| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಪಞ್ಚಪಕರಣ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
೫. ಪಞ್ಚಕನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ
5. Pañcakaniddesavaṇṇanā
೧೯೧. ಪಞ್ಚಕೇ – ತತ್ರಾತಿ ತೇಸು ‘‘ಆರಭತಿ ಚ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೀ ಚ ಹೋತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಹೇಟ್ಠಾ ಉದ್ದಿಟ್ಠಪುಗ್ಗಲೇಸು। ಯ್ವಾಯನ್ತಿ ಯೋ ಅಯಂ। ಆರಭತೀತಿ ಏತ್ಥ ಆರಮ್ಭಸದ್ದೋ ಕಮ್ಮಕಿರಿಯಾಹಿಂಸನವೀರಿಯವಿಕೋಪನಾಪತ್ತಿವೀತಿಕ್ಕಮೇಸು ವತ್ತತಿ। ತಥಾ ಹೇಸ ‘‘ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ದುಕ್ಖಂ ಸಮ್ಭೋತಿ, ಸಬ್ಬಂ ಆರಮ್ಭಪಚ್ಚಯಾ’’ತಿ (ಸು॰ ನಿ॰ ೭೪೮) ಕಮ್ಮೇ ಆಗತೋ। ‘‘ಮಹಾಯಞ್ಞಾ ಮಹಾರಮ್ಭಾ, ನ ತೇ ಹೋನ್ತಿ ಮಹಪ್ಫಲಾ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೪.೩೯) ಕಿರಿಯಾಯಂ। ‘‘ಸಮಣಂ ಗೋತಮಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಪಾಣಂ ಆರಭನ್ತೀ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೨.೫೧-೫೨) ಹಿಂಸನೇ। ‘‘ಆರಭಥ, ನಿಕ್ಖಮಥ, ಯುಞ್ಜಥ ಬುದ್ಧಸಾಸನೇ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೧೮೫) ವೀರಿಯೇ। ‘‘ಬೀಜಗಾಮಭೂತಗಾಮಸಮಾರಮ್ಭಾ ಪಟಿವಿರತೋ ಹೋತೀ’’ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೧.೧೦, ೧೯೪; ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೨೯೩) ವಿಕೋಪನೇ। ‘‘ಆರಭತಿ ಚ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೀ ಚ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೫.೧೪೨) ಅಯಂ ಪನ ಆಪತ್ತಿವೀತಿಕ್ಕಮೇ ಆಗತೋ। ತಸ್ಮಾ ಆಪತ್ತಿವೀತಿಕ್ಕಮವಸೇನ ಆರಭತಿ ಚೇವ ತಪ್ಪಚ್ಚಯಾ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೀ ಚ ಹೋತೀತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ।
191. Pañcake – tatrāti tesu ‘‘ārabhati ca vippaṭisārī ca hotī’’tiādinā nayena heṭṭhā uddiṭṭhapuggalesu. Yvāyanti yo ayaṃ. Ārabhatīti ettha ārambhasaddo kammakiriyāhiṃsanavīriyavikopanāpattivītikkamesu vattati. Tathā hesa ‘‘yaṃkiñci dukkhaṃ sambhoti, sabbaṃ ārambhapaccayā’’ti (su. ni. 748) kamme āgato. ‘‘Mahāyaññā mahārambhā, na te honti mahapphalā’’ti (a. ni. 4.39) kiriyāyaṃ. ‘‘Samaṇaṃ gotamaṃ uddissa pāṇaṃ ārabhantī’’ti (ma. ni. 2.51-52) hiṃsane. ‘‘Ārabhatha, nikkhamatha, yuñjatha buddhasāsane’’ti (saṃ. ni. 1.185) vīriye. ‘‘Bījagāmabhūtagāmasamārambhā paṭivirato hotī’’ti (dī. ni. 1.10, 194; ma. ni. 1.293) vikopane. ‘‘Ārabhati ca vippaṭisārī ca hotī’’ti (a. ni. 5.142) ayaṃ pana āpattivītikkame āgato. Tasmā āpattivītikkamavasena ārabhati ceva tappaccayā vippaṭisārī ca hotīti ayamettha attho.
