| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
७. पञ्चालचण्डसुत्तवण्णना
7. Pañcālacaṇḍasuttavaṇṇanā
८८. सम्बाधेति सम्पीळिततण्हाकिलेसादिना सउप्पीळताय परमसम्बाधे। अतिविय सङ्कारट्ठानभूतो हि नीवरणसम्बाधो अधिप्पेतो। सो हि दुग्गहनो तस्मिं असति कामगुणसम्बाधो अनवसरो एव सेय्यथापि महाकस्सपादीनं। ओकासन्ति झानस्सेतं नामं नीवरणसम्बाधाभावतो। असम्बाधभावेन हि झानं इध ‘‘ओकासो’’ति वुत्तं, तञ्च खो अच्चन्तासम्बाधट्ठानताय विपस्सनापादकताय । तथा हि पाळियं ‘‘अविन्दी’’तिआदि वुत्तं। तत्थ अविन्दीति विन्दि पटिलभि। भूरिमेधसोति महापञ्ञो, सपञ्ञोति अत्थो। अबुज्झीति बुज्झि पटिविज्झि। पटिलीनो हुत्वा सेट्ठो, पटिलीनानं वा सेट्ठोति पटिलीनसेट्ठो। मानुस्सयवसेन उन्नतभावतो पटिलीनो नाम पहीनमानो। पटिलभिंसूति कामगुणसम्बाधेपि ‘‘इमे कामगुणा मादिसानं किं करिस्सन्ती’’ति? ते अभिभुय्य निब्बानप्पत्तिया सम्मासतिं पटिलभिंसु। तेन सम्पयुत्तेन लोकुत्तरसमाधिनापि सुट्ठु समाहिता।
88.Sambādheti sampīḷitataṇhākilesādinā sauppīḷatāya paramasambādhe. Ativiya saṅkāraṭṭhānabhūto hi nīvaraṇasambādho adhippeto. So hi duggahano tasmiṃ asati kāmaguṇasambādho anavasaro eva seyyathāpi mahākassapādīnaṃ. Okāsanti jhānassetaṃ nāmaṃ nīvaraṇasambādhābhāvato. Asambādhabhāvena hi jhānaṃ idha ‘‘okāso’’ti vuttaṃ, tañca kho accantāsambādhaṭṭhānatāya vipassanāpādakatāya . Tathā hi pāḷiyaṃ ‘‘avindī’’tiādi vuttaṃ. Tattha avindīti vindi paṭilabhi. Bhūrimedhasoti mahāpañño, sapaññoti attho. Abujjhīti bujjhi paṭivijjhi. Paṭilīno hutvā seṭṭho, paṭilīnānaṃ vā seṭṭhoti paṭilīnaseṭṭho. Mānussayavasena unnatabhāvato paṭilīno nāma pahīnamāno. Paṭilabhiṃsūti kāmaguṇasambādhepi ‘‘ime kāmaguṇā mādisānaṃ kiṃ karissantī’’ti? Te abhibhuyya nibbānappattiyā sammāsatiṃ paṭilabhiṃsu. Tena sampayuttena lokuttarasamādhināpi suṭṭhu samāhitā.
अयं किर देवपुत्तो इतो पुरिमवारे अत्तभावे पठमज्झानलाभी हुत्वा ततो चवित्वा ब्रह्मकायिकासु निब्बत्तित्वा तत्थ झानसुखं अनुभवित्वा ततो चुतो इदानि कामभवे निब्बत्तो, तस्मा तं झानं सम्भावेन्तो ‘‘तादिसस्स नाम झानसुखस्स लाभी भगवा’’ति तेन गुणेन भगवन्तं अभित्थवन्तो ‘‘सम्बाधे वता’’ति गाथं अभासि। अथस्स भगवा यथा नाम अट्ठसट्ठियोजनसतसहस्सुब्बेधसिनेरुपब्बतराजं उपादाय सासपो न किञ्चि होति, एवं अनन्तापरिमेय्यबुद्धगुणे उपादाय रूपावचरपठमज्झानं न किञ्चि होतीति दस्सेन्तो ‘‘ये सति’’न्तिआदिना अनुत्तरगुणाधिगमं पवेदेसि। तत्थ सतिन्ति विपस्सनासतिया सद्धिं अरियमग्गसतिं। सुसमाहिताति लोकियसमाधिना चेव लोकुत्तरसमाधिना च सुट्ठु समाहिता। ते हि अच्चन्तं सुसमाहिता, न झानमत्तलाभिनो अकुप्पधम्मत्ता। केचि ‘‘कम्मन्ते सुसमाहिता’’ति पाठं वत्वा ‘‘मग्गसमाहिता’’ति अत्थं वदन्ति।
Ayaṃ kira devaputto ito purimavāre attabhāve paṭhamajjhānalābhī hutvā tato cavitvā brahmakāyikāsu nibbattitvā tattha jhānasukhaṃ anubhavitvā tato cuto idāni kāmabhave nibbatto, tasmā taṃ jhānaṃ sambhāvento ‘‘tādisassa nāma jhānasukhassa lābhī bhagavā’’ti tena guṇena bhagavantaṃ abhitthavanto ‘‘sambādhe vatā’’ti gāthaṃ abhāsi. Athassa bhagavā yathā nāma aṭṭhasaṭṭhiyojanasatasahassubbedhasinerupabbatarājaṃ upādāya sāsapo na kiñci hoti, evaṃ anantāparimeyyabuddhaguṇe upādāya rūpāvacarapaṭhamajjhānaṃ na kiñci hotīti dassento ‘‘ye sati’’ntiādinā anuttaraguṇādhigamaṃ pavedesi. Tattha satinti vipassanāsatiyā saddhiṃ ariyamaggasatiṃ. Susamāhitāti lokiyasamādhinā ceva lokuttarasamādhinā ca suṭṭhu samāhitā. Te hi accantaṃ susamāhitā, na jhānamattalābhino akuppadhammattā. Keci ‘‘kammante susamāhitā’’ti pāṭhaṃ vatvā ‘‘maggasamāhitā’’ti atthaṃ vadanti.
पञ्चालचण्डसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Pañcālacaṇḍasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya / ७. पञ्चालचण्डसुत्तं • 7. Pañcālacaṇḍasuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ७. पञ्चालचण्डसुत्तवण्णना • 7. Pañcālacaṇḍasuttavaṇṇanā
