙනෙසිතානීති සිනිද්‌ධානි. භත්‌තාච්‌ඡාදකෙනාති භත්‌තං අරොචිකෙන.
261.Nacchādentīti na jiranti, na vātarogaṃ paṭippassambhetuṃ sakkonti. Senesitānīti siniddhāni. Bhattācchādakenāti bhattaṃ arocikena.
262. අච්‌ඡවසන්‌තිආදීසු නිස්‌සග්‌ගියවණ්‌ණනායං වුත්‌තනයෙනෙව විනිච්‌ඡයො වෙදිතබ්‌බො. කාලෙ පටිග්‌ගහිතන්‌තිආදීසු මජ්‌ඣන්‌හිකෙ අවීතිවත්‌තෙ පටිග්‌ගහෙත්‌වා පචිත්‌වා පරිස්‌සාවෙත්‌වා චාති අත්‌ථො. තෙලපරිභොගෙන පරිභුඤ්‌ජිතුන්‌ති සත්‌තාහකාලිකතෙලපරිභොගෙන පරිභුඤ්‌ජිතුං.
262.Acchavasantiādīsu nissaggiyavaṇṇanāyaṃ vuttanayeneva vinicchayo veditabbo. Kāle paṭiggahitantiādīsu majjhanhike avītivatte paṭiggahetvā pacitvā parissāvetvā cāti attho. Telaparibhogenaparibhuñjitunti sattāhakālikatelaparibhogena paribhuñjituṃ.
263. මූලභෙසජ්‌ජාදි විනිච්‌ඡයොපි ඛුද්‌දකවණ්‌ණනායං වුත්‌තොයෙව. තස්‌මා ඉධ යං යං පුබ්‌බෙ අවුත්‌තං තං තදෙව වණ්‌ණයිස්‌සාම. වචත්‌තන්‌ති සෙතවචං. නිසදං නිසදපොතකන්‌ති පිසනසිලා ච පිසනපොතො ච. ඵග්‌ගවන්‌ති ලතාජාති. නත්‌තමාලන්‌ති කරඤ්‌ජං. හිඞ්‌ගුහිඞ්‌ගුජතුහිඞ්‌ගුසිපාටිකා හිඞ්‌ගුජාතියොයෙව. තකතකපත්‌තිතකපණ්‌ණියො ලාඛාජාතියො.
263.Mūlabhesajjādi vinicchayopi khuddakavaṇṇanāyaṃ vuttoyeva. Tasmā idha yaṃ yaṃ pubbe avuttaṃ taṃ tadeva vaṇṇayissāma. Vacattanti setavacaṃ. Nisadaṃ nisadapotakanti pisanasilā ca pisanapoto ca. Phaggavanti latājāti. Nattamālanti karañjaṃ. Hiṅguhiṅgujatuhiṅgusipāṭikā hiṅgujātiyoyeva. Takatakapattitakapaṇṇiyo lākhājātiyo.
සාමුද්‌දන්‌ති සමුද්‌දතීරෙ වාලුකා විය සන්‌තිට්‌ඨති. කාළලොණන්‌ති පකතිලොණං. සින්‌ධවන්‌ති සෙතවණ්‌ණං පබ්‌බතෙ උට්‌ඨහති. උබ්‌භිදන්‌ති භූමිතො අඞ්‌කුරං උට්‌ඨහති. බිලන්‌ති දබ්‌බසම්‌භාරෙහි සද්‌ධිං පචිතං, තං රත්‌තවණ්‌ණං.
Sāmuddanti samuddatīre vālukā viya santiṭṭhati. Kāḷaloṇanti pakatiloṇaṃ. Sindhavanti setavaṇṇaṃ pabbate uṭṭhahati. Ubbhidanti bhūmito aṅkuraṃ uṭṭhahati. Bilanti dabbasambhārehi saddhiṃ pacitaṃ, taṃ rattavaṇṇaṃ.
