Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ပေဋကောပဒေသပာဠိ • Peṭakopadesapāḷi

    ၅. ပဉ္စမဘူမိ

    5. Pañcamabhūmi

    ၄၃. တတ္ထ ကတမော ဟာရဝိဘင္ဂော? ယတ္ထ သောဠသ ဟာရာ အက္ခရသော ဘေဒံ ဂစ္ဆန္တိ။ တတ္ထ အာဒိမ္ဟိ ဒေသနာဟာရော။ တတ္ထ အယံ ဂာထာ ကုသလာ ဝာ အကုသလာ ဝာ သစ္စာနိ ဝာ သစ္စေကဒေသော ဝာ။ ကိံ ဒေသိတန္တိ? သုတ္တေ ဝီမံသာ ဒေသနာဟာရော။ ယထာ အရိယသစ္စာနိ နိက္ခေပော စတ္တာရိ သစ္စာနိ သာဓာရဏာနိ အသာဓာရဏာနိ စ။ ယာနိ စ အဋ္ဌာရသ ပဒာနိ ဒုက္ခတော သတ္တ ပဒာနိ သင္ခေပေန ကာယိကေန စေတသိကေန ဒုက္ခေန, အပ္ပိယသမ္ပယောဂေန ပိယဝိပ္ပယောဂေန စ တီဟိ စ သင္ခတာဟိ။ တတ္ထ တီဏိ သင္ခတလက္ခဏာနိ တိသ္သော ဒုက္ခတာ ဥပ္ပာဒော သင္ခတလက္ခဏံ, သင္ခာရဒုက္ခတာယ ဒုက္ခတာ စ သင္ခတလက္ခဏံ, ဝိပရိဏာမဒုက္ခတာယ ဒုက္ခတာတိ အညထတ္ထံ စ သင္ခတလက္ခဏံ, ဒုက္ခဒုက္ခတာယ စ ဒုက္ခတာ, ဣမေသံ တိဏ္ဏံ သင္ခတလက္ခဏာနံ တီသု ဝေဒနာဘူမီသု အဒုက္ခမသုခာ ဝေဒနာ ဥပ္ပာဒော သင္ခတလက္ခဏံ, သင္ခာရဒုက္ခတာယ စ ဒုက္ခတာ တယော သင္ခတလက္ခဏံ, သုခာ ဝေဒနာယ စ ဝိပရိဏာမဒုက္ခတာယ စ ဒုက္ခတာတိ အညထတ္တံ သင္ခတလက္ခဏံ, ဒုက္ခာဝေဒနာ ဒုက္ခဒုက္ခတာ စ ဒုက္ခတာ ဣမမ္ဟိ ဣမေသု နဝပဒေသု ပဌမကေသု သတ္တသု ပဒေသု သောဠသသု ပဒေသု ဒုက္ခာ ပရိယေသိတဗ္ဗာ, ဧကာဒသ ဒုက္ခတာယ စ လက္ခဏံ နိဒ္ဒေသေ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ။ ပာတုဘာဝလက္ခဏာ ဇာတိယာ စ ပာတုဘာဝစုတိလက္ခဏော စုတောတိ ဝိတ္ထာရေန ပန္နရသပဒာနိ ကတ္တဗ္ဗာနိ, ဧဝံ သာဓာရဏာနိ အသာဓာရဏာနိ စ သတ္တသု ဒသသု ပဒေသု သညာသ တိဝိဓေ စ သာသနပ္ပဋ္ဌာနေ အဋ္ဌာရသဝိဓေသု စ သုတ္တာဓိဋ္ဌာနေသု ဒသဝိဓေသု စ သုတ္တဝိဓေယ္ယေသု သောဠသဝိဓေသု စ ဟာရေသု ဧကဝီသတိဝိဓာယ စ ပဝိစယဝီမံသာယာတိ ဣဒံ ဒေသိတံ။ ယထာဘူတဉ္စ ဒေသိတန္တိ, အယံ ဝုစ္စတိ ဒေသနာဟာရော။

    43. Tattha katamo hāravibhaṅgo? Yattha soḷasa hārā akkharaso bhedaṃ gacchanti. Tattha ādimhi desanāhāro. Tattha ayaṃ gāthā kusalā vā akusalā vā saccāni vā saccekadeso vā. Kiṃ desitanti? Sutte vīmaṃsā desanāhāro. Yathā ariyasaccāni nikkhepo cattāri saccāni sādhāraṇāni asādhāraṇāni ca. Yāni ca aṭṭhārasa padāni dukkhato satta padāni saṅkhepena kāyikena cetasikena dukkhena, appiyasampayogena piyavippayogena ca tīhi ca saṅkhatāhi. Tattha tīṇi saṅkhatalakkhaṇāni tisso dukkhatā uppādo saṅkhatalakkhaṇaṃ, saṅkhāradukkhatāya dukkhatā ca saṅkhatalakkhaṇaṃ, vipariṇāmadukkhatāya dukkhatāti aññathatthaṃ ca saṅkhatalakkhaṇaṃ, dukkhadukkhatāya ca dukkhatā, imesaṃ tiṇṇaṃ saṅkhatalakkhaṇānaṃ tīsu vedanābhūmīsu adukkhamasukhā vedanā uppādo saṅkhatalakkhaṇaṃ, saṅkhāradukkhatāya ca dukkhatā tayo saṅkhatalakkhaṇaṃ, sukhā vedanāya ca vipariṇāmadukkhatāya ca dukkhatāti aññathattaṃ saṅkhatalakkhaṇaṃ, dukkhāvedanā dukkhadukkhatā ca dukkhatā imamhi imesu navapadesu paṭhamakesu sattasu padesu soḷasasu padesu dukkhā pariyesitabbā, ekādasa dukkhatāya ca lakkhaṇaṃ niddese niddiṭṭhaṃ. Pātubhāvalakkhaṇā jātiyā ca pātubhāvacutilakkhaṇo cutoti vitthārena pannarasapadāni kattabbāni, evaṃ sādhāraṇāni asādhāraṇāni ca sattasu dasasu padesu saññāsa tividhe ca sāsanappaṭṭhāne aṭṭhārasavidhesu ca suttādhiṭṭhānesu dasavidhesu ca suttavidheyyesu soḷasavidhesu ca hāresu ekavīsatividhāya ca pavicayavīmaṃsāyāti idaṃ desitaṃ. Yathābhūtañca desitanti, ayaṃ vuccati desanāhāro.

    ၄၄. တတ္ထ ကတမော ဝိစယော ဟာရော?

    44. Tattha katamo vicayo hāro?

    ပဒံ ပဉ္ဟာ စ ပုစ္ဆာ စ၊ ကိံ ပုဗ္ဗံ ကိဉ္စ ပစ္ဆိမံ။

    Padaṃ pañhā ca pucchā ca, kiṃ pubbaṃ kiñca pacchimaṃ;

    အနုဂီတိ သာ စ ဝိစယော၊ ဟာရော ဝိစယောတိ နိဒ္ဒိဋ္ဌော။

    Anugīti sā ca vicayo, hāro vicayoti niddiṭṭho.

    ပဒန္တိ ပဌမံ ပဒံ။ တသ္သ ကော အတ္ထော? ယံ ဘဂဝာ ပုဋ္ဌော အာယသ္မတာ အဇိတေန တံ ဂဟေတဗ္ဗံ, ကတိပဒာနိ ပုဋ္ဌာနိ ယထာကိံ ကေနသ္သု နိဝုတော လောကောတိ ဂာထာ, ဣမာနိ ကတိပဒာနိ စတ္တာရိ ဣတိ ဝိသဇ္ဇနာယ ပုစ္ဆာ။ ယတ္တကေဟိ ပဒေဟိ ဘဂဝတာ ဝိသဇ္ဇိတာနိ ပဒာနိ ဣတိ ပုစ္ဆာယ စ ယာ ပဒာနံ သင္ကာသနာ, ဣဒံ ဝုစ္စတိ ပဒန္တိ။

    Padanti paṭhamaṃ padaṃ. Tassa ko attho? Yaṃ bhagavā puṭṭho āyasmatā ajitena taṃ gahetabbaṃ, katipadāni puṭṭhāni yathākiṃ kenassu nivuto lokoti gāthā, imāni katipadāni cattāri iti visajjanāya pucchā. Yattakehi padehi bhagavatā visajjitāni padāni iti pucchāya ca yā padānaṃ saṅkāsanā, idaṃ vuccati padanti.

    ပဉ္ဟာတိ ဣမာနိ စတ္တာရိ ပဒာနိ။ ကတိ ပဉ္ဟာ? ဧကော ဝာ ဒ္ဝေ ဝာ တဒုတ္တရိ ဝာ ဣမာနိ စတ္တာရိ ပဒာနိ ဧကော ပဉ္ဟော, အတ္ထာနုပရိဝတ္တိ ဗ္ယဉ္ဇနံ ဟောတိ, သမ္ဗဟုလာနိပိ ပဒာနိ ဧကမေဝတ္ထံ ပုစ္ဆတိ။ ဣမာနိ စတ္တာရိ ပဒာနိ အနုပရိဝတ္တီနိ တံ ဗ္ယဉ္ဇနေန ဧကော ပဉ္ဟောဝ ဟောတိ။ ကေနသ္သု နိဝုတော လောကောတိ လောကံ သန္ဓာယ ပုစ္ဆတိ, ကေနသ္သု နပ္ပကာသတိ ကိသ္သာဘိလေပနံ ဗ္ရူသီတိ တံယေဝ ပုစ္ဆတိ။ ကိံသု တသ္သ မဟဗ္ဘယန္တိ တံယေဝ ပုစ္ဆတိ။ ဧဝံ အတ္ထာနုပရိဝတ္တိ ဗ္ယဉ္ဇနံ ဧကော ပဉ္ဟော ဟောတိ, သော ပဉ္ဟော စတုဗ္ဗိဓော ဧကံသဗ္ယာကရဏီယော ဝိဘဇ္ဇဗ္ယာကရဏီယော ပဋိပုစ္ဆာဗ္ယာကရဏီယော ဌပနိယောတိ။ တတ္ထ စက္ခု အနိစ္စန္တိ ဧကံသဗ္ယာကရဏီယော, ယံ အနိစ္စံ တံ ဒုက္ခန္တိ ဝိဘဇ္ဇဗ္ယာကရဏီယော, သိယာ အနိစ္စံ န စက္ခု, ယာနိပိ အာယတနာနိ စ န စက္ခု, တာနိပိ အနိစ္စန္တိ န စက္ခုယေဝ, အယံ ဝိဘဇ္ဇဗ္ယာကရဏီယော, ယံ စက္ခု တံ စက္ခုန္ဒ္ရိယံ နေတိ ပဋိပုစ္ဆာဗ္ယာကရဏီယော, တံ စက္ခု တထာဂတောတိ ဌပနိယော။ အညတ္ရ စက္ခုနာတိ ဌပနိယော ပဉ္ဟော။ ဣဒံ ပဉ္ဟံ ဘဂဝာ ကိံ ပုစ္ဆိတော, လောကသ္သ သံကိလေသော ပုစ္ဆိတော။ ကိံ ကာရဏံ? တိဝိဓော ဟိ သံကိလေသော တဏ္ဟာသံကိလေသော စ ဒိဋ္ဌိသံကိလေသော စ ဒုစ္စရိတသံကိလေသော စ။ တတ္ထ အဝိဇ္ဇာယ နိဝုတောတိ အဝိဇ္ဇံ ဒသ္သေတိ, ဇပ္ပာတိ တဏ္ဟံ ဒသ္သေတိ, မဟဗ္ဘယန္တိ အကုသလသ္သ ကမ္မသ္သ ဝိပာကံ ဒသ္သေတိ, သောတံ နာမ သုခဝေဒနီယသ္သ ကမ္မသ္သ ဒုက္ခဝေဒနီယော ဝိပာကော ဘဝိသ္သတီတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီတိ ဘဂဝာ ဝိသဇ္ဇေတိ, စတူဟိ ယော ပဒေဟိ အဝိဇ္ဇာယ နိဝုတော လောကောတိ။ပေ.။ ဧဝံ ဝုစ္စတိ။

    Pañhāti imāni cattāri padāni. Kati pañhā? Eko vā dve vā taduttari vā imāni cattāri padāni eko pañho, atthānuparivatti byañjanaṃ hoti, sambahulānipi padāni ekamevatthaṃ pucchati. Imāni cattāri padāni anuparivattīni taṃ byañjanena eko pañhova hoti. Kenassu nivuto lokoti lokaṃ sandhāya pucchati, kenassu nappakāsati kissābhilepanaṃ brūsīti taṃyeva pucchati. Kiṃsu tassa mahabbhayanti taṃyeva pucchati. Evaṃ atthānuparivatti byañjanaṃ eko pañho hoti, so pañho catubbidho ekaṃsabyākaraṇīyo vibhajjabyākaraṇīyo paṭipucchābyākaraṇīyo ṭhapaniyoti. Tattha cakkhu aniccanti ekaṃsabyākaraṇīyo, yaṃ aniccaṃ taṃ dukkhanti vibhajjabyākaraṇīyo, siyā aniccaṃ na cakkhu, yānipi āyatanāni ca na cakkhu, tānipi aniccanti na cakkhuyeva, ayaṃ vibhajjabyākaraṇīyo, yaṃ cakkhu taṃ cakkhundriyaṃ neti paṭipucchābyākaraṇīyo, taṃ cakkhu tathāgatoti ṭhapaniyo. Aññatra cakkhunāti ṭhapaniyo pañho. Idaṃ pañhaṃ bhagavā kiṃ pucchito, lokassa saṃkileso pucchito. Kiṃ kāraṇaṃ? Tividho hi saṃkileso taṇhāsaṃkileso ca diṭṭhisaṃkileso ca duccaritasaṃkileso ca. Tattha avijjāya nivutoti avijjaṃ dasseti, jappāti taṇhaṃ dasseti, mahabbhayanti akusalassa kammassa vipākaṃ dasseti, sotaṃ nāma sukhavedanīyassa kammassa dukkhavedanīyo vipāko bhavissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjatīti bhagavā visajjeti, catūhi yo padehi avijjāya nivuto lokoti…pe… evaṃ vuccati.

    ၄၅. တဒုတ္တရိ ပဋိပုစ္ဆတိ, သဝန္တိ သဗ္ဗဓိ သောတာတိ ဂာထာ, စတ္တာရိ ပဒာနိ ပုစ္ဆတိ တံ ဘဂဝာ ဒ္ဝီဟိ ပဒေဟိ ဝိသဇ္ဇေတိ။

    45. Taduttari paṭipucchati, savanti sabbadhi sotāti gāthā, cattāri padāni pucchati taṃ bhagavā dvīhi padehi visajjeti.

    ယာနိ သောတာနိ လောကသ္မိံ၊ သတိ တေသံ နိဝာရဏံ။

    Yāni sotāni lokasmiṃ, sati tesaṃ nivāraṇaṃ;

    သောတာနံ သံဝရံ ဗ္ရူမိ၊ ပညာယေတေ ပိဓီယရေ။

    Sotānaṃ saṃvaraṃ brūmi, paññāyete pidhīyare.

    ဣမာနိ စတ္တာရိ ပဒာနိ ဒ္ဝီဟိ ပဒေဟိ ဝိသဇ္ဇေတိ။ ဣဒံ ပဒန္တိ ပုစ္ဆိတော, တသ္သ သံကိလိဋ္ဌသ္သ လောကသ္သ ဝောဒာနံ ပုစ္ဆိတော, သောတာနိ ဆ တဏ္ဟာကာယာ ဗဟုလာဓိဝစနေန နိဒ္ဒိဋ္ဌာ ဘဝန္တိ သဗ္ဗေဟိ အာယတနေဟိ။ တာနိ သောတာနိ ကေန နိဝာရိယန္တီတိ ပရိယုဋ္ဌာနပဟာနံ ပုစ္ဆတိ, ကေန သောတာ ပိဓီယရေတိ အနုသယသမုဂ္ဃာတံ ပုစ္ဆတိ။ တတ္ထ ဘဂဝာ ဆသု ဒ္ဝာရေသု သတိယာ ဒေသေတိ, ယော ဟိ သမ္ပဇာနော ဝိဟရတိ သတိဒောဝာရိကေ စ တသ္သ ဣန္ဒ္ရိယာနိ ဂုတ္တာနိ သမ္ဘဝန္တိ။ တတ္ထ ဂုတ္တေသု ဣန္ဒ္ရိယေသု ယာ ယာ ဝိပသ္သနာ, သာ သာ တေသံ တေသံ သောတာနံ တသ္သာ စ အဝိဇ္ဇာယ ယော လောကော နိဝုတော အစ္စန္တပဟာနာယ သံဝတ္တတိ။ ဧဝံ သောတာနိ ပိဟိတာနိပိ ဘဝန္တိ တတော ဥတ္တရိ ပုစ္ဆတိ။

    Imāni cattāri padāni dvīhi padehi visajjeti. Idaṃ padanti pucchito, tassa saṃkiliṭṭhassa lokassa vodānaṃ pucchito, sotāni cha taṇhākāyā bahulādhivacanena niddiṭṭhā bhavanti sabbehi āyatanehi. Tāni sotāni kena nivāriyantīti pariyuṭṭhānapahānaṃ pucchati, kena sotā pidhīyareti anusayasamugghātaṃ pucchati. Tattha bhagavā chasu dvāresu satiyā deseti, yo hi sampajāno viharati satidovārike ca tassa indriyāni guttāni sambhavanti. Tattha guttesu indriyesu yā yā vipassanā, sā sā tesaṃ tesaṃ sotānaṃ tassā ca avijjāya yo loko nivuto accantapahānāya saṃvattati. Evaṃ sotāni pihitānipi bhavanti tato uttari pucchati.

    ပညာ စ သတိ စ နာမရူပသ္သ ခော တသ္သ ဘဂဝန္တံ ပုဋ္ဌုမာဂမ္မ ကတ္ထေတံ ဥပသမ္မတိ ဣမာနိ စတ္တာရိ ပဒာနိ ဘဂဝာ ဧကေန ပဒေန ဝိသဇ္ဇေတိ။

    Paññā ca sati ca nāmarūpassa kho tassa bhagavantaṃ puṭṭhumāgamma katthetaṃ upasammati imāni cattāri padāni bhagavā ekena padena visajjeti.

    ယမေတံ ပဉ္ဟံ အပုစ္ဆိ 1၊ အဇိတ တံ ဝဒာမိ တေ။ပေ.။။

    Yametaṃ pañhaṃ apucchi 2, ajita taṃ vadāmi te…pe…;

    ဝိညာဏသ္သ နိရောဓေန၊ ဧတ္ထေတံ ဥပသမ္မတိ။

    Viññāṇassa nirodhena, etthetaṃ upasammati.

    ဣမိနာ ပဉ္ဟေန ကိံ ပုစ္ဆတိ? အနုပာဒိသေသနိဗ္ဗာနဓာတုံ ပုစ္ဆတိ, တံ ဘဂဝာ အနုပာဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ဝိသဇ္ဇေတိ။ တတ္ထ ပဌမေန ပဉ္ဟေန သံကိလေသံ ပုစ္ဆတိ။ ဒုတိယေန ပဉ္ဟေန ဝောဒာနံ ပုစ္ဆတိ။ တတိယေန ပဉ္ဟေန သောပာဒိသေသနိဗ္ဗာနဓာတုံ ပုစ္ဆတိ။ စတုတ္ထေန ပဉ္ဟေန အနုပာဒိသေသနိဗ္ဗာနဓာတုံ ပဋိပုစ္ဆတိ တတော ဥတ္တရိ ပဋိပုစ္ဆတိ။

    Iminā pañhena kiṃ pucchati? Anupādisesanibbānadhātuṃ pucchati, taṃ bhagavā anupādisesāya nibbānadhātuyā visajjeti. Tattha paṭhamena pañhena saṃkilesaṃ pucchati. Dutiyena pañhena vodānaṃ pucchati. Tatiyena pañhena sopādisesanibbānadhātuṃ pucchati. Catutthena pañhena anupādisesanibbānadhātuṃ paṭipucchati tato uttari paṭipucchati.

