| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / පඤ්‌චපකරණ-අට්‌ඨකථා • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
5. පඤ්‌චකනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා
5. Pañcakaniddesavaṇṇanā
191. පඤ්‌චකෙ – තත්‍රාති තෙසු ‘‘ආරභති ච විප්‌පටිසාරී ච හොතී’’තිආදිනා නයෙන හෙට්‌ඨා උද්‌දිට්‌ඨපුග්‌ගලෙසු. ය්‌වායන්‌ති යො අයං. ආරභතීති එත්‌ථ ආරම්‌භසද්‌දො කම්‌මකිරියාහිංසනවීරියවිකොපනාපත්‌තිවීතික්‌කමෙසු වත්‌තති. තථා හෙස ‘‘යංකිඤ්‌චි දුක්‌ඛං සම්‌භොති, සබ්‌බං ආරම්‌භපච්‌චයා’’ති (සු. නි. 748) කම්‌මෙ ආගතො. ‘‘මහායඤ්‌ඤා මහාරම්‌භා, න තෙ හොන්‌ති මහප්‌ඵලා’’ති (අ. නි. 4.39) කිරියායං. ‘‘සමණං ගොතමං උද්‌දිස්‌ස පාණං ආරභන්‌තී’’ති (ම. නි. 2.51-52) හිංසනෙ. ‘‘ආරභථ, නික්‌ඛමථ, යුඤ්‌ජථ බුද්‌ධසාසනෙ’’ති (සං. නි. 1.185) වීරියෙ. ‘‘බීජගාමභූතගාමසමාරම්‌භා පටිවිරතො හොතී’’ති (දී. නි. 1.10, 194; ම. නි. 1.293) විකොපනෙ. ‘‘ආරභති ච විප්‌පටිසාරී ච හොතී’’ති (අ. නි. 5.142) අයං පන ආපත්‌තිවීතික්‌කමෙ ආගතො. තස්‌මා ආපත්‌තිවීතික්‌කමවසෙන ආරභති චෙව තප්‌පච්‌චයා විප්‌පටිසාරී ච හොතීති අයමෙත්‌ථ අත්‌ථො.
191. Pañcake – tatrāti tesu ‘‘ārabhati ca vippaṭisārī ca hotī’’tiādinā nayena heṭṭhā uddiṭṭhapuggalesu. Yvāyanti yo ayaṃ. Ārabhatīti ettha ārambhasaddo kammakiriyāhiṃsanavīriyavikopanāpattivītikkamesu vattati. Tathā hesa ‘‘yaṃkiñci dukkhaṃ sambhoti, sabbaṃ ārambhapaccayā’’ti (su. ni. 748) kamme āgato. ‘‘Mahāyaññā mahārambhā, na te honti mahapphalā’’ti (a. ni. 4.39) kiriyāyaṃ. ‘‘Samaṇaṃ gotamaṃ uddissa pāṇaṃ ārabhantī’’ti (ma. ni. 2.51-52) hiṃsane. ‘‘Ārabhatha, nikkhamatha, yuñjatha buddhasāsane’’ti (saṃ. ni. 1.185) vīriye. ‘‘Bījagāmabhūtagāmasamārambhā paṭivirato hotī’’ti (dī. ni. 1.10, 194; ma. ni. 1.293) vikopane. ‘‘Ārabhati ca vippaṭisārī ca hotī’’ti (a. ni. 5.142) ayaṃ pana āpattivītikkame āgato. Tasmā āpattivītikkamavasena ārabhati ceva tappaccayā vippaṭisārī ca hotīti ayamettha attho.
යථාභූතං නප්‌පජානාතීති අනධිගතත්‌තා යථාසභාවතො න ජානාති. යත්‌ථස්‌සාති යස්‌මිං අස්‌ස, යං ඨානං පත්‌වා එතස්‌ස පුග්‌ගලස්‌ස උප්‌පන්‌නා පාපකා අකුසලා ධම්‌මා අපරිසෙසා නිරුජ්‌ඣන්‌තීති අත්‌ථො. කිං පන පත්‌වා තෙ නිරුජ්‌ඣන්‌තීති? අරහත්‌තමග්‌ගං. ඵලප්‌පත්‌තස්‌ස පන නිරුද්‌ධා නාම හොන්‌ති. එවං සන්‌තෙපි ඉධ මග්‌ගකිච්‌චවසෙන ඵලමෙව වුත්‌තන්‌ති වෙදිතබ්‌බං. ආරම්‌භජාති ආපත්‌තිවීතික්‌කමසම්‌භවා. විප්‌පටිසාරජාති විප්‌පටිසාරතො ජාතා. පවඩ්‌ඪන්‌තීති පුනප්‌පුනං උප්‌පජ්‌ජනෙන වඩ්‌ඪන්‌ති. සාධූති ආයාචනසාධු. ඉදං වුත්‌තං හොති – යාව අපරද්‌ධඤ්‌ච වත ආයස්‌මතා, එවං සන්‌තෙපි මයං ආයස්‌මන්‌තං යාචාම – ‘‘දෙසෙතබ්‌බයුත්‌තකස්‌ස දෙසනාය, වුට්‌ඨාතබ්‌බයුත්‌තකස්‌ස වුට්‌ඨානෙන, ආවිකාතබ්‌බයුත්‌තකස්‌ස ආවිකිරියාය, ආරම්‌භජෙ ආසවෙ පහාය, සුද්‌ධන්‌තෙ ඨිතභාවපච්‌චවෙක්‌ඛණෙන විප්‌පටිසාරජෙ ආසවෙ පටිවිනොදෙත්‌වා නීහරිත්‌වා විපස්‌සනාචිත්‌තඤ්‌චෙව විපස්‌සනාපඤ්‌ඤඤ්‌ච භාවෙතූ’’ති. අමුනා පඤ්‌චමෙන පුග්‌ගලෙනාති එතෙන පඤ්‌චමෙන ඛීණාසවපුග්‌ගලෙන. සමසමො භවිස්‌සතීති ලොකුත්‌තරගුණෙහි සමභාවෙනෙව සමො භවිස්‌සතීති එවං ඛීණාසවෙන ඔවදිතබ්‌බොති අත්‌ථො.
Yathābhūtaṃ nappajānātīti anadhigatattā yathāsabhāvato na jānāti. Yatthassāti yasmiṃ assa, yaṃ ṭhānaṃ patvā etassa puggalassa uppannā pāpakā akusalā dhammā aparisesā nirujjhantīti attho. Kiṃ pana patvā te nirujjhantīti? Arahattamaggaṃ. Phalappattassa pana niruddhā nāma honti. Evaṃ santepi idha maggakiccavasena phalameva vuttanti veditabbaṃ. Ārambhajāti āpattivītikkamasambhavā. Vippaṭisārajāti vippaṭisārato jātā. Pavaḍḍhantīti punappunaṃ uppajjanena vaḍḍhanti. Sādhūti āyācanasādhu. Idaṃ vuttaṃ hoti – yāva aparaddhañca vata āyasmatā, evaṃ santepi mayaṃ āyasmantaṃ yācāma – ‘‘desetabbayuttakassa desanāya, vuṭṭhātabbayuttakassa vuṭṭhānena, āvikātabbayuttakassa āvikiriyāya, ārambhaje āsave pahāya, suddhante ṭhitabhāvapaccavekkhaṇena vippaṭisāraje āsave paṭivinodetvā nīharitvā vipassanācittañceva vipassanāpaññañca bhāvetū’’ti. Amunā pañcamena puggalenāti etena pañcamena khīṇāsavapuggalena. Samasamo bhavissatīti lokuttaraguṇehi samabhāveneva samo bhavissatīti evaṃ khīṇāsavena ovaditabboti attho.
ආරභති න විප්‌පටිසාරී හොතීති ආපත්‌තිං ආපජ්‌ජති. තං පන දෙසෙතුං සභාගපුග්‌ගලං පරියෙසති. තස්‌මා න විප්‌පටිසාරී හොති. අඞ්‌ගුත්‌තරට්‌ඨකථායං පන ‘‘වුට්‌ඨිතත්‌තා න විප්‌පටිසාරී හොතී’’ති වුත්‌තං. න ආරභති විප්‌පටිසාරී හොතීති ආපත්‌තිං නාපජ්‌ජති, විනයපඤ්‌ඤත්‌තියං පන අකොවිදත්‌තා අනාපත්‌තියං ආපත්‌තිසඤ්‌ඤී හුත්‌වා විප්‌පටිසාරී හොති. අඞ්‌ගුත්‌තරට්‌ඨකථායං පන ‘‘සකිං ආපත්‌තිං ආපජ්‌ජිත්‌වා තතො වුට්‌ඨාය පච්‌ඡා කිඤ්‌චාපි නාපජ්‌ජති, විප්‌පටිසාරං පන විනොදෙතුං න සක්‌කොතී’’ති වුත්‌තං. න ආරභති න විප්‌පටිසාරී හොතීති නෙව ආපත්‌තිං ආපජ්‌ජති, න විප්‌පටිසාරී හොති. කතමො පනෙස පුග්‌ගලොති? ඔස්‌සට්‌ඨවීරියපුග්‌ගලො. සො හි ‘‘කිං මෙ ඉමස්‌මිං බුද්‌ධකාලෙ පරිනිබ්‌බානෙන, අනාගතෙ මෙත්‌තෙය්‍යසම්‌මාසම්‌බුද්‌ධකාලෙ පරිනිබ්‌බායිස්‌සාමී’’ති විසුද්‌ධසීලොපි පටිපත්‌තිං න පූරෙති. සොපි ‘‘කිමත්‌ථං ආයස්‌මා පමත්‌තො විහරති පුථුජ්‌ජනස්‌ස නාම ගති අනිබද්‌ධා. ආයස්‌මා හි මෙත්‌තෙය්‍යසම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස සම්‌මුඛභාවං ලභෙය්‍යපි න ලභෙය්‍යාපීති අරහත්‌තත්‌ථාය විපස්‌සනං භාවෙහී’’ති ඔවදිතබ්‌බොව. සෙසං සබ්‌බත්‌ථ වුත්‌තනයෙනෙව වෙදිතබ්‌බං.
Ārabhati na vippaṭisārī hotīti āpattiṃ āpajjati. Taṃ pana desetuṃ sabhāgapuggalaṃ pariyesati. Tasmā na vippaṭisārī hoti. Aṅguttaraṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘vuṭṭhitattā na vippaṭisārī hotī’’ti vuttaṃ. Na ārabhati vippaṭisārī hotīti āpattiṃ nāpajjati, vinayapaññattiyaṃ pana akovidattā anāpattiyaṃ āpattisaññī hutvā vippaṭisārī hoti. Aṅguttaraṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘sakiṃ āpattiṃ āpajjitvā tato vuṭṭhāya pacchā kiñcāpi nāpajjati, vippaṭisāraṃ pana vinodetuṃ na sakkotī’’ti vuttaṃ. Na ārabhati na vippaṭisārī hotīti neva āpattiṃ āpajjati, na vippaṭisārī hoti. Katamo panesa puggaloti? Ossaṭṭhavīriyapuggalo. So hi ‘‘kiṃ me imasmiṃ buddhakāle parinibbānena, anāgate metteyyasammāsambuddhakāle parinibbāyissāmī’’ti visuddhasīlopi paṭipattiṃ na pūreti. Sopi ‘‘kimatthaṃ āyasmā pamatto viharati puthujjanassa nāma gati anibaddhā. Āyasmā hi metteyyasammāsambuddhassa sammukhabhāvaṃ labheyyapi na labheyyāpīti arahattatthāya vipassanaṃ bhāvehī’’ti ovaditabbova. Sesaṃ sabbattha vuttanayeneva veditabbaṃ.
192. දත්‌වා අවජානාතීතිආදීසු – එකො භික්‌ඛු මහාපුඤ්‌ඤො චතුපච්‌චයලාභී හොති. සො චීවරාදීනි ලභිත්‌වා අඤ්‌ඤං අප්‌පපුඤ්‌ඤං ආපුච්‌ඡති. සොපි තස්‌මිං පුනප්‌පුනං ආපුච්‌ඡන්‌තෙපි ගණ්‌හාතියෙව. අථස්‌ස ඉතරො ථොකං කුපිතො හුත්‌වා මඞ්‌කුභාවං උප්‌පාදෙතුකාමො වදති – ‘‘අයං අත්‌තනො ධම්‌මතාය චීවරාදීනි න ලභති, අම්‌හෙ නිස්‌සාය ලභතී’’ති. එවං පුග්‌ගලො දත්‌වා අවජානාති නාම. එකො පන එකෙන සද්‌ධිං ද්‌වෙ තීණි වස්‌සානි වසන්‌තො පුබ්‌බෙ තං පුග්‌ගලං ගරුං කත්‌වා පච්‌ඡා ගච්‌ඡන්‌තෙ ගච්‌ඡන්‌තෙ කාලෙ චිත්‌තීකාරං න කරොති, ආසනාපි න වුට්‌ඨාති, උපට්‌ඨානම්‌පි න ගච්‌ඡති. එවං පුග්‌ගලො සංවාසෙන අවජානාති නාම.
192. Datvā avajānātītiādīsu – eko bhikkhu mahāpuñño catupaccayalābhī hoti. So cīvarādīni labhitvā aññaṃ appapuññaṃ āpucchati. Sopi tasmiṃ punappunaṃ āpucchantepi gaṇhātiyeva. Athassa itaro thokaṃ kupito hutvā maṅkubhāvaṃ uppādetukāmo vadati – ‘‘ayaṃ attano dhammatāya cīvarādīni na labhati, amhe nissāya labhatī’’ti. Evaṃ puggalo datvā avajānāti nāma. Eko pana ekena saddhiṃ dve tīṇi vassāni vasanto pubbe taṃ puggalaṃ garuṃ katvā pacchā gacchante gacchante kāle cittīkāraṃ na karoti, āsanāpi na vuṭṭhāti, upaṭṭhānampi na gacchati. Evaṃ puggalo saṃvāsena avajānāti nāma.
ආධෙය්‍යමුඛොති ආදිතො ධෙය්‍යමුඛො. පඨමවචනස්‌මිංයෙව ඨපිතමුඛොති අත්‌ථො. අධිමුච්‌චිතා හොතීති සද්‌ධාතා හොති. තත්‍රායං නයො – එකො පුග්‌ගලො සාරුප්‌පංයෙව භික්‌ඛුං ‘අසාරුප්‌පො එසො’ති කථෙති, තං සුත්‌වා එස නිට්‌ඨං ගච්‌ඡති. පුන අඤ්‌ඤෙන සභාගෙන භික්‌ඛුනා ‘සාරුප්‌පො අය’න්‌ති වුත්‌තෙපි තස්‌ස වචනං න ගණ්‌හාති ‘‘අසුකෙන නාම ‘අසාරුප්‌පො අය’න්‌ති අම්‌හාකං කථිත’’න්‌ති පුරිමභික්‌ඛුනොව කථං ගණ්‌හාති. අපරොපිස්‌ස දුස්‌සීලං ‘සීලවා’ති කථෙති. තස්‌ස වචනං සද්‌දහිත්‌වා පුන අඤ්‌ඤෙන ‘‘අසාරුප්‌පො එස භික්‌ඛු, නායං තුම්‌හාකං සන්‌තිකං උපසඞ්‌කමිතුං යුත්‌තො’’ති වුත්‌තොපි තස්‌ස වචනං අග්‌ගහෙත්‌වා පුරිමස්‌සෙව කථං ගණ්‌හාති. අපරො වණ්‌ණම්‌පි කථිතං ගණ්‌හාති, අවණ්‌ණම්‌පි කථිතං ගණ්‌හාතියෙව. අයම්‌පි ආධෙය්‍යමුඛොයෙව නාම. ආධාතබ්‌බමුඛො යං යං සුණාති, තත්‌ථ තත්‌ථ ඨපිතමුඛොති අත්‌ථො.
Ādheyyamukhoti ādito dheyyamukho. Paṭhamavacanasmiṃyeva ṭhapitamukhoti attho. Adhimuccitā hotīti saddhātā hoti. Tatrāyaṃ nayo – eko puggalo sāruppaṃyeva bhikkhuṃ ‘asāruppo eso’ti katheti, taṃ sutvā esa niṭṭhaṃ gacchati. Puna aññena sabhāgena bhikkhunā ‘sāruppo aya’nti vuttepi tassa vacanaṃ na gaṇhāti ‘‘asukena nāma ‘asāruppo aya’nti amhākaṃ kathita’’nti purimabhikkhunova kathaṃ gaṇhāti. Aparopissa dussīlaṃ ‘sīlavā’ti katheti. Tassa vacanaṃ saddahitvā puna aññena ‘‘asāruppo esa bhikkhu, nāyaṃ tumhākaṃ santikaṃ upasaṅkamituṃ yutto’’ti vuttopi tassa vacanaṃ aggahetvā purimasseva kathaṃ gaṇhāti. Aparo vaṇṇampi kathitaṃ gaṇhāti, avaṇṇampi kathitaṃ gaṇhātiyeva. Ayampi ādheyyamukhoyeva nāma. Ādhātabbamukho yaṃ yaṃ suṇāti, tattha tattha ṭhapitamukhoti attho.
ලොලොති සද්‌ධාදීනං ඉත්‌තරකාලට්‌ඨිතිකත්‌තා අස්‌සද්‌ධියාදීහි ලුලිතභාවෙන ලොලො. ඉත්‌තරසද්‌ධොති පරිත්‌තසද්‌ධො, අපරිපුණ්‌ණසද්‌ධො. සෙසෙසුපි එසෙව නයො. එත්‌ථ පන පුනප්‌පුනං භජනවසෙන සද්‌ධාව භත්‌ති. පෙමං සද්‌ධාපෙමං ගෙහසිතපෙමම්‌පි වට්‌ටති. පසාදො සද්‌ධාපසාදොව. එවං පුග්‌ගලො ලොලො හොතීති එවං ඉත්‌තරසද්‌ධාදිතාය පුග්‌ගලො ලොලො නාම හොති. හලිද්‌දිරාගො විය , ථුසරාසිම්‌හි කොට්‌ටිතඛාණුකො විය, අස්‌සපිට්‌ඨියං ඨපිතකුම්‌භණ්‌ඩං විය ච අනිබද්‌ධට්‌ඨානො මුහුත්‌තෙන පසීදති, මුහුත්‌තෙන කුප්‌පති.
Loloti saddhādīnaṃ ittarakālaṭṭhitikattā assaddhiyādīhi lulitabhāvena lolo. Ittarasaddhoti parittasaddho, aparipuṇṇasaddho. Sesesupi eseva nayo. Ettha pana punappunaṃ bhajanavasena saddhāva bhatti. Pemaṃ saddhāpemaṃ gehasitapemampi vaṭṭati. Pasādo saddhāpasādova. Evaṃ puggalo lolo hotīti evaṃ ittarasaddhāditāya puggalo lolo nāma hoti. Haliddirāgo viya , thusarāsimhi koṭṭitakhāṇuko viya, assapiṭṭhiyaṃ ṭhapitakumbhaṇḍaṃ viya ca anibaddhaṭṭhāno muhuttena pasīdati, muhuttena kuppati.
මන්‌දො මොමූහොති අඤ්‌ඤාණභාවෙන මන්‌දො අවිසදතාය මොමූහො. මහාමූළ්‌හොති අත්‌ථො.
Mando momūhoti aññāṇabhāvena mando avisadatāya momūho. Mahāmūḷhoti attho.
193. යොධාජීවූපමෙසු – යොධාජීවාති යුද්‌ධූපජීවිනො. රජග්‌ගන්‌ති හත්‌ථිඅස්‌සාදීනං පාදප්‌පහාරභින්‌නාය භූමියා උග්‌ගතං රජක්‌ඛන්‌ධං. න සන්‌ථම්‌භතීති සන්‌ථම්‌භිත්‌වා ඨාතුං න සක්‌කොති. සහති රජග්‌ගන්‌ති රජක්‌ඛන්‌ධං දිස්‌වාපි අධිවාසෙති. ධජග්‌ගන්‌ති හත්‌ථිඅස්‌සාදිපිට්‌ඨෙසු වා රථෙසු වා උස්‌සාපිතානං ධජානං අග්‌ගං. උස්‌සාරණන්‌ති හත්‌ථිඅස්‌සරථාදීනඤ්‌චෙව බලකායස්‌ස ච උච්‌චාසද්‌දමහාසද්‌දං. සම්‌පහාරෙති සමාගතෙ අප්‌පමත්‌තකෙපි පහාරෙ. හඤ්‌ඤතීති විහඤ්‌ඤති, විඝාතං ආපජ්‌ජති. බ්‍යාපජ්‌ජතීති විපත්‌තිං ආපජ්‌ජති, පකතිභාවං ජහති. සහති සම්‌පහාරන්‌ති ද්‌වෙ තයො පහාරෙ පත්‌වාපි සහති, අධිවාසෙති . තමෙව සඞ්‌ගාමසීසන්‌ති තමෙව ජයඛන්‌ධාවාරට්‌ඨානං. අජ්‌ඣාවසතීති සත්‌තාහමත්‌තං අභිභවිත්‌වා ආවසති. කිං කාරණා? ලද්‌ධප්‌පහාරානං පහාරජග්‌ගනත්‌ථඤ්‌චෙව කතකම්‌මානං විසෙසං ඤත්‌වා ඨානන්‌තරදානත්‌ථඤ්‌ච ඉස්‌සරියසුඛානුභවනත්‌ථඤ්‌ච.
193. Yodhājīvūpamesu – yodhājīvāti yuddhūpajīvino. Rajagganti hatthiassādīnaṃ pādappahārabhinnāya bhūmiyā uggataṃ rajakkhandhaṃ. Na santhambhatīti santhambhitvā ṭhātuṃ na sakkoti. Sahati rajagganti rajakkhandhaṃ disvāpi adhivāseti. Dhajagganti hatthiassādipiṭṭhesu vā rathesu vā ussāpitānaṃ dhajānaṃ aggaṃ. Ussāraṇanti hatthiassarathādīnañceva balakāyassa ca uccāsaddamahāsaddaṃ. Sampahāreti samāgate appamattakepi pahāre. Haññatīti vihaññati, vighātaṃ āpajjati. Byāpajjatīti vipattiṃ āpajjati, pakatibhāvaṃ jahati. Sahati sampahāranti dve tayo pahāre patvāpi sahati, adhivāseti . Tameva saṅgāmasīsanti tameva jayakhandhāvāraṭṭhānaṃ. Ajjhāvasatīti sattāhamattaṃ abhibhavitvā āvasati. Kiṃ kāraṇā? Laddhappahārānaṃ pahārajagganatthañceva katakammānaṃ visesaṃ ñatvā ṭhānantaradānatthañca issariyasukhānubhavanatthañca.
194. ඉදානි යස්‌මා සත්‌ථු යොධාජීවෙහි කිච්‌චං නත්‌ථි, ඉමස්‌මිං පන සාසනෙ තථාරූපෙ පඤ්‌ච පුග්‌ගලෙ දස්‌සෙතුං ඉදං ඔපම්‌මං ආභතං, තස්‌මා තෙ පුග්‌ගලෙ දස්‌සෙන්‌තො එවමෙවන්‌තිආදිමාහ.
194. Idāni yasmā satthu yodhājīvehi kiccaṃ natthi, imasmiṃ pana sāsane tathārūpe pañca puggale dassetuṃ idaṃ opammaṃ ābhataṃ, tasmā te puggale dassento evamevantiādimāha.
තත්‌ථ සංසීදතීති මිච්‌ඡාවිතක්‌කස්‌මිං විසීදති, අනුපවිසති. න සක්‌කොති බ්‍රහ්‌මචරියං සන්‌ධාරෙතුන්‌ති බ්‍රහ්‌මචරියවාසං අනුපච්‌ඡිජ්‌ජමානං ගොපෙතුං න සක්‌කොති. සික්‌ඛාදුබ්‌බල්‍යං ආවිකත්‌වාති සික්‌ඛාය දුබ්‌බලභාවං පකාසෙත්‌වා. කිමස්‌ස රජග්‌ගස්‌මින්‌ති කිං තස්‌ස පුග්‌ගලස්‌ස රජග්‌ගං නාමාති වදති. අභිරූපාති අභිරූපවතී. දස්‌සනීයාති දස්‌සනයොග්‌ගා. පාසාදිකාති දස්‌සනෙනෙව චිත්‌තප්‌පසාදාවහා. පරමායාති උත්‌තමාය. වණ්‌ණපොක්‌ඛරතායාති සරීරවණ්‌ණෙන චෙව අඞ්‌ගසණ්‌ඨානෙන ච.
Tattha saṃsīdatīti micchāvitakkasmiṃ visīdati, anupavisati. Na sakkoti brahmacariyaṃ sandhāretunti brahmacariyavāsaṃ anupacchijjamānaṃ gopetuṃ na sakkoti. Sikkhādubbalyaṃ āvikatvāti sikkhāya dubbalabhāvaṃ pakāsetvā. Kimassa rajaggasminti kiṃ tassa puggalassa rajaggaṃ nāmāti vadati. Abhirūpāti abhirūpavatī. Dassanīyāti dassanayoggā. Pāsādikāti dassaneneva cittappasādāvahā. Paramāyāti uttamāya. Vaṇṇapokkharatāyāti sarīravaṇṇena ceva aṅgasaṇṭhānena ca.
196. ඌහසතීති අවහසති. උල්‌ලපතීති කථෙති. උජ්‌ජග්‌ඝතීති පාණිං පහරිත්‌වා මහාහසිතං හසති. උප්‌පණ්‌ඩෙතීති උප්‌පණ්‌ඩනකථං කථෙති.
196. Ūhasatīti avahasati. Ullapatīti katheti. Ujjagghatīti pāṇiṃ paharitvā mahāhasitaṃ hasati. Uppaṇḍetīti uppaṇḍanakathaṃ katheti.
197. අභිනිසීදතීති අභිභවිත්‌වා සන්‌තිකෙ වා එකාසනෙ වා නිසීදති. දුතියපදෙපි එසෙව නයො. අජ්‌ඣොත්‌ථරතීති අවත්‌ථරති.
197. Abhinisīdatīti abhibhavitvā santike vā ekāsane vā nisīdati. Dutiyapadepi eseva nayo. Ajjhottharatīti avattharati.
198. විනිවෙඨෙත්‌වා විනිමොචෙත්‌වාති ගහිතට්‌ඨානතො තස්‌ස හත්‌ථං විනිවෙඨෙත්‌වා චෙව, මොචෙත්‌වා ච. සෙසමෙත්‌ථ උත්‌තානත්‌ථමෙව.
198. Viniveṭhetvā vinimocetvāti gahitaṭṭhānato tassa hatthaṃ viniveṭhetvā ceva, mocetvā ca. Sesamettha uttānatthameva.
199. පිණ්‌ඩපාතිකෙසු – මන්‌දත්‌තා මොමූහත්‌තාති නෙව සමාදානං ජානාති, න ආනිසංසං; අත්‌තනො පන මන්‌දත්‌තා මොමූහත්‌තා අඤ්‌ඤාණෙනෙව පිණ්‌ඩපාතිකො හොති. පාපිච්‌ඡො ඉච්‌ඡාපකතොති පිණ්‌ඩපාතිකස්‌ස මෙ සතො ‘‘අයං පිණ්‌ඩපාතිකො’’ති චතුපච්‌චයසක්‌කාරං කරිස්‌සන්‌ති. ලජ්‌ජී, අප්‌පිච්‌ඡොතිආදීහි ච ගුණෙහි සම්‌භාවෙස්‌සන්‌තීති. එවං පාපිකාය ඉච්‌ඡාය ඨත්‌වා තාය පාපිච්‌ඡාය අභිභූතො හුත්‌වා පිණ්‌ඩපාතිකො හොති. උම්‌මාදවසෙන පිණ්‌ඩාය චරන්‌තො පන උම්‌මාදා චිත්‌තවික්‌ඛෙපා පිණ්‌ඩපාතිකො නාම හොති. වණ්‌ණිතන්‌ති ඉදං පිණ්‌ඩපාතිකඞ්‌ගං නාම බුද්‌ධෙහි ච බුද්‌ධසාවකෙහි ච වණ්‌ණිතං පසත්‌ථන්‌ති පිණ්‌ඩපාතිකො හොති. අප්‌පිච්‌ඡතංයෙව නිස්‌සායාතිආදීසු – ‘‘ඉති අප්‌පිච්‌ඡො භවිස්‌සාමි, ඉදං මෙ පිණ්‌ඩපාතිකඞ්‌ගං අප්‌පිච්‌ඡතාය සංවත්‌තිස්‌සති; ‘ඉති සන්‌තුට්‌ඨො භවිස්‌සාමි ඉදං මෙ පිණ්‌ඩපාතිකඞ්‌ගං සන්‌තුට්‌ඨියා සංවත්‌තිස්‌සති’; ‘ඉති කිලෙසෙ සංලිඛිස්‌සාමි’, ඉදං මෙ පිණ්‌ඩපාතිකඞ්‌ගං කිලෙසසල්‌ලෙඛනත්‌ථාය සංවත්‌තිස්‌සතී’’ති පිණ්‌ඩපාතිකො හොති. ඉදමත්‌ථිතන්‌ති ඉමාය කල්‍යාණාය පටිපත්‌තියා අත්‌ථිකභාවං, ඉමිනා වා පිණ්‌ඩපාතමත්‌තෙන අත්‌ථිකභාවං. යං යං ලද්‌ධං තෙන තෙනෙව යාපනභාවං නිස්‌සායාති අත්‌ථො. අග්‌ගොති ජෙට්‌ඨකො. සෙසානි තස්‌සෙව වෙවචනානි.
199. Piṇḍapātikesu – mandattā momūhattāti neva samādānaṃ jānāti, na ānisaṃsaṃ; attano pana mandattā momūhattā aññāṇeneva piṇḍapātiko hoti. Pāpiccho icchāpakatoti piṇḍapātikassa me sato ‘‘ayaṃ piṇḍapātiko’’ti catupaccayasakkāraṃ karissanti. Lajjī, appicchotiādīhi ca guṇehi sambhāvessantīti. Evaṃ pāpikāya icchāya ṭhatvā tāya pāpicchāya abhibhūto hutvā piṇḍapātiko hoti. Ummādavasena piṇḍāya caranto pana ummādā cittavikkhepā piṇḍapātiko nāma hoti. Vaṇṇitanti idaṃ piṇḍapātikaṅgaṃ nāma buddhehi ca buddhasāvakehi ca vaṇṇitaṃ pasatthanti piṇḍapātiko hoti. Appicchataṃyeva nissāyātiādīsu – ‘‘iti appiccho bhavissāmi, idaṃ me piṇḍapātikaṅgaṃ appicchatāya saṃvattissati; ‘iti santuṭṭho bhavissāmi idaṃ me piṇḍapātikaṅgaṃ santuṭṭhiyā saṃvattissati’; ‘iti kilese saṃlikhissāmi’, idaṃ me piṇḍapātikaṅgaṃ kilesasallekhanatthāya saṃvattissatī’’ti piṇḍapātiko hoti. Idamatthitanti imāya kalyāṇāya paṭipattiyā atthikabhāvaṃ, iminā vā piṇḍapātamattena atthikabhāvaṃ. Yaṃ yaṃ laddhaṃ tena teneva yāpanabhāvaṃ nissāyāti attho. Aggoti jeṭṭhako. Sesāni tasseva vevacanāni.
ගවා ඛීරන්‌ති ගාවිතො ඛීරං නාම හොති, න විනා ගාවියා. ඛීරම්‌හා දධීතිආදීසුපි එසෙව නයො. එවමෙවන්‌ති යථා එතෙසු පඤ්‌චසු ගොරසෙසු සප්‌පිමණ්‌ඩො අග්‌ගො; එවමෙවං ඉමෙසු පඤ්‌චසු පිණ්‌ඩපාතිකෙසු ය්‌වායං අප්‌පිච්‌ඡතාදීනි නිස්‌සාය පිණ්‌ඩපාතිකො හොති. අයං අග්‌ගො ච සෙට්‌ඨො ච පාමොක්‌ඛො ච උත්‌තමො ච පවරො ච. ඉමෙසු පන පඤ්‌චසු පිණ්‌ඩපාතිකෙසු ද්‌වෙව ජනා පිණ්‌ඩපාතිකා , තයො න පිණ්‌ඩපාතිකා. නාමමත්‌තෙන පන පිණ්‌ඩපාතිකාති වෙදිතබ්‌බා. ඛලුපච්‌ඡාභත්‌තිකාදීසුපි එසෙව නයොති.
Gavā khīranti gāvito khīraṃ nāma hoti, na vinā gāviyā. Khīramhā dadhītiādīsupi eseva nayo. Evamevanti yathā etesu pañcasu gorasesu sappimaṇḍo aggo; evamevaṃ imesu pañcasu piṇḍapātikesu yvāyaṃ appicchatādīni nissāya piṇḍapātiko hoti. Ayaṃ aggo ca seṭṭho ca pāmokkho ca uttamo ca pavaro ca. Imesu pana pañcasu piṇḍapātikesu dveva janā piṇḍapātikā , tayo na piṇḍapātikā. Nāmamattena pana piṇḍapātikāti veditabbā. Khalupacchābhattikādīsupi eseva nayoti.
පඤ්‌චකනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා.
Pañcakaniddesavaṇṇanā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / අභිධම්‌මපිටක • Abhidhammapiṭaka / පුග්‌ගලපඤ්‌ඤත්‌තිපාළි • Puggalapaññattipāḷi / 5. පඤ්‌චකපුග්‌ගලපඤ්‌ඤත්‌ති • 5. Pañcakapuggalapaññatti
ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / පඤ්‌චපකරණ-මූලටීකා • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / 5. පඤ්‌චකනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා • 5. Pañcakaniddesavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / පඤ්‌චපකරණ-අනුටීකා • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / 5. පඤ්‌චකනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා • 5. Pañcakaniddesavaṇṇanā