264-6. කායො වා දුග්‌ගන්‌ධොති කස්‌සචි අස්‌සාදීනං විය කායගන්‌ධො හොති, තස්‌සාපි සිරීසකොසුම්‌බාදිචුණ්‌ණානි වා ගන්‌ධචුණ්‌ණානි වා සබ්‌බානි වට්‌ටන්‌ති. ඡකණන්‌ති ගොමයං. රජනනිප්‌පක්‌කන්‌ති රජනකසටං. පාකතිකචුණ්‌ණම්‌පි කොට්‌ටෙත්‌වා උදකෙන තෙමෙත්‌වා න්‌හායිතුං වට්‌ටති; එතම්‌පි රජනනිප්‌පක්‌කසඞ්‌ඛෙපමෙව ගච්‌ඡති.
264-6.Kāyo vā duggandhoti kassaci assādīnaṃ viya kāyagandho hoti, tassāpi sirīsakosumbādicuṇṇāni vā gandhacuṇṇāni vā sabbāni vaṭṭanti. Chakaṇanti gomayaṃ. Rajananippakkanti rajanakasaṭaṃ. Pākatikacuṇṇampi koṭṭetvā udakena temetvā nhāyituṃ vaṭṭati; etampi rajananippakkasaṅkhepameva gacchati.
ආමකමංසඤ්‌ච ඛාදි ආමකලොහිතඤ්‌ච පිවීති න තං භික්‌ඛු ඛාදි න පිවි, අමනුස්‌සො ඛාදිත්‌වා ච පිවිත්‌වා ච පක්‌කන්‌තො, තෙන වුත්‌තං – ‘‘තස්‌ස සො අමනුස්‌සිකාබාධො පටිප්‌පස්‌සම්‌භී’’ති.
Āmakamaṃsañcakhādi āmakalohitañca pivīti na taṃ bhikkhu khādi na pivi, amanusso khāditvā ca pivitvā ca pakkanto, tena vuttaṃ – ‘‘tassa so amanussikābādho paṭippassambhī’’ti.
අඤ්‌ජනන්‌ති සබ්‌බසඞ්‌ගාහිකවචනමෙතං. කාළ්‌ඤ්‌ජනන්‌ති එකා අඤ්‌ජනජාති. රසඤ්‌ජනං නානාසම්‌භාරෙහි කතං. සොතඤ්‌ජනන්‌ති නදීසොතාදීසු උප්‌පජ්‌ජනකං අඤ්‌ජනං. ගෙරුකො නාම සුවණ්‌ණගෙරුකො. කපල්‌ලන්‌ති දීපසිඛතො ගහිතමසි. අඤ්‌ජනූපපිංසනෙහීති අඤ්‌ජනෙන සද්‌ධිං එකතො පිංසිතබ්‌බෙහි, න හි කිඤ්‌චි අඤ්‌ඤනූපපිංසනං න වට්‌ටති. චන්‌දනන්‌ති ලොහිතචන්‌දනාදිකං යංකිඤ්‌චි. තගරාදීනි පාකටානි, අඤ්‌ඤානිපි නීලුප්‌පලාදීනි වට්‌ටන්‌තියෙව.
Añjananti sabbasaṅgāhikavacanametaṃ. Kāḷñjananti ekā añjanajāti. Rasañjanaṃ nānāsambhārehi kataṃ. Sotañjananti nadīsotādīsu uppajjanakaṃ añjanaṃ. Geruko nāma suvaṇṇageruko. Kapallanti dīpasikhato gahitamasi. Añjanūpapiṃsanehīti añjanena saddhiṃ ekato piṃsitabbehi, na hi kiñci aññanūpapiṃsanaṃ na vaṭṭati. Candananti lohitacandanādikaṃ yaṃkiñci. Tagarādīni pākaṭāni, aññānipi nīluppalādīni vaṭṭantiyeva.