    ယေ စ သင္ခာတဓမ္မာသေ၊ ယေ စ သေခာ 3 ပုထူ ဣဓ။

    Ye ca saṅkhātadhammāse, ye ca sekhā 4 puthū idha;

    တေသံ မေ နိပကော ဣရိယံ၊ ပုဋ္ဌော ပဗ္ရူဟိ မာရိသ။

    Tesaṃ me nipako iriyaṃ, puṭṭho pabrūhi mārisa.

    ဣမာနိ စတ္တာရိ ပဒာနိ ပုစ္ဆတိ။ ကတိ စ ပန တေ ပဉ္ဟေ သင္ခာတဓမ္မာ စ အရဟန္တာ သေက္ခာ စ? ကိံ ပုဗ္ဗံ ကိဉ္စ ပစ္ဆိမန္တိ အယမတ္ထော။ တတ္ထ ကတရံ ပဌမံ ပုစ္ဆတိ, ကတရံ ပစ္ဆာ? အရဟန္တံ ပဌမံ ပုစ္ဆတိ။ သေက္ခဓမ္မေ တတ္ထ ကေန ပဒေန သင္ခာတဓမ္မာတိ အရဟန္တော ဂဟိတာ, ပုထူတိ သေက္ခာ ဂဟိတာ။ တေသံ မေ နိပကောတိ သာဓာရဏံ ပဒံ ဘဂဝန္တံ ပုစ္ဆတိ။ တသ္သ သာဓာရဏာနိ စ အသာဓာရဏာနိ စ ပဉ္ဟေသု ပုစ္ဆိတဗ္ဗာနိ။ တံ ဘဂဝာ ဝိသဇ္ဇေတိ။ န တထာ ပုဋ္ဌံ, ပဌမံ ပုဋ္ဌံ, တံ ပစ္ဆာ ဝိသဇ္ဇေတိ။ ယံ ပစ္ဆာ ပုစ္ဆိတံ ပဌမံ ဝိသဇ္ဇေတိ။ ကိဉ္စ ဣဒံ ပုစ္ဆိတံ ဝိသုဒ္ဓာနံ ဝိသုဇ္ဈန္တာနဉ္စ ကာ ဣရိယာတိ ဣဒံ ပုစ္ဆိ, တံ ကာမေသု နာဘိဂိဇ္ဈေယ္ယ။ မနသာနာဝိလော သိယာတိ ပရိယုဋ္ဌာနာနိ ဝိတက္ကေန စ ဘဂဝာ နိဝာရေတိ, ဒ္ဝေ ပန ဝိတက္ကအနာဝိလတာယ ပရိယုဋ္ဌာနံ, ယထာ နီဝရဏေသု နိဒ္ဒိဋ္ဌံ။ ကုသလာ သဗ္ဗဓမ္မေသူတိ အရဟန္တံ ဝိသဇ္ဇေတိ။

    Imāni cattāri padāni pucchati. Kati ca pana te pañhe saṅkhātadhammā ca arahantā sekkhā ca? Kiṃ pubbaṃ kiñca pacchimanti ayamattho. Tattha kataraṃ paṭhamaṃ pucchati, kataraṃ pacchā? Arahantaṃ paṭhamaṃ pucchati. Sekkhadhamme tattha kena padena saṅkhātadhammāti arahanto gahitā, puthūti sekkhā gahitā. Tesaṃ me nipakoti sādhāraṇaṃ padaṃ bhagavantaṃ pucchati. Tassa sādhāraṇāni ca asādhāraṇāni ca pañhesu pucchitabbāni. Taṃ bhagavā visajjeti. Na tathā puṭṭhaṃ, paṭhamaṃ puṭṭhaṃ, taṃ pacchā visajjeti. Yaṃ pacchā pucchitaṃ paṭhamaṃ visajjeti. Kiñca idaṃ pucchitaṃ visuddhānaṃ visujjhantānañca kā iriyāti idaṃ pucchi, taṃ kāmesu nābhigijjheyya. Manasānāvilo siyāti pariyuṭṭhānāni vitakkena ca bhagavā nivāreti, dve pana vitakkaanāvilatāya pariyuṭṭhānaṃ, yathā nīvaraṇesu niddiṭṭhaṃ. Kusalā sabbadhammesūti arahantaṃ visajjeti.

    ကေနသ္သု တရတိ ဩဃန္တိ ဂာထာ, ဣမာနိ စတ္တာရိ ပဒာနိ။ စတ္တာရောယေဝ ပဉ္ဟာ။ ကိံ ကာရဏံ, န ဟိ ဧတ္ထ အတ္ထာနုပရိဝတ္တိ ဗ္ယဉ္ဇနံ 5 ယထာ ပဌမံ အဇိတပဉ္ဟေသု, တသ္သ န ဧကံသေန ဗဟူနိ ဝိသဇ္ဇနာနိ, ဗဟုကာ ပဉ္ဟာ, ဧကောဝ န စာပိ, သဗ္ဗေ ပုစ္ဆတိ, ပုဗ္ဗေ ဝိသဇ္ဇိတော, ယထာ စတုတ္ထော အဇိတောပဉ္ဟေ, ယံ ဧတ္ထ ယထာဘူတံ ပရိယေသနာပဒဗန္ဓေန ဝိသဇ္ဇနာယော ဧဝံ ယထာဘူတံ ပရိယေသတိ။ ယော ပုန ဧတ္ထ ယံ ဧဝံ ပုစ္ဆတိ တတ္ထ အယမာကာရော ပုစ္ဆနာယံ အန္တောဇဋာ ဗဟိဇဋာတိ ဂာထာ 6 ပုစ္ဆိတဝိသဇ္ဇနာယ မဂ္ဂိတဗ္ဗာ။ ကထံ ဝိသဇ္ဇိတာတိ ဘဂဝာတိ ဝိသဇ္ဇေတိ? သီလေ ပတိဋ္ဌာယ နရော သပညောတိ ဂာထာ။ တတ္ထ စိတ္တဘာဝနာယ သမထာ, ပညာဘာဝနာယ ဝိပသ္သနာ။ တတ္ထ ဧဝံ အနုမီယတိ, ယေ ဓမ္မာ သမထေန စ ဝိပသ္သနာယ စ ပဟီယန္တိ, တေ ဣမေ အန္တောဇဋာ ဗဟိဇဋာ။ တတ္ထ ဝိသဇ္ဇနံ သမထေန ရာဂော ပဟီယတိ, ဝိပသ္သနာယ အဝိဇ္ဇာ။ အဇ္ဈတ္တဝတ္ထုကော ရာဂော အန္တောဇဋာ, ဗာဟိရဝတ္ထုကော ရာဂော ဗဟိဇဋာ။ အဇ္ဈတ္တဝတ္ထုကာ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ, အယံ အန္တောဇဋာ။ ဧကသဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိဂတာနိ စ ဗာဟိရဝတ္ထုကာနိ ဗဟိဇဋာ, ယာ ဟိ အဇ္ဈတ္တဝတ္ထုကာ ယာ ဒိဋ္ဌိဘာဂိယေန ဘဝိသ္သတိ, အယံ ဇဋာ။ တထာ သံခိတ္တေန ယာ ကာစိ အဇ္ဈတ္တဝတ္ထုကာ တဏ္ဟာ စ ဒိဋ္ဌိ စ, အယံ အန္တောဇဋာ။ ယာ ကာစိ ဗာဟိရဝတ္ထုကာ တဏ္ဟာ စ ဒိဋ္ဌိ စ, အယံ ဗဟိဇဋာ။

    Kenassu tarati oghanti gāthā, imāni cattāri padāni. Cattāroyeva pañhā. Kiṃ kāraṇaṃ, na hi ettha atthānuparivatti byañjanaṃ 7 yathā paṭhamaṃ ajitapañhesu, tassa na ekaṃsena bahūni visajjanāni, bahukā pañhā, ekova na cāpi, sabbe pucchati, pubbe visajjito, yathā catuttho ajitopañhe, yaṃ ettha yathābhūtaṃ pariyesanāpadabandhena visajjanāyo evaṃ yathābhūtaṃ pariyesati. Yo puna ettha yaṃ evaṃ pucchati tattha ayamākāro pucchanāyaṃ antojaṭā bahijaṭāti gāthā 8 pucchitavisajjanāya maggitabbā. Kathaṃ visajjitāti bhagavāti visajjeti? Sīle patiṭṭhāya naro sapaññoti gāthā. Tattha cittabhāvanāya samathā, paññābhāvanāya vipassanā. Tattha evaṃ anumīyati, ye dhammā samathena ca vipassanāya ca pahīyanti, te ime antojaṭā bahijaṭā. Tattha visajjanaṃ samathena rāgo pahīyati, vipassanāya avijjā. Ajjhattavatthuko rāgo antojaṭā, bāhiravatthuko rāgo bahijaṭā. Ajjhattavatthukā sakkāyadiṭṭhi, ayaṃ antojaṭā. Ekasaṭṭhi diṭṭhigatāni ca bāhiravatthukāni bahijaṭā, yā hi ajjhattavatthukā yā diṭṭhibhāgiyena bhavissati, ayaṃ jaṭā. Tathā saṃkhittena yā kāci ajjhattavatthukā taṇhā ca diṭṭhi ca, ayaṃ antojaṭā. Yā kāci bāhiravatthukā taṇhā ca diṭṭhi ca, ayaṃ bahijaṭā.

    ယထာ ဒေဝတာ ဘဂဝန္တံ ပုစ္ဆတိ ‘‘စတုစက္ကံ နဝဒ္ဝာရ’’န္တိ ဂာထာ 9။ တတ္ထ ဘဂဝာ ဝိသဇ္ဇေတိ ‘‘ဆေတ္ဝာ နဒ္ဓိံ ဝရတ္တံ စာ’’တိ ဂာထာ, ဣဒံ ဘဂဝာ ဒုက္ခနိရောဓဂာမိနိံ ပဋိပဒံ ဝိသဇ္ဇေတိ။ ဣမာယ ဝိသဇ္ဇနာယ ဘဂဝာ အနုမီယတိ ကိလေသေ ဧတ္ထ ပုရိမာယ ဂာထာယ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗေန။ တံ ဟိ စတုစက္ကန္တိ စတ္တာရော ဝာ ဟတ္ထပာဒာ။ နဝဒ္ဝာရန္တိ နဝ ဝဏမုခာနိ။ ယထာ စတုစက္ကန္တိ စတ္တာရော ဥပာဒာနာ, ဥပာဒာနပ္ပစ္စယာ ဘဝော, ဥပာဒာနနိရောဓာ ဘဝနိရောဓော။ နဝဒ္ဝာရန္တိ နဝ မာနဝိဓာ, မာနဇာတိကာယ ဟိ ဒုက္ခံ သေယ္ယေနမ္ဟိ ပရသော တီဏိ တိကာနိ ပုဏ္ဏံ။ တိကေန သံယုတ္တံ ဟိ ပဉ္စကာမဂုဏိကော ရာဂော။ တတ္ထ နဒ္ဓီတိ တဏ္ဟာ ဝိသဇ္ဇီယတိ။ ဝရတ္တန္တိ မာနံ ဝိသဇ္ဇေတိ, ဣစ္ဆာ လောဘော စ ပာပကောတိ ပဉ္စကာမဂုဏိကော ရာဂော။ တတ္ထ ဝိသမလောဘော ပာပကောတိ နိဒ္ဒိသိယတိ သမူလတဏ္ဟန္တိ။ အညာဏမူလကာ တဏ္ဟာတိ အညာဏမူလကာ တဏ္ဟာ, တဏ္ဟာယ စ ဒိဋ္ဌိယာ စ ပဟာနံ။ ယေ စ ပုန အညေပိ ကေစိ စတုစက္ကယောဂေန တေနေဝ ကာရဏေန စ ယုဇ္ဇန္တိ, သံသာရဂာမိနော ဓမ္မာ သဗ္ဗေ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ။ တတ္ထာယံ ဂာထာ ဝိသဇ္ဇနာ ပုစ္ဆာယ စ ဝိသဇ္ဇနာယ သမေတိ 10။ ယံ ယဒိ သန္ဒေန အထ သဟ ဗ္ယာကရဏေန အနုဂီတိယံ စ သော ဝိစယောတိ ဘဂဝာ ယတ္တကာနိ ပဒာနိ နိက္ခိပတိ, တတ္တကေဟိ အနုဂာယတိ။

    Yathā devatā bhagavantaṃ pucchati ‘‘catucakkaṃ navadvāra’’nti gāthā 11. Tattha bhagavā visajjeti ‘‘chetvā naddhiṃ varattaṃ cā’’ti gāthā, idaṃ bhagavā dukkhanirodhagāminiṃ paṭipadaṃ visajjeti. Imāya visajjanāya bhagavā anumīyati kilese ettha purimāya gāthāya niddisitabbena. Taṃ hi catucakkanti cattāro vā hatthapādā. Navadvāranti nava vaṇamukhāni. Yathā catucakkanti cattāro upādānā, upādānappaccayā bhavo, upādānanirodhā bhavanirodho. Navadvāranti nava mānavidhā, mānajātikāya hi dukkhaṃ seyyenamhi paraso tīṇi tikāni puṇṇaṃ. Tikena saṃyuttaṃ hi pañcakāmaguṇiko rāgo. Tattha naddhīti taṇhā visajjīyati. Varattanti mānaṃ visajjeti, icchā lobho ca pāpakoti pañcakāmaguṇiko rāgo. Tattha visamalobho pāpakoti niddisiyati samūlataṇhanti. Aññāṇamūlakā taṇhāti aññāṇamūlakā taṇhā, taṇhāya ca diṭṭhiyā ca pahānaṃ. Ye ca puna aññepi keci catucakkayogena teneva kāraṇena ca yujjanti, saṃsāragāmino dhammā sabbe niddisitabbā. Tatthāyaṃ gāthā visajjanā pucchāya ca visajjanāya sameti 12. Yaṃ yadi sandena atha saha byākaraṇena anugītiyaṃ ca so vicayoti bhagavā yattakāni padāni nikkhipati, tattakehi anugāyati.

    ၄၆. အဋ္ဌဟိ , ဘိက္ခဝေ, အင္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု ဒူတေယ္ယံ ဂန္တုမရဟတိ 13။ ဣမာနိ အဋ္ဌ ပဒာနိ နိက္ခိတ္တာနိ။ ဆဟိ ပဒေဟိ ဘဂဝာ အနုဂာယတိ။

    46. Aṭṭhahi , bhikkhave, aṅgehi samannāgato bhikkhu dūteyyaṃ gantumarahati 14. Imāni aṭṭha padāni nikkhittāni. Chahi padehi bhagavā anugāyati.

    ‘‘ယော ဝေ န ဗ္ယထတိ 15 ပတ္ဝာ၊ ပရိသံ ဥဂ္ဂဝာဒိနိံ။

    ‘‘Yo ve na byathati 16 patvā, parisaṃ uggavādiniṃ;

    န စ ဟာပေတိ ဝစနံ၊ န စ ဆာဒေတိ သာသနံ။

    Na ca hāpeti vacanaṃ, na ca chādeti sāsanaṃ.

    ‘‘အသန္ဒိဒ္ဓိံ စ ဘဏတိ၊ ပုစ္ဆိတော န စ ကုပ္ပတိ။

    ‘‘Asandiddhiṃ ca bhaṇati, pucchito na ca kuppati;

    သ ဝေ တာဒိသကော ဘိက္ခု၊ ဒူတေယ္ယံ ဂန္တုမရဟတီ’’တိ။

    Sa ve tādisako bhikkhu, dūteyyaṃ gantumarahatī’’ti.

    တတ္ထ ပန ဘဂဝာ ယတ္တကာနိ ပဒာနိ နိက္ခိပတိ, တတ္တကေဟိ အနုဂာယတိ။ သတ္တဟိ, ဘိက္ခဝေ, အင္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ကလ္ယာဏမိတ္တော ပိယော ဂရုဘာဝနီယောတိ ဝိတ္ထာရေန, ဣဒံ ဘဂဝာ သတ္တဟိ ပဒေဟိ အနုဂာယတိ။ ဣတိ ဗဟုသ္သုတဝာ အနုဂာယတိ, အပ္ပတရကထံ ပဒံ ဝာ နိက္ခေပော, ဗဟုသ္သုတဝာ နဝ ပဒာနိ နိက္ခေပော, အပ္ပတရိကာ အနုဂီတိယာ ဗဟုတရိကာ အနုဂာယတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ တေ အနုဂီတိ စ ဝိစယော, အယံ ဝိစယော နာမ ဟာရော။

    Tattha pana bhagavā yattakāni padāni nikkhipati, tattakehi anugāyati. Sattahi, bhikkhave, aṅgehi samannāgato kalyāṇamitto piyo garubhāvanīyoti vitthārena, idaṃ bhagavā sattahi padehi anugāyati. Iti bahussutavā anugāyati, appatarakathaṃ padaṃ vā nikkhepo, bahussutavā nava padāni nikkhepo, appatarikā anugītiyā bahutarikā anugāyati. Ayaṃ vuccati te anugīti ca vicayo, ayaṃ vicayo nāma hāro.

    တတ္ထ ကတမော ယုတ္တိဟာရော?

    Tattha katamo yuttihāro?

    သဗ္ဗေသံ ဟာရာနံ၊ ယာ ဘူမီ ယော စ ဂောစရော တေသံ။

    Sabbesaṃ hārānaṃ, yā bhūmī yo ca gocaro tesaṃ;

    ယုတ္တာယုတ္တိ ပရိက္ခာ၊ ဟာရော ယုတ္တီတိ နိဒ္ဒိဋ္ဌော။

    Yuttāyutti parikkhā, hāro yuttīti niddiṭṭho.

    ဟာရာနံ သောဠသန္နံ ယထာ ဒေသနာ ယထာ ဝိစယော ယော စ နိဒ္ဒိသိယတိ, အယံ နိဒ္ဒေသော။ အယံ ပုစ္ဆာ သုတ္တေသု န ယုဇ္ဇတီတိ ယာ တတ္ထ ဝီမံသာ, အယံ ယုတ္တိ။

    Hārānaṃ soḷasannaṃ yathā desanā yathā vicayo yo ca niddisiyati, ayaṃ niddeso. Ayaṃ pucchā suttesu na yujjatīti yā tattha vīmaṃsā, ayaṃ yutti.

    ယထာ ဟိ သဟေတူ သပ္ပစ္စယာ သတ္တာ သံကိလိသ္သန္တိ, အတ္ထိ ဟေတု အတ္ထိ ပစ္စယော သတ္တာနံ သံကိလေသာယ, သဟေတူ သပ္ပစ္စယာ သတ္တာ ဝိသုဇ္ဈန္တိ, အတ္ထိ ဟေတု အတ္ထိ ပစ္စယော သတ္တာနံ ဝိသုဒ္ဓိယာ။ သီလဝတာ, အာနန္ဒ, ပုဂ္ဂလေန န ဝေယ္ယာကရဏိယာ ကိန္တိ မေ ဝိပ္ပဋိသာရော ဥပ္ပာဒေယ္ယ။ပေ.။ အဗ္ယာကရဏံ ကတ္တဗ္ဗံ, အယံ ဝိသုဒ္ဓိယာ မဂ္ဂော။ တသ္သ ဟေတု ကော ပစ္စယော, သီလက္ခန္ဓသ္သ စတ္တာရိ စတ္တာရိ ဟေတု စ ပစ္စယော စ။ သပ္ပုရိသသံသေဝော ယော စ ပတိရူပဒေသဝာသော စ, အယံ ဥပာဒာပစ္စယတာ သပ္ပစ္စယော။ ယံ ပောရာဏကမ္မံ အသ္သ ဝိပာကော ပစ္စယော, တာယ ပစ္စယာယ အတ္တသမ္မာပဏိဓိ, အယံ ဟေတု။ ဣတိ သီလက္ခန္ဓော သဟေတု သပ္ပစ္စယောတိ ဣဒံ လောကိကံ သီလံ။

    Yathā hi sahetū sappaccayā sattā saṃkilissanti, atthi hetu atthi paccayo sattānaṃ saṃkilesāya, sahetū sappaccayā sattā visujjhanti, atthi hetu atthi paccayo sattānaṃ visuddhiyā. Sīlavatā, ānanda, puggalena na veyyākaraṇiyā kinti me vippaṭisāro uppādeyya…pe… abyākaraṇaṃ kattabbaṃ, ayaṃ visuddhiyā maggo. Tassa hetu ko paccayo, sīlakkhandhassa cattāri cattāri hetu ca paccayo ca. Sappurisasaṃsevo yo ca patirūpadesavāso ca, ayaṃ upādāpaccayatā sappaccayo. Yaṃ porāṇakammaṃ assa vipāko paccayo, tāya paccayāya attasammāpaṇidhi, ayaṃ hetu. Iti sīlakkhandho sahetu sappaccayoti idaṃ lokikaṃ sīlaṃ.