ಯಥಾಭೂತಂ ನಪ್ಪಜಾನಾತೀತಿ ಅನಧಿಗತತ್ತಾ ಯಥಾಸಭಾವತೋ ನ ಜಾನಾತಿ। ಯತ್ಥಸ್ಸಾತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಅಸ್ಸ, ಯಂ ಠಾನಂ ಪತ್ವಾ ಏತಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಉಪ್ಪನ್ನಾ ಪಾಪಕಾ ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಅಪರಿಸೇಸಾ ನಿರುಜ್ಝನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕಿಂ ಪನ ಪತ್ವಾ ತೇ ನಿರುಜ್ಝನ್ತೀತಿ? ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಂ। ಫಲಪ್ಪತ್ತಸ್ಸ ಪನ ನಿರುದ್ಧಾ ನಾಮ ಹೋನ್ತಿ। ಏವಂ ಸನ್ತೇಪಿ ಇಧ ಮಗ್ಗಕಿಚ್ಚವಸೇನ ಫಲಮೇವ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಆರಮ್ಭಜಾತಿ ಆಪತ್ತಿವೀತಿಕ್ಕಮಸಮ್ಭವಾ। ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಜಾತಿ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರತೋ ಜಾತಾ। ಪವಡ್ಢನ್ತೀತಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜನೇನ ವಡ್ಢನ್ತಿ। ಸಾಧೂತಿ ಆಯಾಚನಸಾಧು। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಯಾವ ಅಪರದ್ಧಞ್ಚ ವತ ಆಯಸ್ಮತಾ, ಏವಂ ಸನ್ತೇಪಿ ಮಯಂ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಯಾಚಾಮ – ‘‘ದೇಸೇತಬ್ಬಯುತ್ತಕಸ್ಸ ದೇಸನಾಯ, ವುಟ್ಠಾತಬ್ಬಯುತ್ತಕಸ್ಸ ವುಟ್ಠಾನೇನ, ಆವಿಕಾತಬ್ಬಯುತ್ತಕಸ್ಸ ಆವಿಕಿರಿಯಾಯ, ಆರಮ್ಭಜೇ ಆಸವೇ ಪಹಾಯ, ಸುದ್ಧನ್ತೇ ಠಿತಭಾವಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣೇನ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಜೇ ಆಸವೇ ಪಟಿವಿನೋದೇತ್ವಾ ನೀಹರಿತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಾಚಿತ್ತಞ್ಚೇವ ವಿಪಸ್ಸನಾಪಞ್ಞಞ್ಚ ಭಾವೇತೂ’’ತಿ। ಅಮುನಾ ಪಞ್ಚಮೇನ ಪುಗ್ಗಲೇನಾತಿ ಏತೇನ ಪಞ್ಚಮೇನ ಖೀಣಾಸವಪುಗ್ಗಲೇನ। ಸಮಸಮೋ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಲೋಕುತ್ತರಗುಣೇಹಿ ಸಮಭಾವೇನೇವ ಸಮೋ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಏವಂ ಖೀಣಾಸವೇನ ಓವದಿತಬ್ಬೋತಿ ಅತ್ಥೋ।
Yathābhūtaṃ nappajānātīti anadhigatattā yathāsabhāvato na jānāti. Yatthassāti yasmiṃ assa, yaṃ ṭhānaṃ patvā etassa puggalassa uppannā pāpakā akusalā dhammā aparisesā nirujjhantīti attho. Kiṃ pana patvā te nirujjhantīti? Arahattamaggaṃ. Phalappattassa pana niruddhā nāma honti. Evaṃ santepi idha maggakiccavasena phalameva vuttanti veditabbaṃ. Ārambhajāti āpattivītikkamasambhavā. Vippaṭisārajāti vippaṭisārato jātā. Pavaḍḍhantīti punappunaṃ uppajjanena vaḍḍhanti. Sādhūti āyācanasādhu. Idaṃ vuttaṃ hoti – yāva aparaddhañca vata āyasmatā, evaṃ santepi mayaṃ āyasmantaṃ yācāma – ‘‘desetabbayuttakassa desanāya, vuṭṭhātabbayuttakassa vuṭṭhānena, āvikātabbayuttakassa āvikiriyāya, ārambhaje āsave pahāya, suddhante ṭhitabhāvapaccavekkhaṇena vippaṭisāraje āsave paṭivinodetvā nīharitvā vipassanācittañceva vipassanāpaññañca bhāvetū’’ti. Amunā pañcamena puggalenāti etena pañcamena khīṇāsavapuggalena. Samasamo bhavissatīti lokuttaraguṇehi samabhāveneva samo bhavissatīti evaṃ khīṇāsavena ovaditabboti attho.
