| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මහාවග්‌ගපාළි • Mahāvaggapāḷi |
6. භෙසජ්‌ජක්‌ඛන්‌ධකො
6. Bhesajjakkhandhako
160. පඤ්‌චභෙසජ්‌ජකථා
160. Pañcabhesajjakathā
260. තෙන සමයෙන බුද්‌ධො භගවා සාවත්‌ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්‌ඩිකස්‌ස ආරාමෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන භික්‌ඛූනං සාරදිකෙන ආබාධෙන ඵුට්‌ඨානං යාගුපි පීතා උග්‌ගච්‌ඡති, භත්‌තම්‌පි භුත්‌තං උග්‌ගච්‌ඡති. තෙ තෙන කිසා හොන්‌ති, ලූඛා, දුබ්‌බණ්‌ණා, උප්‌පණ්‌ඩුප්‌පණ්‌ඩුකජාතා, ධමනිසන්‌ථතගත්‌තා. අද්‌දසා ඛො භගවා තෙ භික්‌ඛූ කිසෙ ලූඛෙ දුබ්‌බණ්‌ණෙ උප්‌පණ්‌ඩුප්‌පණ්‌ඩුකජාතෙ ධමනිසන්‌ථතගත්‌තෙ, දිස්‌වාන ආයස්‌මන්‌තං ආනන්‌දං ආමන්‌තෙසි – ‘‘කිං නු ඛො, ආනන්‌ද, එතරහි භික්‌ඛූ කිසා, ලූඛා, දුබ්‌බණ්‌ණා, උප්‌පණ්‌ඩුප්‌පණ්‌ඩුකජාතා, ධමනිසන්‌ථතගත්‌තා’’ති? ‘‘එතරහි, භන්‌තෙ, භික්‌ඛූනං සාරදිකෙන ආබාධෙන ඵුට්‌ඨානං යාගුපි පීතා උග්‌ගච්‌ඡති, භත්‌තම්‌පි භුත්‌තං උග්‌ගච්‌ඡති. තෙ තෙන කිසා හොන්‌ති, ලූඛා, දුබ්‌බණ්‌ණා, උප්‌පණ්‌ඩුප්‌පණ්‌ඩුකජාතා, ධමනිසන්‌ථතගත්‌තා’’ති. අථ ඛො භගවතො රහොගතස්‌ස පටිසල්‌ලීනස්‌ස එවං චෙතසො පරිවිතක්‌කො උදපාදි – ‘‘එතරහි ඛො භික්‌ඛූනං සාරදිකෙන ආබාධෙන ඵුට්‌ඨානං යාගුපි පීතා උග්‌ගච්‌ඡති, භත්‌තම්‌පි භුත්‌තං උග්‌ගච්‌ඡති. තෙ තෙන කිසා හොන්‌ති, ලූඛා, දුබ්‌බණ්‌ණා, උප්‌පණ්‌ඩුප්‌පණ්‌ඩුකජාතා, ධමනිසන්‌ථතගත්‌තා. කිං නු ඛො අහං භික්‌ඛූනං භෙසජ්‌ජං අනුජානෙය්‍යං, යං භෙසජ්‌ජඤ්‌චෙව අස්‌ස භෙසජ්‌ජසම්‌මතඤ්‌ච ලොකස්‌ස, ආහාරත්‌ථඤ්‌ච ඵරෙය්‍ය, න ච ඔළාරිකො ආහාරො පඤ්‌ඤායෙය්‍යා’’ති? අථ ඛො භගවතො එතදහොසි – ‘‘ඉමානි ඛො පඤ්‌ච භෙසජ්‌ජානි, සෙය්‍යථිදං – සප්‌පි, නවනීතං, තෙලං, මධු, ඵාණිතං; භෙසජ්‌ජානි චෙව භෙසජ්‌ජසම්‌මතානි ච ලොකස්‌ස, ආහාරත්‌ථඤ්‌ච ඵරන්‌ති, න ච ඔළාරිකො ආහාරො පඤ්‌ඤායති. යංනූනාහං භික්‌ඛූනං ඉමානි පඤ්‌ච භෙසජ්‌ජානි අනුජානෙය්‍යං, කාලෙ පටිග්‌ගහෙත්‌වා කාලෙ පරිභුඤ්‌ජිතු’’න්‌ති. අථ ඛො භගවා සායන්‌හසමයං පටිසල්‌ලානා වුට්‌ඨිතො එතස්‌මිං නිදානෙ එතස්‌මිං පකරණෙ ධම්‌මිං කථං කත්‌වා භික්‌ඛූ ආමන්‌තෙසි – ‘‘ඉධ මය්‌හං, භික්‌ඛවෙ, රහොගතස්‌ස පටිසල්‌ලීනස්‌ස එවං චෙතසො පරිවිතක්‌කො