Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / ధమ్మసఙ్గణీ-అనుటీకా • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā |
పఞ్చకనయవణ్ణనా
Pañcakanayavaṇṇanā
౧౬౭. ఆకారభేదన్తి ఆకారవిసేసం. అనేకాకారా హి ధమ్మా, తే చ నిరవసేసం యాథావతో భగవతా అభిసమ్బుద్ధా. యథాహ – ‘‘సబ్బే ధమ్మా సబ్బాకారేన బుద్ధస్స భగవతో ఞాణముఖే ఆపాథం ఆగచ్ఛన్తీ’’తి (మహాని॰ ౧౫౬; చూళని॰ మోఘరాజమాణవపుచ్ఛానిద్దేస ౮౫; పటి॰ ౩.౫). దుతియజ్ఝానపక్ఖికం న పఠమజ్ఝానపక్ఖికన్తి అధిప్పాయో. తేనేవాహ ‘‘పఠమజ్ఝానమేవ హీ’’తిఆది. అత్థతో హి చతుక్కపఞ్చకనయా అఞ్ఞమఞ్ఞానుప్పవేసినో. పఞ్చకనయే దుతియజ్ఝానం కిం సవిచారతాయ పఠమజ్ఝానపక్ఖికం ఉదాహు అవితక్కతాయ దుతియజ్ఝానపక్ఖికన్తి సియా ఆసఙ్కాతి తదాసఙ్కానివత్తనత్థమిదం వుత్తం. కస్మాతిఆదినా తత్థ కారణమాహ. సుత్తన్తదేసనాసు చ దుతియజ్ఝానమేవ భజన్తీతి సమ్బన్ధో. చ-సద్దేన న కేవలం ఇధేవ, అథ ఖో సుత్తన్తదేసనాసుపీతి దేసనన్తరేపి యథావుత్తజ్ఝానస్స పఠమజ్ఝానపక్ఖికత్తాభావం దస్సేతి. ఇదాని భజనమ్పి దస్సేతుం ‘‘వితక్కవూపసమా’’తిఆది వుత్తం. తేన సుత్తన్తేపి పఞ్చకనయస్స లబ్భమానతం దస్సేతి.
167. Ākārabhedanti ākāravisesaṃ. Anekākārā hi dhammā, te ca niravasesaṃ yāthāvato bhagavatā abhisambuddhā. Yathāha – ‘‘sabbe dhammā sabbākārena buddhassa bhagavato ñāṇamukhe āpāthaṃ āgacchantī’’ti (mahāni. 156; cūḷani. mogharājamāṇavapucchāniddesa 85; paṭi. 3.5). Dutiyajjhānapakkhikaṃ na paṭhamajjhānapakkhikanti adhippāyo. Tenevāha ‘‘paṭhamajjhānameva hī’’tiādi. Atthato hi catukkapañcakanayā aññamaññānuppavesino. Pañcakanaye dutiyajjhānaṃ kiṃ savicāratāya paṭhamajjhānapakkhikaṃ udāhu avitakkatāya dutiyajjhānapakkhikanti siyā āsaṅkāti tadāsaṅkānivattanatthamidaṃ vuttaṃ. Kasmātiādinā tattha kāraṇamāha. Suttantadesanāsu ca dutiyajjhānameva bhajantīti sambandho. Ca-saddena na kevalaṃ idheva, atha kho suttantadesanāsupīti desanantarepi yathāvuttajjhānassa paṭhamajjhānapakkhikattābhāvaṃ dasseti. Idāni bhajanampi dassetuṃ ‘‘vitakkavūpasamā’’tiādi vuttaṃ. Tena suttantepi pañcakanayassa labbhamānataṃ dasseti.
నను చ సుత్తన్తే చత్తారియేవ ఝానాని విభత్తానీతి పఞ్చకనయో నత్థియేవాతి? న, ‘‘సవితక్కసవిచారో సమాధీ’’తిఆదినా సమాధిత్తయాపదేసేన పఞ్చకనయస్స లబ్భమానత్తా. చతుక్కనయనిస్సితో పన కత్వా పఞ్చకనయో విభత్తోతి తత్థాపి పఞ్చకనయో నిద్ధారేతబ్బో. వితక్కవిచారానం వూపసమాతి హి వితక్కస్స విచారస్స వితక్కవిచారానఞ్చ వితక్కవిచారానన్తి సక్కా వత్తుం. తథా అవితక్కఅవిచారానన్తి చ వినా సహ చ విచారేన వితక్కప్పహానేన అవితక్కం సహ వినా చ వితక్కేన విచారప్పహానేన అవిచారన్తి అవితక్కం అవిచారం అవితక్కఅవిచారఞ్చాతి వా తివిధమ్పి సక్కా సఙ్గణ్హితుం.
Nanu ca suttante cattāriyeva jhānāni vibhattānīti pañcakanayo natthiyevāti? Na, ‘‘savitakkasavicāro samādhī’’tiādinā samādhittayāpadesena pañcakanayassa labbhamānattā. Catukkanayanissito pana katvā pañcakanayo vibhattoti tatthāpi pañcakanayo niddhāretabbo. Vitakkavicārānaṃ vūpasamāti hi vitakkassa vicārassa vitakkavicārānañca vitakkavicārānanti sakkā vattuṃ. Tathā avitakkaavicārānanti ca vinā saha ca vicārena vitakkappahānena avitakkaṃ saha vinā ca vitakkena vicārappahānena avicāranti avitakkaṃ avicāraṃ avitakkaavicārañcāti vā tividhampi sakkā saṅgaṇhituṃ.
దుతియన్తి చ వితక్కరహితే వితక్కవిచారద్వయరహితే చ ఞాయాగతా దేసనా. దుతియం అధిగన్తబ్బత్తా విచారమత్తరహితేపి ద్వయప్పహానాధిగతసమానధమ్మత్తా. ఏవఞ్చ కత్వా పఞ్చకనయనిద్దేసే దుతియే వూపసన్తోపి వితక్కో తంసహాయవిచారావూపసమేన న సమ్మావూపసన్తోతి వితక్కవిచారద్వయరహితే వియ విచారవూపసమేనేవ తదుపసమం సేసధమ్మసమానతఞ్చ దస్సేన్తేన ‘‘వితక్కవిచారానం వూపసమా అజ్ఝత్తం సమ్పసాదనం చేతసో ఏకోదిభావం అవితక్కం అవిచారం సమాధిజం పీతిసుఖం తతియం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతీ’’తి తతియం చతుక్కనయే దుతియేన నిబ్బిసేసం విభత్తం. దువిధస్సపి సహాయవిరహేన అఞ్ఞథా చ వితక్కప్పహానేన అవితక్కత్తం సమాధిజం పీతిసుఖత్తఞ్చ సమానన్తి సమానధమ్మత్తాపి దుతియన్తి నిద్దేసో. విచారమత్తమ్పి హి వితక్కవిచారద్వయరహితం వియ ‘‘యస్మిం సమయే రూపూపపత్తియా మగ్గం భావేతి అవితక్కవిచారమత్తం సమాధిజం పీతిసుఖం దుతియం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతీ’’తి అవితక్కం సమాధిజం పీతిసుఖన్తి విభత్తం. పఠమజ్ఝానే వా సహచారీసు వితక్కవిచారేసు ఏకం అతిక్కమిత్వా దుతియమ్పి తత్రట్ఠమేవ దోసతో దిస్వా ఉభయమ్పి సహాతిక్కమన్తస్స పఞ్చకనయే తతియం వుత్తం తతియం అధిగన్తబ్బత్తా. పఠమతో అనన్తరభావేన పనస్స దుతియభావో చ ఉప్పజ్జతి. కస్మా పనేత్థ సరూపతో పఞ్చకనయో న విభత్తోతి? వినేయ్యజ్ఝాసయతో. యథానులోమదేసనా హి సుత్తన్తదేసనాతి.
Dutiyanti ca vitakkarahite vitakkavicāradvayarahite ca ñāyāgatā desanā. Dutiyaṃ adhigantabbattā vicāramattarahitepi dvayappahānādhigatasamānadhammattā. Evañca katvā pañcakanayaniddese dutiye vūpasantopi vitakko taṃsahāyavicārāvūpasamena na sammāvūpasantoti vitakkavicāradvayarahite viya vicāravūpasameneva tadupasamaṃ sesadhammasamānatañca dassentena ‘‘vitakkavicārānaṃ vūpasamā ajjhattaṃ sampasādanaṃ cetaso ekodibhāvaṃ avitakkaṃ avicāraṃ samādhijaṃ pītisukhaṃ tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharatī’’ti tatiyaṃ catukkanaye dutiyena nibbisesaṃ vibhattaṃ. Duvidhassapi sahāyavirahena aññathā ca vitakkappahānena avitakkattaṃ samādhijaṃ pītisukhattañca samānanti samānadhammattāpi dutiyanti niddeso. Vicāramattampi hi vitakkavicāradvayarahitaṃ viya ‘‘yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti avitakkavicāramattaṃ samādhijaṃ pītisukhaṃ dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharatī’’ti avitakkaṃ samādhijaṃ pītisukhanti vibhattaṃ. Paṭhamajjhāne vā sahacārīsu vitakkavicāresu ekaṃ atikkamitvā dutiyampi tatraṭṭhameva dosato disvā ubhayampi sahātikkamantassa pañcakanaye tatiyaṃ vuttaṃ tatiyaṃ adhigantabbattā. Paṭhamato anantarabhāvena panassa dutiyabhāvo ca uppajjati. Kasmā panettha sarūpato pañcakanayo na vibhattoti? Vineyyajjhāsayato. Yathānulomadesanā hi suttantadesanāti.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / అభిధమ్మపిటక • Abhidhammapiṭaka / ధమ్మసఙ్గణీపాళి • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / రూపావచరకుసలం • Rūpāvacarakusalaṃ
అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / అభిధమ్మపిటక (అట్ఠకథా) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ధమ్మసఙ్గణి-అట్ఠకథా • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā / పఞ్చకనయో • Pañcakanayo
టీకా • Tīkā / అభిధమ్మపిటక (టీకా) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ధమ్మసఙ్గణీ-మూలటీకా • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / పఞ్చకనయవణ్ణనా • Pañcakanayavaṇṇanā