ಆರಭತಿ ನ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೀ ಹೋತೀತಿ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜತಿ। ತಂ ಪನ ದೇಸೇತುಂ ಸಭಾಗಪುಗ್ಗಲಂ ಪರಿಯೇಸತಿ। ತಸ್ಮಾ ನ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೀ ಹೋತಿ। ಅಙ್ಗುತ್ತರಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ‘‘ವುಟ್ಠಿತತ್ತಾ ನ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೀ ಹೋತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ನ ಆರಭತಿ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೀ ಹೋತೀತಿ ಆಪತ್ತಿಂ ನಾಪಜ್ಜತಿ, ವಿನಯಪಞ್ಞತ್ತಿಯಂ ಪನ ಅಕೋವಿದತ್ತಾ ಅನಾಪತ್ತಿಯಂ ಆಪತ್ತಿಸಞ್ಞೀ ಹುತ್ವಾ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೀ ಹೋತಿ। ಅಙ್ಗುತ್ತರಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ‘‘ಸಕಿಂ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ತತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ಪಚ್ಛಾ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ನಾಪಜ್ಜತಿ, ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಂ ಪನ ವಿನೋದೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ನ ಆರಭತಿ ನ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೀ ಹೋತೀತಿ ನೇವ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜತಿ, ನ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೀ ಹೋತಿ। ಕತಮೋ ಪನೇಸ ಪುಗ್ಗಲೋತಿ? ಓಸ್ಸಟ್ಠವೀರಿಯಪುಗ್ಗಲೋ। ಸೋ ಹಿ ‘‘ಕಿಂ ಮೇ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಪರಿನಿಬ್ಬಾನೇನ, ಅನಾಗತೇ ಮೇತ್ತೇಯ್ಯಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವಿಸುದ್ಧಸೀಲೋಪಿ ಪಟಿಪತ್ತಿಂ ನ ಪೂರೇತಿ। ಸೋಪಿ ‘‘ಕಿಮತ್ಥಂ ಆಯಸ್ಮಾ ಪಮತ್ತೋ ವಿಹರತಿ ಪುಥುಜ್ಜನಸ್ಸ ನಾಮ ಗತಿ ಅನಿಬದ್ಧಾ। ಆಯಸ್ಮಾ ಹಿ ಮೇತ್ತೇಯ್ಯಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಮ್ಮುಖಭಾವಂ ಲಭೇಯ್ಯಪಿ ನ ಲಭೇಯ್ಯಾಪೀತಿ ಅರಹತ್ತತ್ಥಾಯ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಭಾವೇಹೀ’’ತಿ ಓವದಿತಬ್ಬೋವ। ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
Ārabhati na vippaṭisārī hotīti āpattiṃ āpajjati. Taṃ pana desetuṃ sabhāgapuggalaṃ pariyesati. Tasmā na vippaṭisārī hoti. Aṅguttaraṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘vuṭṭhitattā na vippaṭisārī hotī’’ti vuttaṃ. Na ārabhati vippaṭisārī hotīti āpattiṃ nāpajjati, vinayapaññattiyaṃ pana akovidattā anāpattiyaṃ āpattisaññī hutvā vippaṭisārī hoti. Aṅguttaraṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘sakiṃ āpattiṃ āpajjitvā tato vuṭṭhāya pacchā kiñcāpi nāpajjati, vippaṭisāraṃ pana vinodetuṃ na sakkotī’’ti vuttaṃ. Na ārabhati na vippaṭisārī hotīti neva āpattiṃ āpajjati, na vippaṭisārī hoti. Katamo panesa puggaloti? Ossaṭṭhavīriyapuggalo. So hi ‘‘kiṃ me imasmiṃ buddhakāle parinibbānena, anāgate metteyyasammāsambuddhakāle parinibbāyissāmī’’ti visuddhasīlopi paṭipattiṃ na pūreti. Sopi ‘‘kimatthaṃ āyasmā pamatto viharati puthujjanassa nāma gati anibaddhā. Āyasmā hi metteyyasammāsambuddhassa sammukhabhāvaṃ labheyyapi na labheyyāpīti arahattatthāya vipassanaṃ bhāvehī’’ti ovaditabbova. Sesaṃ sabbattha vuttanayeneva veditabbaṃ.
೧೯೨. ದತ್ವಾ ಅವಜಾನಾತೀತಿಆದೀಸು – ಏಕೋ ಭಿಕ್ಖು ಮಹಾಪುಞ್ಞೋ ಚತುಪಚ್ಚಯಲಾಭೀ ಹೋತಿ। ಸೋ ಚೀವರಾದೀನಿ ಲಭಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ಅಪ್ಪಪುಞ್ಞಂ ಆಪುಚ್ಛತಿ। ಸೋಪಿ ತಸ್ಮಿಂ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಆಪುಚ್ಛನ್ತೇಪಿ ಗಣ್ಹಾತಿಯೇವ। ಅಥಸ್ಸ ಇತರೋ ಥೋಕಂ ಕುಪಿತೋ ಹುತ್ವಾ ಮಙ್ಕುಭಾವಂ ಉಪ್ಪಾದೇತುಕಾಮೋ ವದತಿ – ‘‘ಅಯಂ ಅತ್ತನೋ ಧಮ್ಮತಾಯ ಚೀವರಾದೀನಿ ನ ಲಭತಿ, ಅಮ್ಹೇ ನಿಸ್ಸಾಯ ಲಭತೀ’’ತಿ। ಏವಂ ಪುಗ್ಗಲೋ ದತ್ವಾ ಅವಜಾನಾತಿ ನಾಮ। ಏಕೋ ಪನ ಏಕೇನ ಸದ್ಧಿಂ ದ್ವೇ ತೀಣಿ ವಸ್ಸಾನಿ ವಸನ್ತೋ ಪುಬ್ಬೇ ತಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಗರುಂ ಕತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ಕಾಲೇ ಚಿತ್ತೀಕಾರಂ ನ ಕರೋತಿ, ಆಸನಾಪಿ ನ ವುಟ್ಠಾತಿ, ಉಪಟ್ಠಾನಮ್ಪಿ ನ ಗಚ್ಛತಿ। ಏವಂ ಪುಗ್ಗಲೋ ಸಂವಾಸೇನ ಅವಜಾನಾತಿ ನಾಮ।
192. Datvā avajānātītiādīsu – eko bhikkhu mahāpuñño catupaccayalābhī hoti. So cīvarādīni labhitvā aññaṃ appapuññaṃ āpucchati. Sopi tasmiṃ punappunaṃ āpucchantepi gaṇhātiyeva. Athassa itaro thokaṃ kupito hutvā maṅkubhāvaṃ uppādetukāmo vadati – ‘‘ayaṃ attano dhammatāya cīvarādīni na labhati, amhe nissāya labhatī’’ti. Evaṃ puggalo datvā avajānāti nāma. Eko pana ekena saddhiṃ dve tīṇi vassāni vasanto pubbe taṃ puggalaṃ garuṃ katvā pacchā gacchante gacchante kāle cittīkāraṃ na karoti, āsanāpi na vuṭṭhāti, upaṭṭhānampi na gacchati. Evaṃ puggalo saṃvāsena avajānāti nāma.