උදපාදි – ‘එතරහි ඛො භික්‌ඛූනං සාරදිකෙන ආබාධෙන ඵුට්‌ඨානං යාගුපි පීතා උග්‌ගච්‌ඡති, භත්‌තම්‌පි භුත්‌තං උග්‌ගච්‌ඡති. තෙ තෙන කිසා හොන්‌ති, ලූඛා, දුබ්‌බණ්‌ණා, උප්‌පණ්‌ඩුප්‌පණ්‌ඩුකජාතා, ධමනිසන්‌ථතගත්‌තා. කිං නු ඛො අහං භික්‌ඛූනං භෙසජ්‌ජං අනුජානෙය්‍යං, යං භෙසජ්‌ජඤ්‌චෙව අස්‌ස භෙසජ්‌ජසම්‌මතඤ්‌ච ලොකස්‌ස, ආහාරත්‌ථඤ්‌ච ඵරෙය්‍ය, න ච ඔළාරිකො ආහාරො පඤ්‌ඤායෙය්‍යා’ති. තස්‌ස මය්‌හං, භික්‌ඛවෙ, එතදහොසි ‘ඉමානි ඛො පඤ්‌ච භෙසජ්‌ජානි , සෙය්‍යථිදං – සප්‌පි, නවනීතං, තෙලං, මධු, ඵාණිතං; භෙසජ්‌ජානි චෙව භෙසජ්‌ජසම්‌මතානි ච ලොකස්‌ස, ආහාරත්‌ථඤ්‌ච ඵරන්‌ති, න ච ඔළාරිකො ආහාරො පඤ්‌ඤායති. යංනූනාහං භික්‌ඛූනං ඉමානි පඤ්‌ච භෙසජ්‌ජානි අනුජානෙය්‍යං, කාලෙ පටිග්‌ගහෙත්‌වා කාලෙ පරිභුඤ්‌ජිතු’න්‌ති. අනුජානාමි, භික්‌ඛවෙ, තානි පඤ්‌ච භෙසජ්‌ජානි කාලෙ පටිග්‌ගහෙත්‌වා කාලෙ පරිභුඤ්‌ජිතු’’න්‌ති.
260. Tena samayena buddho bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Tena kho pana samayena bhikkhūnaṃ sāradikena ābādhena phuṭṭhānaṃ yāgupi pītā uggacchati, bhattampi bhuttaṃ uggacchati. Te tena kisā honti, lūkhā, dubbaṇṇā, uppaṇḍuppaṇḍukajātā, dhamanisanthatagattā. Addasā kho bhagavā te bhikkhū kise lūkhe dubbaṇṇe uppaṇḍuppaṇḍukajāte dhamanisanthatagatte, disvāna āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi – ‘‘kiṃ nu kho, ānanda, etarahi bhikkhū kisā, lūkhā, dubbaṇṇā, uppaṇḍuppaṇḍukajātā, dhamanisanthatagattā’’ti? ‘‘Etarahi, bhante, bhikkhūnaṃ sāradikena ābādhena phuṭṭhānaṃ yāgupi pītā uggacchati, bhattampi bhuttaṃ uggacchati. Te tena kisā honti, lūkhā, dubbaṇṇā, uppaṇḍuppaṇḍukajātā, dhamanisanthatagattā’’ti. Atha kho bhagavato rahogatassa paṭisallīnassa evaṃ cetaso parivitakko udapādi – ‘‘etarahi kho bhikkhūnaṃ sāradikena ābādhena phuṭṭhānaṃ yāgupi pītā uggacchati, bhattampi bhuttaṃ uggacchati. Te tena kisā honti, lūkhā, dubbaṇṇā, uppaṇḍuppaṇḍukajātā, dhamanisanthatagattā. Kiṃ nu kho ahaṃ bhikkhūnaṃ bhesajjaṃ anujāneyyaṃ, yaṃ bhesajjañceva assa