| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ធម្មសង្គណី-អនុដីកា • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā |
បញ្ចកនយវណ្ណនា
Pañcakanayavaṇṇanā
១៦៧. អាការភេទន្តិ អាការវិសេសំ។ អនេកាការា ហិ ធម្មា, តេ ច និរវសេសំ យាថាវតោ ភគវតា អភិសម្ពុទ្ធា។ យថាហ – ‘‘សព្ពេ ធម្មា សព្ពាការេន ពុទ្ធស្ស ភគវតោ ញាណមុខេ អាបាថំ អាគច្ឆន្តី’’តិ (មហានិ. ១៥៦; ចូឡនិ. មោឃរាជមាណវបុច្ឆានិទ្ទេស ៨៥; បដិ. ៣.៥)។ ទុតិយជ្ឈានបក្ខិកំ ន បឋមជ្ឈានបក្ខិកន្តិ អធិប្បាយោ។ តេនេវាហ ‘‘បឋមជ្ឈានមេវ ហី’’តិអាទិ។ អត្ថតោ ហិ ចតុក្កបញ្ចកនយា អញ្ញមញ្ញានុប្បវេសិនោ។ បញ្ចកនយេ ទុតិយជ្ឈានំ កិំ សវិចារតាយ បឋមជ្ឈានបក្ខិកំ ឧទាហុ អវិតក្កតាយ ទុតិយជ្ឈានបក្ខិកន្តិ សិយា អាសង្កាតិ តទាសង្កានិវត្តនត្ថមិទំ វុត្តំ។ កស្មាតិអាទិនា តត្ថ ការណមាហ។ សុត្តន្តទេសនាសុ ច ទុតិយជ្ឈានមេវ ភជន្តីតិ សម្ពន្ធោ។ ច-សទ្ទេន ន កេវលំ ឥធេវ, អថ ខោ សុត្តន្តទេសនាសុបីតិ ទេសនន្តរេបិ យថាវុត្តជ្ឈានស្ស បឋមជ្ឈានបក្ខិកត្តាភាវំ ទស្សេតិ។ ឥទានិ ភជនម្បិ ទស្សេតុំ ‘‘វិតក្កវូបសមា’’តិអាទិ វុត្តំ។ តេន សុត្តន្តេបិ បញ្ចកនយស្ស លព្ភមានតំ ទស្សេតិ។
167. Ākārabhedanti ākāravisesaṃ. Anekākārā hi dhammā, te ca niravasesaṃ yāthāvato bhagavatā abhisambuddhā. Yathāha – ‘‘sabbe dhammā sabbākārena buddhassa bhagavato ñāṇamukhe āpāthaṃ āgacchantī’’ti (mahāni. 156; cūḷani. mogharājamāṇavapucchāniddesa 85; paṭi. 3.5). Dutiyajjhānapakkhikaṃ na paṭhamajjhānapakkhikanti adhippāyo. Tenevāha ‘‘paṭhamajjhānameva hī’’tiādi. Atthato hi catukkapañcakanayā aññamaññānuppavesino. Pañcakanaye dutiyajjhānaṃ kiṃ savicāratāya paṭhamajjhānapakkhikaṃ udāhu avitakkatāya dutiyajjhānapakkhikanti siyā āsaṅkāti tadāsaṅkānivattanatthamidaṃ vuttaṃ. Kasmātiādinā tattha kāraṇamāha. Suttantadesanāsu ca dutiyajjhānameva bhajantīti sambandho. Ca-saddena na kevalaṃ idheva, atha kho suttantadesanāsupīti desanantarepi yathāvuttajjhānassa paṭhamajjhānapakkhikattābhāvaṃ dasseti. Idāni bhajanampi dassetuṃ ‘‘vitakkavūpasamā’’tiādi vuttaṃ. Tena suttantepi pañcakanayassa labbhamānataṃ dasseti.
ននុ ច សុត្តន្តេ ចត្តារិយេវ ឈានានិ វិភត្តានីតិ បញ្ចកនយោ នត្ថិយេវាតិ? ន, ‘‘សវិតក្កសវិចារោ សមាធី’’តិអាទិនា សមាធិត្តយាបទេសេន បញ្ចកនយស្ស លព្ភមានត្តា។ ចតុក្កនយនិស្សិតោ បន កត្វា បញ្ចកនយោ វិភត្តោតិ តត្ថាបិ បញ្ចកនយោ និទ្ធារេតព្ពោ។ វិតក្កវិចារានំ វូបសមាតិ ហិ វិតក្កស្ស វិចារស្ស វិតក្កវិចារានញ្ច វិតក្កវិចារានន្តិ សក្កា វត្តុំ។ តថា អវិតក្កអវិចារានន្តិ ច វិនា សហ ច វិចារេន វិតក្កប្បហានេន អវិតក្កំ សហ វិនា ច វិតក្កេន វិចារប្បហានេន អវិចារន្តិ អវិតក្កំ អវិចារំ អវិតក្កអវិចារញ្ចាតិ វា តិវិធម្បិ សក្កា សង្គណ្ហិតុំ។
Nanu ca suttante cattāriyeva jhānāni vibhattānīti pañcakanayo natthiyevāti? Na, ‘‘savitakkasavicāro samādhī’’tiādinā samādhittayāpadesena pañcakanayassa labbhamānattā. Catukkanayanissito pana katvā pañcakanayo vibhattoti tatthāpi pañcakanayo niddhāretabbo. Vitakkavicārānaṃ vūpasamāti hi vitakkassa vicārassa vitakkavicārānañca vitakkavicārānanti sakkā vattuṃ. Tathā avitakkaavicārānanti ca vinā saha ca vicārena vitakkappahānena avitakkaṃ saha vinā ca vitakkena vicārappahānena avicāranti avitakkaṃ avicāraṃ avitakkaavicārañcāti vā tividhampi sakkā saṅgaṇhituṃ.