    ယံ ပန လောကုတ္တရံ သီလံ, တသ္သ တီဏိ ဣန္ဒ္ရိယာနိ ပစ္စယော – သဒ္ဓိန္ဒ္ရိယံ ဝီရိယိန္ဒ္ရိယံ သမာဓိန္ဒ္ရိယံ – အယံ ပစ္စယော။ သတိန္ဒ္ရိယဉ္စ ပညိန္ဒ္ရိယဉ္စ ဟေတု။ ပညာယ နိဗ္ဗေဓဂာမိနိယာ, ယံ သီလံ ဇာယတိ။ သောတာပန္နသ္သ စ သီလံ တေနာယံ ဟေတု အယံ ပစ္စယော။ ယံ ပုန သမာဓိနော ပသ္သဒ္ဓိ စ ပီတိ စ ပာမောဇ္ဇံ ပစ္စယော။ ယံ သုခံ ဟေတု တေန သမာဓိက္ခန္ဓော သဟေတု သပ္ပစ္စယော။ ယံ သမာဟိတော ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ, အယံ ပညာ။ တသ္သ ပရတောဃောသော အဇ္ဈတ္တံ စ ယောနိသော မနသိကာရော ဟေတု စ ပစ္စယော စ, ဣတိ ဣမေ တယော ခန္ဓာ သဟေတူ သပ္ပစ္စယာ ဧဝံ သတ္တ ပညာ။ သတ္တဗ္ယာကရဏီသု စ သုတ္တေသု န ယုဇ္ဇတိ။ အယံ ယုတ္တိဟာရော။ သော စတူသု မဟာပဒေသေသု ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

    Yaṃ pana lokuttaraṃ sīlaṃ, tassa tīṇi indriyāni paccayo – saddhindriyaṃ vīriyindriyaṃ samādhindriyaṃ – ayaṃ paccayo. Satindriyañca paññindriyañca hetu. Paññāya nibbedhagāminiyā, yaṃ sīlaṃ jāyati. Sotāpannassa ca sīlaṃ tenāyaṃ hetu ayaṃ paccayo. Yaṃ puna samādhino passaddhi ca pīti ca pāmojjaṃ paccayo. Yaṃ sukhaṃ hetu tena samādhikkhandho sahetu sappaccayo. Yaṃ samāhito yathābhūtaṃ pajānāti, ayaṃ paññā. Tassa paratoghoso ajjhattaṃ ca yoniso manasikāro hetu ca paccayo ca, iti ime tayo khandhā sahetū sappaccayā evaṃ satta paññā. Sattabyākaraṇīsu ca suttesu na yujjati. Ayaṃ yuttihāro. So catūsu mahāpadesesu daṭṭhabbo.

    ၄၇. တတ္ထ ကတမံ ပဒဋ္ဌာနံ?

    47. Tattha katamaṃ padaṭṭhānaṃ?

    ဓမ္မံ ဒေသေတိ ဇိနော၊ တသ္သ စ ဓမ္မသ္သ ယံ ပဒဋ္ဌာနံ။

    Dhammaṃ deseti jino, tassa ca dhammassa yaṃ padaṭṭhānaṃ;

    ဣတိ ယာဝ သဗ္ဗဓမ္မာ၊ ဧသော ဟာရော ပဒဋ္ဌာနော။

    Iti yāva sabbadhammā, eso hāro padaṭṭhāno.

    တတ္ထ ပဉ္စကာမဂုဏာ ကာမရာဂသ္သ ပဒဋ္ဌာနံ။ ယေသံ ကေသဉ္စိ ကာမရာဂော ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဥပ္ပန္နော ဝာ ဥပ္ပဇ္ဇိသ္သတိ ဝာ, ဧတေသု ယေပိ ပဉ္စသု ရူပေသု အာယတနေသု နာညတ္ရ ဧတေဟိ ကာမရာဂသ္သ ပဒဋ္ဌာနန္တိ။ ဝုစ္စတေ, တေန ပဉ္စ ကာမဂုဏာ ကာမရာဂသ္သ ပဒဋ္ဌာနံ။ ပဉ္စိန္ဒ္ရိယာနိ ရူပရာဂသ္သ ပဒဋ္ဌာနံ။ မနိန္ဒ္ရိယံ ဘဝရာဂသ္သ ပဒဋ္ဌာနံ။ ပဉ္စက္ခန္ဓာ သက္ကာယဒိဋ္ဌိယာ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဧကသဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိဂတာနိ ဒိဋ္ဌိရာဂသ္သ ပဒဋ္ဌာနံ။ ကာမဓာတု ကာမရာဂသ္သ ပဒဋ္ဌာနံ။ အရူပဓာတု အရူပရာဂသ္သ ပဒဋ္ဌာနံ။ သုခသညာ ကာမရာဂသ္သ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဗ္ယာပာဒသညာ ဗ္ယာပာဒသ္သ ပဒဋ္ဌာနံ။ အသမ္ပဇညတာ သမ္မောဟသ္သ ပဒဋ္ဌာနံ။ နဝ အာဃာတဝတ္ထူနိ ဗ္ယာပာဒသ္သ ပဒဋ္ဌာနံ။ နဝဝိဓံ မာနံ 17 မာနသ္သ ပဒဋ္ဌာနံ။ သုခာ ဝေဒနာ ရာဂာနုသယသ္သ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ ပဋိဃာနုသယသ္သ ပဒဋ္ဌာနံ။ အဒုက္ခမသုခာ ဝေဒနာ အဝိဇ္ဇာနုသယသ္သ ပဒဋ္ဌာနံ။ အတ္တဝာဒုပာဒာနဉ္စ မုသာဝာဒော စ လောဘသ္သ ပဒဋ္ဌာနံ။ ပာဏာတိပာတော စ ပိသုဏဝာစာ စ ဖရုသဝာစာ စ ဗ္ယာပာဒသ္သ ပဒဋ္ဌာနံ။ မိစ္ဆတ္တဉ္စ သမ္ဖပ္ပလာပော စ မောဟသ္သ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဘဝံ ဘောဂဉ္စ ဝောကာရော အဟံကာရသ္သ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဗာဟိရာနံ ပရိဂ္ဂဟော မမံကာရသ္သ ပဒဋ္ဌာနံ။ ကာယသ္သ သင္ဂံ 18 ဒိဋ္ဌိယာ ပဒဋ္ဌာနံ။ ကာယိကဒောသော ဒောသသ္သ ပဒဋ္ဌာနံ။ ကာယိကကာသာဝော လောဘသ္သ ပဒဋ္ဌာနံ။ ယော ယော ဝာ ပန ဓမ္မော ယေန ယေန အာရမ္မဏေန ဥပ္ပဇ္ဇတိ သစ္စာဓိဋ္ဌာနေန ဝာ ဓမ္မာဓိဋ္ဌာနေန ဝာ အနုသယနေန ဝာ, သော ဓမ္မော တသ္သ ပဒဋ္ဌာနံ။ တေန သာရမ္မဏေန သော ဓမ္မော ဥပ္ပဇ္ဇတိ။

    Tattha pañcakāmaguṇā kāmarāgassa padaṭṭhānaṃ. Yesaṃ kesañci kāmarāgo uppajjati uppanno vā uppajjissati vā, etesu yepi pañcasu rūpesu āyatanesu nāññatra etehi kāmarāgassa padaṭṭhānanti. Vuccate, tena pañca kāmaguṇā kāmarāgassa padaṭṭhānaṃ. Pañcindriyāni rūparāgassa padaṭṭhānaṃ. Manindriyaṃ bhavarāgassa padaṭṭhānaṃ. Pañcakkhandhā sakkāyadiṭṭhiyā padaṭṭhānaṃ. Ekasaṭṭhi diṭṭhigatāni diṭṭhirāgassa padaṭṭhānaṃ. Kāmadhātu kāmarāgassa padaṭṭhānaṃ. Arūpadhātu arūparāgassa padaṭṭhānaṃ. Sukhasaññā kāmarāgassa padaṭṭhānaṃ. Byāpādasaññā byāpādassa padaṭṭhānaṃ. Asampajaññatā sammohassa padaṭṭhānaṃ. Nava āghātavatthūni byāpādassa padaṭṭhānaṃ. Navavidhaṃ mānaṃ 19 mānassa padaṭṭhānaṃ. Sukhā vedanā rāgānusayassa padaṭṭhānaṃ. Dukkhā vedanā paṭighānusayassa padaṭṭhānaṃ. Adukkhamasukhā vedanā avijjānusayassa padaṭṭhānaṃ. Attavādupādānañca musāvādo ca lobhassa padaṭṭhānaṃ. Pāṇātipāto ca pisuṇavācā ca pharusavācā ca byāpādassa padaṭṭhānaṃ. Micchattañca samphappalāpo ca mohassa padaṭṭhānaṃ. Bhavaṃ bhogañca vokāro ahaṃkārassa padaṭṭhānaṃ. Bāhirānaṃ pariggaho mamaṃkārassa padaṭṭhānaṃ. Kāyassa saṅgaṃ 20 diṭṭhiyā padaṭṭhānaṃ. Kāyikadoso dosassa padaṭṭhānaṃ. Kāyikakāsāvo lobhassa padaṭṭhānaṃ. Yo yo vā pana dhammo yena yena ārammaṇena uppajjati saccādhiṭṭhānena vā dhammādhiṭṭhānena vā anusayanena vā, so dhammo tassa padaṭṭhānaṃ. Tena sārammaṇena so dhammo uppajjati.

    ယထာ မနုသ္သော ပုရိမသ္သ ပဒသ္သ ပဒဋ္ဌာနံ အလဘန္တော ဒုတိယံ ပဒံ ဥဒ္ဓရတိ, သော ပစ္ဆာနုပဒံ သံဟရတိ။ ယဒိ ပန ယော န ဒုတိယပဒသ္သ ပဒဋ္ဌာနံ လဘတိ, အပရံ ပဒံ ဥဒ္ဓရတိ။ တသ္သ ယော စေသော ပစ္စယော ဘဝတိ။ ဧဝံ ဓမ္မော ကုသလော ဝာ အကုသလော ဝာ အဗ္ယာကတော ဝာ ပဒဋ္ဌာနံ အလဘန္တော န ပဝတ္တတိ။ ယထာ ပယုတ္တသ္သ ဓမ္မသ္သ ယောနိလာဘော 21, အယံ ဝုစ္စတိ ပဒဋ္ဌာနော ဟာရော။

    Yathā manusso purimassa padassa padaṭṭhānaṃ alabhanto dutiyaṃ padaṃ uddharati, so pacchānupadaṃ saṃharati. Yadi pana yo na dutiyapadassa padaṭṭhānaṃ labhati, aparaṃ padaṃ uddharati. Tassa yo ceso paccayo bhavati. Evaṃ dhammo kusalo vā akusalo vā abyākato vā padaṭṭhānaṃ alabhanto na pavattati. Yathā payuttassa dhammassa yonilābho 22, ayaṃ vuccati padaṭṭhāno hāro.

    ၄၈. တတ္ထ ကတမော လက္ခဏော ဟာရော?

    48. Tattha katamo lakkhaṇo hāro?

    ဝုတ္တမ္ဟိ ဧကဓမ္မေ၊ ယေ ဓမ္မာ ဧကလက္ခဏာ တေန။

    Vuttamhi ekadhamme, ye dhammā ekalakkhaṇā tena;

    သဗ္ဗေ ဘဝန္တိ ဝုတ္တာ၊ သော ဟာရော လက္ခဏော နာမ။

    Sabbe bhavanti vuttā, so hāro lakkhaṇo nāma.

    ယေသဉ္စ သုသမာရဒ္ဓာ, နိစ္စံ ကာယဂတာသတီတိ ဂာထာယ ဝုတ္တာယ ကာယဂတာသတိယာ ဝုတ္တာ ဝေဒနာဂတာ စိတ္တဂတာ ဓမ္မဂတာ စ သတိ စတုန္နံ သတိပဋ္ဌာနာနံ ဧကေန သတိပဋ္ဌာနေန။ န ဟိ စိတ္တံ ဧကသ္မိံ ဝိညာဏဋ္ဌိတိယာ ပဝတ္တတိ, နာနာသု ဂတီသု ပဝတ္တတိ, ကာယဂတာသတိယာ ဝုတ္တာယ ဝုတ္တာ ဝေဒနာဂတာ စိတ္တဓမ္မဂတာ စ။ န ဟိ ကာယဂတာသတိယာ ဘာဝိတာယ သတိပဋ္ဌာနာ စတ္တာရော ဘာဝနာပာရိပူရိံ န ဂစ္ဆန္တိ။ ဧဝံ တသ္သဒိသေသု ဓမ္မေသု ဝုတ္တေသု သဗ္ဗဓမ္မာ ဝုတ္တာ စ ဘဝန္တိ။

    Yesañca susamāraddhā, niccaṃ kāyagatāsatīti gāthāya vuttāya kāyagatāsatiyā vuttā vedanāgatā cittagatā dhammagatā ca sati catunnaṃ satipaṭṭhānānaṃ ekena satipaṭṭhānena. Na hi cittaṃ ekasmiṃ viññāṇaṭṭhitiyā pavattati, nānāsu gatīsu pavattati, kāyagatāsatiyā vuttāya vuttā vedanāgatā cittadhammagatā ca. Na hi kāyagatāsatiyā bhāvitāya satipaṭṭhānā cattāro bhāvanāpāripūriṃ na gacchanti. Evaṃ tassadisesu dhammesu vuttesu sabbadhammā vuttā ca bhavanti.

    သစိတ္တပရိယောဒာပနံ, ဧတံ ဗုဒ္ဓာန သာသနန္တိ ဂာထာ စေတသိကာ ဓမ္မာ ဝုတ္တာ, စိတ္တေ ရူပံ ဝုတ္တံ။ ဣဒံ နာမရူပံ ဒုက္ခံ အရိယသစ္စံ။ တတော သစိတ္တပရိယောဒာပနာ ယံ ယံ ဩဒပေတိ, တံ ဒုက္ခံ။ ယေန ဩဒပေတိ, သော မဂ္ဂော။ ယတော ဩဒပနာ, သော နိရောဓော။ စက္ခုံ စ ပဋိစ္စ ရူပေ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စက္ခုဝိညာဏံ, တတ္ထ သဟဇာတာ ဝေဒနာ သညာ စေတနာ ဖသ္သော မနသိကာရော ဧတေ တေ ဓမ္မာ ဧကလက္ခဏာ ဥပ္ပာဒလက္ခဏေန။ ယော စ ရူပေ နိဗ္ဗိန္ဒတိ, ဝေဒနာယ သော နိဗ္ဗိန္ဒတိ, သညာသင္ခာရဝိညာဏေသုပိ သော နိဗ္ဗိန္ဒတိ။ ဣတိ ယေ ဧကလက္ခဏာ ဓမ္မာ, တေသံ ဧကမ္ဟိ ဓမ္မေ နိဒ္ဒိဋ္ဌေ သဗ္ဗေ ဓမ္မာ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ ဟောန္တိ, အယံ ဝုစ္စတိ လက္ခဏော ဟာရော။

    Sacittapariyodāpanaṃ, etaṃ buddhāna sāsananti gāthā cetasikā dhammā vuttā, citte rūpaṃ vuttaṃ. Idaṃ nāmarūpaṃ dukkhaṃ ariyasaccaṃ. Tato sacittapariyodāpanā yaṃ yaṃ odapeti, taṃ dukkhaṃ. Yena odapeti, so maggo. Yato odapanā, so nirodho. Cakkhuṃ ca paṭicca rūpe ca uppajjati cakkhuviññāṇaṃ, tattha sahajātā vedanā saññā cetanā phasso manasikāro ete te dhammā ekalakkhaṇā uppādalakkhaṇena. Yo ca rūpe nibbindati, vedanāya so nibbindati, saññāsaṅkhāraviññāṇesupi so nibbindati. Iti ye ekalakkhaṇā dhammā, tesaṃ ekamhi dhamme niddiṭṭhe sabbe dhammā niddiṭṭhā honti, ayaṃ vuccati lakkhaṇo hāro.

    တတ္ထ ကတမော စတုဗ္ယူဟော ဟာရော?

    Tattha katamo catubyūho hāro?

    နိရုတ္တိ အဓိပ္ပာယော စ၊ ဗ္ယဉ္ဇနာ ဒေသနာယ စ။

    Nirutti adhippāyo ca, byañjanā desanāya ca;

    သုတ္တတ္ထော ပုဗ္ဗာပရသန္ဓိ၊ ဧသော ဟာရော စတုဗ္ယူဟော။

    Suttattho pubbāparasandhi, eso hāro catubyūho.

    တတ္ထ ကတမာ နိရုတ္တိ, သာ ကထံ ပရိယေသိတဗ္ဗာ 23? ယထာ ဝုတ္တံ ဘဂဝတာ ဧကာဒသဟိ အင္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု ခိပ္ပံ ဓမ္မေသု မဟတ္တံ ပာပုဏာတိ, အတ္ထကုသလော စ ဟောတိ, ဓမ္မကုသလော စ ဟောတိ, နိရုတ္တိကုသလော စ ဟောတိ, ဣတ္ထာဓိဝစနကုသလော စ ဟောတိ, ပုရိသာဓိဝစနကုသလော စ, ဝိပုရိသာဓိဝစနကုသလော စ, အတီတာဓိဝစနကုသလော စ, အနာဂတာဓိဝစနကုသလော စ, ပစ္စုပ္ပန္နာဓိဝစနကုသလော စ။ ဧကာဓိပ္ပာယေန ကုသလော နာနာဓိပ္ပာယေန ကုသလော။ ကိမ္ဟိ ဒေသိတံ, အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နံ။ ဣတ္ထာဓိဝစနေန ပုရိသာဓိဝစနေန ဝိပုရိသာဓိဝစနေန သဗ္ဗံ ယထာသုတ္တံ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ။ တံ ဗ္ယဉ္ဇနတော နိရုတ္တိကောသလ္လတော ယော ယံ သုတ္တသ္သ သုနိရုတ္တိဒုန္နိရုတ္တိတံ အဝေက္ခတိ, ဣဒံ ဧဝံ နိရောပယိတဗ္ဗံ။ ဣဒမ္ပိ န နိရောပယိတဗ္ဗံ။ ဣဒံ ဝုစ္စတေ နိရုတ္တိကောသလ္လံ။

    Tattha katamā nirutti, sā kathaṃ pariyesitabbā 24? Yathā vuttaṃ bhagavatā ekādasahi aṅgehi samannāgato bhikkhu khippaṃ dhammesu mahattaṃ pāpuṇāti, atthakusalo ca hoti, dhammakusalo ca hoti, niruttikusalo ca hoti, itthādhivacanakusalo ca hoti, purisādhivacanakusalo ca, vipurisādhivacanakusalo ca, atītādhivacanakusalo ca, anāgatādhivacanakusalo ca, paccuppannādhivacanakusalo ca. Ekādhippāyena kusalo nānādhippāyena kusalo. Kimhi desitaṃ, atītānāgatapaccuppannaṃ. Itthādhivacanena purisādhivacanena vipurisādhivacanena sabbaṃ yathāsuttaṃ niddiṭṭhaṃ. Taṃ byañjanato niruttikosallato yo yaṃ suttassa suniruttidunniruttitaṃ avekkhati, idaṃ evaṃ niropayitabbaṃ. Idampi na niropayitabbaṃ. Idaṃ vuccate niruttikosallaṃ.