bhesajjasammatañca lokassa, āhāratthañca phareyya, na ca oḷāriko āhāro paññāyeyyā’’ti? Atha kho bhagavato etadahosi – ‘‘imāni kho pañca bhesajjāni, seyyathidaṃ – sappi, navanītaṃ, telaṃ, madhu, phāṇitaṃ; bhesajjāni ceva bhesajjasammatāni ca lokassa, āhāratthañca pharanti, na ca oḷāriko āhāro paññāyati. Yaṃnūnāhaṃ bhikkhūnaṃ imāni pañca bhesajjāni anujāneyyaṃ, kāle paṭiggahetvā kāle paribhuñjitu’’nti. Atha kho bhagavā sāyanhasamayaṃ paṭisallānā vuṭṭhito etasmiṃ nidāne etasmiṃ pakaraṇe dhammiṃ kathaṃ katvā bhikkhū āmantesi – ‘‘idha mayhaṃ, bhikkhave, rahogatassa paṭisallīnassa evaṃ cetaso parivitakko udapādi – ‘etarahi kho bhikkhūnaṃ sāradikena ābādhena phuṭṭhānaṃ yāgupi pītā uggacchati, bhattampi bhuttaṃ uggacchati. Te tena kisā honti, lūkhā, dubbaṇṇā, uppaṇḍuppaṇḍukajātā, dhamanisanthatagattā. Kiṃ nu kho ahaṃ bhikkhūnaṃ bhesajjaṃ anujāneyyaṃ, yaṃ bhesajjañceva assa bhesajjasammatañca lokassa, āhāratthañca phareyya, na ca oḷāriko āhāro paññāyeyyā’ti. Tassa mayhaṃ, bhikkhave, etadahosi ‘imāni kho pañca bhesajjāni , seyyathidaṃ – sappi, navanītaṃ, telaṃ, madhu, phāṇitaṃ; bhesajjāni ceva bhesajjasammatāni ca lokassa, āhāratthañca pharanti, na ca oḷāriko āhāro paññāyati. Yaṃnūnāhaṃ bhikkhūnaṃ imāni pañca bhesajjāni anujāneyyaṃ, kāle paṭiggahetvā kāle paribhuñjitu’nti. Anujānāmi, bhikkhave, tāni pañca bhesajjāni kāle paṭiggahetvā kāle paribhuñjitu’’nti.
261. තෙන ඛො පන සමයෙන භික්‌ඛූ තානි පඤ්‌ච භෙසජ්‌ජානි කාලෙ පටිග්‌ගහෙත්‌වා කාලෙ පරිභුඤ්‌ජන්‌ති. තෙසං යානිපි තානි පාකතිකානි ලූඛානි භොජනානි තානිපි නච්‌ඡාදෙන්‌ති, පගෙව සෙනෙසිතානි 1. තෙ තෙන චෙව සාරදිකෙන ආබාධෙන ඵුට්‌ඨා, ඉමිනා ච භත්‌තාච්‌ඡාදකෙන 2, තදුභයෙන භිය්‍යොසොමත්‌තාය කිසා හොන්‌ති, ලූඛා, දුබ්‌බණ්‌ණා, උප්‌පණ්‌ඩුප්‌පණ්‌ඩුකජාතා, ධමනිසන්‌ථතගත්‌තා. අද්‌දසා ඛො භගවා තෙ භික්‌ඛූ භිය්‍යොසොමත්‌තාය කිසෙ ලූඛෙ දුබ්‌බණ්‌ණෙ උප්‌පණ්‌ඩුප්‌පණ්‌ඩුකජාතෙ ධමනිසන්‌ථතගත්‌තෙ, දිස්‌වාන ආයස්‌මන්‌තං ආනන්‌දං ආමන්‌තෙසි – ‘‘කිං නු ඛො, ආනන්‌ද, එතරහි භික්‌ඛූ භිය්‍යොසොමත්‌තාය කිසා, ලූඛා, දුබ්‌බණ්‌ණා, උප්‌පණ්‌ඩුප්‌පණ්‌ඩුකජාතා, ධමනිසන්‌ථතගත්‌තා’’ති? ‘‘එතරහි, භන්‌තෙ, භික්‌ඛූ තානි ච පඤ්‌ච භෙසජ්‌ජානි කාලෙ පටිග්‌ගහෙත්‌වා කාලෙ පරිභුඤ්‌ජන්‌ති. තෙසං යානිපි තානි පාකතිකානි ලූඛානි භොජනානි තානිපි නච්‌ඡාදෙන්‌ති, පගෙව සෙනෙසිකානි. තෙ තෙන චෙව සාරදිකෙන ආබාධෙන ඵුට්‌ඨා, ඉමිනා ච භත්‌තාච්‌ඡාදකෙන, තදුභයෙන භිය්‍යොසොමත්‌තාය කිසා, ලූඛා, දුබ්‌බණ්‌ණා, උප්‌පණ්‌ඩුප්‌පණ්‌ඩුකජාතා, ධමනිසන්‌ථතගත්‌තා’’ති. අථ ඛො භගවා එතස්‌මිං නිදානෙ එතස්‌මිං පකරණෙ ධම්‌මිං කථං කත්‌වා භික්‌ඛූ ආමන්‌තෙසි – ‘‘අනුජානාමි, භික්‌ඛවෙ, තානි පඤ්‌ච භෙසජ්‌ජානි පටිග්‌ගහෙත්‌වා කාලෙපි විකාලෙපි පරිභුඤ්‌ජිතු’’න්‌ති.
261. Tena kho pana samayena bhikkhū tāni pañca bhesajjāni kāle paṭiggahetvā kāle paribhuñjanti. Tesaṃ yānipi tāni pākatikāni lūkhāni bhojanāni tānipi nacchādenti, pageva senesitāni 3. Te tena ceva sāradikena ābādhena phuṭṭhā, iminā ca bhattācchādakena 4, tadubhayena bhiyyosomattāya kisā honti, lūkhā, dubbaṇṇā, uppaṇḍuppaṇḍukajātā, dhamanisanthatagattā. Addasā kho bhagavā te bhikkhū bhiyyosomattāya kise lūkhe dubbaṇṇe uppaṇḍuppaṇḍukajāte dhamanisanthatagatte, disvāna āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi – ‘‘kiṃ nu kho, ānanda, etarahi bhikkhū bhiyyosomattāya kisā, lūkhā, dubbaṇṇā, uppaṇḍuppaṇḍukajātā, dhamanisanthatagattā’’ti? ‘‘Etarahi, bhante, bhikkhū tāni ca pañca bhesajjāni kāle paṭiggahetvā kāle paribhuñjanti. Tesaṃ yānipi tāni pākatikāni lūkhāni bhojanāni tānipi nacchādenti, pageva senesikāni. Te tena ceva sāradikena ābādhena phuṭṭhā, iminā ca bhattācchādakena, tadubhayena bhiyyosomattāya kisā, lūkhā, dubbaṇṇā, uppaṇḍuppaṇḍukajātā, dhamanisanthatagattā’’ti. Atha kho bhagavā etasmiṃ nidāne etasmiṃ pakaraṇe dhammiṃ kathaṃ katvā bhikkhū āmantesi – ‘‘anujānāmi, bhikkhave, tāni pañca bhesajjāni paṭiggahetvā kālepi vikālepi paribhuñjitu’’nti.
