| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पञ्चपकरण-अट्ठकथा • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
५. पञ्चकनिद्देसवण्णना
5. Pañcakaniddesavaṇṇanā
१९१. पञ्चके – तत्राति तेसु ‘‘आरभति च विप्पटिसारी च होती’’तिआदिना नयेन हेट्ठा उद्दिट्ठपुग्गलेसु। य्वायन्ति यो अयं। आरभतीति एत्थ आरम्भसद्दो कम्मकिरियाहिंसनवीरियविकोपनापत्तिवीतिक्कमेसु वत्तति। तथा हेस ‘‘यंकिञ्चि दुक्खं सम्भोति, सब्बं आरम्भपच्चया’’ति (सु॰ नि॰ ७४८) कम्मे आगतो। ‘‘महायञ्ञा महारम्भा, न ते होन्ति महप्फला’’ति (अ॰ नि॰ ४.३९) किरियायं। ‘‘समणं गोतमं उद्दिस्स पाणं आरभन्ती’’ति (म॰ नि॰ २.५१-५२) हिंसने। ‘‘आरभथ, निक्खमथ, युञ्जथ बुद्धसासने’’ति (सं॰ नि॰ १.१८५) वीरिये। ‘‘बीजगामभूतगामसमारम्भा पटिविरतो होती’’ति (दी॰ नि॰ १.१०, १९४; म॰ नि॰ १.२९३) विकोपने। ‘‘आरभति च विप्पटिसारी च होती’’ति (अ॰ नि॰ ५.१४२) अयं पन आपत्तिवीतिक्कमे आगतो। तस्मा आपत्तिवीतिक्कमवसेन आरभति चेव तप्पच्चया विप्पटिसारी च होतीति अयमेत्थ अत्थो।
191. Pañcake – tatrāti tesu ‘‘ārabhati ca vippaṭisārī ca hotī’’tiādinā nayena heṭṭhā uddiṭṭhapuggalesu. Yvāyanti yo ayaṃ. Ārabhatīti ettha ārambhasaddo kammakiriyāhiṃsanavīriyavikopanāpattivītikkamesu vattati. Tathā hesa ‘‘yaṃkiñci dukkhaṃ sambhoti, sabbaṃ ārambhapaccayā’’ti (su. ni. 748) kamme āgato. ‘‘Mahāyaññā mahārambhā, na te honti mahapphalā’’ti (a. ni. 4.39) kiriyāyaṃ. ‘‘Samaṇaṃ gotamaṃ uddissa pāṇaṃ ārabhantī’’ti (ma. ni. 2.51-52) hiṃsane. ‘‘Ārabhatha, nikkhamatha, yuñjatha buddhasāsane’’ti (saṃ. ni. 1.185) vīriye. ‘‘Bījagāmabhūtagāmasamārambhā paṭivirato hotī’’ti (dī. ni. 1.10, 194; ma. ni. 1.293) vikopane. ‘‘Ārabhati ca vippaṭisārī ca hotī’’ti (a. ni. 5.142) ayaṃ pana āpattivītikkame āgato. Tasmā āpattivītikkamavasena ārabhati ceva tappaccayā vippaṭisārī ca hotīti ayamettha attho.