    ၄၉. တတ္ထ ကတမံ အဓိပ္ပာယကောသလ္လံ? ယထာဒေသိတသ္သ သုတ္တသ္သ သဗ္ဗသ္သ ဝာရံ ဂစ္ဆတိ ဣမေန ဘဂဝတာ ဒေသိတဗ္ဗန္တိ။ ယထာ ကိံ အပ္ပမာဒော အမတံ ပဒံ, ပမာဒော မစ္စုနော ပဒန္တိ ဂာထာ။ ဧတ္ထ ဘဂဝတော ကော အဓိပ္ပာယော? ယေ အသီတိမေဝ အာကင္ခန္တိ တေ အပ္ပမတ္တာ ဝိဟရိသ္သန္တိ, အယံ အဓိပ္ပာယော။

    49. Tattha katamaṃ adhippāyakosallaṃ? Yathādesitassa suttassa sabbassa vāraṃ gacchati imena bhagavatā desitabbanti. Yathā kiṃ appamādo amataṃ padaṃ, pamādo maccuno padanti gāthā. Ettha bhagavato ko adhippāyo? Ye asītimeva ākaṅkhanti te appamattā viharissanti, ayaṃ adhippāyo.

    ယောဂသ္သ ကာလံ န နိဝတ္တတိ ယာ စ၊ သော န တတ္ထ ပာပိန္တဝေ ဘဝန္တိ။

    Yogassa kālaṃ na nivattati yā ca, so na tattha pāpintave bhavanti;

    ဝေဒနာမဂ္ဂဣသိနာ 25 ပဝေဒိတံ၊ ဓုတရဇာသဝာ ဒုက္ခာ ပမောက္ခာတာ။

    Vedanāmaggaisinā 26 paveditaṃ, dhutarajāsavā dukkhā pamokkhātā.

    ဧတ္ထ ဘဂဝတော ကော အဓိပ္ပာယော? ယေ ဒုက္ခေ နာသ္သာဒကာ 27, တေ ဝီရိယမာရဘိသ္သန္တိ ဒုက္ခက္ခယာယာတိ။ အယံ တတ္ထ ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယော။ ဣတိ ဂာထာယ ဝာ ဗ္ယာကရဏေန ဝာ ဒေသိတေ ဣမိနာ သုတ္တေန သာဓကာ, ယော ဧဝံ ဓမ္မာနုဓမ္မံ ပဋိပဇ္ဇတီတိ သော အဓိပ္ပာယော, အယံ ဝုစ္စတိ ဒေသနာဓိပ္ပာယော။

    Ettha bhagavato ko adhippāyo? Ye dukkhe nāssādakā 28, te vīriyamārabhissanti dukkhakkhayāyāti. Ayaṃ tattha bhagavato adhippāyo. Iti gāthāya vā byākaraṇena vā desite iminā suttena sādhakā, yo evaṃ dhammānudhammaṃ paṭipajjatīti so adhippāyo, ayaṃ vuccati desanādhippāyo.

    တတ္ထ ကတမော ပုဗ္ဗာပရသန္ဓိ? ယံ ဂာထာယံ ဝာ သုတ္တေသု ဝာ ပဒာနိ အသီတိ တာနိ ဘဝန္တိ ဧဝံ ဝာ ဧဝမေတိ တသ္သာ ဂာထာယ သုတ္တသ္သ ဝာ ယာနိ ပုရိမာနိ ပဒာနိ ယာနိ စ ပစ္ဆိမကာနိ , တာနိ သမောသာရေတဗ္ဗာနိ။ ဧဝံ သော ပုဗ္ဗာပရေန သန္ဓိ ဉာယတိ။ ယာ ဧကာ သမာရဒ္ဓာ ဂာထာ ဒ္ဝေ တီဏိ ဝာ တသ္သ မေကဒေသေ ဘာသိတာနံ အဘာသိတာဟိ ဂာထာဟိ အနိဒ္ဒိဋ္ဌော အတ္ထော ဘဝတိ တဒုပဓာရိတဗ္ဗံ။ ယံဝ သဗ္ဗာ 29 ဣတိသ္သ ပရိယေသမာနသ္သ ပရိယေသနာ ကင္ခာ, တသ္သ ဝာ ပုဂ္ဂလသ္သ ပညတ္တီနံ အပရေ ပရိယေသိတဗ္ဗံ။ ဣဒံ ဝုစ္စတေ ပုဗ္ဗာပရေန သန္ဓိ။ ကောသလ္လန္တိ ဝတ္ထုတော နိဒာနကောသလ္လံ။ ဗ္ယဉ္ဇနတော နိရုတ္တိကောသလ္လံ။ ဒေသနာဓိပ္ပာယကောသလ္လံ။ ပုဗ္ဗာပရေန သန္ဓိကောသလ္လံ။ တတ္ထ တသ္သ ဂာထာ ပရိယေသိတာ နိဒာနံ ဝာ။ ဥပလဗ္ဘိတုံ န အတ္ထော နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော ဝတ္ထုတော နိဒာနကောသလ္လံ အတ္ထကောသလ္လံ ဣမေဟိ စတူဟိ ပဒေဟိ အတ္ထော ပရိယေသိယန္တော ယထာဘူတံ ပရိယိဋ္ဌော ဟောတိ။ အထ စ သဗ္ဗော ဝတ္ထုတော ဝာ နိဒာနေန ဝာ ယော အဓိပ္ပာယော ဗ္ယဉ္ဇနော နိရုတ္တိ သန္ဓိ စ အနုတ္တရော ဧသော ပုဗ္ဗာပရေန ဧဝံ သုတ္တတ္ထေန ဒေသိတဗ္ဗံ။ အယံ စတုဗ္ယူဟော ဟာရော။

    Tattha katamo pubbāparasandhi? Yaṃ gāthāyaṃ vā suttesu vā padāni asīti tāni bhavanti evaṃ vā evameti tassā gāthāya suttassa vā yāni purimāni padāni yāni ca pacchimakāni , tāni samosāretabbāni. Evaṃ so pubbāparena sandhi ñāyati. Yā ekā samāraddhā gāthā dve tīṇi vā tassa mekadese bhāsitānaṃ abhāsitāhi gāthāhi aniddiṭṭho attho bhavati tadupadhāritabbaṃ. Yaṃva sabbā 30 itissa pariyesamānassa pariyesanā kaṅkhā, tassa vā puggalassa paññattīnaṃ apare pariyesitabbaṃ. Idaṃ vuccate pubbāparena sandhi. Kosallanti vatthuto nidānakosallaṃ. Byañjanato niruttikosallaṃ. Desanādhippāyakosallaṃ. Pubbāparena sandhikosallaṃ. Tattha tassa gāthā pariyesitā nidānaṃ vā. Upalabbhituṃ na attho niddisitabbo vatthuto nidānakosallaṃ atthakosallaṃ imehi catūhi padehi attho pariyesiyanto yathābhūtaṃ pariyiṭṭho hoti. Atha ca sabbo vatthuto vā nidānena vā yo adhippāyo byañjano nirutti sandhi ca anuttaro eso pubbāparena evaṃ suttatthena desitabbaṃ. Ayaṃ catubyūho hāro.

    ၅၀. တတ္ထ ကတမော အာဝဋ္ဋော ဟာရော?

    50. Tattha katamo āvaṭṭo hāro?

    ဧကမ္ဟိ ပဒဋ္ဌာနေ၊ ပရိယေသတိ သေသကံ ပဒဋ္ဌာနံ။

    Ekamhi padaṭṭhāne, pariyesati sesakaṃ padaṭṭhānaṃ;

    အာဝဋ္ဋတိ ပဋိပက္ခေ၊ အာဝဋ္ဋော နာမ သော ဟာရော။

    Āvaṭṭati paṭipakkhe, āvaṭṭo nāma so hāro.

    ယထာ ကိံ ဥန္နဠာနံ ပမတ္တာနန္တိ ဂာထာယော။ ယံ ပမာဒော, ဣဒံ ကိသ္သ ပဒဋ္ဌာနံ? ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဩသဂ္ဂသ္သ။ ကုသလဓမ္မောသဂ္ဂော ပန ကိသ္သ ပဒဋ္ဌာနံ ? အကုသလဓမ္မပဋိသေဝနာယ။ ကိသ္သ ပဒဋ္ဌာနံ, ကုသလဓမ္မပဋိသေဝနာယ? ကိသ္သ ပဒဋ္ဌာနံ, ကိလေသဝတ္ထုပဋိသေဝနာယ? ဣတိ ပမာဒေန မောဟပက္ခိယာ ဒိဋ္ဌိ အဝိဇ္ဇာ ဆန္ဒရာဂပက္ခိယာ။ တတ္ထ တဏ္ဟာ စ ဒိဋ္ဌိ စတ္တာရော အာသဝာ တဏ္ဟာ ကာမာသဝော စ ဘဝာသဝော စ ဒိဋ္ဌာသဝော စ အဝိဇ္ဇာသဝော စ။ တတ္ထ စိတ္တေ အတ္ထီတိ ဒိဋ္ဌိ စေတသိကေသု နိစ္စန္တိ ပဉ္စသု ကာမဂုဏေသု အဇ္ဈာဝဟနေန ကာမာသဝော, ဥပပတ္တီသု အာသတ္တိ ဘဝာသဝော။ တတ္ထ ရူပကာယော ကာမာသဝသ္သ ဘဝာသဝသ္သ စ ပဒဋ္ဌာနံ။ နာမကာယော ဒိဋ္ဌာသဝသ္သ အဝိဇ္ဇာသဝသ္သ စ ပဒဋ္ဌာနံ။

    Yathā kiṃ unnaḷānaṃ pamattānanti gāthāyo. Yaṃ pamādo, idaṃ kissa padaṭṭhānaṃ? Kusalānaṃ dhammānaṃ osaggassa. Kusaladhammosaggo pana kissa padaṭṭhānaṃ ? Akusaladhammapaṭisevanāya. Kissa padaṭṭhānaṃ, kusaladhammapaṭisevanāya? Kissa padaṭṭhānaṃ, kilesavatthupaṭisevanāya? Iti pamādena mohapakkhiyā diṭṭhi avijjā chandarāgapakkhiyā. Tattha taṇhā ca diṭṭhi cattāro āsavā taṇhā kāmāsavo ca bhavāsavo ca diṭṭhāsavo ca avijjāsavo ca. Tattha citte atthīti diṭṭhi cetasikesu niccanti pañcasu kāmaguṇesu ajjhāvahanena kāmāsavo, upapattīsu āsatti bhavāsavo. Tattha rūpakāyo kāmāsavassa bhavāsavassa ca padaṭṭhānaṃ. Nāmakāyo diṭṭhāsavassa avijjāsavassa ca padaṭṭhānaṃ.

    တတ္ထ အလ္လိယနာယ အဇ္ဈတ္တဝာဟနံ ကာမာသဝသ္သ လက္ခဏံ။ ပတ္ထနဂန္ထနအဘိသင္ခာရကာယသင္ခာရဏံ ဘဝာသဝသ္သ လက္ခဏံ, အဘိနိဝေသော စ ပရာမာသော စ ဒိဋ္ဌာသဝသ္သ လက္ခဏံ။ အပ္ပဋိဝေဓော ဓမ္မေသု အသမ္ပဇညာ စ အဝိဇ္ဇာသဝသ္သ လက္ခဏံ။ ဣမေ စတ္တာရော အာသဝာ စတ္တာရိ ဥပာဒာနာနိ။ ကာမာသဝော ကာမုပာဒာနံ, ဘဝာသဝော ဘဝုပာဒာနံ, ဒိဋ္ဌာသဝော ဒိဋ္ဌုပာဒာနံ, အဝိဇ္ဇာသဝော အတ္တဝာဒုပာဒာနံ, ဣမေဟိ စတူဟိ ဥပာဒာနေဟိ ပဉ္စက္ခန္ဓာ။ တတ္ထ အဝိဇ္ဇာသဝော စိတ္တေ ပဟာတဗ္ဗော, သော စိတ္တေ စိတ္တာနုပသ္သိသ္သ ပဟီယတိ။ ဒိဋ္ဌာသဝော ဓမ္မေသု ပဟာတဗ္ဗော, သော ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပသ္သိသ္သ ပဟီယတိ။ ဘဝာသဝော အာသတ္တိယာ ပဟာတဗ္ဗော, သော ဝေဒနာသု ဝေဒနာနုပသ္သိသ္သ ပဟီယတိ။ ကာမာသဝော ပဉ္စသု ကာမဂုဏေသု ပဟာတဗ္ဗော, သော ကာယေ ကာယာနုပသ္သိသ္သ ပဟီယတိ။ တတ္ထ ကာယာနုပသ္သနာ ဒုက္ခမရိယသစ္စံ ဘဇတိ။ ဝေဒနာနုပသ္သနာ ပဉ္စန္နံ ဣန္ဒ္ရိယာနံ ပစ္စယော သုခိန္ဒ္ရိယသ္သ ဒုက္ခိန္ဒ္ရိယသ္သ သောမနသ္သိန္ဒ္ရိယသ္သ ဒောမနသ္သိန္ဒ္ရိယသ္သ ဥပေက္ခိန္ဒ္ရိယသ္သ, သတ္တကိလေသောပစာရော တေန သမုဒယံ ဘဇတိ။ စိတ္တေ စိတ္တာနုပသ္သနာ နိရောဓံ ဘဇတိ။ ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပသ္သနာ မဂ္ဂံ ဘဇတိ။ တေနသ္သ စတူသု စ ဒသ္သနေန တသ္သေဝ သဗ္ဗေ ပဟီယန္တိ, ယေန နိဒ္ဒိဋ္ဌာ ပဌမံ ဥန္နဠာနံ ပမတ္တာနံ တေသံ ဝဍ္ဎန္တိ အာသဝာ။ ဇာနတော ဟိ ပသ္သတော အာသဝာနံ ခယော ဒုက္ခံ သမုဒယော နိရောဓော မဂ္ဂော ဟိ အကုသလာ ဓမ္မာ။ ဧဝံ ပရိယေသိတဗ္ဗာ။ ယာဝ တသ္သ အကုသလသ္သ ဂတိ တတော ပဋိပက္ခေန အကုသလေ ဓမ္မေ ပရိယေသတိ တေသံ ကိလေသာနံ ဟာရေန အာဝဋ္ဋတိ။ အယံ ဝုစ္စတေ အာဝဋ္ဋော ဟာရော။ ဧဝံ သုက္ကာပိ ဓမ္မာ ပရိယေသိတဗ္ဗာ။ အကုသလဓမ္မေ အာဂမိသ္သ။

    Tattha alliyanāya ajjhattavāhanaṃ kāmāsavassa lakkhaṇaṃ. Patthanaganthanaabhisaṅkhārakāyasaṅkhāraṇaṃ bhavāsavassa lakkhaṇaṃ, abhiniveso ca parāmāso ca diṭṭhāsavassa lakkhaṇaṃ. Appaṭivedho dhammesu asampajaññā ca avijjāsavassa lakkhaṇaṃ. Ime cattāro āsavā cattāri upādānāni. Kāmāsavo kāmupādānaṃ, bhavāsavo bhavupādānaṃ, diṭṭhāsavo diṭṭhupādānaṃ, avijjāsavo attavādupādānaṃ, imehi catūhi upādānehi pañcakkhandhā. Tattha avijjāsavo citte pahātabbo, so citte cittānupassissa pahīyati. Diṭṭhāsavo dhammesu pahātabbo, so dhammesu dhammānupassissa pahīyati. Bhavāsavo āsattiyā pahātabbo, so vedanāsu vedanānupassissa pahīyati. Kāmāsavo pañcasu kāmaguṇesu pahātabbo, so kāye kāyānupassissa pahīyati. Tattha kāyānupassanā dukkhamariyasaccaṃ bhajati. Vedanānupassanā pañcannaṃ indriyānaṃ paccayo sukhindriyassa dukkhindriyassa somanassindriyassa domanassindriyassa upekkhindriyassa, sattakilesopacāro tena samudayaṃ bhajati. Citte cittānupassanā nirodhaṃ bhajati. Dhammesu dhammānupassanā maggaṃ bhajati. Tenassa catūsu ca dassanena tasseva sabbe pahīyanti, yena niddiṭṭhā paṭhamaṃ unnaḷānaṃ pamattānaṃ tesaṃ vaḍḍhanti āsavā. Jānato hi passato āsavānaṃ khayo dukkhaṃ samudayo nirodho maggo hi akusalā dhammā. Evaṃ pariyesitabbā. Yāva tassa akusalassa gati tato paṭipakkhena akusale dhamme pariyesati tesaṃ kilesānaṃ hārena āvaṭṭati. Ayaṃ vuccate āvaṭṭo hāro. Evaṃ sukkāpi dhammā pariyesitabbā. Akusaladhamme āgamissa.

    တတ္ထ အာဝဋ္ဋသ္သ ဟာရသ္သ အယံ ဘူမိ သတိ ဥပဋ္ဌာနာ စ ဝိပလ္လာသာ စ စတ္တာရိ ဉာဏာနိ သက္ကာယသမုပ္ပာဒာယဂာမိနီ စ ပဋိပဒာ သက္ကာယနိရောဓဂာမိနီ ပဋိပဒာ။

    Tattha āvaṭṭassa hārassa ayaṃ bhūmi sati upaṭṭhānā ca vipallāsā ca cattāri ñāṇāni sakkāyasamuppādāyagāminī ca paṭipadā sakkāyanirodhagāminī paṭipadā.

    ၅၁. တတ္ထ ကတမော ဝိဘတ္တိ ဟာရော? ယံ ကိဉ္စိ ဝိဘဇ္ဇဗ္ယာကရဏီယံ ဝုစ္စတိ ဝိဘတ္တိ ဟာရော။ ယထာ ကိံ အာဂန္တ္ဝာ စ ပုန ပုဂ္ဂလော ဟောတိ, နော ဝာဂတံ န ပရိဘာသတိ 31 ပရိပုစ္ဆတာယ ပဉ္ဟာယ အတိယနံ ဧကသ္သ ကိဉ္စိ – အယံ ဝုစ္စတေ ဝိဘတ္တိ ဟာရော။

    51. Tattha katamo vibhatti hāro? Yaṃ kiñci vibhajjabyākaraṇīyaṃ vuccati vibhatti hāro. Yathā kiṃ āgantvā ca puna puggalo hoti, no vāgataṃ na paribhāsati 32 paripucchatāya pañhāya atiyanaṃ ekassa kiñci – ayaṃ vuccate vibhatti hāro.

    တတ္ထ ကတမော ပရိဝတ္တနော ဟာရော။ ယံ ကိဉ္စိ ပဋိပက္ခနိဒ္ဒေသော, အယံ ဝုစ္စတိ ပရိဝတ္တနော ဟာရော။ ယထာ ဝုတ္တံ ဘဂဝတာ သမ္မာဒိဋ္ဌိကသ္သ ပုရိသပုဂ္ဂလသ္သ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ နိဇ္ဇိဏ္ဏာ ဟောတီတိ ဝိတ္ထာရေန သဗ္ဗာနိ မဂ္ဂင္ဂာနိ။ အယံ ဝုစ္စတေ ပရိဝတ္တနော ဟာရော။

    Tattha katamo parivattano hāro. Yaṃ kiñci paṭipakkhaniddeso, ayaṃ vuccati parivattano hāro. Yathā vuttaṃ bhagavatā sammādiṭṭhikassa purisapuggalassa micchādiṭṭhi nijjiṇṇā hotīti vitthārena sabbāni maggaṅgāni. Ayaṃ vuccate parivattano hāro.

