Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ധമ്മസങ്ഗണീ-അനുടീകാ • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā |
പഞ്ചകനയവണ്ണനാ
Pañcakanayavaṇṇanā
൧൬൭. ആകാരഭേദന്തി ആകാരവിസേസം. അനേകാകാരാ ഹി ധമ്മാ, തേ ച നിരവസേസം യാഥാവതോ ഭഗവതാ അഭിസമ്ബുദ്ധാ. യഥാഹ – ‘‘സബ്ബേ ധമ്മാ സബ്ബാകാരേന ബുദ്ധസ്സ ഭഗവതോ ഞാണമുഖേ ആപാഥം ആഗച്ഛന്തീ’’തി (മഹാനി॰ ൧൫൬; ചൂളനി॰ മോഘരാജമാണവപുച്ഛാനിദ്ദേസ ൮൫; പടി॰ ൩.൫). ദുതിയജ്ഝാനപക്ഖികം ന പഠമജ്ഝാനപക്ഖികന്തി അധിപ്പായോ. തേനേവാഹ ‘‘പഠമജ്ഝാനമേവ ഹീ’’തിആദി. അത്ഥതോ ഹി ചതുക്കപഞ്ചകനയാ അഞ്ഞമഞ്ഞാനുപ്പവേസിനോ. പഞ്ചകനയേ ദുതിയജ്ഝാനം കിം സവിചാരതായ പഠമജ്ഝാനപക്ഖികം ഉദാഹു അവിതക്കതായ ദുതിയജ്ഝാനപക്ഖികന്തി സിയാ ആസങ്കാതി തദാസങ്കാനിവത്തനത്ഥമിദം വുത്തം. കസ്മാതിആദിനാ തത്ഥ കാരണമാഹ. സുത്തന്തദേസനാസു ച ദുതിയജ്ഝാനമേവ ഭജന്തീതി സമ്ബന്ധോ. ച-സദ്ദേന ന കേവലം ഇധേവ, അഥ ഖോ സുത്തന്തദേസനാസുപീതി ദേസനന്തരേപി യഥാവുത്തജ്ഝാനസ്സ പഠമജ്ഝാനപക്ഖികത്താഭാവം ദസ്സേതി. ഇദാനി ഭജനമ്പി ദസ്സേതും ‘‘വിതക്കവൂപസമാ’’തിആദി വുത്തം. തേന സുത്തന്തേപി പഞ്ചകനയസ്സ ലബ്ഭമാനതം ദസ്സേതി.
167. Ākārabhedanti ākāravisesaṃ. Anekākārā hi dhammā, te ca niravasesaṃ yāthāvato bhagavatā abhisambuddhā. Yathāha – ‘‘sabbe dhammā sabbākārena buddhassa bhagavato ñāṇamukhe āpāthaṃ āgacchantī’’ti (mahāni. 156; cūḷani. mogharājamāṇavapucchāniddesa 85; paṭi. 3.5). Dutiyajjhānapakkhikaṃ na paṭhamajjhānapakkhikanti adhippāyo. Tenevāha ‘‘paṭhamajjhānameva hī’’tiādi. Atthato hi catukkapañcakanayā aññamaññānuppavesino. Pañcakanaye dutiyajjhānaṃ kiṃ savicāratāya paṭhamajjhānapakkhikaṃ udāhu avitakkatāya dutiyajjhānapakkhikanti siyā āsaṅkāti tadāsaṅkānivattanatthamidaṃ vuttaṃ. Kasmātiādinā tattha kāraṇamāha. Suttantadesanāsu ca dutiyajjhānameva bhajantīti sambandho. Ca-saddena na kevalaṃ idheva, atha kho suttantadesanāsupīti desanantarepi yathāvuttajjhānassa paṭhamajjhānapakkhikattābhāvaṃ dasseti. Idāni bhajanampi dassetuṃ ‘‘vitakkavūpasamā’’tiādi vuttaṃ. Tena suttantepi pañcakanayassa labbhamānataṃ dasseti.
നനു ച സുത്തന്തേ ചത്താരിയേവ ഝാനാനി വിഭത്താനീതി പഞ്ചകനയോ നത്ഥിയേവാതി? ന, ‘‘സവിതക്കസവിചാരോ സമാധീ’’തിആദിനാ സമാധിത്തയാപദേസേന പഞ്ചകനയസ്സ ലബ്ഭമാനത്താ. ചതുക്കനയനിസ്സിതോ പന കത്വാ പഞ്ചകനയോ വിഭത്തോതി തത്ഥാപി പഞ്ചകനയോ നിദ്ധാരേതബ്ബോ. വിതക്കവിചാരാനം വൂപസമാതി ഹി വിതക്കസ്സ വിചാരസ്സ വിതക്കവിചാരാനഞ്ച വിതക്കവിചാരാനന്തി സക്കാ വത്തും. തഥാ അവിതക്കഅവിചാരാനന്തി ച വിനാ സഹ ച വിചാരേന വിതക്കപ്പഹാനേന അവിതക്കം സഹ വിനാ ച വിതക്കേന വിചാരപ്പഹാനേന അവിചാരന്തി അവിതക്കം അവിചാരം അവിതക്കഅവിചാരഞ്ചാതി വാ തിവിധമ്പി സക്കാ സങ്ഗണ്ഹിതും.
Nanu ca suttante cattāriyeva jhānāni vibhattānīti pañcakanayo natthiyevāti? Na, ‘‘savitakkasavicāro samādhī’’tiādinā samādhittayāpadesena pañcakanayassa labbhamānattā. Catukkanayanissito pana katvā pañcakanayo vibhattoti tatthāpi pañcakanayo niddhāretabbo. Vitakkavicārānaṃ vūpasamāti hi vitakkassa vicārassa vitakkavicārānañca vitakkavicārānanti sakkā vattuṃ. Tathā avitakkaavicārānanti ca vinā saha ca vicārena vitakkappahānena avitakkaṃ saha vinā ca vitakkena vicārappahānena avicāranti avitakkaṃ avicāraṃ avitakkaavicārañcāti vā tividhampi sakkā saṅgaṇhituṃ.