यथाभूतं नप्पजानातीति अनधिगतत्ता यथासभावतो न जानाति। यत्थस्साति यस्मिं अस्स, यं ठानं पत्वा एतस्स पुग्गलस्स उप्पन्ना पापका अकुसला धम्मा अपरिसेसा निरुज्झन्तीति अत्थो। किं पन पत्वा ते निरुज्झन्तीति? अरहत्तमग्गं। फलप्पत्तस्स पन निरुद्धा नाम होन्ति। एवं सन्तेपि इध मग्गकिच्चवसेन फलमेव वुत्तन्ति वेदितब्बं। आरम्भजाति आपत्तिवीतिक्कमसम्भवा। विप्पटिसारजाति विप्पटिसारतो जाता। पवड्ढन्तीति पुनप्पुनं उप्पज्जनेन वड्ढन्ति। साधूति आयाचनसाधु। इदं वुत्तं होति – याव अपरद्धञ्च वत आयस्मता, एवं सन्तेपि मयं आयस्मन्तं याचाम – ‘‘देसेतब्बयुत्तकस्स देसनाय, वुट्ठातब्बयुत्तकस्स वुट्ठानेन, आविकातब्बयुत्तकस्स आविकिरियाय, आरम्भजे आसवे पहाय, सुद्धन्ते ठितभावपच्चवेक्खणेन विप्पटिसारजे आसवे पटिविनोदेत्वा नीहरित्वा विपस्सनाचित्तञ्चेव विपस्सनापञ्ञञ्च भावेतू’’ति। अमुना पञ्चमेन पुग्गलेनाति एतेन पञ्चमेन खीणासवपुग्गलेन। समसमो भविस्सतीति लोकुत्तरगुणेहि समभावेनेव समो भविस्सतीति एवं खीणासवेन ओवदितब्बोति अत्थो।
Yathābhūtaṃ nappajānātīti anadhigatattā yathāsabhāvato na jānāti. Yatthassāti yasmiṃ assa, yaṃ ṭhānaṃ patvā etassa puggalassa uppannā pāpakā akusalā dhammā aparisesā nirujjhantīti attho. Kiṃ pana patvā te nirujjhantīti? Arahattamaggaṃ. Phalappattassa pana niruddhā nāma honti. Evaṃ santepi idha maggakiccavasena phalameva vuttanti veditabbaṃ. Ārambhajāti āpattivītikkamasambhavā. Vippaṭisārajāti vippaṭisārato jātā. Pavaḍḍhantīti punappunaṃ uppajjanena vaḍḍhanti. Sādhūti āyācanasādhu. Idaṃ vuttaṃ hoti – yāva aparaddhañca vata āyasmatā, evaṃ santepi mayaṃ āyasmantaṃ yācāma – ‘‘desetabbayuttakassa desanāya, vuṭṭhātabbayuttakassa vuṭṭhānena, āvikātabbayuttakassa āvikiriyāya, ārambhaje āsave pahāya, suddhante ṭhitabhāvapaccavekkhaṇena vippaṭisāraje āsave paṭivinodetvā nīharitvā vipassanācittañceva vipassanāpaññañca bhāvetū’’ti. Amunā pañcamena puggalenāti etena pañcamena khīṇāsavapuggalena. Samasamo bhavissatīti lokuttaraguṇehi samabhāveneva samo bhavissatīti evaṃ khīṇāsavena ovaditabboti attho.
आरभति न विप्पटिसारी होतीति आपत्तिं आपज्जति। तं पन देसेतुं सभागपुग्गलं परियेसति। तस्मा न विप्पटिसारी होति। अङ्गुत्तरट्ठकथायं पन ‘‘वुट्ठितत्ता न विप्पटिसारी होती’’ति वुत्तं। न आरभति विप्पटिसारी होतीति आपत्तिं नापज्जति, विनयपञ्ञत्तियं पन अकोविदत्ता अनापत्तियं आपत्तिसञ्ञी हुत्वा विप्पटिसारी होति। अङ्गुत्तरट्ठकथायं पन ‘‘सकिं आपत्तिं आपज्जित्वा ततो वुट्ठाय पच्छा किञ्चापि नापज्जति, विप्पटिसारं पन विनोदेतुं न सक्कोती’’ति वुत्तं। न आरभति न विप्पटिसारी होतीति नेव आपत्तिं आपज्जति, न विप्पटिसारी होति। कतमो पनेस पुग्गलोति? ओस्सट्ठवीरियपुग्गलो। सो हि ‘‘किं मे इमस्मिं बुद्धकाले परिनिब्बानेन, अनागते मेत्तेय्यसम्मासम्बुद्धकाले परिनिब्बायिस्सामी’’ति विसुद्धसीलोपि पटिपत्तिं न पूरेति। सोपि ‘‘किमत्थं आयस्मा पमत्तो विहरति पुथुज्जनस्स नाम गति अनिबद्धा। आयस्मा हि मेत्तेय्यसम्मासम्बुद्धस्स सम्मुखभावं लभेय्यपि न लभेय्यापीति अरहत्तत्थाय विपस्सनं भावेही’’ति ओवदितब्बोव। सेसं सब्बत्थ वुत्तनयेनेव वेदितब्बं।
Ārabhati na vippaṭisārī hotīti āpattiṃ āpajjati. Taṃ pana desetuṃ sabhāgapuggalaṃ pariyesati. Tasmā na vippaṭisārī hoti. Aṅguttaraṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘vuṭṭhitattā na vippaṭisārī hotī’’ti vuttaṃ. Na ārabhati vippaṭisārī hotīti āpattiṃ nāpajjati, vinayapaññattiyaṃ pana akovidattā anāpattiyaṃ āpattisaññī hutvā vippaṭisārī hoti. Aṅguttaraṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘sakiṃ āpattiṃ āpajjitvā tato vuṭṭhāya pacchā kiñcāpi nāpajjati, vippaṭisāraṃ pana vinodetuṃ na sakkotī’’ti vuttaṃ. Na ārabhati na vippaṭisārī hotīti neva āpattiṃ āpajjati, na vippaṭisārī hoti. Katamo panesa puggaloti? Ossaṭṭhavīriyapuggalo. So hi ‘‘kiṃ me imasmiṃ buddhakāle parinibbānena, anāgate metteyyasammāsambuddhakāle parinibbāyissāmī’’ti visuddhasīlopi paṭipattiṃ na pūreti. Sopi ‘‘kimatthaṃ āyasmā pamatto viharati puthujjanassa nāma gati anibaddhā. Āyasmā hi metteyyasammāsambuddhassa sammukhabhāvaṃ labheyyapi na labheyyāpīti arahattatthāya vipassanaṃ bhāvehī’’ti ovaditabbova. Sesaṃ sabbattha vuttanayeneva veditabbaṃ.
१९२. दत्वा अवजानातीतिआदीसु – एको भिक्खु महापुञ्ञो चतुपच्चयलाभी होति। सो चीवरादीनि लभित्वा अञ्ञं अप्पपुञ्ञं आपुच्छति। सोपि तस्मिं पुनप्पुनं आपुच्छन्तेपि गण्हातियेव। अथस्स इतरो थोकं कुपितो हुत्वा मङ्कुभावं उप्पादेतुकामो वदति – ‘‘अयं अत्तनो धम्मताय चीवरादीनि न लभति, अम्हे निस्साय लभती’’ति। एवं पुग्गलो दत्वा अवजानाति नाम। एको पन एकेन सद्धिं द्वे तीणि वस्सानि वसन्तो पुब्बे तं पुग्गलं गरुं कत्वा पच्छा गच्छन्ते गच्छन्ते काले चित्तीकारं न करोति, आसनापि न वुट्ठाति, उपट्ठानम्पि न गच्छति। एवं पुग्गलो संवासेन अवजानाति नाम।
192. Datvā avajānātītiādīsu – eko bhikkhu mahāpuñño catupaccayalābhī hoti. So cīvarādīni labhitvā aññaṃ appapuññaṃ āpucchati. Sopi tasmiṃ punappunaṃ āpucchantepi gaṇhātiyeva. Athassa itaro thokaṃ kupito hutvā maṅkubhāvaṃ uppādetukāmo vadati – ‘‘ayaṃ attano dhammatāya cīvarādīni na labhati, amhe nissāya labhatī’’ti. Evaṃ puggalo datvā avajānāti nāma. Eko pana ekena saddhiṃ dve tīṇi vassāni vasanto pubbe taṃ puggalaṃ garuṃ katvā pacchā gacchante gacchante kāle cittīkāraṃ na karoti, āsanāpi na vuṭṭhāti, upaṭṭhānampi na gacchati. Evaṃ puggalo saṃvāsena avajānāti nāma.
आधेय्यमुखोति आदितो धेय्यमुखो। पठमवचनस्मिंयेव ठपितमुखोति अत्थो। अधिमुच्चिता होतीति सद्धाता होति। तत्रायं नयो – एको पुग्गलो सारुप्पंयेव भिक्खुं ‘असारुप्पो एसो’ति कथेति, तं सुत्वा एस निट्ठं गच्छति। पुन अञ्ञेन सभागेन भिक्खुना ‘सारुप्पो अय’न्ति वुत्तेपि तस्स वचनं न गण्हाति ‘‘असुकेन नाम ‘असारुप्पो अय’न्ति अम्हाकं कथित’’न्ति पुरिमभिक्खुनोव कथं गण्हाति। अपरोपिस्स दुस्सीलं ‘सीलवा’ति कथेति। तस्स वचनं सद्दहित्वा पुन अञ्ञेन ‘‘असारुप्पो एस भिक्खु, नायं तुम्हाकं सन्तिकं उपसङ्कमितुं युत्तो’’ति वुत्तोपि तस्स वचनं अग्गहेत्वा पुरिमस्सेव कथं गण्हाति। अपरो वण्णम्पि कथितं गण्हाति, अवण्णम्पि कथितं गण्हातियेव। अयम्पि आधेय्यमुखोयेव नाम। आधातब्बमुखो यं यं सुणाति, तत्थ तत्थ ठपितमुखोति अत्थो।
Ādheyyamukhoti ādito dheyyamukho. Paṭhamavacanasmiṃyeva ṭhapitamukhoti attho. Adhimuccitā hotīti saddhātā hoti. Tatrāyaṃ nayo – eko puggalo sāruppaṃyeva bhikkhuṃ ‘asāruppo eso’ti katheti, taṃ sutvā esa niṭṭhaṃ gacchati. Puna aññena sabhāgena bhikkhunā ‘sāruppo aya’nti vuttepi tassa vacanaṃ na gaṇhāti ‘‘asukena nāma ‘asāruppo aya’nti amhākaṃ kathita’’nti purimabhikkhunova kathaṃ gaṇhāti. Aparopissa dussīlaṃ ‘sīlavā’ti katheti. Tassa vacanaṃ saddahitvā puna aññena ‘‘asāruppo esa bhikkhu, nāyaṃ tumhākaṃ santikaṃ upasaṅkamituṃ yutto’’ti vuttopi tassa vacanaṃ aggahetvā purimasseva kathaṃ gaṇhāti. Aparo vaṇṇampi kathitaṃ gaṇhāti, avaṇṇampi kathitaṃ gaṇhātiyeva. Ayampi ādheyyamukhoyeva nāma. Ādhātabbamukho yaṃ yaṃ suṇāti, tattha tattha ṭhapitamukhoti attho.
लोलोति सद्धादीनं इत्तरकालट्ठितिकत्ता अस्सद्धियादीहि लुलितभावेन लोलो। इत्तरसद्धोति परित्तसद्धो, अपरिपुण्णसद्धो। सेसेसुपि एसेव नयो। एत्थ पन पुनप्पुनं भजनवसेन सद्धाव भत्ति। पेमं सद्धापेमं गेहसितपेमम्पि वट्टति। पसादो सद्धापसादोव। एवं पुग्गलो लोलो होतीति एवं इत्तरसद्धादिताय पुग्गलो लोलो नाम होति। हलिद्दिरागो विय , थुसरासिम्हि कोट्टितखाणुको विय, अस्सपिट्ठियं ठपितकुम्भण्डं विय च अनिबद्धट्ठानो मुहुत्तेन पसीदति, मुहुत्तेन कुप्पति।
Loloti saddhādīnaṃ ittarakālaṭṭhitikattā assaddhiyādīhi lulitabhāvena lolo. Ittarasaddhoti parittasaddho, aparipuṇṇasaddho. Sesesupi eseva nayo. Ettha pana punappunaṃ bhajanavasena saddhāva bhatti. Pemaṃ saddhāpemaṃ gehasitapemampi vaṭṭati. Pasādo saddhāpasādova. Evaṃ puggalo lolo hotīti evaṃ ittarasaddhāditāya puggalo lolo nāma hoti. Haliddirāgo viya , thusarāsimhi koṭṭitakhāṇuko viya, assapiṭṭhiyaṃ ṭhapitakumbhaṇḍaṃ viya ca anibaddhaṭṭhāno muhuttena pasīdati, muhuttena kuppati.
मन्दो मोमूहोति अञ्ञाणभावेन मन्दो अविसदताय मोमूहो। महामूळ्होति अत्थो।
Mando momūhoti aññāṇabhāvena mando avisadatāya momūho. Mahāmūḷhoti attho.
१९३. योधाजीवूपमेसु – योधाजीवाति युद्धूपजीविनो। रजग्गन्ति हत्थिअस्सादीनं पादप्पहारभिन्नाय भूमिया उग्गतं रजक्खन्धं। न सन्थम्भतीति सन्थम्भित्वा ठातुं न सक्कोति। सहति रजग्गन्ति रजक्खन्धं दिस्वापि अधिवासेति। धजग्गन्ति हत्थिअस्सादिपिट्ठेसु वा रथेसु वा उस्सापितानं धजानं अग्गं। उस्सारणन्ति हत्थिअस्सरथादीनञ्चेव बलकायस्स च उच्चासद्दमहासद्दं। सम्पहारेति समागते अप्पमत्तकेपि पहारे। हञ्ञतीति विहञ्ञति, विघातं आपज्जति। ब्यापज्जतीति विपत्तिं आपज्जति, पकतिभावं जहति। सहति सम्पहारन्ति द्वे तयो पहारे पत्वापि सहति, अधिवासेति । तमेव सङ्गामसीसन्ति तमेव जयखन्धावारट्ठानं। अज्झावसतीति सत्ताहमत्तं अभिभवित्वा आवसति। किं कारणा? लद्धप्पहारानं पहारजग्गनत्थञ्चेव कतकम्मानं विसेसं ञत्वा ठानन्तरदानत्थञ्च इस्सरियसुखानुभवनत्थञ्च।
193. Yodhājīvūpamesu – yodhājīvāti yuddhūpajīvino. Rajagganti hatthiassādīnaṃ pādappahārabhinnāya bhūmiyā uggataṃ rajakkhandhaṃ. Na santhambhatīti santhambhitvā ṭhātuṃ na sakkoti. Sahati rajagganti rajakkhandhaṃ disvāpi adhivāseti. Dhajagganti hatthiassādipiṭṭhesu vā rathesu vā ussāpitānaṃ dhajānaṃ aggaṃ. Ussāraṇanti hatthiassarathādīnañceva balakāyassa ca uccāsaddamahāsaddaṃ. Sampahāreti samāgate appamattakepi pahāre. Haññatīti vihaññati, vighātaṃ āpajjati. Byāpajjatīti vipattiṃ āpajjati, pakatibhāvaṃ jahati. Sahati sampahāranti dve tayo pahāre patvāpi sahati, adhivāseti . Tameva saṅgāmasīsanti tameva jayakhandhāvāraṭṭhānaṃ. Ajjhāvasatīti sattāhamattaṃ abhibhavitvā āvasati. Kiṃ kāraṇā? Laddhappahārānaṃ pahārajagganatthañceva katakammānaṃ visesaṃ ñatvā ṭhānantaradānatthañca issariyasukhānubhavanatthañca.
१९४. इदानि यस्मा सत्थु योधाजीवेहि किच्चं नत्थि, इमस्मिं पन सासने तथारूपे पञ्च पुग्गले दस्सेतुं इदं ओपम्मं आभतं, तस्मा ते पुग्गले दस्सेन्तो एवमेवन्तिआदिमाह।
194. Idāni yasmā satthu yodhājīvehi kiccaṃ natthi, imasmiṃ pana sāsane tathārūpe pañca puggale dassetuṃ idaṃ opammaṃ ābhataṃ, tasmā te puggale dassento evamevantiādimāha.
तत्थ संसीदतीति मिच्छावितक्कस्मिं विसीदति, अनुपविसति। न सक्कोति ब्रह्मचरियं सन्धारेतुन्ति ब्रह्मचरियवासं अनुपच्छिज्जमानं गोपेतुं न सक्कोति। सिक्खादुब्बल्यं आविकत्वाति सिक्खाय दुब्बलभावं पकासेत्वा। किमस्स रजग्गस्मिन्ति किं तस्स पुग्गलस्स रजग्गं नामाति वदति। अभिरूपाति अभिरूपवती। दस्सनीयाति दस्सनयोग्गा। पासादिकाति दस्सनेनेव चित्तप्पसादावहा। परमायाति उत्तमाय। वण्णपोक्खरतायाति सरीरवण्णेन चेव अङ्गसण्ठानेन च।
Tattha saṃsīdatīti micchāvitakkasmiṃ visīdati, anupavisati. Na sakkoti brahmacariyaṃ sandhāretunti brahmacariyavāsaṃ anupacchijjamānaṃ gopetuṃ na sakkoti. Sikkhādubbalyaṃ āvikatvāti sikkhāya dubbalabhāvaṃ pakāsetvā. Kimassa rajaggasminti kiṃ tassa puggalassa rajaggaṃ nāmāti vadati. Abhirūpāti abhirūpavatī. Dassanīyāti dassanayoggā. Pāsādikāti dassaneneva cittappasādāvahā. Paramāyāti uttamāya. Vaṇṇapokkharatāyāti sarīravaṇṇena ceva aṅgasaṇṭhānena ca.
१९६. ऊहसतीति अवहसति। उल्लपतीति कथेति। उज्जग्घतीति पाणिं पहरित्वा महाहसितं हसति। उप्पण्डेतीति उप्पण्डनकथं कथेति।
196. Ūhasatīti avahasati. Ullapatīti katheti. Ujjagghatīti pāṇiṃ paharitvā mahāhasitaṃ hasati. Uppaṇḍetīti uppaṇḍanakathaṃ katheti.
१९७. अभिनिसीदतीति अभिभवित्वा सन्तिके वा एकासने वा निसीदति। दुतियपदेपि एसेव नयो। अज्झोत्थरतीति अवत्थरति।
197. Abhinisīdatīti abhibhavitvā santike vā ekāsane vā nisīdati. Dutiyapadepi eseva nayo. Ajjhottharatīti avattharati.
१९८. विनिवेठेत्वा विनिमोचेत्वाति गहितट्ठानतो तस्स हत्थं विनिवेठेत्वा चेव, मोचेत्वा च। सेसमेत्थ उत्तानत्थमेव।
198. Viniveṭhetvā vinimocetvāti gahitaṭṭhānato tassa hatthaṃ viniveṭhetvā ceva, mocetvā ca. Sesamettha uttānatthameva.
१९९. पिण्डपातिकेसु – मन्दत्ता मोमूहत्ताति नेव समादानं जानाति, न आनिसंसं; अत्तनो पन मन्दत्ता मोमूहत्ता अञ्ञाणेनेव पिण्डपातिको होति। पापिच्छो इच्छापकतोति पिण्डपातिकस्स मे सतो ‘‘अयं पिण्डपातिको’’ति चतुपच्चयसक्कारं करिस्सन्ति। लज्जी, अप्पिच्छोतिआदीहि च गुणेहि सम्भावेस्सन्तीति। एवं पापिकाय इच्छाय ठत्वा ताय पापिच्छाय अभिभूतो हुत्वा पिण्डपातिको होति। उम्मादवसेन पिण्डाय चरन्तो पन उम्मादा चित्तविक्खेपा पिण्डपातिको नाम होति। वण्णितन्ति इदं पिण्डपातिकङ्गं नाम बुद्धेहि च बुद्धसावकेहि च वण्णितं पसत्थन्ति पिण्डपातिको होति। अप्पिच्छतंयेव निस्सायातिआदीसु – ‘‘इति अप्पिच्छो भविस्सामि, इदं मे पिण्डपातिकङ्गं अप्पिच्छताय संवत्तिस्सति; ‘इति सन्तुट्ठो भविस्सामि इदं मे पिण्डपातिकङ्गं सन्तुट्ठिया संवत्तिस्सति’; ‘इति किलेसे संलिखिस्सामि’, इदं मे पिण्डपातिकङ्गं किलेससल्लेखनत्थाय संवत्तिस्सती’’ति पिण्डपातिको होति। इदमत्थितन्ति इमाय कल्याणाय पटिपत्तिया अत्थिकभावं, इमिना वा पिण्डपातमत्तेन अत्थिकभावं। यं यं लद्धं तेन तेनेव यापनभावं निस्सायाति अत्थो। अग्गोति जेट्ठको। सेसानि तस्सेव वेवचनानि।
199. Piṇḍapātikesu – mandattā momūhattāti neva samādānaṃ jānāti, na ānisaṃsaṃ; attano pana mandattā momūhattā aññāṇeneva piṇḍapātiko hoti. Pāpiccho icchāpakatoti piṇḍapātikassa me sato ‘‘ayaṃ piṇḍapātiko’’ti catupaccayasakkāraṃ karissanti. Lajjī, appicchotiādīhi ca guṇehi sambhāvessantīti. Evaṃ pāpikāya icchāya ṭhatvā tāya pāpicchāya abhibhūto hutvā piṇḍapātiko hoti. Ummādavasena piṇḍāya caranto pana ummādā cittavikkhepā piṇḍapātiko nāma hoti. Vaṇṇitanti idaṃ piṇḍapātikaṅgaṃ nāma buddhehi ca buddhasāvakehi ca vaṇṇitaṃ pasatthanti piṇḍapātiko hoti. Appicchataṃyeva nissāyātiādīsu – ‘‘iti appiccho bhavissāmi, idaṃ me piṇḍapātikaṅgaṃ appicchatāya saṃvattissati; ‘iti santuṭṭho bhavissāmi idaṃ me piṇḍapātikaṅgaṃ santuṭṭhiyā saṃvattissati’; ‘iti kilese saṃlikhissāmi’, idaṃ me piṇḍapātikaṅgaṃ kilesasallekhanatthāya saṃvattissatī’’ti piṇḍapātiko hoti. Idamatthitanti imāya kalyāṇāya paṭipattiyā atthikabhāvaṃ, iminā vā piṇḍapātamattena atthikabhāvaṃ. Yaṃ yaṃ laddhaṃ tena teneva yāpanabhāvaṃ nissāyāti attho. Aggoti jeṭṭhako. Sesāni tasseva vevacanāni.
गवा खीरन्ति गावितो खीरं नाम होति, न विना गाविया। खीरम्हा दधीतिआदीसुपि एसेव नयो। एवमेवन्ति यथा एतेसु पञ्चसु गोरसेसु सप्पिमण्डो अग्गो; एवमेवं इमेसु पञ्चसु पिण्डपातिकेसु य्वायं अप्पिच्छतादीनि निस्साय पिण्डपातिको होति। अयं अग्गो च सेट्ठो च पामोक्खो च उत्तमो च पवरो च। इमेसु पन पञ्चसु पिण्डपातिकेसु द्वेव जना पिण्डपातिका , तयो न पिण्डपातिका। नाममत्तेन पन पिण्डपातिकाति वेदितब्बा। खलुपच्छाभत्तिकादीसुपि एसेव नयोति।
Gavā khīranti gāvito khīraṃ nāma hoti, na vinā gāviyā. Khīramhā dadhītiādīsupi eseva nayo. Evamevanti yathā etesu pañcasu gorasesu sappimaṇḍo aggo; evamevaṃ imesu pañcasu piṇḍapātikesu yvāyaṃ appicchatādīni nissāya piṇḍapātiko hoti. Ayaṃ aggo ca seṭṭho ca pāmokkho ca uttamo ca pavaro ca. Imesu pana pañcasu piṇḍapātikesu dveva janā piṇḍapātikā , tayo na piṇḍapātikā. Nāmamattena pana piṇḍapātikāti veditabbā. Khalupacchābhattikādīsupi eseva nayoti.
पञ्चकनिद्देसवण्णना।
Pañcakaniddesavaṇṇanā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / अभिधम्मपिटक • Abhidhammapiṭaka / पुग्गलपञ्ञत्तिपाळि • Puggalapaññattipāḷi / ५. पञ्चकपुग्गलपञ्ञत्ति • 5. Pañcakapuggalapaññatti
टीका • Tīkā / अभिधम्मपिटक (टीका) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / पञ्चपकरण-मूलटीका • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ५. पञ्चकनिद्देसवण्णना • 5. Pañcakaniddesavaṇṇanā
टीका • Tīkā / अभिधम्मपिटक (टीका) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / पञ्चपकरण-अनुटीका • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ५. पञ्चकनिद्देसवण्णना • 5. Pañcakaniddesavaṇṇanā