    တတ္ထ ကတမော ဝေဝစနော ဟာရော?

    Tattha katamo vevacano hāro?

    ဝေဝစနေဟိ အနေကေဟိ၊ ဧကံ ဓမ္မံ ပကာသိတံ။

    Vevacanehi anekehi, ekaṃ dhammaṃ pakāsitaṃ;

    သုတ္တေ ယော ဇာနာတိ သုတ္တဝိဒူ၊ ဝေဝစနော နာမ သော ဟာရော။

    Sutte yo jānāti suttavidū, vevacano nāma so hāro.

    ယထာ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ဧကမ္ဟိ ဝတ္ထုမ္ဟိ ဝေဝစနေန နာနာဝုတ္တေန ဘဂဝတာ ပသံသိတော ‘‘မဟာပညော သာရိပုတ္တော ဟာသပညော ဇဝနပညော’’တိ ဣဒံ ပညာယ ဝေဝစနံ။ ယထာ စ မဂ္ဂဝိဘင္ဂေ နိယ္ယာနတ္ထော ဧကမေကံ မဂ္ဂင္ဂံ ဝေဝစနေဟိ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ။ ဧဝံ အဝိဇ္ဇာယ ဝေဝစနာ။ ဧကံ အကုသလမူလံ တဒေဝ သန္တံ တေသု တေသု ဇနပဒေသု တေန တေန ပဇာနန္တိ။ န ဟိ အနေန တဒေဝပိ အာလပိယန္တိ အညံ ဘဇတိ။ သဗ္ဗကာမဇဟသ္သ ဘိက္ခုနောတိ ကာမာ အာလပိတာ။ ယသ္သ နိတ္ထိဏ္ဏော သင္ကောတိ တေယေဝ ကာမေ သင္ကာတိ အာလပတိ။ သုဏမာနသ္သ ပုရေတရံ ရဇ္ဇန္တိ တေယေဝ ကာမေ ရဇ္ဇန္တိ အာလပတိ။ ဧဝံ သုတ္တမ္ဟိ ယော ဓမ္မော ဒေသိယတိ တသ္သ ပရိယေဋ္ဌိ ‘‘ကတမသ္သ ဓမ္မသ္သ ဣဒံ နာမံ ကတမသ္သ ဣဒံ ဝေဝစန’’န္တိ။ သဗ္ဗညူ ဟိ ယေသံ ယေသံ ယာ နိရုတ္တိ ဟောတိ, ယထာဂာမိ တေန တေန ဒေသေတီတိ တသ္သ ဝေဝစနံ ပရိယေသိတဗ္ဗံ။ အယံ ဝေဝစနော ဟာရော။

    Yathā āyasmā sāriputto ekamhi vatthumhi vevacanena nānāvuttena bhagavatā pasaṃsito ‘‘mahāpañño sāriputto hāsapañño javanapañño’’ti idaṃ paññāya vevacanaṃ. Yathā ca maggavibhaṅge niyyānattho ekamekaṃ maggaṅgaṃ vevacanehi niddiṭṭhaṃ. Evaṃ avijjāya vevacanā. Ekaṃ akusalamūlaṃ tadeva santaṃ tesu tesu janapadesu tena tena pajānanti. Na hi anena tadevapi ālapiyanti aññaṃ bhajati. Sabbakāmajahassa bhikkhunoti kāmā ālapitā. Yassa nitthiṇṇo saṅkoti teyeva kāme saṅkāti ālapati. Suṇamānassa puretaraṃ rajjanti teyeva kāme rajjanti ālapati. Evaṃ suttamhi yo dhammo desiyati tassa pariyeṭṭhi ‘‘katamassa dhammassa idaṃ nāmaṃ katamassa idaṃ vevacana’’nti. Sabbaññū hi yesaṃ yesaṃ yā nirutti hoti, yathāgāmi tena tena desetīti tassa vevacanaṃ pariyesitabbaṃ. Ayaṃ vevacano hāro.

    ၅၂. တတ္ထ ကတမော ပညတ္တိ ဟာရော? စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနီတိ သုတ္တံ နိဒ္ဒိသတိ, နိက္ခေပပညတ္တိ။ ယာ သမုဒယပညတ္တိ။ ကဗဠီကာရေ အာဟာရေ အတ္ထိ ဆန္ဒော အတ္ထိ ရာဂော ယာဝ ပတိဋ္ဌိတံ။ တတ္ထ ဝိညာဏံ ပဘဝပညတ္တိံ ပညပေတိ။ ကဗဠီကာရေ အာဟာရေ နတ္ထိ ဆန္ဒော။ပေ.။ သမုဂ္ဃာတိ ပညတ္တိ။

    52. Tattha katamo paññatti hāro? Cattāri ariyasaccānīti suttaṃ niddisati, nikkhepapaññatti. Yā samudayapaññatti. Kabaḷīkāre āhāre atthi chando atthi rāgo yāva patiṭṭhitaṃ. Tattha viññāṇaṃ pabhavapaññattiṃ paññapeti. Kabaḷīkāre āhāre natthi chando…pe… samugghāti paññatti.

    တသ္သ ကာမာသဝာပိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတိ, ဘဝာသဝာပိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတိ, အဝိဇ္ဇာသဝာပိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတီတိ ပဟာနပညတ္တိံ ပညပေတိ။ တဏ္ဟာ ယသ္သ ပုရက္ခတာ ပညာ ပရိဝတ္တတိ ဂာထာ မနာပပညတ္တိံ ပညပေတိ။ ဧဝံ ပန မနာပပညတ္တီတိ ဧကဓမ္မံ ဘဂဝာ ပညပေတိ။ န ဟိ တဏ္ဟာ ဒုက္ခသမုဒယောတိ ကာရေတ္ဝာ သဗ္ဗတ္ထ တဏ္ဟာသမုဒယော နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော။ ယထာ ဥပ္ပန္နံ ကာမဝိတက္ကံ နာဓိဝာသေတိ ဝိနောဒေတိ ပဇဟတီတိ ပဋိက္ခေပပညတ္တိ။ ဧဝံ သဗ္ဗေသံ ဓမ္မာနံ ကုသလာနဉ္စ အကုသလာနဉ္စ ယဉ္စသ္သ ဓမ္မက္ခေတ္တံ ဘဝတိ, သော စေဝ ဓမ္မော တတ္ထ ပဝတ္တတိ။ တဒဝသိဋ္ဌာ ဓမ္မာ တသ္သာနုဝတ္တကာ ဟောန္တိ။ သာ ဒုဝိဓာ ပညတ္တိ – ပရာဓီနပညတ္တိ စ သာဓီနပညတ္တိ စ။ ကတမာ သာဓီနပညတ္တိ? သမာဓိံ, ဘိက္ခဝေ 33, ဘာဝေထ, သမာဟိတော, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ ‘‘ရူပံ အနိစ္စ’’န္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ, အယံ သာဓီနပညတ္တိ ပရာဓီနပညတ္တိ စ, သာ ပညတ္တိ ပညာယ စ သီလသ္သ စ, ယထာ စတ္တာရိ ဈာနာနိ ဘာဝေထ။ တသ္သ အတ္ထိ သမာဓိန္ဒ္ရိယံ မုဒူနိ စတ္တာရိ ဣန္ဒ္ရိယာနိ တာနိ စတုပရာဓီနာနိ, တီဏိ အဝေစ္စပ္ပသာဒေတိ ပရာဓီနံ သမာဓိန္ဒ္ရိယံ စတ္တာရိ ဣန္ဒ္ရိယာနိ ပရာဓီနာတိ စတူသု အရိယသစ္စေသု အပရာဓီနံ ပညိန္ဒ္ရိယံ သတိပဋ္ဌာနေသု သမ္မပ္ပဓာနေသု ဝီရိယိန္ဒ္ရိယံ။ ဣတိ သကေ ပဒဋ္ဌာနေ သကေ ခေတ္တသာဓီနော သော ဓမ္မော, သော စ တတ္ထ ပညာပေတဗ္ဗော။ တသ္သ ပဋိပက္ခာ နိဃာတော နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော။ ဧတ္ထာယံ အနေကာကာရပညတ္တိ ကေန ကာရဏေန အယံ ဓမ္မော ပညတ္တောတိ။ အယံ ဝုစ္စတေ ပညတ္တိ။

    Tassa kāmāsavāpi cittaṃ vimuccati, bhavāsavāpi cittaṃ vimuccati, avijjāsavāpi cittaṃ vimuccatīti pahānapaññattiṃ paññapeti. Taṇhā yassa purakkhatā paññā parivattati gāthā manāpapaññattiṃ paññapeti. Evaṃ pana manāpapaññattīti ekadhammaṃ bhagavā paññapeti. Na hi taṇhā dukkhasamudayoti kāretvā sabbattha taṇhāsamudayo niddisitabbo. Yathā uppannaṃ kāmavitakkaṃ nādhivāseti vinodeti pajahatīti paṭikkhepapaññatti. Evaṃ sabbesaṃ dhammānaṃ kusalānañca akusalānañca yañcassa dhammakkhettaṃ bhavati, so ceva dhammo tattha pavattati. Tadavasiṭṭhā dhammā tassānuvattakā honti. Sā duvidhā paññatti – parādhīnapaññatti ca sādhīnapaññatti ca. Katamā sādhīnapaññatti? Samādhiṃ, bhikkhave 34, bhāvetha, samāhito, bhikkhave, bhikkhu yathābhūtaṃ pajānāti. ‘‘Rūpaṃ anicca’’nti yathābhūtaṃ pajānāti, ayaṃ sādhīnapaññatti parādhīnapaññatti ca, sā paññatti paññāya ca sīlassa ca, yathā cattāri jhānāni bhāvetha. Tassa atthi samādhindriyaṃ mudūni cattāri indriyāni tāni catuparādhīnāni, tīṇi aveccappasādeti parādhīnaṃ samādhindriyaṃ cattāri indriyāni parādhīnāti catūsu ariyasaccesu aparādhīnaṃ paññindriyaṃ satipaṭṭhānesu sammappadhānesu vīriyindriyaṃ. Iti sake padaṭṭhāne sake khettasādhīno so dhammo, so ca tattha paññāpetabbo. Tassa paṭipakkhā nighāto niddisitabbo. Etthāyaṃ anekākārapaññatti kena kāraṇena ayaṃ dhammo paññattoti. Ayaṃ vuccate paññatti.

    ၅၃. တတ္ထ ကတမော ဩတရဏော ဟာရော? ဆသု ဓမ္မေသု ဩတာရေတဗ္ဗံ။ ကတမေသု ဆသု? ခန္ဓေသု ဓာတူသု အာယတနေသု ဣန္ဒ္ရိယေသု သစ္စေသု ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေသု။ နတ္ထိ တံ သုတ္တံ ဝာ ဂာထာ ဝာ ဗ္ယာကရဏံ ဝာ။ ဣမေသု ဆန္နံ ဓမ္မာနံ အညတရသ္မိံ န သန္ဒိသ္သတိ။ ဧတ္တာဝတာ ဧသ သဗ္ဗာ ဒေသနာ ယာ တာ ခန္ဓာ ဝာ ဓာတုယော ဝာ အာယတနာနိ ဝာ သစ္စာနိ ဝာ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒော ဝာ, တတ္ထ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ ဝေဒနာက္ခန္ဓော ရာဂဒောသမောဟာနံ ပဒဋ္ဌာနံ။ တတ္ထ တိသ္သော ဝေဒနာယော တသ္သ သုခာယ ဝေဒနာယ သောမနသ္သော သဝိစာရော, ဒုက္ခာယ ဝေဒနာယ ဒောမနသ္သော သဝိစာရော, အဒုက္ခမသုခာယ ဝေဒနာယ ဥပေက္ခော သဝိစာရော။ ယံ ပုန တတ္ထ ဝေဒယိတံ ဣဒံ ဒုက္ခသစ္စံ, ခန္ဓေသု သင္ခာရက္ခန္ဓော တတ္ထ ကာယော ပမတ္တံ သဥပဝတ္တတိ, တဉ္စ သင္ခာရဂတော ဒ္ဝိဓာ စ ဘဝင္ဂောတရဏံ ကမ္မံ တီဏိ စ သင္ခာရာနိ ပုညာဘိသင္ခာရာ ဝာ အပုညာ ဝာ အာနေဉ္ဇာ ဝာ ဟေတု သဗ္ဗသရာဂသ္သ နော ဝီတရာဂသ္သ, ဒောသသ္သ အဘိသင္ခာရာနိ စ အဝီတရာဂော စေတေတိ စ ပကပ္ပေတိ စ, ဝီတရာဂော ပန စေတေတိ စ နော အဘိသင္ခရောတိ, ယံ ဥဏ္ဟံ ဝဇိရံ ကဋ္ဌေ ဝာ ရုက္ခေ ဝာ အညတ္ထ ဝာ ပတန္တံ ဘိန္ဒတိ စ ဍဟတိ စ, ဧဝံ သရာဂစေတနာ စေတေတိ စ အဘိသင္ခရောတိ စ။ ယထာ သတံ ဝဇိရံ န ဘိန္ဒတိ န စ ဍဟတိ, ဧဝံ ဝီတရာဂစေတနာ စေတေတိ န စ အဘိသင္ခရောတိ။ တတ္ထ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ ဧကော ခန္ဓော အနိန္ဒ္ရိယသရီရံ သညာက္ခန္ဓော။

    53. Tattha katamo otaraṇo hāro? Chasu dhammesu otāretabbaṃ. Katamesu chasu? Khandhesu dhātūsu āyatanesu indriyesu saccesu paṭiccasamuppādesu. Natthi taṃ suttaṃ vā gāthā vā byākaraṇaṃ vā. Imesu channaṃ dhammānaṃ aññatarasmiṃ na sandissati. Ettāvatā esa sabbā desanā yā tā khandhā vā dhātuyo vā āyatanāni vā saccāni vā paṭiccasamuppādo vā, tattha pañcannaṃ khandhānaṃ vedanākkhandho rāgadosamohānaṃ padaṭṭhānaṃ. Tattha tisso vedanāyo tassa sukhāya vedanāya somanasso savicāro, dukkhāya vedanāya domanasso savicāro, adukkhamasukhāya vedanāya upekkho savicāro. Yaṃ puna tattha vedayitaṃ idaṃ dukkhasaccaṃ, khandhesu saṅkhārakkhandho tattha kāyo pamattaṃ saupavattati, tañca saṅkhāragato dvidhā ca bhavaṅgotaraṇaṃ kammaṃ tīṇi ca saṅkhārāni puññābhisaṅkhārā vā apuññā vā āneñjā vā hetu sabbasarāgassa no vītarāgassa, dosassa abhisaṅkhārāni ca avītarāgo ceteti ca pakappeti ca, vītarāgo pana ceteti ca no abhisaṅkharoti, yaṃ uṇhaṃ vajiraṃ kaṭṭhe vā rukkhe vā aññattha vā patantaṃ bhindati ca ḍahati ca, evaṃ sarāgacetanā ceteti ca abhisaṅkharoti ca. Yathā sataṃ vajiraṃ na bhindati na ca ḍahati, evaṃ vītarāgacetanā ceteti na ca abhisaṅkharoti. Tattha pañcannaṃ khandhānaṃ eko khandho anindriyasarīraṃ saññākkhandho.

    တတ္ထ ဓာတူနံ အဋ္ဌာရသ ဓာတုယော။ တတ္ထ ယာ ရူပီ ဒသ ဓာတုယော, တာသု ဒေသိယမာနာသု ရူပက္ခန္ဓော နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော, ဒုက္ခံ အရိယသစ္စံ။ ယေပိ စ ဆ ဝိညာဏကာယာ မနောဓာတုသတ္တမာ, တတ္ထ ဝိညာဏက္ခန္ဓော စ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော, ဒုက္ခံ အရိယသစ္စံ။ ဓမ္မဓာတု ပန ဓမ္မသမောသရဏာ, သော ဓမ္မော ဟေတုနာ စ နိသ္သန္ဒေန စ ဖလေန စ ကိစ္စေန စ ဝေဝစနေန စ ယေန ယေန ဥပလဗ္ဘတိ, တေန တေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော။ ယဒိ ဝာ ကုသလာ ယဒိ ဝာ အကုသလာ ယဒိ ဝာ အဗ္ယာကတာ ယဒိ ဝာ အသင္ခတာ။ ဒ္ဝာဒသန္နံ အာယတနာနံ ဒသ အာယတနာနိ ရူပာနိ တံ ဒုက္ခံ အရိယသစ္စံ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ။ ရူပက္ခန္ဓော စ မနာယတနဉ္စ ဝိညာဏက္ခန္ဓေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ, ဒုက္ခံ အရိယသစ္စံ။ ဓမ္မာယတနံ နာနာဓမ္မသမောသရဏံ။ တတ္ထ ယေ ဓမ္မာ ဣန္ဒ္ရိယာနံ ဣန္ဒ္ရိယေသု နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ, ယေ အနိန္ဒ္ရိယာနံ အနိန္ဒ္ရိယေသု နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ။ ပရိယာယတော စ ဩတာရေတဗ္ဗာ။ ယထာ သာ ဓမ္မဓာတု တထာ ဓမ္မာယတနံ ပရိယေသိတဗ္ဗံ။ ယာယေဝ ဟိ ဓမ္မဓာတု တဒေဝ ဓမ္မာယတနံ အနူနံ အနဓိကံ။

    Tattha dhātūnaṃ aṭṭhārasa dhātuyo. Tattha yā rūpī dasa dhātuyo, tāsu desiyamānāsu rūpakkhandho niddisitabbo, dukkhaṃ ariyasaccaṃ. Yepi ca cha viññāṇakāyā manodhātusattamā, tattha viññāṇakkhandho ca niddisitabbo, dukkhaṃ ariyasaccaṃ. Dhammadhātu pana dhammasamosaraṇā, so dhammo hetunā ca nissandena ca phalena ca kiccena ca vevacanena ca yena yena upalabbhati, tena tena niddisitabbo. Yadi vā kusalā yadi vā akusalā yadi vā abyākatā yadi vā asaṅkhatā. Dvādasannaṃ āyatanānaṃ dasa āyatanāni rūpāni taṃ dukkhaṃ ariyasaccaṃ niddisitabbaṃ. Rūpakkhandho ca manāyatanañca viññāṇakkhandhena niddisitabbaṃ, dukkhaṃ ariyasaccaṃ. Dhammāyatanaṃ nānādhammasamosaraṇaṃ. Tattha ye dhammā indriyānaṃ indriyesu niddisitabbā, ye anindriyānaṃ anindriyesu niddisitabbā. Pariyāyato ca otāretabbā. Yathā sā dhammadhātu tathā dhammāyatanaṃ pariyesitabbaṃ. Yāyeva hi dhammadhātu tadeva dhammāyatanaṃ anūnaṃ anadhikaṃ.

    တတ္ထ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒော အတ္ထိ တိဝိဓော, အတ္ထိ စတုဗ္ဗိဓော, အတ္ထိ ဒုဝိဓော။ တတ္ထ တိဝိဓော ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒော ဟေတုဖလနိသ္သန္ဒော။ အဝိဇ္ဇာ သင္ခာရာ တဏ္ဟာ ဥပာဒာနံ စ အယံ ဟေတု, ဝိညာဏံ နာမရူပံ သဠာယတနံ ဖသ္သော ဝေဒနာ စ အယံ ပစ္စယော, ယော ဘဝော အယံ ဝိပာကော, ယာ ဇာတိ မရဏံ အယံ နိသ္သန္ဒော။

    Tattha paṭiccasamuppādo atthi tividho, atthi catubbidho, atthi duvidho. Tattha tividho paṭiccasamuppādo hetuphalanissando. Avijjā saṅkhārā taṇhā upādānaṃ ca ayaṃ hetu, viññāṇaṃ nāmarūpaṃ saḷāyatanaṃ phasso vedanā ca ayaṃ paccayo, yo bhavo ayaṃ vipāko, yā jāti maraṇaṃ ayaṃ nissando.