අට්‌ඨිමයන්‌ති මනුස්‌සට්‌ඨිං ඨපෙත්‌වා අවසෙසඅට්‌ඨිමයං. දන්‌තමයන්‌ති හත්‌ථිදන්‌තාදිසබ්‌බදන්‌තමයං. විසාණමයෙපි අකප්‌පියං නාම නත්‌ථි, නළමයාදයො එකන්‌තකප්‌පියායෙව. සලාකට්‌ඨානියන්‌ති යත්‌ථ සලාකං ඔදහන්‌ති, තං සුසිරදණ්‌ඩකං වා ථවිකං වා අනුජානාමීති අත්‌ථො. අංසබද්‌ධකොති අඤ්‌ජනිත්‌ථවිකාය අංසබද්‌ධකො. යමකනත්‌ථුකරණින්‌ති සමසොතාහි ද්‌වීහි පනාළිකාහි එකං නත්‌ථුකරණිං.
Aṭṭhimayanti manussaṭṭhiṃ ṭhapetvā avasesaaṭṭhimayaṃ. Dantamayanti hatthidantādisabbadantamayaṃ. Visāṇamayepi akappiyaṃ nāma natthi, naḷamayādayo ekantakappiyāyeva. Salākaṭṭhāniyanti yattha salākaṃ odahanti, taṃ susiradaṇḍakaṃ vā thavikaṃ vā anujānāmīti attho. Aṃsabaddhakoti añjanitthavikāya aṃsabaddhako. Yamakanatthukaraṇinti samasotāhi dvīhi panāḷikāhi ekaṃ natthukaraṇiṃ.
267. අනුජානාමි භික්‌ඛවෙ තෙලපාකන්‌ති යංකිඤ්‌චි භෙසජ්‌ජපක්‌ඛිත්‌තං සබ්‌බං අනුඤ්‌ඤාතමෙව හොති. අතිපක්‌ඛිත්‌තමජ්‌ජානීති අතිවිය ඛිත්‌තමජ්‌ජානි; බහුං මජ්‌ජං පක්‌ඛිපිත්‌වා යොජිතානීති අත්‌ථො.
267.Anujānāmi bhikkhave telapākanti yaṃkiñci bhesajjapakkhittaṃ sabbaṃ anuññātameva hoti. Atipakkhittamajjānīti ativiya khittamajjāni; bahuṃ majjaṃ pakkhipitvā yojitānīti attho.
අඞ්‌ගවාතොති හත්‌ථපාදෙ වාතො. සම්‌භාරසෙදන්‌ති නානාවිධපණ්‌ණභඞ්‌ගසෙදං. මහාසෙදන්‌ති මහන්‌තං සෙදං; පොරිසප්‌පමාණං ආවාටං අඞ්‌ගාරානං පූරෙත්‌වා පංසුවාලිකාදීහි පිදහිත්‌වා තත්‌ථ නානාවිධානි වාතහරණපණ්‌ණානි සන්‌ථරිත්‌වා තෙලමක්‌ඛිතෙන ගත්‌තෙන තත්‌ථ නිපජ්‌ජිත්‌වා සම්‌පරිවත්‌තන්‌තෙන සරීරං සෙදෙතුං අනුජානාමීති අත්‌ථො. භඞ්‌ගොදකන්‌ති නානාපණ්‌ණභඞ්‌ගකුථිතං උදකං; තෙහි පණ්‌ණෙහි ච උදකෙන ච සිඤ්‌චිත්‌වා සිඤ්‌චිත්‌වා සෙදෙතබ්‌බො. උදකකොට්‌ඨකන්‌ති උදකකොට්‌ඨෙ චාටිං වා දොණිං වා උණ්‌හොදකස්‌ස පූරෙත්‌වා තත්‌ථ පවිසිත්‌වා සෙදකම්‌මකරණං අනුජානාමීති අත්‌ථො.
Aṅgavātoti hatthapāde vāto. Sambhārasedanti nānāvidhapaṇṇabhaṅgasedaṃ. Mahāsedanti mahantaṃ sedaṃ; porisappamāṇaṃ āvāṭaṃ aṅgārānaṃ pūretvā paṃsuvālikādīhi pidahitvā tattha nānāvidhāni vātaharaṇapaṇṇāni santharitvā telamakkhitena gattena tattha nipajjitvā samparivattantena sarīraṃ sedetuṃ anujānāmīti attho. Bhaṅgodakanti nānāpaṇṇabhaṅgakuthitaṃ udakaṃ; tehi paṇṇehi ca udakena ca siñcitvā siñcitvā sedetabbo. Udakakoṭṭhakanti udakakoṭṭhe cāṭiṃ vā doṇiṃ vā uṇhodakassa pūretvā tattha pavisitvā sedakammakaraṇaṃ anujānāmīti attho.
පබ්‌බවාතො හොතීති පබ්‌බෙ පබ්‌බෙ වාතො විජ්‌ඣති. ලොහිතං මොචෙතුන්‌ති සත්‌ථකෙන ලොහිතං මොචෙතුං. පජ්‌ජං අභිසඞ්‌ඛරිතුන්‌ති යෙන ඵාලිතපාදා පාකතිකා හොන්‌ති; තං නාළිකෙරාදීසු නානාභෙසජ්‌ජානි පක්‌ඛිපිත්‌වා පජ්‌ජං අභිසඞ්‌ඛරිතුං; පාදානං සප්‌පායභෙසජ්‌ජං පචිතුන්‌ති අත්‌ථො. තිලකක්‌කෙන අත්‌ථොති පිට්‌ඨෙහි තිලෙහි අත්‌ථො. කබළිකන්‌ති වණමුඛෙ සත්‌තුපිණ්‌ඩං පක්‌ඛිපිතුං. සාසපකුඩ්‌ඩෙනාති සාසපපිට්‌ඨෙන. වඩ්‌ඪමංසන්‌ති අධිකමංසං ආණි විය උට්‌ඨහති. ලොණසක්‌ඛරිකාය ඡින්‌දිතුන්‌ති ඛුරෙන ඡින්‌දිතුං. විකාසිකන්‌ති තෙලරුන්‌ධනපිලොතිකං. සබ්‌බං වණපටිකම්‌මන්‌ති යංකිඤ්‌චි වණපරිකම්‌මං නාම අත්‌ථි; සබ්‌බං අනුජානාමීති අත්‌ථො.
Pabbavātohotīti pabbe pabbe vāto vijjhati. Lohitaṃ mocetunti satthakena lohitaṃ mocetuṃ. Pajjaṃ abhisaṅkharitunti yena phālitapādā pākatikā honti; taṃ nāḷikerādīsu nānābhesajjāni pakkhipitvā pajjaṃ abhisaṅkharituṃ; pādānaṃ sappāyabhesajjaṃ pacitunti attho. Tilakakkena atthoti piṭṭhehi tilehi attho. Kabaḷikanti vaṇamukhe sattupiṇḍaṃ pakkhipituṃ. Sāsapakuḍḍenāti sāsapapiṭṭhena. Vaḍḍhamaṃsanti adhikamaṃsaṃ āṇi viya uṭṭhahati. Loṇasakkharikāya chinditunti khurena chindituṃ. Vikāsikanti telarundhanapilotikaṃ. Sabbaṃ vaṇapaṭikammanti yaṃkiñci vaṇaparikammaṃ nāma atthi; sabbaṃ anujānāmīti attho.
268. සාමං ගහෙත්‌වාති ඉදං න කෙවලං සප්‌පදට්‌ඨස්‌සෙව, අඤ්‌ඤස්‌මිම්‌පි දට්‌ඨවිසෙ සති සාමං ගහෙත්‌වා පරිභුඤ්‌ජිතබ්‌බං; අඤ්‌ඤෙසු පන කාරණෙසු පටිග්‌ගහිතමෙව වට්‌ටති. කතො න පුන පටිග්‌ගහෙතබ්‌බොති සචෙ භූමිප්‌පත්‌තො, පටිග්‌ගහෙතබ්‌බො; අප්‌පත්‌තං පන ගහෙතුං වට්‌ටති.
268.Sāmaṃ gahetvāti idaṃ na kevalaṃ sappadaṭṭhasseva, aññasmimpi daṭṭhavise sati sāmaṃ gahetvā paribhuñjitabbaṃ; aññesu pana kāraṇesu paṭiggahitameva vaṭṭati. Kato na puna paṭiggahetabboti sace bhūmippatto, paṭiggahetabbo; appattaṃ pana gahetuṃ vaṭṭati.
269. ඝරදින්‌නකාබාධොති වසීකරණපානකසමුට්‌ඨිතරොගො. සීතාලොළින්‌ති නඞ්‌ගලෙන කසන්‌තස්‌ස ඵාලෙ ලග්‌ගමත්‌තිකං උදකෙන ආලොළෙත්‌වා පායෙතුං අනුජානාමීති අත්‌ථො.
269.Gharadinnakābādhoti vasīkaraṇapānakasamuṭṭhitarogo. Sītāloḷinti naṅgalena kasantassa phāle laggamattikaṃ udakena āloḷetvā pāyetuṃ anujānāmīti attho.
දුට්‌ඨගහණිකොති විපන්‌නගහණිකො; කිච්‌ඡෙන උච්‌චාරො නික්‌ඛමතීති අත්‌ථො. ආමිසඛාරන්‌ති සුක්‌ඛොදනං ඣාපෙත්‌වා තාය ඡාරිකාය පග්‌ඝරිතං ඛාරොදකං. මුත්‌තහරීතකන්‌ති ගොමුත්‌තපරිභාවිතං හරීතකං. අභිසන්‌නකායොති උස්‌සන්‌නදොසකායො. අච්‌ඡකඤ්‌ජියන්‌ති තණ්‌ඩුලොදකමණ්‌ඩො. අකටයුසන්‌ති අසිනිද්‌ධො මුග්‌ගපචිතපානීයො. කටාකටන්‌ති සොව ධොතසිනිද්‌ධො. පටිච්‌ඡාදනීයෙනාති මංසරසෙන.
Duṭṭhagahaṇikoti vipannagahaṇiko; kicchena uccāro nikkhamatīti attho. Āmisakhāranti sukkhodanaṃ jhāpetvā tāya chārikāya paggharitaṃ khārodakaṃ. Muttaharītakanti gomuttaparibhāvitaṃ harītakaṃ. Abhisannakāyoti ussannadosakāyo. Acchakañjiyanti taṇḍulodakamaṇḍo. Akaṭayusanti asiniddho muggapacitapānīyo. Kaṭākaṭanti sova dhotasiniddho. Paṭicchādanīyenāti maṃsarasena.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / විනයපිටක • Vinayapiṭaka / මහාවග්‌ගපාළි • Mahāvaggapāḷi
160. පඤ්‌චභෙසජ්‌ජකථා • 160. Pañcabhesajjakathā
161. මූලාදිභෙසජ්‌ජකථා • 161. Mūlādibhesajjakathā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / සාරත්‌ථදීපනී-ටීකා • Sāratthadīpanī-ṭīkā / පඤ්‌චභෙසජ්‌ජාදිකථාවණ්‌ණනා • Pañcabhesajjādikathāvaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / වජිරබුද්‌ධි-ටීකා • Vajirabuddhi-ṭīkā / පඤ්‌චභෙසජ්‌ජාදිකථාවණ්‌ණනා • Pañcabhesajjādikathāvaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / විමතිවිනොදනී-ටීකා • Vimativinodanī-ṭīkā / පඤ්‌චභෙසජ්‌ජාදිකථාවණ්‌ණනා • Pañcabhesajjādikathāvaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / පාචිත්‍යාදියොජනාපාළි • Pācityādiyojanāpāḷi
160. පඤ්‌චභෙසජ්‌ජාදිකථා • 160. Pañcabhesajjādikathā
161. මූලාදිභෙසජ්‌ජකථා • 161. Mūlādibhesajjakathā