262. තෙන ඛො පන සමයෙන ගිලානානං භික්‌ඛූනං වසෙහි භෙසජ්‌ජෙහි අත්‌ථො හොති. භගවතො එතමත්‌ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්‌ඛවෙ, වසානි භෙසජ්‌ජානි – අච්‌ඡවසං, මච්‌ඡවසං, සුසුකාවසං , සූකරවසං, ගද්‍රභවසං – කාලෙ පටිග්‌ගහිතං කාලෙ නිප්‌පක්‌කං 5 කාලෙ සංසට්‌ඨං තෙලපරිභොගෙන පරිභුඤ්‌ජිතුං. විකාලෙ චෙ, භික්‌ඛවෙ, පටිග්‌ගහිතං විකාලෙ නිප්‌පක්‌කං විකාලෙ සංසට්‌ඨං, තං චෙ පරිභුඤ්‌ජෙය්‍ය, ආපත්‌ති තිණ්‌ණං දුක්‌කටානං. කාලෙ චෙ, භික්‌ඛවෙ, පටිග්‌ගහිතං විකාලෙ නිප්‌පක්‌කං විකාලෙ සංසට්‌ඨං, තං චෙ පරිභුඤ්‌ජෙය්‍ය, ආපත්‌ති ද්‌වින්‌නං දුක්‌කටානං. කාලෙ චෙ, භික්‌ඛවෙ, පටිග්‌ගහිතං කාලෙ නිප්‌පක්‌කං විකාලෙ සංසට්‌ඨං, තං චෙ පරිභුඤ්‌ජෙය්‍ය, ආපත්‌ති දුක්‌කටස්‌ස. කාලෙ චෙ, භික්‌ඛවෙ, පටිග්‌ගහිතං කාලෙ නිප්‌පක්‌කං කාලෙ සංසට්‌ඨං, තං චෙ පරිභුඤ්‌ජෙය්‍ය, අනාපත්‌තීති.
262. Tena kho pana samayena gilānānaṃ bhikkhūnaṃ vasehi bhesajjehi attho hoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Anujānāmi, bhikkhave, vasāni bhesajjāni – acchavasaṃ, macchavasaṃ, susukāvasaṃ , sūkaravasaṃ, gadrabhavasaṃ – kāle paṭiggahitaṃ kāle nippakkaṃ 6 kāle saṃsaṭṭhaṃ telaparibhogena paribhuñjituṃ. Vikāle ce, bhikkhave, paṭiggahitaṃ vikāle nippakkaṃ vikāle saṃsaṭṭhaṃ, taṃ ce paribhuñjeyya, āpatti tiṇṇaṃ dukkaṭānaṃ. Kāle ce, bhikkhave, paṭiggahitaṃ vikāle nippakkaṃ vikāle saṃsaṭṭhaṃ, taṃ ce paribhuñjeyya, āpatti dvinnaṃ dukkaṭānaṃ. Kāle ce, bhikkhave, paṭiggahitaṃ kāle nippakkaṃ vikāle saṃsaṭṭhaṃ, taṃ ce paribhuñjeyya, āpatti dukkaṭassa. Kāle ce, bhikkhave, paṭiggahitaṃ kāle nippakkaṃ kāle saṃsaṭṭhaṃ, taṃ ce paribhuñjeyya, anāpattīti.
පඤ්‌චභෙසජ්‌ජකථා නිට්‌ඨිතා.
Pañcabhesajjakathā niṭṭhitā.
Footnotes:
Related texts:
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / විනයපිටක (අට්‌ඨකථා) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / මහාවග්‌ග-අට්‌ඨකථා • Mahāvagga-aṭṭhakathā / පඤ්‌චභෙසජ්‌ජාදිකථා • Pañcabhesajjādikathā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / සාරත්‌ථදීපනී-ටීකා • Sāratthadīpanī-ṭīkā / පඤ්‌චභෙසජ්‌ජාදිකථාවණ්‌ණනා • Pañcabhesajjādikathāvaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / වජිරබුද්‌ධි-ටීකා • Vajirabuddhi-ṭīkā / පඤ්‌චභෙසජ්‌ජාදිකථාවණ්‌ණනා • Pañcabhesajjādikathāvaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / විමතිවිනොදනී-ටීකා • Vimativinodanī-ṭīkā / පඤ්‌චභෙසජ්‌ජාදිකථාවණ්‌ණනා • Pañcabhesajjādikathāvaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / පාචිත්‍යාදියොජනාපාළි • Pācityādiyojanāpāḷi / 160. පඤ්‌චභෙසජ්‌ජාදිකථා • 160. Pañcabhesajjādikathā