    ကထံ စတုဗ္ဗိဓော ဟေတု ပစ္စယော ဝိပာကော နိသ္သန္ဒော စ? အဝိဇ္ဇာ စ တဏ္ဟာသင္ခာရာ စ ဥပာဒာနံ စ – အယံ ဟေတု။ ဝိညာဏံ နာမရူပသ္သ ပစ္စယော။ နာမရူပံ ဥပပဇ္ဇတိ, တထာ ဥပပန္နသ္သ သဠာယတနံ ဖသ္သော ဝေဒနာ စ – အယံ ပစ္စယော။ ယော ဘဝော အယံ ဝိပာကော။ ယာ ဇာတိ ယာ စ ဇရာမရဏံ – အယံ နိသ္သန္ဒော။

    Kathaṃ catubbidho hetu paccayo vipāko nissando ca? Avijjā ca taṇhāsaṅkhārā ca upādānaṃ ca – ayaṃ hetu. Viññāṇaṃ nāmarūpassa paccayo. Nāmarūpaṃ upapajjati, tathā upapannassa saḷāyatanaṃ phasso vedanā ca – ayaṃ paccayo. Yo bhavo ayaṃ vipāko. Yā jāti yā ca jarāmaraṇaṃ – ayaṃ nissando.

    ကထံ ဒုဝိဓော ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒော? အဝိဇ္ဇာ သင္ခာရာ တဏ္ဟာ ဥပာဒာနံ – အယံ သမုဒယော။ ဝိညာဏံ နာမရူပံ သဠာယတနံ ဖသ္သော ဝေဒနာ ဘဝော ဇာတိ မရဏဉ္စ – ဣဒံ ဒုက္ခံ။ ယံ ပန အဝိဇ္ဇာနိရောဓာ သင္ခာရနိရောဓော ဣမာနိ တပ္ပဋိပက္ခေန ဒ္ဝေ သစ္စာနိ။ တသ္မာ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒော ယေန အာကာရေန နိဒ္ဒိဋ္ဌော, တေန တေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော။

    Kathaṃ duvidho paṭiccasamuppādo? Avijjā saṅkhārā taṇhā upādānaṃ – ayaṃ samudayo. Viññāṇaṃ nāmarūpaṃ saḷāyatanaṃ phasso vedanā bhavo jāti maraṇañca – idaṃ dukkhaṃ. Yaṃ pana avijjānirodhā saṅkhāranirodho imāni tappaṭipakkhena dve saccāni. Tasmā paṭiccasamuppādo yena ākārena niddiṭṭho, tena tena niddisitabbo.

    တထာ ဗာဝီသတိ ဣန္ဒ္ရိယာနိ။ ဒ္ဝာဒသ ဣန္ဒ္ရိယာနိ စက္ခုန္ဒ္ရိယာနိ စက္ခုန္ဒ္ရိယံ ယေန ဒောမနသ္သိန္ဒ္ရိယံ, ဣဒံ ဒုက္ခံ။ ပုရိသိန္ဒ္ရိယံ စ ဒိဋ္ဌိယာ စ တဏ္ဟာပဒဋ္ဌာနံ။ ယတော ပုရိသော ပုရိသကာနံ တံ ဧဝံ ကာတဗ္ဗတာ။ အထ အဇ္ဈတ္တံ သာရဇ္ဇတိ။ အယံ အဟံကာရော တံ ယသာ သာရတ္တော ဗဟိဒ္ဓာ ပရိယေသတိ, အယံ မမံကာရော ဧဝံ ဣတ္ထီ, တတ္ထ သုခိန္ဒ္ရိယံ စ သောမနသ္သိန္ဒ္ရိယံ စ ပုရိသိန္ဒ္ရိယသ္သာနုဝတ္တကာ ဟောန္တိ။ တသ္သ အဓိပ္ပာယပရိပုဏ္ဏာ လောဘဓမ္မာ ကုသလမူလေ ပဝဍ္ဎေန္တိ။ တသ္သ စေ အယမဓိပ္ပာယော န ပာရိပူရိံ ဂစ္ဆတိ။ တသ္သ ဒုက္ခိန္ဒ္ရိယံ စ ဒောမနသ္သိန္ဒ္ရိယံ စ ဝတ္တတိ။ ဒောသော စ အကုသလမူလံ ပဝဍ္ဎတိ။ သစေ ပန ဥပေက္ခာ ဘာဝေတိ ဥပေက္ခိန္ဒ္ရိယသ္သ အနုဝတ္တကာမာ ဘဝတိ။ အမောဟော စ ကုသလမူလံ ပဝဍ္ဎတိ။ ဣတိ သတ္တ ဣန္ဒ္ရိယာနိ ကိလေသဝတ္ထုမုပာဒာယ အနန္ဝေမာနိ အဝမာနိ သဗ္ဗသ္သ ဝေဒနာ ဣတ္ထိန္ဒ္ရိယံ ပုရိသိန္ဒ္ရိယံ။ တတ္ထ အဋ္ဌ ဣန္ဒ္ရိယာနိ သဒ္ဓိန္ဒ္ရိယံ ယာဝ အညာတာဝိနော ဣန္ဒ္ရိယံ, အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂာမိနီ ပဋိပဒာ။ ဒသန္နံ ပညိန္ဒ္ရိယာနံ ကာမရာဂသ္သ ပဒဋ္ဌာနံ။ မနိန္ဒ္ရိယံ ဘဝရာဂသ္သ ပဒဋ္ဌာနံ။ ပညိန္ဒ္ရိယာနိ ရူပရာဂသ္သ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဣတ္ထိန္ဒ္ရိယံ စ ပုရိသိန္ဒ္ရိယံ စ သတ္တ ပညတ္တိယာ ပဒဋ္ဌာနံ။ တတ္ထ ယေန ယေန ဣန္ဒ္ရိယေန ယုတ္တံ ဝာ ဂာထာယ ဩတာရေတုံ သက္ကောတိ, တေန တေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော။ ဧဝံ ခန္ဓေသု ဓာတူသု အာယတနေသု သစ္စေသု ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေသု အယံ ဩတရဏော ဟာရော။

    Tathā bāvīsati indriyāni. Dvādasa indriyāni cakkhundriyāni cakkhundriyaṃ yena domanassindriyaṃ, idaṃ dukkhaṃ. Purisindriyaṃ ca diṭṭhiyā ca taṇhāpadaṭṭhānaṃ. Yato puriso purisakānaṃ taṃ evaṃ kātabbatā. Atha ajjhattaṃ sārajjati. Ayaṃ ahaṃkāro taṃ yasā sāratto bahiddhā pariyesati, ayaṃ mamaṃkāro evaṃ itthī, tattha sukhindriyaṃ ca somanassindriyaṃ ca purisindriyassānuvattakā honti. Tassa adhippāyaparipuṇṇā lobhadhammā kusalamūle pavaḍḍhenti. Tassa ce ayamadhippāyo na pāripūriṃ gacchati. Tassa dukkhindriyaṃ ca domanassindriyaṃ ca vattati. Doso ca akusalamūlaṃ pavaḍḍhati. Sace pana upekkhā bhāveti upekkhindriyassa anuvattakāmā bhavati. Amoho ca kusalamūlaṃ pavaḍḍhati. Iti satta indriyāni kilesavatthumupādāya ananvemāni avamāni sabbassa vedanā itthindriyaṃ purisindriyaṃ. Tattha aṭṭha indriyāni saddhindriyaṃ yāva aññātāvino indriyaṃ, ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā. Dasannaṃ paññindriyānaṃ kāmarāgassa padaṭṭhānaṃ. Manindriyaṃ bhavarāgassa padaṭṭhānaṃ. Paññindriyāni rūparāgassa padaṭṭhānaṃ. Itthindriyaṃ ca purisindriyaṃ ca satta paññattiyā padaṭṭhānaṃ. Tattha yena yena indriyena yuttaṃ vā gāthāya otāretuṃ sakkoti, tena tena niddisitabbo. Evaṃ khandhesu dhātūsu āyatanesu saccesu paṭiccasamuppādesu ayaṃ otaraṇo hāro.

    ၅၄. တတ္ထ ကတမော သောဓနော ဟာရော? ယော ဂာထာ ဧကေန အာရမ္ဘော ဘာသိသ္သန္တိ။ တတ္ထ ဧကိသ္သာ ဘာသိတာယ အဝသိဋ္ဌာသု ဘာသိတာသု သော အတ္ထော န နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော။ ကိံ ကာရဏံ? န ဟိ တာဝ သော အတ္ထော ဘာသိတော, သော အဘာသိတော န သက္ကာ နိဒ္ဒိသိတုံ။ ယထာ ကိံ အပ္ပမာဒော အမတံ ပဒန္တိ ဂာထာ အယမေကာ ဂာထာ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ။ ကိံ ကာရဏံ, အတ္ထိက္ခာတာဝ ဣမသ္သ အာရမ္ဘသ္သ အနဘာသိတံ?

    54. Tattha katamo sodhano hāro? Yo gāthā ekena ārambho bhāsissanti. Tattha ekissā bhāsitāya avasiṭṭhāsu bhāsitāsu so attho na niddisitabbo. Kiṃ kāraṇaṃ? Na hi tāva so attho bhāsito, so abhāsito na sakkā niddisituṃ. Yathā kiṃ appamādo amataṃ padanti gāthā ayamekā gāthā niddisitabbā. Kiṃ kāraṇaṃ, atthikkhātāva imassa ārambhassa anabhāsitaṃ?

    ဧဝံ 35 ဝိသေသတော ဉတ္ဝာ၊ အပ္ပမာဒမ္ဟိ ပဏ္ဍိတာ။

    Evaṃ 36 visesato ñatvā, appamādamhi paṇḍitā;

    အပ္ပမာဒေ ပမောဒန္တိ၊ အရိယာနံ ဂောစရေ ရတာတိ။

    Appamāde pamodanti, ariyānaṃ gocare ratāti.

    ဣဒံ အဘာသိတံ။ ဣမိသ္သာပိ ဂာထာယ ဘာသိတာယ အတ္ထော နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော။ ကိံ ကာရဏံ, အတ္ထိ တတ္ထ အဝသိဋ္ဌံ? တေ ဈာယိနော 37 သာတတိကာ, နိစ္စံ ဒဠ္ဟပရက္ကမာတိ ဂာထာ, ဧဝံ ဣမာ ဂာထာယော ဥပဓာရိတာ ယဒာ ဘဝန္တိ, တဒာ အတ္ထော နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော။ ဧဝံ အသ္သုတပုဗ္ဗေသု သုတ္တေသု ဗ္ယာကရဏေသု ဝာ ဧကုဒ္ဒေသော ဘာသိတော။ ယာ ဝီမံသာ တုလနာ ဣဒံ အတ္ထိ ကိစ္စံ, ဣဒံ သုတ္တံ ဘာသိတံ တသ္သ ဝေဝစနံ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ ဝာ န ဝာတိ။ တတ္ထ ယာ ဝီမံသာ, အယံ ဝုစ္စတေ သောဓနော ဟာရော။

    Idaṃ abhāsitaṃ. Imissāpi gāthāya bhāsitāya attho niddisitabbo. Kiṃ kāraṇaṃ, atthi tattha avasiṭṭhaṃ? Te jhāyino 38 sātatikā, niccaṃ daḷhaparakkamāti gāthā, evaṃ imā gāthāyo upadhāritā yadā bhavanti, tadā attho niddisitabbo. Evaṃ assutapubbesu suttesu byākaraṇesu vā ekuddeso bhāsito. Yā vīmaṃsā tulanā idaṃ atthi kiccaṃ, idaṃ suttaṃ bhāsitaṃ tassa vevacanaṃ niddiṭṭhaṃ vā na vāti. Tattha yā vīmaṃsā, ayaṃ vuccate sodhano hāro.

    ၅၅. တတ္ထ ကတမော အဓိဋ္ဌာနော ဟာရော? ဧကတ္တတာ စ ဝေမတ္တတာ စ။ တတ္ထ ကိတပညတ္တိ စ ကိစ္စပညတ္တိ စ။ သာ ဧကတ္တတာ စ ဝေမတ္တတာ စ ယထာ ပညတ္တိ ဧကဝေဝစနေန ဝေမတ္တတာ ပဇာနာတီတိ ပညာ, သာ စ အာဓိပတေယ္ယဋ္ဌေန ပညတ္တိ။ ယံ အနောမတ္တိယဋ္ဌေန ပညတ္တန္တိ။ တံ အနောမတ္တိယဋ္ဌေန ပညာဗလံ။ တနုဘူတာ ဂောစရတ္တဝသာ သေဝသတိ တီသု ရတနေသု အနုသ္သတိ ဗုဒ္ဓာနုသ္သတိ ဓမ္မာနုသ္သတိ သင္ဃာနုသ္သတိ အဝိပရီတာနုသ္သရဏတာယ။ သမ္မာဒိဋ္ဌိ ဓမ္မာနံ ပဝိစယေန ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂော အဘိနီဟာရတော အဘိညာတိ။ သင္ခေပေန မဂ္ဂာ ကာ ဝတ္ထု အဝိကောပနတာယ ဧကတ္တာ, ယထာ ဥဏ္ဟေန သံသဋ္ဌံ ဥဏ္ဟောဒကံ, သီတေန သံသဋ္ဌံ သီတောဒကံ ခာရောဒကံ ဂုဠ္ဟောဒကန္တိ, ဣဒံ ဧကတ္တတာ ဝေမတ္တတာ စ။

    55. Tattha katamo adhiṭṭhāno hāro? Ekattatā ca vemattatā ca. Tattha kitapaññatti ca kiccapaññatti ca. Sā ekattatā ca vemattatā ca yathā paññatti ekavevacanena vemattatā pajānātīti paññā, sā ca ādhipateyyaṭṭhena paññatti. Yaṃ anomattiyaṭṭhena paññattanti. Taṃ anomattiyaṭṭhena paññābalaṃ. Tanubhūtā gocarattavasā sevasati tīsu ratanesu anussati buddhānussati dhammānussati saṅghānussati aviparītānussaraṇatāya. Sammādiṭṭhi dhammānaṃ pavicayena dhammavicayasambojjhaṅgo abhinīhārato abhiññāti. Saṅkhepena maggā kā vatthu avikopanatāya ekattā, yathā uṇhena saṃsaṭṭhaṃ uṇhodakaṃ, sītena saṃsaṭṭhaṃ sītodakaṃ khārodakaṃ guḷhodakanti, idaṃ ekattatā vemattatā ca.

    အတ္ထိ ပုန ဓမ္မော နာနာဓမ္မသင္ဃတော ဧကတော ယထာရူပံ စတ္တာရော ဝာရေတဗ္ဗာ, တဉ္စ ရူပန္တိ ဧကတ္တတာ။ ပထဝီဓာတု အာပော တေဇော ဝာယောဓာတူတိ ဝေမတ္တတာ။ ဧဝံ သဗ္ဗာ စတသ္သော ဓာတုယော ရူပန္တိ ဧကတ္တတာ, ပထဝီဓာတု အာပော တေဇော ဝာယောဓာတူတိ ဝေမတ္တတာ။ ပထဝီဓာတူတိ လက္ခဏတော ဧကတ္တတာ, သံကိဏ္ဏဝတ္ထုတော ဝေမတ္တတာ။ ယံ ကိဉ္စိ ကက္ခဠလက္ခဏံ, သဗ္ဗံ တံ ပထဝီဓာတူတိ ဧကတ္တတာ။ ကေသာ လောမာ နခာ ဒန္တာ ဆဝိ စမ္မန္တိ ဝေမတ္တတာ။ ဧဝံ သဗ္ဗံ စတသ္သော ဓာတုယော ရူပန္တိ ဧကတ္တံ။ သဒ္ဒာ ဂန္ဓာ ရသာ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာတိ ဝေမတ္တတာ။

    Atthi puna dhammo nānādhammasaṅghato ekato yathārūpaṃ cattāro vāretabbā, tañca rūpanti ekattatā. Pathavīdhātu āpo tejo vāyodhātūti vemattatā. Evaṃ sabbā catasso dhātuyo rūpanti ekattatā, pathavīdhātu āpo tejo vāyodhātūti vemattatā. Pathavīdhātūti lakkhaṇato ekattatā, saṃkiṇṇavatthuto vemattatā. Yaṃ kiñci kakkhaḷalakkhaṇaṃ, sabbaṃ taṃ pathavīdhātūti ekattatā. Kesā lomā nakhā dantā chavi cammanti vemattatā. Evaṃ sabbaṃ catasso dhātuyo rūpanti ekattaṃ. Saddā gandhā rasā phoṭṭhabbāti vemattatā.

    အတ္ထိ ပုန ဓမ္မော ဝေမတ္တတာ အညော နာမံ လဘတိ။ ယထာ ကာယာနုပသ္သနာယ နဝသညာ ဝိနီလကသညာ ဥဒ္ဓုမာတကသညာ, အယံ အသုဘသညာ, ယာ ဧကတ္တတာ အာရမ္မဏတော ဝေမတ္တတော, သာ ဧဝံ သညာဝေဒနာသု အာဒီနဝံ သမနုပသ္သတော တထာဓိဋ္ဌာနံ သမာဓိန္ဒ္ရိယံ စ သာယေဝ ဓမ္မေသု တတ္ထ သညာဘာဝနာ ဝီရိယိန္ဒ္ရိယံ စ ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပသ္သနာ စိတ္တေ အတ္တသညံ ပဇဟတော ပညိန္ဒ္ရိယံ စ စိတ္တေ စိတ္တာနုပသ္သနာ။ (ဣတိ) 39 ယော ကောစိ ဉာဏပစာရော သဗ္ဗသော ပညာယ ဂောစရော ပညာ, အယံ ဝေမတ္တတာ, ယထာ ကာမရာဂော ဘဝရာဂော ဒိဋ္ဌိရာဂောတိ ဝေမတ္တတာ တဏ္ဟာယ။ ဣတိ ယံ ဧကတ္တတာယ စ ဝေမတ္တတာယ စ ဉာဏံ ဝီမံသနာ တုလနာ။ အယံ အဓိဋ္ဌာနော ဟာရော။

    Atthi puna dhammo vemattatā añño nāmaṃ labhati. Yathā kāyānupassanāya navasaññā vinīlakasaññā uddhumātakasaññā, ayaṃ asubhasaññā, yā ekattatā ārammaṇato vemattato, sā evaṃ saññāvedanāsu ādīnavaṃ samanupassato tathādhiṭṭhānaṃ samādhindriyaṃ ca sāyeva dhammesu tattha saññābhāvanā vīriyindriyaṃ ca dhammesu dhammānupassanā citte attasaññaṃ pajahato paññindriyaṃ ca citte cittānupassanā. (Iti) 40 yo koci ñāṇapacāro sabbaso paññāya gocaro paññā, ayaṃ vemattatā, yathā kāmarāgo bhavarāgo diṭṭhirāgoti vemattatā taṇhāya. Iti yaṃ ekattatāya ca vemattatāya ca ñāṇaṃ vīmaṃsanā tulanā. Ayaṃ adhiṭṭhāno hāro.

    ၅၆. တတ္ထ ကတမော ပရိက္ခာရော ဟာရော? သဟေတု သပ္ပစ္စယံ ဝောဒာနဉ္စ သံကိလေသော စ, ယံ တဒုဘယံ ပရိယေဋ္ဌိ, သ ပရိက္ခာရော ဟာရော။ ဣတိ ဓမ္မာနံ သဟေတုကာနံ ဟေတု ပရိယေသိတဗ္ဗော, သပ္ပစ္စယာနံ ပစ္စယော ပရိယေသိတဗ္ဗော။

    56. Tattha katamo parikkhāro hāro? Sahetu sappaccayaṃ vodānañca saṃkileso ca, yaṃ tadubhayaṃ pariyeṭṭhi, sa parikkhāro hāro. Iti dhammānaṃ sahetukānaṃ hetu pariyesitabbo, sappaccayānaṃ paccayo pariyesitabbo.