ಆಧೇಯ್ಯಮುಖೋತಿ ಆದಿತೋ ಧೇಯ್ಯಮುಖೋ। ಪಠಮವಚನಸ್ಮಿಂಯೇವ ಠಪಿತಮುಖೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಧಿಮುಚ್ಚಿತಾ ಹೋತೀತಿ ಸದ್ಧಾತಾ ಹೋತಿ। ತತ್ರಾಯಂ ನಯೋ – ಏಕೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಸಾರುಪ್ಪಂಯೇವ ಭಿಕ್ಖುಂ ‘ಅಸಾರುಪ್ಪೋ ಏಸೋ’ತಿ ಕಥೇತಿ, ತಂ ಸುತ್ವಾ ಏಸ ನಿಟ್ಠಂ ಗಚ್ಛತಿ। ಪುನ ಅಞ್ಞೇನ ಸಭಾಗೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ‘ಸಾರುಪ್ಪೋ ಅಯ’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇಪಿ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ನ ಗಣ್ಹಾತಿ ‘‘ಅಸುಕೇನ ನಾಮ ‘ಅಸಾರುಪ್ಪೋ ಅಯ’ನ್ತಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಕಥಿತ’’ನ್ತಿ ಪುರಿಮಭಿಕ್ಖುನೋವ ಕಥಂ ಗಣ್ಹಾತಿ। ಅಪರೋಪಿಸ್ಸ ದುಸ್ಸೀಲಂ ‘ಸೀಲವಾ’ತಿ ಕಥೇತಿ। ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸದ್ದಹಿತ್ವಾ ಪುನ ಅಞ್ಞೇನ ‘‘ಅಸಾರುಪ್ಪೋ ಏಸ ಭಿಕ್ಖು, ನಾಯಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತುಂ ಯುತ್ತೋ’’ತಿ ವುತ್ತೋಪಿ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಪುರಿಮಸ್ಸೇವ ಕಥಂ ಗಣ್ಹಾತಿ। ಅಪರೋ ವಣ್ಣಮ್ಪಿ ಕಥಿತಂ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಅವಣ್ಣಮ್ಪಿ ಕಥಿತಂ ಗಣ್ಹಾತಿಯೇವ। ಅಯಮ್ಪಿ ಆಧೇಯ್ಯಮುಖೋಯೇವ ನಾಮ। ಆಧಾತಬ್ಬಮುಖೋ ಯಂ ಯಂ ಸುಣಾತಿ, ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಠಪಿತಮುಖೋತಿ ಅತ್ಥೋ।
Ādheyyamukhoti ādito dheyyamukho. Paṭhamavacanasmiṃyeva ṭhapitamukhoti attho. Adhimuccitā hotīti saddhātā hoti. Tatrāyaṃ nayo – eko puggalo sāruppaṃyeva bhikkhuṃ ‘asāruppo eso’ti katheti, taṃ sutvā esa niṭṭhaṃ gacchati. Puna aññena sabhāgena bhikkhunā ‘sāruppo aya’nti vuttepi tassa vacanaṃ na gaṇhāti ‘‘asukena nāma ‘asāruppo aya’nti amhākaṃ kathita’’nti purimabhikkhunova kathaṃ gaṇhāti. Aparopissa dussīlaṃ ‘sīlavā’ti katheti. Tassa vacanaṃ saddahitvā puna aññena ‘‘asāruppo esa bhikkhu, nāyaṃ tumhākaṃ santikaṃ upasaṅkamituṃ yutto’’ti vuttopi tassa vacanaṃ aggahetvā purimasseva kathaṃ gaṇhāti. Aparo vaṇṇampi kathitaṃ gaṇhāti, avaṇṇampi kathitaṃ gaṇhātiyeva. Ayampi ādheyyamukhoyeva nāma. Ādhātabbamukho yaṃ yaṃ suṇāti, tattha tattha ṭhapitamukhoti attho.
ಲೋಲೋತಿ ಸದ್ಧಾದೀನಂ ಇತ್ತರಕಾಲಟ್ಠಿತಿಕತ್ತಾ ಅಸ್ಸದ್ಧಿಯಾದೀಹಿ ಲುಲಿತಭಾವೇನ ಲೋಲೋ। ಇತ್ತರಸದ್ಧೋತಿ ಪರಿತ್ತಸದ್ಧೋ, ಅಪರಿಪುಣ್ಣಸದ್ಧೋ। ಸೇಸೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಏತ್ಥ ಪನ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಭಜನವಸೇನ ಸದ್ಧಾವ ಭತ್ತಿ। ಪೇಮಂ ಸದ್ಧಾಪೇಮಂ ಗೇಹಸಿತಪೇಮಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತಿ। ಪಸಾದೋ ಸದ್ಧಾಪಸಾದೋವ। ಏವಂ ಪುಗ್ಗಲೋ ಲೋಲೋ ಹೋತೀತಿ ಏವಂ ಇತ್ತರಸದ್ಧಾದಿತಾಯ ಪುಗ್ಗಲೋ ಲೋಲೋ ನಾಮ ಹೋತಿ। ಹಲಿದ್ದಿರಾಗೋ ವಿಯ , ಥುಸರಾಸಿಮ್ಹಿ ಕೋಟ್ಟಿತಖಾಣುಕೋ ವಿಯ, ಅಸ್ಸಪಿಟ್ಠಿಯಂ ಠಪಿತಕುಮ್ಭಣ್ಡಂ ವಿಯ ಚ ಅನಿಬದ್ಧಟ್ಠಾನೋ ಮುಹುತ್ತೇನ ಪಸೀದತಿ, ಮುಹುತ್ತೇನ ಕುಪ್ಪತಿ।
Loloti saddhādīnaṃ ittarakālaṭṭhitikattā assaddhiyādīhi lulitabhāvena lolo. Ittarasaddhoti parittasaddho, aparipuṇṇasaddho. Sesesupi eseva nayo. Ettha pana punappunaṃ bhajanavasena saddhāva bhatti. Pemaṃ saddhāpemaṃ gehasitapemampi vaṭṭati. Pasādo saddhāpasādova. Evaṃ puggalo lolo hotīti evaṃ ittarasaddhāditāya puggalo lolo nāma hoti. Haliddirāgo viya , thusarāsimhi koṭṭitakhāṇuko viya, assapiṭṭhiyaṃ ṭhapitakumbhaṇḍaṃ viya ca anibaddhaṭṭhāno muhuttena pasīdati, muhuttena kuppati.
ಮನ್ದೋ ಮೋಮೂಹೋತಿ ಅಞ್ಞಾಣಭಾವೇನ ಮನ್ದೋ ಅವಿಸದತಾಯ ಮೋಮೂಹೋ। ಮಹಾಮೂಳ್ಹೋತಿ ಅತ್ಥೋ।
Mando momūhoti aññāṇabhāvena mando avisadatāya momūho. Mahāmūḷhoti attho.
೧೯೩. ಯೋಧಾಜೀವೂಪಮೇಸು – ಯೋಧಾಜೀವಾತಿ ಯುದ್ಧೂಪಜೀವಿನೋ। ರಜಗ್ಗನ್ತಿ ಹತ್ಥಿಅಸ್ಸಾದೀನಂ ಪಾದಪ್ಪಹಾರಭಿನ್ನಾಯ ಭೂಮಿಯಾ ಉಗ್ಗತಂ ರಜಕ್ಖನ್ಧಂ। ನ ಸನ್ಥಮ್ಭತೀತಿ ಸನ್ಥಮ್ಭಿತ್ವಾ ಠಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ। ಸಹತಿ ರಜಗ್ಗನ್ತಿ ರಜಕ್ಖನ್ಧಂ ದಿಸ್ವಾಪಿ ಅಧಿವಾಸೇತಿ। ಧಜಗ್ಗನ್ತಿ ಹತ್ಥಿಅಸ್ಸಾದಿಪಿಟ್ಠೇಸು ವಾ ರಥೇಸು ವಾ ಉಸ್ಸಾಪಿತಾನಂ ಧಜಾನಂ ಅಗ್ಗಂ। ಉಸ್ಸಾರಣನ್ತಿ ಹತ್ಥಿಅಸ್ಸರಥಾದೀನಞ್ಚೇವ ಬಲಕಾಯಸ್ಸ ಚ ಉಚ್ಚಾಸದ್ದಮಹಾಸದ್ದಂ। ಸಮ್ಪಹಾರೇತಿ ಸಮಾಗತೇ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕೇಪಿ ಪಹಾರೇ। ಹಞ್ಞತೀತಿ ವಿಹಞ್ಞತಿ, ವಿಘಾತಂ ಆಪಜ್ಜತಿ। ಬ್ಯಾಪಜ್ಜತೀತಿ ವಿಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜತಿ, ಪಕತಿಭಾವಂ ಜಹತಿ। ಸಹತಿ ಸಮ್ಪಹಾರನ್ತಿ ದ್ವೇ ತಯೋ ಪಹಾರೇ ಪತ್ವಾಪಿ ಸಹತಿ, ಅಧಿವಾಸೇತಿ । ತಮೇವ ಸಙ್ಗಾಮಸೀಸನ್ತಿ ತಮೇವ ಜಯಖನ್ಧಾವಾರಟ್ಠಾನಂ। ಅಜ್ಝಾವಸತೀತಿ ಸತ್ತಾಹಮತ್ತಂ ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ ಆವಸತಿ। ಕಿಂ ಕಾರಣಾ? ಲದ್ಧಪ್ಪಹಾರಾನಂ ಪಹಾರಜಗ್ಗನತ್ಥಞ್ಚೇವ ಕತಕಮ್ಮಾನಂ ವಿಸೇಸಂ ಞತ್ವಾ ಠಾನನ್ತರದಾನತ್ಥಞ್ಚ ಇಸ್ಸರಿಯಸುಖಾನುಭವನತ್ಥಞ್ಚ।
193. Yodhājīvūpamesu – yodhājīvāti yuddhūpajīvino. Rajagganti hatthiassādīnaṃ pādappahārabhinnāya bhūmiyā uggataṃ rajakkhandhaṃ. Na santhambhatīti santhambhitvā ṭhātuṃ na sakkoti. Sahati rajagganti rajakkhandhaṃ disvāpi adhivāseti. Dhajagganti hatthiassādipiṭṭhesu vā rathesu vā ussāpitānaṃ dhajānaṃ aggaṃ. Ussāraṇanti hatthiassarathādīnañceva balakāyassa ca uccāsaddamahāsaddaṃ. Sampahāreti samāgate appamattakepi pahāre. Haññatīti vihaññati, vighātaṃ āpajjati. Byāpajjatīti vipattiṃ āpajjati, pakatibhāvaṃ jahati. Sahati sampahāranti dve tayo pahāre patvāpi sahati, adhivāseti . Tameva saṅgāmasīsanti tameva jayakhandhāvāraṭṭhānaṃ. Ajjhāvasatīti sattāhamattaṃ abhibhavitvā āvasati. Kiṃ kāraṇā? Laddhappahārānaṃ pahārajagganatthañceva katakammānaṃ visesaṃ ñatvā ṭhānantaradānatthañca issariyasukhānubhavanatthañca.
೧೯೪. ಇದಾನಿ ಯಸ್ಮಾ ಸತ್ಥು ಯೋಧಾಜೀವೇಹಿ ಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಸಾಸನೇ ತಥಾರೂಪೇ ಪಞ್ಚ ಪುಗ್ಗಲೇ ದಸ್ಸೇತುಂ ಇದಂ ಓಪಮ್ಮಂ ಆಭತಂ, ತಸ್ಮಾ ತೇ ಪುಗ್ಗಲೇ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಏವಮೇವನ್ತಿಆದಿಮಾಹ।
194. Idāni yasmā satthu yodhājīvehi kiccaṃ natthi, imasmiṃ pana sāsane tathārūpe pañca puggale dassetuṃ idaṃ opammaṃ ābhataṃ, tasmā te puggale dassento evamevantiādimāha.
ತತ್ಥ ಸಂಸೀದತೀತಿ ಮಿಚ್ಛಾವಿತಕ್ಕಸ್ಮಿಂ ವಿಸೀದತಿ, ಅನುಪವಿಸತಿ। ನ ಸಕ್ಕೋತಿ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಸನ್ಧಾರೇತುನ್ತಿ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯವಾಸಂ ಅನುಪಚ್ಛಿಜ್ಜಮಾನಂ ಗೋಪೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ। ಸಿಕ್ಖಾದುಬ್ಬಲ್ಯಂ ಆವಿಕತ್ವಾತಿ ಸಿಕ್ಖಾಯ ದುಬ್ಬಲಭಾವಂ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ। ಕಿಮಸ್ಸ ರಜಗ್ಗಸ್ಮಿನ್ತಿ ಕಿಂ ತಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ರಜಗ್ಗಂ ನಾಮಾತಿ ವದತಿ। ಅಭಿರೂಪಾತಿ ಅಭಿರೂಪವತೀ। ದಸ್ಸನೀಯಾತಿ ದಸ್ಸನಯೋಗ್ಗಾ। ಪಾಸಾದಿಕಾತಿ ದಸ್ಸನೇನೇವ ಚಿತ್ತಪ್ಪಸಾದಾವಹಾ। ಪರಮಾಯಾತಿ ಉತ್ತಮಾಯ। ವಣ್ಣಪೋಕ್ಖರತಾಯಾತಿ ಸರೀರವಣ್ಣೇನ ಚೇವ ಅಙ್ಗಸಣ್ಠಾನೇನ ಚ।
Tattha saṃsīdatīti micchāvitakkasmiṃ visīdati, anupavisati. Na sakkoti brahmacariyaṃ sandhāretunti brahmacariyavāsaṃ anupacchijjamānaṃ gopetuṃ na sakkoti. Sikkhādubbalyaṃ āvikatvāti sikkhāya dubbalabhāvaṃ pakāsetvā. Kimassa rajaggasminti kiṃ tassa puggalassa rajaggaṃ nāmāti vadati. Abhirūpāti abhirūpavatī. Dassanīyāti dassanayoggā. Pāsādikāti dassaneneva cittappasādāvahā. Paramāyāti uttamāya. Vaṇṇapokkharatāyāti sarīravaṇṇena ceva aṅgasaṇṭhānena ca.
೧೯೬. ಊಹಸತೀತಿ ಅವಹಸತಿ। ಉಲ್ಲಪತೀತಿ ಕಥೇತಿ। ಉಜ್ಜಗ್ಘತೀತಿ ಪಾಣಿಂ ಪಹರಿತ್ವಾ ಮಹಾಹಸಿತಂ ಹಸತಿ। ಉಪ್ಪಣ್ಡೇತೀತಿ ಉಪ್ಪಣ್ಡನಕಥಂ ಕಥೇತಿ।
196. Ūhasatīti avahasati. Ullapatīti katheti. Ujjagghatīti pāṇiṃ paharitvā mahāhasitaṃ hasati. Uppaṇḍetīti uppaṇḍanakathaṃ katheti.
೧೯೭. ಅಭಿನಿಸೀದತೀತಿ ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ ಸನ್ತಿಕೇ ವಾ ಏಕಾಸನೇ ವಾ ನಿಸೀದತಿ। ದುತಿಯಪದೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಅಜ್ಝೋತ್ಥರತೀತಿ ಅವತ್ಥರತಿ।
197. Abhinisīdatīti abhibhavitvā santike vā ekāsane vā nisīdati. Dutiyapadepi eseva nayo. Ajjhottharatīti avattharati.
೧೯೮. ವಿನಿವೇಠೇತ್ವಾ ವಿನಿಮೋಚೇತ್ವಾತಿ ಗಹಿತಟ್ಠಾನತೋ ತಸ್ಸ ಹತ್ಥಂ ವಿನಿವೇಠೇತ್ವಾ ಚೇವ, ಮೋಚೇತ್ವಾ ಚ। ಸೇಸಮೇತ್ಥ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವ।
198. Viniveṭhetvā vinimocetvāti gahitaṭṭhānato tassa hatthaṃ viniveṭhetvā ceva, mocetvā ca. Sesamettha uttānatthameva.
೧೯೯. ಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕೇಸು – ಮನ್ದತ್ತಾ ಮೋಮೂಹತ್ತಾತಿ ನೇವ ಸಮಾದಾನಂ ಜಾನಾತಿ, ನ ಆನಿಸಂಸಂ; ಅತ್ತನೋ ಪನ ಮನ್ದತ್ತಾ ಮೋಮೂಹತ್ತಾ ಅಞ್ಞಾಣೇನೇವ ಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕೋ ಹೋತಿ। ಪಾಪಿಚ್ಛೋ ಇಚ್ಛಾಪಕತೋತಿ ಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕಸ್ಸ ಮೇ ಸತೋ ‘‘ಅಯಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕೋ’’ತಿ ಚತುಪಚ್ಚಯಸಕ್ಕಾರಂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತಿ। ಲಜ್ಜೀ, ಅಪ್ಪಿಚ್ಛೋತಿಆದೀಹಿ ಚ ಗುಣೇಹಿ ಸಮ್ಭಾವೇಸ್ಸನ್ತೀತಿ। ಏವಂ ಪಾಪಿಕಾಯ ಇಚ್ಛಾಯ ಠತ್ವಾ ತಾಯ ಪಾಪಿಚ್ಛಾಯ ಅಭಿಭೂತೋ ಹುತ್ವಾ ಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕೋ ಹೋತಿ। ಉಮ್ಮಾದವಸೇನ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತೋ ಪನ ಉಮ್ಮಾದಾ ಚಿತ್ತವಿಕ್ಖೇಪಾ ಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕೋ ನಾಮ ಹೋತಿ। ವಣ್ಣಿತನ್ತಿ ಇದಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕಙ್ಗಂ ನಾಮ ಬುದ್ಧೇಹಿ ಚ ಬುದ್ಧಸಾವಕೇಹಿ ಚ ವಣ್ಣಿತಂ ಪಸತ್ಥನ್ತಿ ಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕೋ ಹೋತಿ। ಅಪ್ಪಿಚ್ಛತಂಯೇವ ನಿಸ್ಸಾಯಾತಿಆದೀಸು – ‘‘ಇತಿ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮಿ, ಇದಂ ಮೇ ಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕಙ್ಗಂ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛತಾಯ ಸಂವತ್ತಿಸ್ಸತಿ; ‘ಇತಿ ಸನ್ತುಟ್ಠೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮಿ ಇದಂ ಮೇ ಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕಙ್ಗಂ ಸನ್ತುಟ್ಠಿಯಾ ಸಂವತ್ತಿಸ್ಸತಿ’; ‘ಇತಿ ಕಿಲೇಸೇ ಸಂಲಿಖಿಸ್ಸಾಮಿ’, ಇದಂ ಮೇ ಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕಙ್ಗಂ ಕಿಲೇಸಸಲ್ಲೇಖನತ್ಥಾಯ ಸಂವತ್ತಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕೋ ಹೋತಿ। ಇದಮತ್ಥಿತನ್ತಿ ಇಮಾಯ ಕಲ್ಯಾಣಾಯ ಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ಅತ್ಥಿಕಭಾವಂ, ಇಮಿನಾ ವಾ ಪಿಣ್ಡಪಾತಮತ್ತೇನ ಅತ್ಥಿಕಭಾವಂ। ಯಂ ಯಂ ಲದ್ಧಂ ತೇನ ತೇನೇವ ಯಾಪನಭಾವಂ ನಿಸ್ಸಾಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಗ್ಗೋತಿ ಜೇಟ್ಠಕೋ। ಸೇಸಾನಿ ತಸ್ಸೇವ ವೇವಚನಾನಿ।
199. Piṇḍapātikesu – mandattā momūhattāti neva samādānaṃ jānāti, na ānisaṃsaṃ; attano pana mandattā momūhattā aññāṇeneva piṇḍapātiko hoti. Pāpiccho icchāpakatoti piṇḍapātikassa me sato ‘‘ayaṃ piṇḍapātiko’’ti catupaccayasakkāraṃ karissanti. Lajjī, appicchotiādīhi ca guṇehi sambhāvessantīti. Evaṃ pāpikāya icchāya ṭhatvā tāya pāpicchāya abhibhūto hutvā piṇḍapātiko hoti. Ummādavasena piṇḍāya caranto pana ummādā cittavikkhepā piṇḍapātiko nāma hoti. Vaṇṇitanti idaṃ piṇḍapātikaṅgaṃ nāma buddhehi ca buddhasāvakehi ca vaṇṇitaṃ pasatthanti piṇḍapātiko hoti. Appicchataṃyeva nissāyātiādīsu – ‘‘iti appiccho bhavissāmi, idaṃ me piṇḍapātikaṅgaṃ appicchatāya saṃvattissati; ‘iti santuṭṭho bhavissāmi idaṃ me piṇḍapātikaṅgaṃ santuṭṭhiyā saṃvattissati’; ‘iti kilese saṃlikhissāmi’, idaṃ me piṇḍapātikaṅgaṃ kilesasallekhanatthāya saṃvattissatī’’ti piṇḍapātiko hoti. Idamatthitanti imāya kalyāṇāya paṭipattiyā atthikabhāvaṃ, iminā vā piṇḍapātamattena atthikabhāvaṃ. Yaṃ yaṃ laddhaṃ tena teneva yāpanabhāvaṃ nissāyāti attho. Aggoti jeṭṭhako. Sesāni tasseva vevacanāni.
ಗವಾ ಖೀರನ್ತಿ ಗಾವಿತೋ ಖೀರಂ ನಾಮ ಹೋತಿ, ನ ವಿನಾ ಗಾವಿಯಾ। ಖೀರಮ್ಹಾ ದಧೀತಿಆದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಏವಮೇವನ್ತಿ ಯಥಾ ಏತೇಸು ಪಞ್ಚಸು ಗೋರಸೇಸು ಸಪ್ಪಿಮಣ್ಡೋ ಅಗ್ಗೋ; ಏವಮೇವಂ ಇಮೇಸು ಪಞ್ಚಸು ಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕೇಸು ಯ್ವಾಯಂ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛತಾದೀನಿ ನಿಸ್ಸಾಯ ಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕೋ ಹೋತಿ। ಅಯಂ ಅಗ್ಗೋ ಚ ಸೇಟ್ಠೋ ಚ ಪಾಮೋಕ್ಖೋ ಚ ಉತ್ತಮೋ ಚ ಪವರೋ ಚ। ಇಮೇಸು ಪನ ಪಞ್ಚಸು ಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕೇಸು ದ್ವೇವ ಜನಾ ಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕಾ , ತಯೋ ನ ಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕಾ। ನಾಮಮತ್ತೇನ ಪನ ಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಖಲುಪಚ್ಛಾಭತ್ತಿಕಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋತಿ।
Gavā khīranti gāvito khīraṃ nāma hoti, na vinā gāviyā. Khīramhā dadhītiādīsupi eseva nayo. Evamevanti yathā etesu pañcasu gorasesu sappimaṇḍo aggo; evamevaṃ imesu pañcasu piṇḍapātikesu yvāyaṃ appicchatādīni nissāya piṇḍapātiko hoti. Ayaṃ aggo ca seṭṭho ca pāmokkho ca uttamo ca pavaro ca. Imesu pana pañcasu piṇḍapātikesu dveva janā piṇḍapātikā , tayo na piṇḍapātikā. Nāmamattena pana piṇḍapātikāti veditabbā. Khalupacchābhattikādīsupi eseva nayoti.
ಪಞ್ಚಕನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ।
Pañcakaniddesavaṇṇanā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ • Abhidhammapiṭaka / ಪುಗ್ಗಲಪಞ್ಞತ್ತಿಪಾಳಿ • Puggalapaññattipāḷi / ೫. ಪಞ್ಚಕಪುಗ್ಗಲಪಞ್ಞತ್ತಿ • 5. Pañcakapuggalapaññatti
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ಪಞ್ಚಪಕರಣ-ಮೂಲಟೀಕಾ • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ೫. ಪಞ್ಚಕನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ • 5. Pañcakaniddesavaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ಪಞ್ಚಪಕರಣ-ಅನುಟೀಕಾ • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ೫. ಪಞ್ಚಕನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ • 5. Pañcakaniddesavaṇṇanā