ദുതിയന്തി ച വിതക്കരഹിതേ വിതക്കവിചാരദ്വയരഹിതേ ച ഞായാഗതാ ദേസനാ. ദുതിയം അധിഗന്തബ്ബത്താ വിചാരമത്തരഹിതേപി ദ്വയപ്പഹാനാധിഗതസമാനധമ്മത്താ. ഏവഞ്ച കത്വാ പഞ്ചകനയനിദ്ദേസേ ദുതിയേ വൂപസന്തോപി വിതക്കോ തംസഹായവിചാരാവൂപസമേന ന സമ്മാവൂപസന്തോതി വിതക്കവിചാരദ്വയരഹിതേ വിയ വിചാരവൂപസമേനേവ തദുപസമം സേസധമ്മസമാനതഞ്ച ദസ്സേന്തേന ‘‘വിതക്കവിചാരാനം വൂപസമാ അജ്ഝത്തം സമ്പസാദനം ചേതസോ ഏകോദിഭാവം അവിതക്കം അവിചാരം സമാധിജം പീതിസുഖം തതിയം ഝാനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതീ’’തി തതിയം ചതുക്കനയേ ദുതിയേന നിബ്ബിസേസം വിഭത്തം. ദുവിധസ്സപി സഹായവിരഹേന അഞ്ഞഥാ ച വിതക്കപ്പഹാനേന അവിതക്കത്തം സമാധിജം പീതിസുഖത്തഞ്ച സമാനന്തി സമാനധമ്മത്താപി ദുതിയന്തി നിദ്ദേസോ. വിചാരമത്തമ്പി ഹി വിതക്കവിചാരദ്വയരഹിതം വിയ ‘‘യസ്മിം സമയേ രൂപൂപപത്തിയാ മഗ്ഗം ഭാവേതി അവിതക്കവിചാരമത്തം സമാധിജം പീതിസുഖം ദുതിയം ഝാനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതീ’’തി അവിതക്കം സമാധിജം പീതിസുഖന്തി വിഭത്തം. പഠമജ്ഝാനേ വാ സഹചാരീസു വിതക്കവിചാരേസു ഏകം അതിക്കമിത്വാ ദുതിയമ്പി തത്രട്ഠമേവ ദോസതോ ദിസ്വാ ഉഭയമ്പി സഹാതിക്കമന്തസ്സ പഞ്ചകനയേ തതിയം വുത്തം തതിയം അധിഗന്തബ്ബത്താ. പഠമതോ അനന്തരഭാവേന പനസ്സ ദുതിയഭാവോ ച ഉപ്പജ്ജതി. കസ്മാ പനേത്ഥ സരൂപതോ പഞ്ചകനയോ ന വിഭത്തോതി? വിനേയ്യജ്ഝാസയതോ. യഥാനുലോമദേസനാ ഹി സുത്തന്തദേസനാതി.
Dutiyanti ca vitakkarahite vitakkavicāradvayarahite ca ñāyāgatā desanā. Dutiyaṃ adhigantabbattā vicāramattarahitepi dvayappahānādhigatasamānadhammattā. Evañca katvā pañcakanayaniddese dutiye vūpasantopi vitakko taṃsahāyavicārāvūpasamena na sammāvūpasantoti vitakkavicāradvayarahite viya vicāravūpasameneva tadupasamaṃ sesadhammasamānatañca dassentena ‘‘vitakkavicārānaṃ vūpasamā ajjhattaṃ sampasādanaṃ cetaso ekodibhāvaṃ avitakkaṃ avicāraṃ samādhijaṃ pītisukhaṃ tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharatī’’ti tatiyaṃ catukkanaye dutiyena nibbisesaṃ vibhattaṃ. Duvidhassapi sahāyavirahena aññathā ca vitakkappahānena avitakkattaṃ samādhijaṃ pītisukhattañca samānanti samānadhammattāpi dutiyanti niddeso. Vicāramattampi hi vitakkavicāradvayarahitaṃ viya ‘‘yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti avitakkavicāramattaṃ samādhijaṃ pītisukhaṃ dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharatī’’ti avitakkaṃ samādhijaṃ pītisukhanti vibhattaṃ. Paṭhamajjhāne vā sahacārīsu vitakkavicāresu ekaṃ atikkamitvā dutiyampi tatraṭṭhameva dosato disvā ubhayampi sahātikkamantassa pañcakanaye tatiyaṃ vuttaṃ tatiyaṃ adhigantabbattā. Paṭhamato anantarabhāvena panassa dutiyabhāvo ca uppajjati. Kasmā panettha sarūpato pañcakanayo na vibhattoti? Vineyyajjhāsayato. Yathānulomadesanā hi suttantadesanāti.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / അഭിധമ്മപിടക • Abhidhammapiṭaka / ധമ്മസങ്ഗണീപാളി • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / രൂപാവചരകുസലം • Rūpāvacarakusalaṃ
അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / അഭിധമ്മപിടക (അട്ഠകഥാ) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ധമ്മസങ്ഗണി-അട്ഠകഥാ • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā / പഞ്ചകനയോ • Pañcakanayo
ടീകാ • Tīkā / അഭിധമ്മപിടക (ടീകാ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ധമ്മസങ്ഗണീ-മൂലടീകാ • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / പഞ്ചകനയവണ്ണനാ • Pañcakanayavaṇṇanā