    တတ္ထ ကိံ နာနာကရဏံ, ဟေတုသ္သ စ ပစ္စယသ္သ စ? သဘာဝော ဟေတု, ပရဘာဝော ပစ္စယော။ ပရဘာဝသ္သ ပစ္စယော ဟေတုပိ, သဘာဝသ္သ ဟေတုယာ ပရဘာဝသ္သ ကသ္သစိ ပစ္စယော အဝုတ္တော ဟေတု, ဝုတ္တော ပစ္စယော။ အဇ္ဈတ္တိကော ဟေတု, ဗာဟိရော ပစ္စယော။ သဘာဝော ဟေတု, ပရဘာဝော ပစ္စယော။ နိဗ္ဗတ္တကော ဟေတု, ပဋိဂ္ဂာဟကော 41 ပစ္စယော။ နေဝာသိကော ဟေတု, အာဂန္တုကော ပစ္စယော။ အသာဓာရဏော ဟေတု, သာဓာရဏော ပစ္စယော။ ဧကောယေဝ ဟေတု, အပရာပရော ပစ္စယော။

    Tattha kiṃ nānākaraṇaṃ, hetussa ca paccayassa ca? Sabhāvo hetu, parabhāvo paccayo. Parabhāvassa paccayo hetupi, sabhāvassa hetuyā parabhāvassa kassaci paccayo avutto hetu, vutto paccayo. Ajjhattiko hetu, bāhiro paccayo. Sabhāvo hetu, parabhāvo paccayo. Nibbattako hetu, paṭiggāhako 42 paccayo. Nevāsiko hetu, āgantuko paccayo. Asādhāraṇo hetu, sādhāraṇo paccayo. Ekoyeva hetu, aparāparo paccayo.

    ဟေတုသ္သ ဥပကရဏံ သမုဒာနေတဗ္ဗော။ သမုဒာနံ ဟေတု, တတ္ထ ဒုဝိဓော ဟေတု။ ဒုဝိဓော ပစ္စယော – သမနန္တရပစ္စယော စ ပရမ္ပရပစ္စယော စ။ ဟေတုပိ ဒုဝိဓော – သမနန္တရဟေတု စ ပရမ္ပရဟေတု စ။ တတ္ထ ကတမော ပရမ္ပရပစ္စယော? အဝိဇ္ဇာ နာမရူပသ္သ ပရမ္ပရပစ္စယော, ဝိညာဏံ သမနန္တရပစ္စယတာယ ပစ္စယော။ ယဒိ အာဒိမ္ဟိ အဝိဇ္ဇာနိရောဓော ဘဝတိ နာမရူပသ္သ နိရောဓောပိ။ တတ္ထ သမနန္တရံ ကိံ ကာရဏံ ပရမ္ပရပစ္စယော သမနန္တရပစ္စယော သမုဒ္ဒာနိတော, အယံ ပစ္စယတော။ တတ္ထ ကတမော ပရမ္ပရဟေတု? ဝိဇာနန္တသ္သ ပရမ္ပရဟေတုတာယ ဟေတု, အညာကာရော သမနန္တရဟေတုတာယ ဟေတု။ ယသ္သ ဟိ ယံ သမနန္တရံ နိဗ္ဗတ္တတိ, သော တသ္သ ဟေတုပိ ဇာတိနိရောဓာ ဗဟိ အာကာရနိရောဓော, အာကာရနိရောဓာ ဒဏ္ဍနိရောဓော, ဒဏ္ဍနိရောဓာ ခဏ္ဍနိရောဓော။ ဧဝံ ဟေတုပိ ဒ္ဝိဓာ သော တာဟိ ပသ္သိတဗ္ဗော။

    Hetussa upakaraṇaṃ samudānetabbo. Samudānaṃ hetu, tattha duvidho hetu. Duvidho paccayo – samanantarapaccayo ca paramparapaccayo ca. Hetupi duvidho – samanantarahetu ca paramparahetu ca. Tattha katamo paramparapaccayo? Avijjā nāmarūpassa paramparapaccayo, viññāṇaṃ samanantarapaccayatāya paccayo. Yadi ādimhi avijjānirodho bhavati nāmarūpassa nirodhopi. Tattha samanantaraṃ kiṃ kāraṇaṃ paramparapaccayo samanantarapaccayo samuddānito, ayaṃ paccayato. Tattha katamo paramparahetu? Vijānantassa paramparahetutāya hetu, aññākāro samanantarahetutāya hetu. Yassa hi yaṃ samanantaraṃ nibbattati, so tassa hetupi jātinirodhā bahi ākāranirodho, ākāranirodhā daṇḍanirodho, daṇḍanirodhā khaṇḍanirodho. Evaṃ hetupi dvidhā so tāhi passitabbo.

    ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒော ယထာ အဝိဇ္ဇာပစ္စယော တသ္သ ပုန ကိံပစ္စယော, အယောနိသော မနသိကာရော။ သော ကသ္သ ပစ္စယော သင္ခာရာနံ, ဣတိ ပစ္စယော စ သမုပ္ပန္နံ စ တသ္သ ကော ဟေတု အဝိဇ္ဇာယေဝ ။ တထာ ဟိ ပုရိမာ ကောဋိ န ပညာယတိ။ တတ္ထ အဝိဇ္ဇာနုသယော အဝိဇ္ဇာပရိယုဋ္ဌာနသ္သ ဟေတု ပုရိမာ ဟေတု ပစ္ဆာ ပစ္စယော, သာပိ အဝိဇ္ဇာသင္ခာရာနံ ပစ္စယော စတူဟိ ကာရဏေဟိ သဟဇာတပစ္စယတာယ သမနန္တရပစ္စယတာယ အဘိသန္ဒနပစ္စယတာယ ပတိဋ္ဌာနပစ္စယတာယ။

    Paṭiccasamuppādo yathā avijjāpaccayo tassa puna kiṃpaccayo, ayoniso manasikāro. So kassa paccayo saṅkhārānaṃ, iti paccayo ca samuppannaṃ ca tassa ko hetu avijjāyeva . Tathā hi purimā koṭi na paññāyati. Tattha avijjānusayo avijjāpariyuṭṭhānassa hetu purimā hetu pacchā paccayo, sāpi avijjāsaṅkhārānaṃ paccayo catūhi kāraṇehi sahajātapaccayatāya samanantarapaccayatāya abhisandanapaccayatāya patiṭṭhānapaccayatāya.

    ၅၇. ကထံ သဟဇာတပစ္စယတာယ အဝိဇ္ဇာသင္ခာရာနံ ပစ္စယော? ယံ စိတ္တံ ရာဂပရိယုဋ္ဌံ, တတ္ထ အဝိဇ္ဇာပရိယုဋ္ဌာနေန သဗ္ဗံ ပညာယ ဂောစရံ ဟန္တိ။ တတ္ထ သင္ခာရာ တိပစ္စယဋ္ဌိကာ အဒ္ဓာဘူမိကာရမဟတ္တသ္သ 43 အယံ အဝိဇ္ဇာသဟသမုပ္ပန္နံ ဝုဒ္ဓိံ ဝိရူဠ္ဟိံ ဝေပုလ္လတမာပဇ္ဇန္တီ စတူဟိ ကာရဏေဟိ ပညာ ပဟီယတိ။ ကတမေဟိ စတူဟိ? အနုသယော ပရိယုဋ္ဌာနံ သံယောဇနံ ဥပာဒာနံ။ တတ္ထ အနုသယော ပရိယုဋ္ဌာနံ ဇာတိ ပရိယုဋ္ဌိတာ သံယုဇ္ဇတိ သံယုတ္တာ ဥပာဒိယတိ ဥပာဒာနပစ္စယာ ဘဝော။ ဧဝံ တေ သင္ခာရာ တိဝိဓာ ဥပ္ပန္နာ ဘူမိဂတာ နာသညတ္ထ အယံ မဂ္ဂေန ဝိနီတတ္တာယာတိ 44 တေ ထာမဂတာ အပတိဝိနီတာတိပိ တေ သင္ခာရာတိ ဝုစ္စတိ, ဧဝံ သဟေတုသမုပ္ပန္နဋ္ဌေန အတ္ထိ မေဝ ပစ္စယာ သင္ခာရာနံ ပစ္စယော နိဒ္ဒိဋ္ဌံ အပနေတ္ဝာ ကုသလံ အကုသလံ ကုသလော စ အကုသလော စ ပက္ခိပိတဗ္ဗော, ဝိပာကဓမ္မာ အပနေတ္ဝာ ဝစနီယံ အဝစနီယံ ဝစနီယဉ္စ အဝစနီယဉ္စ ပက္ခိပိတဗ္ဗံ, ဘဝအပေဝိရိတ္တာ, သဗ္ဗသုတ္တံ ပရိက္ခိပိတဗ္ဗံ။

    57. Kathaṃ sahajātapaccayatāya avijjāsaṅkhārānaṃ paccayo? Yaṃ cittaṃ rāgapariyuṭṭhaṃ, tattha avijjāpariyuṭṭhānena sabbaṃ paññāya gocaraṃ hanti. Tattha saṅkhārā tipaccayaṭṭhikā addhābhūmikāramahattassa 45 ayaṃ avijjāsahasamuppannaṃ vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullatamāpajjantī catūhi kāraṇehi paññā pahīyati. Katamehi catūhi? Anusayo pariyuṭṭhānaṃ saṃyojanaṃ upādānaṃ. Tattha anusayo pariyuṭṭhānaṃ jāti pariyuṭṭhitā saṃyujjati saṃyuttā upādiyati upādānapaccayā bhavo. Evaṃ te saṅkhārā tividhā uppannā bhūmigatā nāsaññattha ayaṃ maggena vinītattāyāti 46 te thāmagatā apativinītātipi te saṅkhārāti vuccati, evaṃ sahetusamuppannaṭṭhena atthi meva paccayā saṅkhārānaṃ paccayo niddiṭṭhaṃ apanetvā kusalaṃ akusalaṃ kusalo ca akusalo ca pakkhipitabbo, vipākadhammā apanetvā vacanīyaṃ avacanīyaṃ vacanīyañca avacanīyañca pakkhipitabbaṃ, bhavaapevirittā, sabbasuttaṃ parikkhipitabbaṃ.

    ဒသ တထာဂတဗလာနိ စတ္တာရိ ဝေသာရဇ္ဇာနိ ပုညာနိ အနညာကတံ အဝိဇ္ဇာ သမနန္တရပစ္စယတာယ သင္ခာရာနံ ပစ္စယော ယေန စိတ္တေန သဟ သမုပ္ပန္နာ အဝိဇ္ဇာ တသ္သ စိတ္တသ္သ သမနန္တရစိတ္တံ သမုပ္ပန္နန္တိ, တသ္သ ယံ သမနန္တရစိတ္တံ သမုပ္ပန္နန္တိ, တသ္သ ပစ္ဆိမသ္သ စိတ္တသ္သ ပုရိမစိတ္တံ ဟေတုပစ္စယတာယ ပစ္စယော, တေန အဝိဇ္ဇာ ဟေတု တေန စိတ္တေန ဥပာဒာနံ အနောကာသကတာ ဉာဏံ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ယာ တသ္သ အပ္ပမာဒာ ဓာတု အဘိဇ္ဈာဘိသန္ဒိတာ တဟိံ ဝိပလ္လာသာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ ‘‘အသုဘေ သုဘ’’န္တိ ‘‘ဒုက္ခေ သုခ’’န္တိ, တတ္ထ သင္ခာရာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ ရတ္တာ ဒုဋ္ဌာ မူလသ္သ စေတနာ ရာဂပရိယုဋ္ဌာနေန ဗ္ယာပာဒပရိယုဋ္ဌာနေန အဝိဇ္ဇာပရိယုဋ္ဌာနေန ဒိဋ္ဌိဝိပလ္လာသော ဝတ္ထုနိဒ္ဒေသေ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော , ယံ ဝိပရီတစိတ္တော ဝိဇာနာတိ အယံ စိတ္တဝိပလ္လာသော, ယာ ဝိပရီတသညာ ဥပဂ္ဂဏ္ဟာတိ အယံ သညာဝိပလ္လာသော။ ယံ ဝိပရီတဒိဋ္ဌိ အဘိနိဝိသတိ အယံ ဒိဋ္ဌိဝိပလ္လာသော။ အဋ္ဌ မိစ္ဆတ္တာနိ ဝဍ္ဎန္တိ, တီဏိ အကုသလာနိ အယောနိသော မနသိကာရေ ဥပ္ပန္နံ ဝိညာဏဉ္စ ဝိဇ္ဇဉ္စ ကရောန္တိ။ ဣတိ ပုဗ္ဗာပရန္တေ အကုသလာနာတရိတရော သင္ခာရာ ဝုဒ္ဓိံ ဝေပုလ္လတံ ဂစ္ဆန္တိ။ တေ စ မဟတာ စ အပ္ပဋိဝိဒိတာ ပောနောဘဝိကာ 47 သင္ခာရာ ဘဝန္တိ။ ဣတိ ဧဝံ အဝိဇ္ဇာ သဟဇာတပစ္စယတာယ သင္ခာရာနံ ပစ္စယော သမနန္တရပစ္စယတာယ စ။

    Dasa tathāgatabalāni cattāri vesārajjāni puññāni anaññākataṃ avijjā samanantarapaccayatāya saṅkhārānaṃ paccayo yena cittena saha samuppannā avijjā tassa cittassa samanantaracittaṃ samuppannanti, tassa yaṃ samanantaracittaṃ samuppannanti, tassa pacchimassa cittassa purimacittaṃ hetupaccayatāya paccayo, tena avijjā hetu tena cittena upādānaṃ anokāsakatā ñāṇaṃ na uppajjanti. Yā tassa appamādā dhātu abhijjhābhisanditā tahiṃ vipallāsā uppajjanti ‘‘asubhe subha’’nti ‘‘dukkhe sukha’’nti, tattha saṅkhārā uppajjanti rattā duṭṭhā mūlassa cetanā rāgapariyuṭṭhānena byāpādapariyuṭṭhānena avijjāpariyuṭṭhānena diṭṭhivipallāso vatthuniddese niddisitabbo , yaṃ viparītacitto vijānāti ayaṃ cittavipallāso, yā viparītasaññā upaggaṇhāti ayaṃ saññāvipallāso. Yaṃ viparītadiṭṭhi abhinivisati ayaṃ diṭṭhivipallāso. Aṭṭha micchattāni vaḍḍhanti, tīṇi akusalāni ayoniso manasikāre uppannaṃ viññāṇañca vijjañca karonti. Iti pubbāparante akusalānātaritaro saṅkhārā vuddhiṃ vepullataṃ gacchanti. Te ca mahatā ca appaṭividitā ponobhavikā 48 saṅkhārā bhavanti. Iti evaṃ avijjā sahajātapaccayatāya saṅkhārānaṃ paccayo samanantarapaccayatāya ca.

    ၅၈. ကထံ အဘိသန္ဒနာကာရေန အဝိဇ္ဇာ သင္ခာရာနံ ပစ္စယော? သာ အဝိဇ္ဇာ တေ သင္ခာရေ အဘိသန္နေတိ ပရိပ္ဖရတိ။ သေယ္ယထာပိ နာမ ဥပ္ပလံ ဝာ ပဒုမံ ဝာ တံ ဥဒကေ ဝဍ္ဎံ အသ္သ, သီတေန ဝာရိနာ အဘိသန္နံ ပရိသန္ဒနံ ဝုဒ္ဓိံ ဝိရူဠ္ဟိံ ဝေပုလ္လတံ အာပဇ္ဇတိ။ ဧဝံ အဘိသန္ဒနဋ္ဌေန အဝိဇ္ဇာ သင္ခာရာနံ ပစ္စယော။

    58. Kathaṃ abhisandanākārena avijjā saṅkhārānaṃ paccayo? Sā avijjā te saṅkhāre abhisanneti parippharati. Seyyathāpi nāma uppalaṃ vā padumaṃ vā taṃ udake vaḍḍhaṃ assa, sītena vārinā abhisannaṃ parisandanaṃ vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullataṃ āpajjati. Evaṃ abhisandanaṭṭhena avijjā saṅkhārānaṃ paccayo.

    ကထံ ပတိဋ္ဌဟနဋ္ဌေန အဝိဇ္ဇာ သင္ခာရာနံ ပစ္စယော? တေ သင္ခာရာ အဝိဇ္ဇာယံ နိသ္သာယ ဝုဒ္ဓိံ ဝိရူဠ္ဟိံ ဝေပုလ္လတံ အာပဇ္ဇန္တိ။ သေယ္ယထာပိ နာမ ဥပ္ပလံ ဝာ ပဒုမံ ဝာ ပထဝိံ နိသ္သာယ ပထဝိံ ပတိဋ္ဌာယ ဝုဒ္ဓိံ ဝိရူဠ္ဟိံ ဝေပုလ္လတံ အာပဇ္ဇတိ။ ဧတေ သင္ခာရာ အဝိဇ္ဇာယံ ပတိဋ္ဌိတာ အဝိဇ္ဇာယံ နိသ္သာယ ဝုဒ္ဓိံ ဝိရူဠ္ဟိံ ဝေပုလ္လတံ ဂစ္ဆန္တိ။ ဧဝံ ပတိဋ္ဌဟနဋ္ဌေန အဝိဇ္ဇာ သင္ခာရာနံ ပစ္စယော။

    Kathaṃ patiṭṭhahanaṭṭhena avijjā saṅkhārānaṃ paccayo? Te saṅkhārā avijjāyaṃ nissāya vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullataṃ āpajjanti. Seyyathāpi nāma uppalaṃ vā padumaṃ vā pathaviṃ nissāya pathaviṃ patiṭṭhāya vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullataṃ āpajjati. Ete saṅkhārā avijjāyaṃ patiṭṭhitā avijjāyaṃ nissāya vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullataṃ gacchanti. Evaṃ patiṭṭhahanaṭṭhena avijjā saṅkhārānaṃ paccayo.