ទុតិយន្តិ ច វិតក្ករហិតេ វិតក្កវិចារទ្វយរហិតេ ច ញាយាគតា ទេសនា។ ទុតិយំ អធិគន្តព្ពត្តា វិចារមត្តរហិតេបិ ទ្វយប្បហានាធិគតសមានធម្មត្តា។ ឯវញ្ច កត្វា បញ្ចកនយនិទ្ទេសេ ទុតិយេ វូបសន្តោបិ វិតក្កោ តំសហាយវិចារាវូបសមេន ន សម្មាវូបសន្តោតិ វិតក្កវិចារទ្វយរហិតេ វិយ វិចារវូបសមេនេវ តទុបសមំ សេសធម្មសមានតញ្ច ទស្សេន្តេន ‘‘វិតក្កវិចារានំ វូបសមា អជ្ឈត្តំ សម្បសាទនំ ចេតសោ ឯកោទិភាវំ អវិតក្កំ អវិចារំ សមាធិជំ បីតិសុខំ តតិយំ ឈានំ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតី’’តិ តតិយំ ចតុក្កនយេ ទុតិយេន និព្ពិសេសំ វិភត្តំ។ ទុវិធស្សបិ សហាយវិរហេន អញ្ញថា ច វិតក្កប្បហានេន អវិតក្កត្តំ សមាធិជំ បីតិសុខត្តញ្ច សមានន្តិ សមានធម្មត្តាបិ ទុតិយន្តិ និទ្ទេសោ។ វិចារមត្តម្បិ ហិ វិតក្កវិចារទ្វយរហិតំ វិយ ‘‘យស្មិំ សមយេ រូបូបបត្តិយា មគ្គំ ភាវេតិ អវិតក្កវិចារមត្តំ សមាធិជំ បីតិសុខំ ទុតិយំ ឈានំ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតី’’តិ អវិតក្កំ សមាធិជំ បីតិសុខន្តិ វិភត្តំ។ បឋមជ្ឈានេ វា សហចារីសុ វិតក្កវិចារេសុ ឯកំ អតិក្កមិត្វា ទុតិយម្បិ តត្រដ្ឋមេវ ទោសតោ ទិស្វា ឧភយម្បិ សហាតិក្កមន្តស្ស បញ្ចកនយេ តតិយំ វុត្តំ តតិយំ អធិគន្តព្ពត្តា។ បឋមតោ អនន្តរភាវេន បនស្ស ទុតិយភាវោ ច ឧប្បជ្ជតិ។ កស្មា បនេត្ថ សរូបតោ បញ្ចកនយោ ន វិភត្តោតិ? វិនេយ្យជ្ឈាសយតោ។ យថានុលោមទេសនា ហិ សុត្តន្តទេសនាតិ។
Dutiyanti ca vitakkarahite vitakkavicāradvayarahite ca ñāyāgatā desanā. Dutiyaṃ adhigantabbattā vicāramattarahitepi dvayappahānādhigatasamānadhammattā. Evañca katvā pañcakanayaniddese dutiye vūpasantopi vitakko taṃsahāyavicārāvūpasamena na sammāvūpasantoti vitakkavicāradvayarahite viya vicāravūpasameneva tadupasamaṃ sesadhammasamānatañca dassentena ‘‘vitakkavicārānaṃ vūpasamā ajjhattaṃ sampasādanaṃ cetaso ekodibhāvaṃ avitakkaṃ avicāraṃ samādhijaṃ pītisukhaṃ tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharatī’’ti tatiyaṃ catukkanaye dutiyena nibbisesaṃ vibhattaṃ. Duvidhassapi sahāyavirahena aññathā ca vitakkappahānena avitakkattaṃ samādhijaṃ pītisukhattañca samānanti samānadhammattāpi dutiyanti niddeso. Vicāramattampi hi vitakkavicāradvayarahitaṃ viya ‘‘yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti avitakkavicāramattaṃ samādhijaṃ pītisukhaṃ dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharatī’’ti avitakkaṃ samādhijaṃ pītisukhanti vibhattaṃ. Paṭhamajjhāne vā sahacārīsu vitakkavicāresu ekaṃ atikkamitvā dutiyampi tatraṭṭhameva dosato disvā ubhayampi sahātikkamantassa pañcakanaye tatiyaṃ vuttaṃ tatiyaṃ adhigantabbattā. Paṭhamato anantarabhāvena panassa dutiyabhāvo ca uppajjati. Kasmā panettha sarūpato pañcakanayo na vibhattoti? Vineyyajjhāsayato. Yathānulomadesanā hi suttantadesanāti.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / អភិធម្មបិដក • Abhidhammapiṭaka / ធម្មសង្គណីបាឡិ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / រូបាវចរកុសលំ • Rūpāvacarakusalaṃ
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / អភិធម្មបិដក (អដ្ឋកថា) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ធម្មសង្គណិ-អដ្ឋកថា • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā / បញ្ចកនយោ • Pañcakanayo
ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ធម្មសង្គណី-មូលដីកា • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / បញ្ចកនយវណ្ណនា • Pañcakanayavaṇṇanā