    ပုန ရာဂသဟဂတသ္သ ကမ္မသ္သ ဝိပာကေန ပဋိသန္ဓိမ္ဟိ ဘဝော နိဗ္ဗတ္တတိ, တံ ကမ္မသ္သ 49 သဗ္ဗံ အဘိနိဝိဋ္ဌံ အညာဏဝသေန ပောနောဘဝိကာ သင္ခာရာတိ ဝုစ္စန္တိ, ဧဝမ္ပိ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင္ခာရာ အတ္ထိ။ ပုန ပဉ္စသု ယေ စ သေက္ခာ ပုဂ္ဂလာ, ယေ စ အသညိသမာပတ္တိံ သမာပန္နာ, ယေ စ ဘဝဂတာ, ယေ စ အန္တောဂတာယေဝ သံသေဒဇာ, ယေ စ ဝာ ပန အညော ဟိ ကောစိ အနာဂာမိဘူတာ န စေတေန္တိ န စ ပတ္ထေန္တိ, တေသံ ကိံ ပစ္စယာ သင္ခာရာ။ ပုန ရာဂာ အတ္ထိ တေသံ သင္ခာရာနိ ဥပာဒာနာနိ စိတ္တမနုသ္သရန္တိယေဝ အဝိပက္ကဝိပာကသမူဟတာ အသမုစ္ဆိန္နပစ္စယာ တေသံ ပုန စ ဂတော ဘဝတိ။ ဧဝမ္ပိ ဟိ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင္ခာရာ။ ပုန သာ တေ န ဥပာဒာနာ နပိ သင္ခာရာ အတ္ထိ, ပုန တေသံ သတ္တ အနုသယာ အသမူဟတာ အသမုစ္ဆိန္နာ တဒာရမ္မဏံ ဘဝတိ။ ဝိညာဏသ္သ ပတိဋ္ဌာယ ဝိညာဏပစ္စယာ နာမရူပံ။ ဧဝမ္ပိ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင္ခာရာ။ ပုန သာ ယံ ကိဉ္စိ ကမ္မံ အာစယဂာမိ သဗ္ဗံ တံ အဝိဇ္ဇာဝသေန အဘိသင္ခရိယတိ တဏ္ဟာဝသေန စ အလ္လီယတိ အညာဏဝသေန စ တတ္ထ အာဒီနဝမ္ပိ န ဇာနာတိ။ တဒေဝ ဝိညာဏဗီဇံ ဘဝတိ, သာယေဝ တဏ္ဟာသိနေဟော ဘဝတိ။ သာယေဝ အဝိဇ္ဇာ သမ္မောဟောတိ။ ဧဝမ္ပိ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင္ခာရာ ဝတ္တဗ္ဗာ။ ဣတိ ဣမေဟိ အာကာရေဟိ အဝိဇ္ဇာ သင္ခာရာနံ ပစ္စယော။

    Puna rāgasahagatassa kammassa vipākena paṭisandhimhi bhavo nibbattati, taṃ kammassa 50 sabbaṃ abhiniviṭṭhaṃ aññāṇavasena ponobhavikā saṅkhārāti vuccanti, evampi avijjāpaccayā saṅkhārā atthi. Puna pañcasu ye ca sekkhā puggalā, ye ca asaññisamāpattiṃ samāpannā, ye ca bhavagatā, ye ca antogatāyeva saṃsedajā, ye ca vā pana añño hi koci anāgāmibhūtā na cetenti na ca patthenti, tesaṃ kiṃ paccayā saṅkhārā. Puna rāgā atthi tesaṃ saṅkhārāni upādānāni cittamanussarantiyeva avipakkavipākasamūhatā asamucchinnapaccayā tesaṃ puna ca gato bhavati. Evampi hi avijjāpaccayā saṅkhārā. Puna sā te na upādānā napi saṅkhārā atthi, puna tesaṃ satta anusayā asamūhatā asamucchinnā tadārammaṇaṃ bhavati. Viññāṇassa patiṭṭhāya viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ. Evampi avijjāpaccayā saṅkhārā. Puna sā yaṃ kiñci kammaṃ ācayagāmi sabbaṃ taṃ avijjāvasena abhisaṅkhariyati taṇhāvasena ca allīyati aññāṇavasena ca tattha ādīnavampi na jānāti. Tadeva viññāṇabījaṃ bhavati, sāyeva taṇhāsineho bhavati. Sāyeva avijjā sammohoti. Evampi avijjāpaccayā saṅkhārā vattabbā. Iti imehi ākārehi avijjā saṅkhārānaṃ paccayo.

    တတ္ထ အဝိဇ္ဇာယ ဟေတု အယောနိသော မနသိကာရော ပစ္စယော ဟောတိ။ တတ္ထ အဘိစ္ဆေဒော အယံ တတ္ထ တတိယံ ဗလံ 51 နိဝတ္တိ, အယံ ပဋိသန္ဓိ။ တတ္ထ ပုနဗ္ဘဝော ယော အဝေစ္ဆေဒော အသမုဂ္ဃာတနဋ္ဌေန အယံ အနုသယော။ ယထာ ပဋာကံ ဝာ သာဋကံ ဝာ ဒ္ဝေ ဇနာ ပီဠေသု စ ဧကာ ဝာ ဗလံ ဝာ အသ္သ နိဝာဋသ္သေသု, န ပန ပီဠေသု သောသေယ္ယ။ တတ္ထ ယံ သိနေဟာ အာပောဓာတု အနုပုလ္လနာ သောသေတဗ္ဗာ။ ဥဏ္ဟဓာတုမာဂမ္မ သစေ ပုန တံ အာကာသေ နိက္ခိပေယ္ယ တံ ဥသ္သာဝေန ယေဘုယ္ယတရံ သိနေဟမာပဇ္ဇေယ္ယ, န ဟိ အနာဂမ္မ တေဇောဓာတုံ ပရိသေသံ ဂစ္ဆေယ္ယ။ ဧဝမေဝ ဘဝဂ္ဂပရမာပိ သမာပတ္တိ န အနုရူပသ္သ သမုဂ္ဃာတာယ သံဝတ္တတိ။ တေ ဟိ အာလယန္တိ သမ္မသန္တိ, န စ တဏ္ဟာယ တဏ္ဟာပဟာနံ ဂစ္ဆန္တိ။ တတ္ထ သော အသမုဂ္ဃာတော။ အဝိဇ္ဇာယ အနုသယော စ စိတ္တသ္သ သမ္ပလိဗောဓော, ဣဒံ ပရိယုဋ္ဌာနံ။ ယထာဘူတံ ဝိညာဏသ္သ အပ္ပဋိဝေဓော အယံ အဝိဇ္ဇာအာသဝော အဝိဇ္ဇာဝိညာဏဗီဇံ ဘဝတိ။ ယံ ဗီဇံ သော ဟေတု န သမုစ္ဆိဇ္ဇတိ, အသမုစ္ဆိဇ္ဇန္တော ပဋိသန္ဒေဟတိ။ ပဋိသန္ဒဟန္တော န သမုဂ္ဃာတံ ဂစ္ဆတိ။ အသမုဂ္ဃာတံ စိတ္တံ ပရိယောနဟတိ, ပရိယောနဒ္ဓစိတ္တော ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ, ဣတိ သညာဏသ္သ သာသဝတ္ထော, အဝိဇ္ဇတ္ထော, ဟေတုအတ္ထော, အဝစ္ဆေဒတ္ထော, အနိဝတ္တိအတ္ထော, ဖလတ္ထော ပဋိသန္ဓိအတ္ထော, ပုနဗ္ဘဝတ္ထော, အသမုဂ္ဃာတတ္ထော, အနုသယတ္ထော, ပရိယုဋ္ဌာနတ္ထော, အပဋိဝေဓနတ္ထော။ ဧတ္တာဝတာ အဝိဇ္ဇာယ ခေတ္တံ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ ဘဝတိ။ အယံ ဝုစ္စတေ ပရိက္ခာရော နာမ ဟာရော။

    Tattha avijjāya hetu ayoniso manasikāro paccayo hoti. Tattha abhicchedo ayaṃ tattha tatiyaṃ balaṃ 52 nivatti, ayaṃ paṭisandhi. Tattha punabbhavo yo avecchedo asamugghātanaṭṭhena ayaṃ anusayo. Yathā paṭākaṃ vā sāṭakaṃ vā dve janā pīḷesu ca ekā vā balaṃ vā assa nivāṭassesu, na pana pīḷesu soseyya. Tattha yaṃ sinehā āpodhātu anupullanā sosetabbā. Uṇhadhātumāgamma sace puna taṃ ākāse nikkhipeyya taṃ ussāvena yebhuyyataraṃ sinehamāpajjeyya, na hi anāgamma tejodhātuṃ parisesaṃ gaccheyya. Evameva bhavaggaparamāpi samāpatti na anurūpassa samugghātāya saṃvattati. Te hi ālayanti sammasanti, na ca taṇhāya taṇhāpahānaṃ gacchanti. Tattha so asamugghāto. Avijjāya anusayo ca cittassa sampalibodho, idaṃ pariyuṭṭhānaṃ. Yathābhūtaṃ viññāṇassa appaṭivedho ayaṃ avijjāāsavo avijjāviññāṇabījaṃ bhavati. Yaṃ bījaṃ so hetu na samucchijjati, asamucchijjanto paṭisandehati. Paṭisandahanto na samugghātaṃ gacchati. Asamugghātaṃ cittaṃ pariyonahati, pariyonaddhacitto yathābhūtaṃ nappajānāti, iti saññāṇassa sāsavattho, avijjattho, hetuattho, avacchedattho, anivattiattho, phalattho paṭisandhiattho, punabbhavattho, asamugghātattho, anusayattho, pariyuṭṭhānattho, apaṭivedhanattho. Ettāvatā avijjāya khettaṃ niddiṭṭhaṃ bhavati. Ayaṃ vuccate parikkhāro nāma hāro.

    ၅၉. တတ္ထ ကတမော သမာရောပနော ဟာရော? ဥဂ္ဃဋိတမ္ဟိ တမ္ဟိ သန္တဉ္စေဝ စ နံ ဝိတ္ထာရံ ပန ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဝိတ္ထာရဝိဓံ စိတ္တညာ အယံ သမာရောပနော ဟာရော။ တတ္ထ နာမနိဒ္ဒေသော ဥပဃဋကာ 53 ဝတ္ထုနိဒ္ဒေသော ဝေဝစနံ ဝတ္ထုဘူတော ဝိတ္ထာရော။ ယထာ ကိံ, ယာ ဘိက္ခူနံ ဝတ္တတော 54 ပဟာတဗ္ဗော, အယံ ဥပဃဋနာ။

    59. Tattha katamo samāropano hāro? Ugghaṭitamhi tamhi santañceva ca naṃ vitthāraṃ pana vattabbaṃ. Vitthāravidhaṃ cittaññā ayaṃ samāropano hāro. Tattha nāmaniddeso upaghaṭakā 55 vatthuniddeso vevacanaṃ vatthubhūto vitthāro. Yathā kiṃ, yā bhikkhūnaṃ vattato 56 pahātabbo, ayaṃ upaghaṭanā.

    တတ္ထ ကတမော သမာရောပနော? ကိဉ္စိ န ဝတ္တဗ္ဗံ, ရူပရာဂံ ဝာ နာမဝန္တပဟာတဗ္ဗံ 57။ ယာဝ ဝိညာဏန္တိ ဝိတ္ထာရေန ကာတဗ္ဗာနိ။ အဝိဇ္ဇာ တာ ဩပမ္မေန ပညာပေတဗ္ဗာ, အယံ သမာရောပနော။ နိသ္သိတစိတ္တသ္သ စ မတ္တိကော စ နိသ္သယော တဏ္ဟာ စ ဒိဋ္ဌိ စ။ တတ္ထ ဒိဋ္ဌိ အဝိဇ္ဇာ တဏ္ဟာ သင္ခာရာ။ တတ္ထ ဒိဋ္ဌိပစ္စယာ တဏ္ဟာ ဣမေ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင္ခာရာ။ တတ္ထ နိသ္သိတံ ဝိညာဏံ ဣဒံ သင္ခာရပစ္စယာ ဝိညာဏံ ယာဝ ဇရာမရဏံ, ဣဒံ သံခိတ္တေန ဘာသိတေ အဝသိဋ္ဌံ ပရောပယတိ။

    Tattha katamo samāropano? Kiñci na vattabbaṃ, rūparāgaṃ vā nāmavantapahātabbaṃ 58. Yāva viññāṇanti vitthārena kātabbāni. Avijjā tā opammena paññāpetabbā, ayaṃ samāropano. Nissitacittassa ca mattiko ca nissayo taṇhā ca diṭṭhi ca. Tattha diṭṭhi avijjā taṇhā saṅkhārā. Tattha diṭṭhipaccayā taṇhā ime avijjāpaccayā saṅkhārā. Tattha nissitaṃ viññāṇaṃ idaṃ saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ yāva jarāmaraṇaṃ, idaṃ saṃkhittena bhāsite avasiṭṭhaṃ paropayati.

    အနိသ္သိတသ္သ 59 စလိတံ နတ္ထီတိ တသ္သ ဧဝံ ဒိဋ္ဌိယာ တဏ္ဟာယ စ ပဟာနံ တတ္ထ ဒိဋ္ဌိအဝိဇ္ဇာနိရောဓာယ ဘူတံ ဝိညာဏံ သရာဂဋ္ဌာနိယေသု ဓမ္မေသု တံ တံ ဓမ္မံ ဥပေစ္စ အညံ ဓမ္မံ ဓာဝတိ မက္ကဋောပမတာယ, အထ ခ္ဝသ္သ ပရိတ္တေသု ဓမ္မေသု သရာဂဋ္ဌာနိယေသု ဆန္ဒရာဂော နတ္ထိ ကုတော တတော စလနာ, အဓိမတ္တေသု သတ္တေသု စိတ္တံ နိဝေသ္သယတိ တံ အပတိဋ္ဌိတံ ဝိညာဏံ အနာဟာရံ နိရုဇ္ဈတိ ဝိညာဏနိရောဓာ နာမရူပနိရောဓော ယာဝ ဇရာမရဏနိရောဓော။ အယံ သမာရောပနော။

    Anissitassa 60 calitaṃ natthīti tassa evaṃ diṭṭhiyā taṇhāya ca pahānaṃ tattha diṭṭhiavijjānirodhāya bhūtaṃ viññāṇaṃ sarāgaṭṭhāniyesu dhammesu taṃ taṃ dhammaṃ upecca aññaṃ dhammaṃ dhāvati makkaṭopamatāya, atha khvassa parittesu dhammesu sarāgaṭṭhāniyesu chandarāgo natthi kuto tato calanā, adhimattesu sattesu cittaṃ nivessayati taṃ apatiṭṭhitaṃ viññāṇaṃ anāhāraṃ nirujjhati viññāṇanirodhā nāmarūpanirodho yāva jarāmaraṇanirodho. Ayaṃ samāropano.

    တတ္ထ ရာဂဝသေန ဝိညာဏသ္သ စလိတံ သပရိဂ္ဂဟော, တသ္မိံ စလိတေ အသတိ ယော ပရိကိလေသောပစာရော တိဝိဓော အဂ္ဂိ ပဋိပ္ပသ္သဒ္ဓော ဘဝတိ။ တေနာဟ စလိတေ အသန္တေ ပသ္သဒ္ဓိ ဟောတိ။ တတ္ထ ယံ သမာရောပနာ ပသ္သဒ္ဓကာယော သုခံ ဝေဒေတိ, သုခိနော စိတ္တံ သမာဓိယတိ။ ယာဝ ဝိမုတ္တိတမိတိ ဉာဏဒသ္သနံ ဘဝတိ။ သော အာသဝာနံ ခယာ စ ဝိမုတ္တိ နော ဥပပဇ္ဇတိ။ တသ္သ ဥပပတ္တိသ္သ အာဂတိဂတိယာ အသန္တိယာ နေဝိဓ န ဟုရံ န ဥဘယမန္တရေန။ ဧသေဝန္တော ဒုက္ခသ္သာတိ အနုပာဒိသေသာ နိဗ္ဗာနဓာတု။ ဣဒမသ္သ သုတ္တသ္သ မဇ္ဈေ သမာရောပိတံ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေ စ ဝိမုတ္တိယံ စ ယောဂော န စ ဧတံ တသ္သ သံခိတ္တေန ဘာသိတသ္သ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ ဝိဘဇ္ဇန္တိ။ အယံ ဝုစ္စတေ သမာရောပနော ဟာရော။ န စ သံကိလေသဘာဂိယေန သုတ္တေန သံကိလေသဘာဂိယော ယေ စ ဓမ္မာ သမာရောပယိတဗ္ဗာ နာညေ။ ဧဝံ ဝာသနာဘာဂိယေ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယေ, အယံ သမာရောပနော ဟာရော။ ဣမေ သောဠသ ဟာရာ။

    Tattha rāgavasena viññāṇassa calitaṃ sapariggaho, tasmiṃ calite asati yo parikilesopacāro tividho aggi paṭippassaddho bhavati. Tenāha calite asante passaddhi hoti. Tattha yaṃ samāropanā passaddhakāyo sukhaṃ vedeti, sukhino cittaṃ samādhiyati. Yāva vimuttitamiti ñāṇadassanaṃ bhavati. So āsavānaṃ khayā ca vimutti no upapajjati. Tassa upapattissa āgatigatiyā asantiyā nevidha na huraṃ na ubhayamantarena. Esevanto dukkhassāti anupādisesā nibbānadhātu. Idamassa suttassa majjhe samāropitaṃ paṭiccasamuppāde ca vimuttiyaṃ ca yogo na ca etaṃ tassa saṃkhittena bhāsitassa vitthārena atthaṃ vibhajjanti. Ayaṃ vuccate samāropano hāro. Na ca saṃkilesabhāgiyena suttena saṃkilesabhāgiyo ye ca dhammā samāropayitabbā nāññe. Evaṃ vāsanābhāgiye nibbedhabhāgiye, ayaṃ samāropano hāro. Ime soḷasa hārā.

    သုဝီရသ္သ မဟာကစ္စာယနသ္သ ဇမ္ဗုဝနဝာသိနော ပေဋကောပဒေသေ

    Suvīrassa mahākaccāyanassa jambuvanavāsino peṭakopadese

    ပဉ္စမာ ဘူမိ။

    Pañcamā bhūmi.







    Footnotes:
    1. ပုစ္ဆသေ ပဉ္ဟံ (ပီ. က.) ပသ္သ သု. နိ. ၁၀၄၃
    2. pucchase pañhaṃ (pī. ka.) passa su. ni. 1043
    3. သေက္ခာ (က.) ပသ္သ သု. နိ. ၁၀၄၄
    4. sekkhā (ka.) passa su. ni. 1044
    5. ယထာနုပရိဝတ္ထိဝဇ္ဇံ (ပီ. က.)
    6. သံ. နိ. ၁.၂၉
    7. yathānuparivatthivajjaṃ (pī. ka.)
    8. saṃ. ni. 1.29
    9. သံယုတ္တနိကာယေ
    10. သမံတိ (ပီ.)
    11. saṃyuttanikāye
    12. samaṃti (pī.)
    13. ကာတုမရဟတိ (ပီ. က.) ပသ္သ အ. နိ. ၈.၁၆
    14. kātumarahati (pī. ka.) passa a. ni. 8.16
    15. ဗ္ယာထတိ (က.)
    16. byāthati (ka.)
    17. နဝမာနံ ဝိဓမာနသ္သ (ပီ. က.)
    18. ကာယဝင္ကံ (ပီ.)
    19. navamānaṃ vidhamānassa (pī. ka.)
    20. kāyavaṅkaṃ (pī.)
    21. ယောနိသော လာဘော (ပီ.)
    22. yoniso lābho (pī.)
    23. ပသ္သိတဗ္ဗာ (ပီ. က.)
    24. passitabbā (pī. ka.)
    25. ဝေဒနာမဂ္ဂံ ဣသိနာ (ပီ.)
    26. vedanāmaggaṃ isinā (pī.)
    27. ဒုက္ခေန သာဓကာ (ပီ.)
    28. dukkhena sādhakā (pī.)
    29. ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ (ပီ.)
    30. yaṃ vattabbaṃ (pī.)
    31. နော ဝာ န ပရိဘာသတိ (ပီ.), န တာဝာယံ ပရိဘာသိ (က.)
    32. no vā na paribhāsati (pī.), na tāvāyaṃ paribhāsi (ka.)
    33. ပသ္သ သံ. နိ. ၃.၅
    34. passa saṃ. ni. 3.5
    35. ဧတံ (ပီ.) ပသ္သ ဓ. ပ. ၂၂
    36. etaṃ (pī.) passa dha. pa. 22
    37. ဓ. ပ. ၂၃
    38. dha. pa. 23
    39. ( ) နတ္ထိ ပီ. ပောတ္ထကေ
    40. ( ) natthi pī. potthake
    41. ပရိဂ္ဂာဟကော (က.)
    42. pariggāhako (ka.)
    43. လဒ္ဓာ ဘူမိကရမဟတ္တသ္သ (ပီ. က.)
    44. ဝိနိဘတ္တာယ (ပီ.), ဝိနိဘတ္တတာယ (က.)
    45. laddhā bhūmikaramahattassa (pī. ka.)
    46. vinibhattāya (pī.), vinibhattatāya (ka.)
    47. ပောနောဗ္ဘဝိကာ (က.)
    48. ponobbhavikā (ka.)
    49. ကာမသ္သ (ပီ.)
    50. kāmassa (pī.)
    51. ဖလံ (ပီ.)
    52. phalaṃ (pī.)
    53. ဥဂ္ဃဋကာ (ပီ.)
    54. နိဝတ္တတော (ပီ.)
    55. ugghaṭakā (pī.)
    56. nivattato (pī.)
    57. နာမမန္တပဟာတဗ္ဗံ (က.)
    58. nāmamantapahātabbaṃ (ka.)
    59. ပသ္သ ဥဒာ. ၇၄
    60. passa udā. 74

    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact