| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಪೇಟಕೋಪದೇಸಪಾಳಿ • Peṭakopadesapāḷi |
೫. ಪಞ್ಚಮಭೂಮಿ
5. Pañcamabhūmi
೪೩. ತತ್ಥ ಕತಮೋ ಹಾರವಿಭಙ್ಗೋ? ಯತ್ಥ ಸೋಳಸ ಹಾರಾ ಅಕ್ಖರಸೋ ಭೇದಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಆದಿಮ್ಹಿ ದೇಸನಾಹಾರೋ। ತತ್ಥ ಅಯಂ ಗಾಥಾ ಕುಸಲಾ ವಾ ಅಕುಸಲಾ ವಾ ಸಚ್ಚಾನಿ ವಾ ಸಚ್ಚೇಕದೇಸೋ ವಾ। ಕಿಂ ದೇಸಿತನ್ತಿ? ಸುತ್ತೇ ವೀಮಂಸಾ ದೇಸನಾಹಾರೋ। ಯಥಾ ಅರಿಯಸಚ್ಚಾನಿ ನಿಕ್ಖೇಪೋ ಚತ್ತಾರಿ ಸಚ್ಚಾನಿ ಸಾಧಾರಣಾನಿ ಅಸಾಧಾರಣಾನಿ ಚ। ಯಾನಿ ಚ ಅಟ್ಠಾರಸ ಪದಾನಿ ದುಕ್ಖತೋ ಸತ್ತ ಪದಾನಿ ಸಙ್ಖೇಪೇನ ಕಾಯಿಕೇನ ಚೇತಸಿಕೇನ ದುಕ್ಖೇನ, ಅಪ್ಪಿಯಸಮ್ಪಯೋಗೇನ ಪಿಯವಿಪ್ಪಯೋಗೇನ ಚ ತೀಹಿ ಚ ಸಙ್ಖತಾಹಿ। ತತ್ಥ ತೀಣಿ ಸಙ್ಖತಲಕ್ಖಣಾನಿ ತಿಸ್ಸೋ ದುಕ್ಖತಾ ಉಪ್ಪಾದೋ ಸಙ್ಖತಲಕ್ಖಣಂ, ಸಙ್ಖಾರದುಕ್ಖತಾಯ ದುಕ್ಖತಾ ಚ ಸಙ್ಖತಲಕ್ಖಣಂ, ವಿಪರಿಣಾಮದುಕ್ಖತಾಯ ದುಕ್ಖತಾತಿ ಅಞ್ಞಥತ್ಥಂ ಚ ಸಙ್ಖತಲಕ್ಖಣಂ, ದುಕ್ಖದುಕ್ಖತಾಯ ಚ ದುಕ್ಖತಾ, ಇಮೇಸಂ ತಿಣ್ಣಂ ಸಙ್ಖತಲಕ್ಖಣಾನಂ ತೀಸು ವೇದನಾಭೂಮೀಸು ಅದುಕ್ಖಮಸುಖಾ ವೇದನಾ ಉಪ್ಪಾದೋ ಸಙ್ಖತಲಕ್ಖಣಂ, ಸಙ್ಖಾರದುಕ್ಖತಾಯ ಚ ದುಕ್ಖತಾ ತಯೋ ಸಙ್ಖತಲಕ್ಖಣಂ, ಸುಖಾ ವೇದನಾಯ ಚ ವಿಪರಿಣಾಮದುಕ್ಖತಾಯ ಚ ದುಕ್ಖತಾತಿ ಅಞ್ಞಥತ್ತಂ ಸಙ್ಖತಲಕ್ಖಣಂ, ದುಕ್ಖಾವೇದನಾ ದುಕ್ಖದುಕ್ಖತಾ ಚ ದುಕ್ಖತಾ ಇಮಮ್ಹಿ ಇಮೇಸು ನವಪದೇಸು ಪಠಮಕೇಸು ಸತ್ತಸು ಪದೇಸು ಸೋಳಸಸು ಪದೇಸು ದುಕ್ಖಾ ಪರಿಯೇಸಿತಬ್ಬಾ, ಏಕಾದಸ ದುಕ್ಖತಾಯ ಚ ಲಕ್ಖಣಂ ನಿದ್ದೇಸೇ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಂ। ಪಾತುಭಾವಲಕ್ಖಣಾ ಜಾತಿಯಾ ಚ ಪಾತುಭಾವಚುತಿಲಕ್ಖಣೋ ಚುತೋತಿ ವಿತ್ಥಾರೇನ ಪನ್ನರಸಪದಾನಿ ಕತ್ತಬ್ಬಾನಿ, ಏವಂ ಸಾಧಾರಣಾನಿ ಅಸಾಧಾರಣಾನಿ ಚ ಸತ್ತಸು ದಸಸು ಪದೇಸು ಸಞ್ಞಾಸ ತಿವಿಧೇ ಚ ಸಾಸನಪ್ಪಟ್ಠಾನೇ ಅಟ್ಠಾರಸವಿಧೇಸು ಚ ಸುತ್ತಾಧಿಟ್ಠಾನೇಸು ದಸವಿಧೇಸು ಚ ಸುತ್ತವಿಧೇಯ್ಯೇಸು ಸೋಳಸವಿಧೇಸು ಚ ಹಾರೇಸು ಏಕವೀಸತಿವಿಧಾಯ ಚ ಪವಿಚಯವೀಮಂಸಾಯಾತಿ ಇದಂ ದೇಸಿತಂ। ಯಥಾಭೂತಞ್ಚ ದೇಸಿತನ್ತಿ, ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ದೇಸನಾಹಾರೋ।
43. Tattha katamo hāravibhaṅgo? Yattha soḷasa hārā akkharaso bhedaṃ gacchanti. Tattha ādimhi desanāhāro. Tattha ayaṃ gāthā kusalā vā akusalā vā saccāni vā saccekadeso vā. Kiṃ desitanti? Sutte vīmaṃsā desanāhāro. Yathā ariyasaccāni nikkhepo cattāri saccāni sādhāraṇāni asādhāraṇāni ca. Yāni ca aṭṭhārasa padāni dukkhato satta padāni saṅkhepena kāyikena cetasikena dukkhena, appiyasampayogena piyavippayogena ca tīhi ca saṅkhatāhi. Tattha tīṇi saṅkhatalakkhaṇāni tisso dukkhatā uppādo saṅkhatalakkhaṇaṃ, saṅkhāradukkhatāya dukkhatā ca saṅkhatalakkhaṇaṃ, vipariṇāmadukkhatāya dukkhatāti aññathatthaṃ ca saṅkhatalakkhaṇaṃ, dukkhadukkhatāya ca dukkhatā, imesaṃ tiṇṇaṃ saṅkhatalakkhaṇānaṃ tīsu vedanābhūmīsu adukkhamasukhā vedanā uppādo saṅkhatalakkhaṇaṃ, saṅkhāradukkhatāya ca dukkhatā tayo saṅkhatalakkhaṇaṃ, sukhā vedanāya ca vipariṇāmadukkhatāya ca dukkhatāti aññathattaṃ saṅkhatalakkhaṇaṃ, dukkhāvedanā dukkhadukkhatā ca dukkhatā imamhi imesu navapadesu paṭhamakesu sattasu padesu soḷasasu padesu dukkhā pariyesitabbā, ekādasa dukkhatāya ca lakkhaṇaṃ niddese niddiṭṭhaṃ. Pātubhāvalakkhaṇā jātiyā ca pātubhāvacutilakkhaṇo cutoti vitthārena pannarasapadāni kattabbāni, evaṃ sādhāraṇāni asādhāraṇāni ca sattasu dasasu padesu saññāsa tividhe ca sāsanappaṭṭhāne aṭṭhārasavidhesu ca suttādhiṭṭhānesu dasavidhesu ca suttavidheyyesu soḷasavidhesu ca hāresu ekavīsatividhāya ca pavicayavīmaṃsāyāti idaṃ desitaṃ. Yathābhūtañca desitanti, ayaṃ vuccati desanāhāro.
೪೪. ತತ್ಥ ಕತಮೋ ವಿಚಯೋ ಹಾರೋ?
44. Tattha katamo vicayo hāro?
ಪದಂ ಪಞ್ಹಾ ಚ ಪುಚ್ಛಾ ಚ, ಕಿಂ ಪುಬ್ಬಂ ಕಿಞ್ಚ ಪಚ್ಛಿಮಂ।
Padaṃ pañhā ca pucchā ca, kiṃ pubbaṃ kiñca pacchimaṃ;
ಅನುಗೀತಿ ಸಾ ಚ ವಿಚಯೋ, ಹಾರೋ ವಿಚಯೋತಿ ನಿದ್ದಿಟ್ಠೋ॥
Anugīti sā ca vicayo, hāro vicayoti niddiṭṭho.
ಪದನ್ತಿ ಪಠಮಂ ಪದಂ। ತಸ್ಸ ಕೋ ಅತ್ಥೋ? ಯಂ ಭಗವಾ ಪುಟ್ಠೋ ಆಯಸ್ಮತಾ ಅಜಿತೇನ ತಂ ಗಹೇತಬ್ಬಂ, ಕತಿಪದಾನಿ ಪುಟ್ಠಾನಿ ಯಥಾಕಿಂ ಕೇನಸ್ಸು ನಿವುತೋ ಲೋಕೋತಿ ಗಾಥಾ, ಇಮಾನಿ ಕತಿಪದಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಇತಿ ವಿಸಜ್ಜನಾಯ ಪುಚ್ಛಾ। ಯತ್ತಕೇಹಿ ಪದೇಹಿ ಭಗವತಾ ವಿಸಜ್ಜಿತಾನಿ ಪದಾನಿ ಇತಿ ಪುಚ್ಛಾಯ ಚ ಯಾ ಪದಾನಂ ಸಙ್ಕಾಸನಾ, ಇದಂ ವುಚ್ಚತಿ ಪದನ್ತಿ।
Padanti paṭhamaṃ padaṃ. Tassa ko attho? Yaṃ bhagavā puṭṭho āyasmatā ajitena taṃ gahetabbaṃ, katipadāni puṭṭhāni yathākiṃ kenassu nivuto lokoti gāthā, imāni katipadāni cattāri iti visajjanāya pucchā. Yattakehi padehi bhagavatā visajjitāni padāni iti pucchāya ca yā padānaṃ saṅkāsanā, idaṃ vuccati padanti.
ಪಞ್ಹಾತಿ ಇಮಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಪದಾನಿ। ಕತಿ ಪಞ್ಹಾ? ಏಕೋ ವಾ ದ್ವೇ ವಾ ತದುತ್ತರಿ ವಾ ಇಮಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಪದಾನಿ ಏಕೋ ಪಞ್ಹೋ, ಅತ್ಥಾನುಪರಿವತ್ತಿ ಬ್ಯಞ್ಜನಂ ಹೋತಿ, ಸಮ್ಬಹುಲಾನಿಪಿ ಪದಾನಿ ಏಕಮೇವತ್ಥಂ ಪುಚ್ಛತಿ। ಇಮಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಪದಾನಿ ಅನುಪರಿವತ್ತೀನಿ ತಂ ಬ್ಯಞ್ಜನೇನ ಏಕೋ ಪಞ್ಹೋವ ಹೋತಿ। ಕೇನಸ್ಸು ನಿವುತೋ ಲೋಕೋತಿ ಲೋಕಂ ಸನ್ಧಾಯ ಪುಚ್ಛತಿ, ಕೇನಸ್ಸು ನಪ್ಪಕಾಸತಿ ಕಿಸ್ಸಾಭಿಲೇಪನಂ ಬ್ರೂಸೀತಿ ತಂಯೇವ ಪುಚ್ಛತಿ। ಕಿಂಸು ತಸ್ಸ ಮಹಬ್ಭಯನ್ತಿ ತಂಯೇವ ಪುಚ್ಛತಿ। ಏವಂ ಅತ್ಥಾನುಪರಿವತ್ತಿ ಬ್ಯಞ್ಜನಂ ಏಕೋ ಪಞ್ಹೋ ಹೋತಿ, ಸೋ ಪಞ್ಹೋ ಚತುಬ್ಬಿಧೋ ಏಕಂಸಬ್ಯಾಕರಣೀಯೋ ವಿಭಜ್ಜಬ್ಯಾಕರಣೀಯೋ ಪಟಿಪುಚ್ಛಾಬ್ಯಾಕರಣೀಯೋ ಠಪನಿಯೋತಿ। ತತ್ಥ ಚಕ್ಖು ಅನಿಚ್ಚನ್ತಿ ಏಕಂಸಬ್ಯಾಕರಣೀಯೋ, ಯಂ ಅನಿಚ್ಚಂ ತಂ ದುಕ್ಖನ್ತಿ ವಿಭಜ್ಜಬ್ಯಾಕರಣೀಯೋ, ಸಿಯಾ ಅನಿಚ್ಚಂ ನ ಚಕ್ಖು, ಯಾನಿಪಿ ಆಯತನಾನಿ ಚ ನ ಚಕ್ಖು, ತಾನಿಪಿ ಅನಿಚ್ಚನ್ತಿ ನ ಚಕ್ಖುಯೇವ, ಅಯಂ ವಿಭಜ್ಜಬ್ಯಾಕರಣೀಯೋ, ಯಂ ಚಕ್ಖು ತಂ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ ನೇತಿ ಪಟಿಪುಚ್ಛಾಬ್ಯಾಕರಣೀಯೋ, ತಂ ಚಕ್ಖು ತಥಾಗತೋತಿ ಠಪನಿಯೋ। ಅಞ್ಞತ್ರ ಚಕ್ಖುನಾತಿ ಠಪನಿಯೋ ಪಞ್ಹೋ। ಇದಂ ಪಞ್ಹಂ ಭಗವಾ ಕಿಂ ಪುಚ್ಛಿತೋ, ಲೋಕಸ್ಸ ಸಂಕಿಲೇಸೋ ಪುಚ್ಛಿತೋ। ಕಿಂ ಕಾರಣಂ? ತಿವಿಧೋ ಹಿ ಸಂಕಿಲೇಸೋ ತಣ್ಹಾಸಂಕಿಲೇಸೋ ಚ ದಿಟ್ಠಿಸಂಕಿಲೇಸೋ ಚ ದುಚ್ಚರಿತಸಂಕಿಲೇಸೋ ಚ। ತತ್ಥ ಅವಿಜ್ಜಾಯ ನಿವುತೋತಿ ಅವಿಜ್ಜಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ಜಪ್ಪಾತಿ ತಣ್ಹಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ಮಹಬ್ಭಯನ್ತಿ ಅಕುಸಲಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ವಿಪಾಕಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ಸೋತಂ ನಾಮ ಸುಖವೇದನೀಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ದುಕ್ಖವೇದನೀಯೋ ವಿಪಾಕೋ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ನೇತಂ ಠಾನಂ ವಿಜ್ಜತೀತಿ ಭಗವಾ ವಿಸಜ್ಜೇತಿ, ಚತೂಹಿ ಯೋ ಪದೇಹಿ ಅವಿಜ್ಜಾಯ ನಿವುತೋ ಲೋಕೋತಿ…ಪೇ॰… ಏವಂ ವುಚ್ಚತಿ।
Pañhāti imāni cattāri padāni. Kati pañhā? Eko vā dve vā taduttari vā imāni cattāri padāni eko pañho, atthānuparivatti byañjanaṃ hoti, sambahulānipi padāni ekamevatthaṃ pucchati. Imāni cattāri padāni anuparivattīni taṃ byañjanena eko pañhova hoti. Kenassu nivuto lokoti lokaṃ sandhāya pucchati, kenassu nappakāsati kissābhilepanaṃ brūsīti taṃyeva pucchati. Kiṃsu tassa mahabbhayanti taṃyeva pucchati. Evaṃ atthānuparivatti byañjanaṃ eko pañho hoti, so pañho catubbidho ekaṃsabyākaraṇīyo vibhajjabyākaraṇīyo paṭipucchābyākaraṇīyo ṭhapaniyoti. Tattha cakkhu aniccanti ekaṃsabyākaraṇīyo, yaṃ aniccaṃ taṃ dukkhanti vibhajjabyākaraṇīyo, siyā aniccaṃ na cakkhu, yānipi āyatanāni ca na cakkhu, tānipi aniccanti na cakkhuyeva, ayaṃ vibhajjabyākaraṇīyo, yaṃ cakkhu taṃ cakkhundriyaṃ neti paṭipucchābyākaraṇīyo, taṃ cakkhu tathāgatoti ṭhapaniyo. Aññatra cakkhunāti ṭhapaniyo pañho. Idaṃ pañhaṃ bhagavā kiṃ pucchito, lokassa saṃkileso pucchito. Kiṃ kāraṇaṃ? Tividho hi saṃkileso taṇhāsaṃkileso ca diṭṭhisaṃkileso ca duccaritasaṃkileso ca. Tattha avijjāya nivutoti avijjaṃ dasseti, jappāti taṇhaṃ dasseti, mahabbhayanti akusalassa kammassa vipākaṃ dasseti, sotaṃ nāma sukhavedanīyassa kammassa dukkhavedanīyo vipāko bhavissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjatīti bhagavā visajjeti, catūhi yo padehi avijjāya nivuto lokoti…pe… evaṃ vuccati.
೪೫. ತದುತ್ತರಿ ಪಟಿಪುಚ್ಛತಿ, ಸವನ್ತಿ ಸಬ್ಬಧಿ ಸೋತಾತಿ ಗಾಥಾ, ಚತ್ತಾರಿ ಪದಾನಿ ಪುಚ್ಛತಿ ತಂ ಭಗವಾ ದ್ವೀಹಿ ಪದೇಹಿ ವಿಸಜ್ಜೇತಿ।
45. Taduttari paṭipucchati, savanti sabbadhi sotāti gāthā, cattāri padāni pucchati taṃ bhagavā dvīhi padehi visajjeti.
ಯಾನಿ ಸೋತಾನಿ ಲೋಕಸ್ಮಿಂ, ಸತಿ ತೇಸಂ ನಿವಾರಣಂ।
Yāni sotāni lokasmiṃ, sati tesaṃ nivāraṇaṃ;
ಸೋತಾನಂ ಸಂವರಂ ಬ್ರೂಮಿ, ಪಞ್ಞಾಯೇತೇ ಪಿಧೀಯರೇ॥
Sotānaṃ saṃvaraṃ brūmi, paññāyete pidhīyare.
ಇಮಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಪದಾನಿ ದ್ವೀಹಿ ಪದೇಹಿ ವಿಸಜ್ಜೇತಿ। ಇದಂ ಪದನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿತೋ, ತಸ್ಸ ಸಂಕಿಲಿಟ್ಠಸ್ಸ ಲೋಕಸ್ಸ ವೋದಾನಂ ಪುಚ್ಛಿತೋ, ಸೋತಾನಿ ಛ ತಣ್ಹಾಕಾಯಾ ಬಹುಲಾಧಿವಚನೇನ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾ ಭವನ್ತಿ ಸಬ್ಬೇಹಿ ಆಯತನೇಹಿ। ತಾನಿ ಸೋತಾನಿ ಕೇನ ನಿವಾರಿಯನ್ತೀತಿ ಪರಿಯುಟ್ಠಾನಪಹಾನಂ ಪುಚ್ಛತಿ, ಕೇನ ಸೋತಾ ಪಿಧೀಯರೇತಿ ಅನುಸಯಸಮುಗ್ಘಾತಂ ಪುಚ್ಛತಿ। ತತ್ಥ ಭಗವಾ ಛಸು ದ್ವಾರೇಸು ಸತಿಯಾ ದೇಸೇತಿ, ಯೋ ಹಿ ಸಮ್ಪಜಾನೋ ವಿಹರತಿ ಸತಿದೋವಾರಿಕೇ ಚ ತಸ್ಸ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ಗುತ್ತಾನಿ ಸಮ್ಭವನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಗುತ್ತೇಸು ಇನ್ದ್ರಿಯೇಸು ಯಾ ಯಾ ವಿಪಸ್ಸನಾ, ಸಾ ಸಾ ತೇಸಂ ತೇಸಂ ಸೋತಾನಂ ತಸ್ಸಾ ಚ ಅವಿಜ್ಜಾಯ ಯೋ ಲೋಕೋ ನಿವುತೋ ಅಚ್ಚನ್ತಪಹಾನಾಯ ಸಂವತ್ತತಿ। ಏವಂ ಸೋತಾನಿ ಪಿಹಿತಾನಿಪಿ ಭವನ್ತಿ ತತೋ ಉತ್ತರಿ ಪುಚ್ಛತಿ।
Imāni cattāri padāni dvīhi padehi visajjeti. Idaṃ padanti pucchito, tassa saṃkiliṭṭhassa lokassa vodānaṃ pucchito, sotāni cha taṇhākāyā bahulādhivacanena niddiṭṭhā bhavanti sabbehi āyatanehi. Tāni sotāni kena nivāriyantīti pariyuṭṭhānapahānaṃ pucchati, kena sotā pidhīyareti anusayasamugghātaṃ pucchati. Tattha bhagavā chasu dvāresu satiyā deseti, yo hi sampajāno viharati satidovārike ca tassa indriyāni guttāni sambhavanti. Tattha guttesu indriyesu yā yā vipassanā, sā sā tesaṃ tesaṃ sotānaṃ tassā ca avijjāya yo loko nivuto accantapahānāya saṃvattati. Evaṃ sotāni pihitānipi bhavanti tato uttari pucchati.
ಪಞ್ಞಾ ಚ ಸತಿ ಚ ನಾಮರೂಪಸ್ಸ ಖೋ ತಸ್ಸ ಭಗವನ್ತಂ ಪುಟ್ಠುಮಾಗಮ್ಮ ಕತ್ಥೇತಂ ಉಪಸಮ್ಮತಿ ಇಮಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಪದಾನಿ ಭಗವಾ ಏಕೇನ ಪದೇನ ವಿಸಜ್ಜೇತಿ।
Paññā ca sati ca nāmarūpassa kho tassa bhagavantaṃ puṭṭhumāgamma katthetaṃ upasammati imāni cattāri padāni bhagavā ekena padena visajjeti.
ವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ನಿರೋಧೇನ, ಏತ್ಥೇತಂ ಉಪಸಮ್ಮತಿ॥
Viññāṇassa nirodhena, etthetaṃ upasammati.
ಇಮಿನಾ ಪಞ್ಹೇನ ಕಿಂ ಪುಚ್ಛತಿ? ಅನುಪಾದಿಸೇಸನಿಬ್ಬಾನಧಾತುಂ ಪುಚ್ಛತಿ, ತಂ ಭಗವಾ ಅನುಪಾದಿಸೇಸಾಯ ನಿಬ್ಬಾನಧಾತುಯಾ ವಿಸಜ್ಜೇತಿ। ತತ್ಥ ಪಠಮೇನ ಪಞ್ಹೇನ ಸಂಕಿಲೇಸಂ ಪುಚ್ಛತಿ। ದುತಿಯೇನ ಪಞ್ಹೇನ ವೋದಾನಂ ಪುಚ್ಛತಿ। ತತಿಯೇನ ಪಞ್ಹೇನ ಸೋಪಾದಿಸೇಸನಿಬ್ಬಾನಧಾತುಂ ಪುಚ್ಛತಿ। ಚತುತ್ಥೇನ ಪಞ್ಹೇನ ಅನುಪಾದಿಸೇಸನಿಬ್ಬಾನಧಾತುಂ ಪಟಿಪುಚ್ಛತಿ ತತೋ ಉತ್ತರಿ ಪಟಿಪುಚ್ಛತಿ।
Iminā pañhena kiṃ pucchati? Anupādisesanibbānadhātuṃ pucchati, taṃ bhagavā anupādisesāya nibbānadhātuyā visajjeti. Tattha paṭhamena pañhena saṃkilesaṃ pucchati. Dutiyena pañhena vodānaṃ pucchati. Tatiyena pañhena sopādisesanibbānadhātuṃ pucchati. Catutthena pañhena anupādisesanibbānadhātuṃ paṭipucchati tato uttari paṭipucchati.
ತೇಸಂ ಮೇ ನಿಪಕೋ ಇರಿಯಂ, ಪುಟ್ಠೋ ಪಬ್ರೂಹಿ ಮಾರಿಸ॥
Tesaṃ me nipako iriyaṃ, puṭṭho pabrūhi mārisa.
ಇಮಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಪದಾನಿ ಪುಚ್ಛತಿ। ಕತಿ ಚ ಪನ ತೇ ಪಞ್ಹೇ ಸಙ್ಖಾತಧಮ್ಮಾ ಚ ಅರಹನ್ತಾ ಸೇಕ್ಖಾ ಚ? ಕಿಂ ಪುಬ್ಬಂ ಕಿಞ್ಚ ಪಚ್ಛಿಮನ್ತಿ ಅಯಮತ್ಥೋ। ತತ್ಥ ಕತರಂ ಪಠಮಂ ಪುಚ್ಛತಿ, ಕತರಂ ಪಚ್ಛಾ? ಅರಹನ್ತಂ ಪಠಮಂ ಪುಚ್ಛತಿ। ಸೇಕ್ಖಧಮ್ಮೇ ತತ್ಥ ಕೇನ ಪದೇನ ಸಙ್ಖಾತಧಮ್ಮಾತಿ ಅರಹನ್ತೋ ಗಹಿತಾ, ಪುಥೂತಿ ಸೇಕ್ಖಾ ಗಹಿತಾ। ತೇಸಂ ಮೇ ನಿಪಕೋತಿ ಸಾಧಾರಣಂ ಪದಂ ಭಗವನ್ತಂ ಪುಚ್ಛತಿ। ತಸ್ಸ ಸಾಧಾರಣಾನಿ ಚ ಅಸಾಧಾರಣಾನಿ ಚ ಪಞ್ಹೇಸು ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬಾನಿ। ತಂ ಭಗವಾ ವಿಸಜ್ಜೇತಿ। ನ ತಥಾ ಪುಟ್ಠಂ, ಪಠಮಂ ಪುಟ್ಠಂ, ತಂ ಪಚ್ಛಾ ವಿಸಜ್ಜೇತಿ। ಯಂ ಪಚ್ಛಾ ಪುಚ್ಛಿತಂ ಪಠಮಂ ವಿಸಜ್ಜೇತಿ। ಕಿಞ್ಚ ಇದಂ ಪುಚ್ಛಿತಂ ವಿಸುದ್ಧಾನಂ ವಿಸುಜ್ಝನ್ತಾನಞ್ಚ ಕಾ ಇರಿಯಾತಿ ಇದಂ ಪುಚ್ಛಿ, ತಂ ಕಾಮೇಸು ನಾಭಿಗಿಜ್ಝೇಯ್ಯ। ಮನಸಾನಾವಿಲೋ ಸಿಯಾತಿ ಪರಿಯುಟ್ಠಾನಾನಿ ವಿತಕ್ಕೇನ ಚ ಭಗವಾ ನಿವಾರೇತಿ, ದ್ವೇ ಪನ ವಿತಕ್ಕಅನಾವಿಲತಾಯ ಪರಿಯುಟ್ಠಾನಂ, ಯಥಾ ನೀವರಣೇಸು ನಿದ್ದಿಟ್ಠಂ। ಕುಸಲಾ ಸಬ್ಬಧಮ್ಮೇಸೂತಿ ಅರಹನ್ತಂ ವಿಸಜ್ಜೇತಿ।
Imāni cattāri padāni pucchati. Kati ca pana te pañhe saṅkhātadhammā ca arahantā sekkhā ca? Kiṃ pubbaṃ kiñca pacchimanti ayamattho. Tattha kataraṃ paṭhamaṃ pucchati, kataraṃ pacchā? Arahantaṃ paṭhamaṃ pucchati. Sekkhadhamme tattha kena padena saṅkhātadhammāti arahanto gahitā, puthūti sekkhā gahitā. Tesaṃ me nipakoti sādhāraṇaṃ padaṃ bhagavantaṃ pucchati. Tassa sādhāraṇāni ca asādhāraṇāni ca pañhesu pucchitabbāni. Taṃ bhagavā visajjeti. Na tathā puṭṭhaṃ, paṭhamaṃ puṭṭhaṃ, taṃ pacchā visajjeti. Yaṃ pacchā pucchitaṃ paṭhamaṃ visajjeti. Kiñca idaṃ pucchitaṃ visuddhānaṃ visujjhantānañca kā iriyāti idaṃ pucchi, taṃ kāmesu nābhigijjheyya. Manasānāvilo siyāti pariyuṭṭhānāni vitakkena ca bhagavā nivāreti, dve pana vitakkaanāvilatāya pariyuṭṭhānaṃ, yathā nīvaraṇesu niddiṭṭhaṃ. Kusalā sabbadhammesūti arahantaṃ visajjeti.
ಕೇನಸ್ಸು ತರತಿ ಓಘನ್ತಿ ಗಾಥಾ, ಇಮಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಪದಾನಿ। ಚತ್ತಾರೋಯೇವ ಪಞ್ಹಾ। ಕಿಂ ಕಾರಣಂ, ನ ಹಿ ಏತ್ಥ ಅತ್ಥಾನುಪರಿವತ್ತಿ ಬ್ಯಞ್ಜನಂ 5 ಯಥಾ ಪಠಮಂ ಅಜಿತಪಞ್ಹೇಸು, ತಸ್ಸ ನ ಏಕಂಸೇನ ಬಹೂನಿ ವಿಸಜ್ಜನಾನಿ, ಬಹುಕಾ ಪಞ್ಹಾ, ಏಕೋವ ನ ಚಾಪಿ, ಸಬ್ಬೇ ಪುಚ್ಛತಿ, ಪುಬ್ಬೇ ವಿಸಜ್ಜಿತೋ, ಯಥಾ ಚತುತ್ಥೋ ಅಜಿತೋಪಞ್ಹೇ, ಯಂ ಏತ್ಥ ಯಥಾಭೂತಂ ಪರಿಯೇಸನಾಪದಬನ್ಧೇನ ವಿಸಜ್ಜನಾಯೋ ಏವಂ ಯಥಾಭೂತಂ ಪರಿಯೇಸತಿ। ಯೋ ಪುನ ಏತ್ಥ ಯಂ ಏವಂ ಪುಚ್ಛತಿ ತತ್ಥ ಅಯಮಾಕಾರೋ ಪುಚ್ಛನಾಯಂ ಅನ್ತೋಜಟಾ ಬಹಿಜಟಾತಿ ಗಾಥಾ 6 ಪುಚ್ಛಿತವಿಸಜ್ಜನಾಯ ಮಗ್ಗಿತಬ್ಬಾ। ಕಥಂ ವಿಸಜ್ಜಿತಾತಿ ಭಗವಾತಿ ವಿಸಜ್ಜೇತಿ? ಸೀಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ನರೋ ಸಪಞ್ಞೋತಿ ಗಾಥಾ। ತತ್ಥ ಚಿತ್ತಭಾವನಾಯ ಸಮಥಾ, ಪಞ್ಞಾಭಾವನಾಯ ವಿಪಸ್ಸನಾ। ತತ್ಥ ಏವಂ ಅನುಮೀಯತಿ, ಯೇ ಧಮ್ಮಾ ಸಮಥೇನ ಚ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಚ ಪಹೀಯನ್ತಿ, ತೇ ಇಮೇ ಅನ್ತೋಜಟಾ ಬಹಿಜಟಾ। ತತ್ಥ ವಿಸಜ್ಜನಂ ಸಮಥೇನ ರಾಗೋ ಪಹೀಯತಿ, ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಅವಿಜ್ಜಾ। ಅಜ್ಝತ್ತವತ್ಥುಕೋ ರಾಗೋ ಅನ್ತೋಜಟಾ, ಬಾಹಿರವತ್ಥುಕೋ ರಾಗೋ ಬಹಿಜಟಾ। ಅಜ್ಝತ್ತವತ್ಥುಕಾ ಸಕ್ಕಾಯದಿಟ್ಠಿ, ಅಯಂ ಅನ್ತೋಜಟಾ। ಏಕಸಟ್ಠಿ ದಿಟ್ಠಿಗತಾನಿ ಚ ಬಾಹಿರವತ್ಥುಕಾನಿ ಬಹಿಜಟಾ, ಯಾ ಹಿ ಅಜ್ಝತ್ತವತ್ಥುಕಾ ಯಾ ದಿಟ್ಠಿಭಾಗಿಯೇನ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಅಯಂ ಜಟಾ। ತಥಾ ಸಂಖಿತ್ತೇನ ಯಾ ಕಾಚಿ ಅಜ್ಝತ್ತವತ್ಥುಕಾ ತಣ್ಹಾ ಚ ದಿಟ್ಠಿ ಚ, ಅಯಂ ಅನ್ತೋಜಟಾ। ಯಾ ಕಾಚಿ ಬಾಹಿರವತ್ಥುಕಾ ತಣ್ಹಾ ಚ ದಿಟ್ಠಿ ಚ, ಅಯಂ ಬಹಿಜಟಾ।
Kenassu tarati oghanti gāthā, imāni cattāri padāni. Cattāroyeva pañhā. Kiṃ kāraṇaṃ, na hi ettha atthānuparivatti byañjanaṃ 7 yathā paṭhamaṃ ajitapañhesu, tassa na ekaṃsena bahūni visajjanāni, bahukā pañhā, ekova na cāpi, sabbe pucchati, pubbe visajjito, yathā catuttho ajitopañhe, yaṃ ettha yathābhūtaṃ pariyesanāpadabandhena visajjanāyo evaṃ yathābhūtaṃ pariyesati. Yo puna ettha yaṃ evaṃ pucchati tattha ayamākāro pucchanāyaṃ antojaṭā bahijaṭāti gāthā 8 pucchitavisajjanāya maggitabbā. Kathaṃ visajjitāti bhagavāti visajjeti? Sīle patiṭṭhāya naro sapaññoti gāthā. Tattha cittabhāvanāya samathā, paññābhāvanāya vipassanā. Tattha evaṃ anumīyati, ye dhammā samathena ca vipassanāya ca pahīyanti, te ime antojaṭā bahijaṭā. Tattha visajjanaṃ samathena rāgo pahīyati, vipassanāya avijjā. Ajjhattavatthuko rāgo antojaṭā, bāhiravatthuko rāgo bahijaṭā. Ajjhattavatthukā sakkāyadiṭṭhi, ayaṃ antojaṭā. Ekasaṭṭhi diṭṭhigatāni ca bāhiravatthukāni bahijaṭā, yā hi ajjhattavatthukā yā diṭṭhibhāgiyena bhavissati, ayaṃ jaṭā. Tathā saṃkhittena yā kāci ajjhattavatthukā taṇhā ca diṭṭhi ca, ayaṃ antojaṭā. Yā kāci bāhiravatthukā taṇhā ca diṭṭhi ca, ayaṃ bahijaṭā.
ಯಥಾ ದೇವತಾ ಭಗವನ್ತಂ ಪುಚ್ಛತಿ ‘‘ಚತುಚಕ್ಕಂ ನವದ್ವಾರ’’ನ್ತಿ ಗಾಥಾ 9। ತತ್ಥ ಭಗವಾ ವಿಸಜ್ಜೇತಿ ‘‘ಛೇತ್ವಾ ನದ್ಧಿಂ ವರತ್ತಂ ಚಾ’’ತಿ ಗಾಥಾ, ಇದಂ ಭಗವಾ ದುಕ್ಖನಿರೋಧಗಾಮಿನಿಂ ಪಟಿಪದಂ ವಿಸಜ್ಜೇತಿ। ಇಮಾಯ ವಿಸಜ್ಜನಾಯ ಭಗವಾ ಅನುಮೀಯತಿ ಕಿಲೇಸೇ ಏತ್ಥ ಪುರಿಮಾಯ ಗಾಥಾಯ ನಿದ್ದಿಸಿತಬ್ಬೇನ। ತಂ ಹಿ ಚತುಚಕ್ಕನ್ತಿ ಚತ್ತಾರೋ ವಾ ಹತ್ಥಪಾದಾ। ನವದ್ವಾರನ್ತಿ ನವ ವಣಮುಖಾನಿ। ಯಥಾ ಚತುಚಕ್ಕನ್ತಿ ಚತ್ತಾರೋ ಉಪಾದಾನಾ, ಉಪಾದಾನಪ್ಪಚ್ಚಯಾ ಭವೋ, ಉಪಾದಾನನಿರೋಧಾ ಭವನಿರೋಧೋ। ನವದ್ವಾರನ್ತಿ ನವ ಮಾನವಿಧಾ, ಮಾನಜಾತಿಕಾಯ ಹಿ ದುಕ್ಖಂ ಸೇಯ್ಯೇನಮ್ಹಿ ಪರಸೋ ತೀಣಿ ತಿಕಾನಿ ಪುಣ್ಣಂ। ತಿಕೇನ ಸಂಯುತ್ತಂ ಹಿ ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣಿಕೋ ರಾಗೋ। ತತ್ಥ ನದ್ಧೀತಿ ತಣ್ಹಾ ವಿಸಜ್ಜೀಯತಿ। ವರತ್ತನ್ತಿ ಮಾನಂ ವಿಸಜ್ಜೇತಿ, ಇಚ್ಛಾ ಲೋಭೋ ಚ ಪಾಪಕೋತಿ ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣಿಕೋ ರಾಗೋ। ತತ್ಥ ವಿಸಮಲೋಭೋ ಪಾಪಕೋತಿ ನಿದ್ದಿಸಿಯತಿ ಸಮೂಲತಣ್ಹನ್ತಿ। ಅಞ್ಞಾಣಮೂಲಕಾ ತಣ್ಹಾತಿ ಅಞ್ಞಾಣಮೂಲಕಾ ತಣ್ಹಾ, ತಣ್ಹಾಯ ಚ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ಚ ಪಹಾನಂ। ಯೇ ಚ ಪುನ ಅಞ್ಞೇಪಿ ಕೇಚಿ ಚತುಚಕ್ಕಯೋಗೇನ ತೇನೇವ ಕಾರಣೇನ ಚ ಯುಜ್ಜನ್ತಿ, ಸಂಸಾರಗಾಮಿನೋ ಧಮ್ಮಾ ಸಬ್ಬೇ ನಿದ್ದಿಸಿತಬ್ಬಾ। ತತ್ಥಾಯಂ ಗಾಥಾ ವಿಸಜ್ಜನಾ ಪುಚ್ಛಾಯ ಚ ವಿಸಜ್ಜನಾಯ ಸಮೇತಿ 10। ಯಂ ಯದಿ ಸನ್ದೇನ ಅಥ ಸಹ ಬ್ಯಾಕರಣೇನ ಅನುಗೀತಿಯಂ ಚ ಸೋ ವಿಚಯೋತಿ ಭಗವಾ ಯತ್ತಕಾನಿ ಪದಾನಿ ನಿಕ್ಖಿಪತಿ, ತತ್ತಕೇಹಿ ಅನುಗಾಯತಿ।
Yathā devatā bhagavantaṃ pucchati ‘‘catucakkaṃ navadvāra’’nti gāthā 11. Tattha bhagavā visajjeti ‘‘chetvā naddhiṃ varattaṃ cā’’ti gāthā, idaṃ bhagavā dukkhanirodhagāminiṃ paṭipadaṃ visajjeti. Imāya visajjanāya bhagavā anumīyati kilese ettha purimāya gāthāya niddisitabbena. Taṃ hi catucakkanti cattāro vā hatthapādā. Navadvāranti nava vaṇamukhāni. Yathā catucakkanti cattāro upādānā, upādānappaccayā bhavo, upādānanirodhā bhavanirodho. Navadvāranti nava mānavidhā, mānajātikāya hi dukkhaṃ seyyenamhi paraso tīṇi tikāni puṇṇaṃ. Tikena saṃyuttaṃ hi pañcakāmaguṇiko rāgo. Tattha naddhīti taṇhā visajjīyati. Varattanti mānaṃ visajjeti, icchā lobho ca pāpakoti pañcakāmaguṇiko rāgo. Tattha visamalobho pāpakoti niddisiyati samūlataṇhanti. Aññāṇamūlakā taṇhāti aññāṇamūlakā taṇhā, taṇhāya ca diṭṭhiyā ca pahānaṃ. Ye ca puna aññepi keci catucakkayogena teneva kāraṇena ca yujjanti, saṃsāragāmino dhammā sabbe niddisitabbā. Tatthāyaṃ gāthā visajjanā pucchāya ca visajjanāya sameti 12. Yaṃ yadi sandena atha saha byākaraṇena anugītiyaṃ ca so vicayoti bhagavā yattakāni padāni nikkhipati, tattakehi anugāyati.
೪೬. ಅಟ್ಠಹಿ , ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಭಿಕ್ಖು ದೂತೇಯ್ಯಂ ಗನ್ತುಮರಹತಿ 13। ಇಮಾನಿ ಅಟ್ಠ ಪದಾನಿ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಾನಿ। ಛಹಿ ಪದೇಹಿ ಭಗವಾ ಅನುಗಾಯತಿ।
46. Aṭṭhahi , bhikkhave, aṅgehi samannāgato bhikkhu dūteyyaṃ gantumarahati 14. Imāni aṭṭha padāni nikkhittāni. Chahi padehi bhagavā anugāyati.
ನ ಚ ಹಾಪೇತಿ ವಚನಂ, ನ ಚ ಛಾದೇತಿ ಸಾಸನಂ॥
Na ca hāpeti vacanaṃ, na ca chādeti sāsanaṃ.
‘‘ಅಸನ್ದಿದ್ಧಿಂ ಚ ಭಣತಿ, ಪುಚ್ಛಿತೋ ನ ಚ ಕುಪ್ಪತಿ।
‘‘Asandiddhiṃ ca bhaṇati, pucchito na ca kuppati;
ಸ ವೇ ತಾದಿಸಕೋ ಭಿಕ್ಖು, ದೂತೇಯ್ಯಂ ಗನ್ತುಮರಹತೀ’’ತಿ॥
Sa ve tādisako bhikkhu, dūteyyaṃ gantumarahatī’’ti.
ತತ್ಥ ಪನ ಭಗವಾ ಯತ್ತಕಾನಿ ಪದಾನಿ ನಿಕ್ಖಿಪತಿ, ತತ್ತಕೇಹಿ ಅನುಗಾಯತಿ। ಸತ್ತಹಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಕಲ್ಯಾಣಮಿತ್ತೋ ಪಿಯೋ ಗರುಭಾವನೀಯೋತಿ ವಿತ್ಥಾರೇನ, ಇದಂ ಭಗವಾ ಸತ್ತಹಿ ಪದೇಹಿ ಅನುಗಾಯತಿ। ಇತಿ ಬಹುಸ್ಸುತವಾ ಅನುಗಾಯತಿ, ಅಪ್ಪತರಕಥಂ ಪದಂ ವಾ ನಿಕ್ಖೇಪೋ, ಬಹುಸ್ಸುತವಾ ನವ ಪದಾನಿ ನಿಕ್ಖೇಪೋ, ಅಪ್ಪತರಿಕಾ ಅನುಗೀತಿಯಾ ಬಹುತರಿಕಾ ಅನುಗಾಯತಿ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ತೇ ಅನುಗೀತಿ ಚ ವಿಚಯೋ, ಅಯಂ ವಿಚಯೋ ನಾಮ ಹಾರೋ।
Tattha pana bhagavā yattakāni padāni nikkhipati, tattakehi anugāyati. Sattahi, bhikkhave, aṅgehi samannāgato kalyāṇamitto piyo garubhāvanīyoti vitthārena, idaṃ bhagavā sattahi padehi anugāyati. Iti bahussutavā anugāyati, appatarakathaṃ padaṃ vā nikkhepo, bahussutavā nava padāni nikkhepo, appatarikā anugītiyā bahutarikā anugāyati. Ayaṃ vuccati te anugīti ca vicayo, ayaṃ vicayo nāma hāro.
ತತ್ಥ ಕತಮೋ ಯುತ್ತಿಹಾರೋ?
Tattha katamo yuttihāro?
ಸಬ್ಬೇಸಂ ಹಾರಾನಂ, ಯಾ ಭೂಮೀ ಯೋ ಚ ಗೋಚರೋ ತೇಸಂ।
Sabbesaṃ hārānaṃ, yā bhūmī yo ca gocaro tesaṃ;
ಯುತ್ತಾಯುತ್ತಿ ಪರಿಕ್ಖಾ, ಹಾರೋ ಯುತ್ತೀತಿ ನಿದ್ದಿಟ್ಠೋ॥
Yuttāyutti parikkhā, hāro yuttīti niddiṭṭho.
ಹಾರಾನಂ ಸೋಳಸನ್ನಂ ಯಥಾ ದೇಸನಾ ಯಥಾ ವಿಚಯೋ ಯೋ ಚ ನಿದ್ದಿಸಿಯತಿ, ಅಯಂ ನಿದ್ದೇಸೋ। ಅಯಂ ಪುಚ್ಛಾ ಸುತ್ತೇಸು ನ ಯುಜ್ಜತೀತಿ ಯಾ ತತ್ಥ ವೀಮಂಸಾ, ಅಯಂ ಯುತ್ತಿ।
Hārānaṃ soḷasannaṃ yathā desanā yathā vicayo yo ca niddisiyati, ayaṃ niddeso. Ayaṃ pucchā suttesu na yujjatīti yā tattha vīmaṃsā, ayaṃ yutti.
ಯಥಾ ಹಿ ಸಹೇತೂ ಸಪ್ಪಚ್ಚಯಾ ಸತ್ತಾ ಸಂಕಿಲಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಅತ್ಥಿ ಹೇತು ಅತ್ಥಿ ಪಚ್ಚಯೋ ಸತ್ತಾನಂ ಸಂಕಿಲೇಸಾಯ, ಸಹೇತೂ ಸಪ್ಪಚ್ಚಯಾ ಸತ್ತಾ ವಿಸುಜ್ಝನ್ತಿ, ಅತ್ಥಿ ಹೇತು ಅತ್ಥಿ ಪಚ್ಚಯೋ ಸತ್ತಾನಂ ವಿಸುದ್ಧಿಯಾ। ಸೀಲವತಾ, ಆನನ್ದ, ಪುಗ್ಗಲೇನ ನ ವೇಯ್ಯಾಕರಣಿಯಾ ಕಿನ್ತಿ ಮೇ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೋ ಉಪ್ಪಾದೇಯ್ಯ…ಪೇ॰… ಅಬ್ಯಾಕರಣಂ ಕತ್ತಬ್ಬಂ, ಅಯಂ ವಿಸುದ್ಧಿಯಾ ಮಗ್ಗೋ। ತಸ್ಸ ಹೇತು ಕೋ ಪಚ್ಚಯೋ, ಸೀಲಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ ಚತ್ತಾರಿ ಚತ್ತಾರಿ ಹೇತು ಚ ಪಚ್ಚಯೋ ಚ। ಸಪ್ಪುರಿಸಸಂಸೇವೋ ಯೋ ಚ ಪತಿರೂಪದೇಸವಾಸೋ ಚ, ಅಯಂ ಉಪಾದಾಪಚ್ಚಯತಾ ಸಪ್ಪಚ್ಚಯೋ। ಯಂ ಪೋರಾಣಕಮ್ಮಂ ಅಸ್ಸ ವಿಪಾಕೋ ಪಚ್ಚಯೋ, ತಾಯ ಪಚ್ಚಯಾಯ ಅತ್ತಸಮ್ಮಾಪಣಿಧಿ, ಅಯಂ ಹೇತು। ಇತಿ ಸೀಲಕ್ಖನ್ಧೋ ಸಹೇತು ಸಪ್ಪಚ್ಚಯೋತಿ ಇದಂ ಲೋಕಿಕಂ ಸೀಲಂ।
Yathā hi sahetū sappaccayā sattā saṃkilissanti, atthi hetu atthi paccayo sattānaṃ saṃkilesāya, sahetū sappaccayā sattā visujjhanti, atthi hetu atthi paccayo sattānaṃ visuddhiyā. Sīlavatā, ānanda, puggalena na veyyākaraṇiyā kinti me vippaṭisāro uppādeyya…pe… abyākaraṇaṃ kattabbaṃ, ayaṃ visuddhiyā maggo. Tassa hetu ko paccayo, sīlakkhandhassa cattāri cattāri hetu ca paccayo ca. Sappurisasaṃsevo yo ca patirūpadesavāso ca, ayaṃ upādāpaccayatā sappaccayo. Yaṃ porāṇakammaṃ assa vipāko paccayo, tāya paccayāya attasammāpaṇidhi, ayaṃ hetu. Iti sīlakkhandho sahetu sappaccayoti idaṃ lokikaṃ sīlaṃ.
ಯಂ ಪನ ಲೋಕುತ್ತರಂ ಸೀಲಂ, ತಸ್ಸ ತೀಣಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ಪಚ್ಚಯೋ – ಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯಂ ವೀರಿಯಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಸಮಾಧಿನ್ದ್ರಿಯಂ – ಅಯಂ ಪಚ್ಚಯೋ। ಸತಿನ್ದ್ರಿಯಞ್ಚ ಪಞ್ಞಿನ್ದ್ರಿಯಞ್ಚ ಹೇತು। ಪಞ್ಞಾಯ ನಿಬ್ಬೇಧಗಾಮಿನಿಯಾ, ಯಂ ಸೀಲಂ ಜಾಯತಿ। ಸೋತಾಪನ್ನಸ್ಸ ಚ ಸೀಲಂ ತೇನಾಯಂ ಹೇತು ಅಯಂ ಪಚ್ಚಯೋ। ಯಂ ಪುನ ಸಮಾಧಿನೋ ಪಸ್ಸದ್ಧಿ ಚ ಪೀತಿ ಚ ಪಾಮೋಜ್ಜಂ ಪಚ್ಚಯೋ। ಯಂ ಸುಖಂ ಹೇತು ತೇನ ಸಮಾಧಿಕ್ಖನ್ಧೋ ಸಹೇತು ಸಪ್ಪಚ್ಚಯೋ। ಯಂ ಸಮಾಹಿತೋ ಯಥಾಭೂತಂ ಪಜಾನಾತಿ, ಅಯಂ ಪಞ್ಞಾ। ತಸ್ಸ ಪರತೋಘೋಸೋ ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಚ ಯೋನಿಸೋ ಮನಸಿಕಾರೋ ಹೇತು ಚ ಪಚ್ಚಯೋ ಚ, ಇತಿ ಇಮೇ ತಯೋ ಖನ್ಧಾ ಸಹೇತೂ ಸಪ್ಪಚ್ಚಯಾ ಏವಂ ಸತ್ತ ಪಞ್ಞಾ। ಸತ್ತಬ್ಯಾಕರಣೀಸು ಚ ಸುತ್ತೇಸು ನ ಯುಜ್ಜತಿ। ಅಯಂ ಯುತ್ತಿಹಾರೋ। ಸೋ ಚತೂಸು ಮಹಾಪದೇಸೇಸು ದಟ್ಠಬ್ಬೋ।
Yaṃ pana lokuttaraṃ sīlaṃ, tassa tīṇi indriyāni paccayo – saddhindriyaṃ vīriyindriyaṃ samādhindriyaṃ – ayaṃ paccayo. Satindriyañca paññindriyañca hetu. Paññāya nibbedhagāminiyā, yaṃ sīlaṃ jāyati. Sotāpannassa ca sīlaṃ tenāyaṃ hetu ayaṃ paccayo. Yaṃ puna samādhino passaddhi ca pīti ca pāmojjaṃ paccayo. Yaṃ sukhaṃ hetu tena samādhikkhandho sahetu sappaccayo. Yaṃ samāhito yathābhūtaṃ pajānāti, ayaṃ paññā. Tassa paratoghoso ajjhattaṃ ca yoniso manasikāro hetu ca paccayo ca, iti ime tayo khandhā sahetū sappaccayā evaṃ satta paññā. Sattabyākaraṇīsu ca suttesu na yujjati. Ayaṃ yuttihāro. So catūsu mahāpadesesu daṭṭhabbo.
೪೭. ತತ್ಥ ಕತಮಂ ಪದಟ್ಠಾನಂ?
47. Tattha katamaṃ padaṭṭhānaṃ?
ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತಿ ಜಿನೋ, ತಸ್ಸ ಚ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಯಂ ಪದಟ್ಠಾನಂ।
Dhammaṃ deseti jino, tassa ca dhammassa yaṃ padaṭṭhānaṃ;
ಇತಿ ಯಾವ ಸಬ್ಬಧಮ್ಮಾ, ಏಸೋ ಹಾರೋ ಪದಟ್ಠಾನೋ॥
Iti yāva sabbadhammā, eso hāro padaṭṭhāno.
ತತ್ಥ ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣಾ ಕಾಮರಾಗಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನಂ। ಯೇಸಂ ಕೇಸಞ್ಚಿ ಕಾಮರಾಗೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ವಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ ವಾ, ಏತೇಸು ಯೇಪಿ ಪಞ್ಚಸು ರೂಪೇಸು ಆಯತನೇಸು ನಾಞ್ಞತ್ರ ಏತೇಹಿ ಕಾಮರಾಗಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನನ್ತಿ। ವುಚ್ಚತೇ, ತೇನ ಪಞ್ಚ ಕಾಮಗುಣಾ ಕಾಮರಾಗಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನಂ। ಪಞ್ಚಿನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ರೂಪರಾಗಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನಂ। ಮನಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಭವರಾಗಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನಂ। ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧಾ ಸಕ್ಕಾಯದಿಟ್ಠಿಯಾ ಪದಟ್ಠಾನಂ। ಏಕಸಟ್ಠಿ ದಿಟ್ಠಿಗತಾನಿ ದಿಟ್ಠಿರಾಗಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನಂ। ಕಾಮಧಾತು ಕಾಮರಾಗಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನಂ। ಅರೂಪಧಾತು ಅರೂಪರಾಗಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನಂ। ಸುಖಸಞ್ಞಾ ಕಾಮರಾಗಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನಂ। ಬ್ಯಾಪಾದಸಞ್ಞಾ ಬ್ಯಾಪಾದಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನಂ। ಅಸಮ್ಪಜಞ್ಞತಾ ಸಮ್ಮೋಹಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನಂ। ನವ ಆಘಾತವತ್ಥೂನಿ ಬ್ಯಾಪಾದಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನಂ। ನವವಿಧಂ ಮಾನಂ 17 ಮಾನಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನಂ। ಸುಖಾ ವೇದನಾ ರಾಗಾನುಸಯಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನಂ। ದುಕ್ಖಾ ವೇದನಾ ಪಟಿಘಾನುಸಯಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನಂ। ಅದುಕ್ಖಮಸುಖಾ ವೇದನಾ ಅವಿಜ್ಜಾನುಸಯಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನಂ। ಅತ್ತವಾದುಪಾದಾನಞ್ಚ ಮುಸಾವಾದೋ ಚ ಲೋಭಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನಂ। ಪಾಣಾತಿಪಾತೋ ಚ ಪಿಸುಣವಾಚಾ ಚ ಫರುಸವಾಚಾ ಚ ಬ್ಯಾಪಾದಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನಂ। ಮಿಚ್ಛತ್ತಞ್ಚ ಸಮ್ಫಪ್ಪಲಾಪೋ ಚ ಮೋಹಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನಂ। ಭವಂ ಭೋಗಞ್ಚ ವೋಕಾರೋ ಅಹಂಕಾರಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನಂ। ಬಾಹಿರಾನಂ ಪರಿಗ್ಗಹೋ ಮಮಂಕಾರಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನಂ। ಕಾಯಸ್ಸ ಸಙ್ಗಂ 18 ದಿಟ್ಠಿಯಾ ಪದಟ್ಠಾನಂ। ಕಾಯಿಕದೋಸೋ ದೋಸಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನಂ। ಕಾಯಿಕಕಾಸಾವೋ ಲೋಭಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನಂ। ಯೋ ಯೋ ವಾ ಪನ ಧಮ್ಮೋ ಯೇನ ಯೇನ ಆರಮ್ಮಣೇನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಸಚ್ಚಾಧಿಟ್ಠಾನೇನ ವಾ ಧಮ್ಮಾಧಿಟ್ಠಾನೇನ ವಾ ಅನುಸಯನೇನ ವಾ, ಸೋ ಧಮ್ಮೋ ತಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನಂ। ತೇನ ಸಾರಮ್ಮಣೇನ ಸೋ ಧಮ್ಮೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ।
Tattha pañcakāmaguṇā kāmarāgassa padaṭṭhānaṃ. Yesaṃ kesañci kāmarāgo uppajjati uppanno vā uppajjissati vā, etesu yepi pañcasu rūpesu āyatanesu nāññatra etehi kāmarāgassa padaṭṭhānanti. Vuccate, tena pañca kāmaguṇā kāmarāgassa padaṭṭhānaṃ. Pañcindriyāni rūparāgassa padaṭṭhānaṃ. Manindriyaṃ bhavarāgassa padaṭṭhānaṃ. Pañcakkhandhā sakkāyadiṭṭhiyā padaṭṭhānaṃ. Ekasaṭṭhi diṭṭhigatāni diṭṭhirāgassa padaṭṭhānaṃ. Kāmadhātu kāmarāgassa padaṭṭhānaṃ. Arūpadhātu arūparāgassa padaṭṭhānaṃ. Sukhasaññā kāmarāgassa padaṭṭhānaṃ. Byāpādasaññā byāpādassa padaṭṭhānaṃ. Asampajaññatā sammohassa padaṭṭhānaṃ. Nava āghātavatthūni byāpādassa padaṭṭhānaṃ. Navavidhaṃ mānaṃ 19 mānassa padaṭṭhānaṃ. Sukhā vedanā rāgānusayassa padaṭṭhānaṃ. Dukkhā vedanā paṭighānusayassa padaṭṭhānaṃ. Adukkhamasukhā vedanā avijjānusayassa padaṭṭhānaṃ. Attavādupādānañca musāvādo ca lobhassa padaṭṭhānaṃ. Pāṇātipāto ca pisuṇavācā ca pharusavācā ca byāpādassa padaṭṭhānaṃ. Micchattañca samphappalāpo ca mohassa padaṭṭhānaṃ. Bhavaṃ bhogañca vokāro ahaṃkārassa padaṭṭhānaṃ. Bāhirānaṃ pariggaho mamaṃkārassa padaṭṭhānaṃ. Kāyassa saṅgaṃ 20 diṭṭhiyā padaṭṭhānaṃ. Kāyikadoso dosassa padaṭṭhānaṃ. Kāyikakāsāvo lobhassa padaṭṭhānaṃ. Yo yo vā pana dhammo yena yena ārammaṇena uppajjati saccādhiṭṭhānena vā dhammādhiṭṭhānena vā anusayanena vā, so dhammo tassa padaṭṭhānaṃ. Tena sārammaṇena so dhammo uppajjati.
ಯಥಾ ಮನುಸ್ಸೋ ಪುರಿಮಸ್ಸ ಪದಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನಂ ಅಲಭನ್ತೋ ದುತಿಯಂ ಪದಂ ಉದ್ಧರತಿ, ಸೋ ಪಚ್ಛಾನುಪದಂ ಸಂಹರತಿ। ಯದಿ ಪನ ಯೋ ನ ದುತಿಯಪದಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನಂ ಲಭತಿ, ಅಪರಂ ಪದಂ ಉದ್ಧರತಿ। ತಸ್ಸ ಯೋ ಚೇಸೋ ಪಚ್ಚಯೋ ಭವತಿ। ಏವಂ ಧಮ್ಮೋ ಕುಸಲೋ ವಾ ಅಕುಸಲೋ ವಾ ಅಬ್ಯಾಕತೋ ವಾ ಪದಟ್ಠಾನಂ ಅಲಭನ್ತೋ ನ ಪವತ್ತತಿ। ಯಥಾ ಪಯುತ್ತಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಯೋನಿಲಾಭೋ 21, ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಪದಟ್ಠಾನೋ ಹಾರೋ।
Yathā manusso purimassa padassa padaṭṭhānaṃ alabhanto dutiyaṃ padaṃ uddharati, so pacchānupadaṃ saṃharati. Yadi pana yo na dutiyapadassa padaṭṭhānaṃ labhati, aparaṃ padaṃ uddharati. Tassa yo ceso paccayo bhavati. Evaṃ dhammo kusalo vā akusalo vā abyākato vā padaṭṭhānaṃ alabhanto na pavattati. Yathā payuttassa dhammassa yonilābho 22, ayaṃ vuccati padaṭṭhāno hāro.
೪೮. ತತ್ಥ ಕತಮೋ ಲಕ್ಖಣೋ ಹಾರೋ?
48. Tattha katamo lakkhaṇo hāro?
ವುತ್ತಮ್ಹಿ ಏಕಧಮ್ಮೇ, ಯೇ ಧಮ್ಮಾ ಏಕಲಕ್ಖಣಾ ತೇನ।
Vuttamhi ekadhamme, ye dhammā ekalakkhaṇā tena;
ಸಬ್ಬೇ ಭವನ್ತಿ ವುತ್ತಾ, ಸೋ ಹಾರೋ ಲಕ್ಖಣೋ ನಾಮ॥
Sabbe bhavanti vuttā, so hāro lakkhaṇo nāma.
ಯೇಸಞ್ಚ ಸುಸಮಾರದ್ಧಾ, ನಿಚ್ಚಂ ಕಾಯಗತಾಸತೀತಿ ಗಾಥಾಯ ವುತ್ತಾಯ ಕಾಯಗತಾಸತಿಯಾ ವುತ್ತಾ ವೇದನಾಗತಾ ಚಿತ್ತಗತಾ ಧಮ್ಮಗತಾ ಚ ಸತಿ ಚತುನ್ನಂ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾನಂ ಏಕೇನ ಸತಿಪಟ್ಠಾನೇನ। ನ ಹಿ ಚಿತ್ತಂ ಏಕಸ್ಮಿಂ ವಿಞ್ಞಾಣಟ್ಠಿತಿಯಾ ಪವತ್ತತಿ, ನಾನಾಸು ಗತೀಸು ಪವತ್ತತಿ, ಕಾಯಗತಾಸತಿಯಾ ವುತ್ತಾಯ ವುತ್ತಾ ವೇದನಾಗತಾ ಚಿತ್ತಧಮ್ಮಗತಾ ಚ। ನ ಹಿ ಕಾಯಗತಾಸತಿಯಾ ಭಾವಿತಾಯ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾ ಚತ್ತಾರೋ ಭಾವನಾಪಾರಿಪೂರಿಂ ನ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ಏವಂ ತಸ್ಸದಿಸೇಸು ಧಮ್ಮೇಸು ವುತ್ತೇಸು ಸಬ್ಬಧಮ್ಮಾ ವುತ್ತಾ ಚ ಭವನ್ತಿ।
Yesañca susamāraddhā, niccaṃ kāyagatāsatīti gāthāya vuttāya kāyagatāsatiyā vuttā vedanāgatā cittagatā dhammagatā ca sati catunnaṃ satipaṭṭhānānaṃ ekena satipaṭṭhānena. Na hi cittaṃ ekasmiṃ viññāṇaṭṭhitiyā pavattati, nānāsu gatīsu pavattati, kāyagatāsatiyā vuttāya vuttā vedanāgatā cittadhammagatā ca. Na hi kāyagatāsatiyā bhāvitāya satipaṭṭhānā cattāro bhāvanāpāripūriṃ na gacchanti. Evaṃ tassadisesu dhammesu vuttesu sabbadhammā vuttā ca bhavanti.
ಸಚಿತ್ತಪರಿಯೋದಾಪನಂ, ಏತಂ ಬುದ್ಧಾನ ಸಾಸನನ್ತಿ ಗಾಥಾ ಚೇತಸಿಕಾ ಧಮ್ಮಾ ವುತ್ತಾ, ಚಿತ್ತೇ ರೂಪಂ ವುತ್ತಂ। ಇದಂ ನಾಮರೂಪಂ ದುಕ್ಖಂ ಅರಿಯಸಚ್ಚಂ। ತತೋ ಸಚಿತ್ತಪರಿಯೋದಾಪನಾ ಯಂ ಯಂ ಓದಪೇತಿ, ತಂ ದುಕ್ಖಂ। ಯೇನ ಓದಪೇತಿ, ಸೋ ಮಗ್ಗೋ। ಯತೋ ಓದಪನಾ, ಸೋ ನಿರೋಧೋ। ಚಕ್ಖುಂ ಚ ಪಟಿಚ್ಚ ರೂಪೇ ಚ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಂ, ತತ್ಥ ಸಹಜಾತಾ ವೇದನಾ ಸಞ್ಞಾ ಚೇತನಾ ಫಸ್ಸೋ ಮನಸಿಕಾರೋ ಏತೇ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ಏಕಲಕ್ಖಣಾ ಉಪ್ಪಾದಲಕ್ಖಣೇನ। ಯೋ ಚ ರೂಪೇ ನಿಬ್ಬಿನ್ದತಿ, ವೇದನಾಯ ಸೋ ನಿಬ್ಬಿನ್ದತಿ, ಸಞ್ಞಾಸಙ್ಖಾರವಿಞ್ಞಾಣೇಸುಪಿ ಸೋ ನಿಬ್ಬಿನ್ದತಿ। ಇತಿ ಯೇ ಏಕಲಕ್ಖಣಾ ಧಮ್ಮಾ, ತೇಸಂ ಏಕಮ್ಹಿ ಧಮ್ಮೇ ನಿದ್ದಿಟ್ಠೇ ಸಬ್ಬೇ ಧಮ್ಮಾ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾ ಹೋನ್ತಿ, ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಲಕ್ಖಣೋ ಹಾರೋ।
Sacittapariyodāpanaṃ, etaṃ buddhāna sāsananti gāthā cetasikā dhammā vuttā, citte rūpaṃ vuttaṃ. Idaṃ nāmarūpaṃ dukkhaṃ ariyasaccaṃ. Tato sacittapariyodāpanā yaṃ yaṃ odapeti, taṃ dukkhaṃ. Yena odapeti, so maggo. Yato odapanā, so nirodho. Cakkhuṃ ca paṭicca rūpe ca uppajjati cakkhuviññāṇaṃ, tattha sahajātā vedanā saññā cetanā phasso manasikāro ete te dhammā ekalakkhaṇā uppādalakkhaṇena. Yo ca rūpe nibbindati, vedanāya so nibbindati, saññāsaṅkhāraviññāṇesupi so nibbindati. Iti ye ekalakkhaṇā dhammā, tesaṃ ekamhi dhamme niddiṭṭhe sabbe dhammā niddiṭṭhā honti, ayaṃ vuccati lakkhaṇo hāro.
ತತ್ಥ ಕತಮೋ ಚತುಬ್ಯೂಹೋ ಹಾರೋ?
Tattha katamo catubyūho hāro?
ನಿರುತ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ ಚ, ಬ್ಯಞ್ಜನಾ ದೇಸನಾಯ ಚ।
Nirutti adhippāyo ca, byañjanā desanāya ca;
ಸುತ್ತತ್ಥೋ ಪುಬ್ಬಾಪರಸನ್ಧಿ, ಏಸೋ ಹಾರೋ ಚತುಬ್ಯೂಹೋ॥
Suttattho pubbāparasandhi, eso hāro catubyūho.
ತತ್ಥ ಕತಮಾ ನಿರುತ್ತಿ, ಸಾ ಕಥಂ ಪರಿಯೇಸಿತಬ್ಬಾ 23? ಯಥಾ ವುತ್ತಂ ಭಗವತಾ ಏಕಾದಸಹಿ ಅಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಭಿಕ್ಖು ಖಿಪ್ಪಂ ಧಮ್ಮೇಸು ಮಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಾತಿ, ಅತ್ಥಕುಸಲೋ ಚ ಹೋತಿ, ಧಮ್ಮಕುಸಲೋ ಚ ಹೋತಿ, ನಿರುತ್ತಿಕುಸಲೋ ಚ ಹೋತಿ, ಇತ್ಥಾಧಿವಚನಕುಸಲೋ ಚ ಹೋತಿ, ಪುರಿಸಾಧಿವಚನಕುಸಲೋ ಚ, ವಿಪುರಿಸಾಧಿವಚನಕುಸಲೋ ಚ, ಅತೀತಾಧಿವಚನಕುಸಲೋ ಚ, ಅನಾಗತಾಧಿವಚನಕುಸಲೋ ಚ, ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಾಧಿವಚನಕುಸಲೋ ಚ। ಏಕಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಕುಸಲೋ ನಾನಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಕುಸಲೋ। ಕಿಮ್ಹಿ ದೇಸಿತಂ, ಅತೀತಾನಾಗತಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಂ। ಇತ್ಥಾಧಿವಚನೇನ ಪುರಿಸಾಧಿವಚನೇನ ವಿಪುರಿಸಾಧಿವಚನೇನ ಸಬ್ಬಂ ಯಥಾಸುತ್ತಂ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಂ। ತಂ ಬ್ಯಞ್ಜನತೋ ನಿರುತ್ತಿಕೋಸಲ್ಲತೋ ಯೋ ಯಂ ಸುತ್ತಸ್ಸ ಸುನಿರುತ್ತಿದುನ್ನಿರುತ್ತಿತಂ ಅವೇಕ್ಖತಿ, ಇದಂ ಏವಂ ನಿರೋಪಯಿತಬ್ಬಂ। ಇದಮ್ಪಿ ನ ನಿರೋಪಯಿತಬ್ಬಂ। ಇದಂ ವುಚ್ಚತೇ ನಿರುತ್ತಿಕೋಸಲ್ಲಂ।
Tattha katamā nirutti, sā kathaṃ pariyesitabbā 24? Yathā vuttaṃ bhagavatā ekādasahi aṅgehi samannāgato bhikkhu khippaṃ dhammesu mahattaṃ pāpuṇāti, atthakusalo ca hoti, dhammakusalo ca hoti, niruttikusalo ca hoti, itthādhivacanakusalo ca hoti, purisādhivacanakusalo ca, vipurisādhivacanakusalo ca, atītādhivacanakusalo ca, anāgatādhivacanakusalo ca, paccuppannādhivacanakusalo ca. Ekādhippāyena kusalo nānādhippāyena kusalo. Kimhi desitaṃ, atītānāgatapaccuppannaṃ. Itthādhivacanena purisādhivacanena vipurisādhivacanena sabbaṃ yathāsuttaṃ niddiṭṭhaṃ. Taṃ byañjanato niruttikosallato yo yaṃ suttassa suniruttidunniruttitaṃ avekkhati, idaṃ evaṃ niropayitabbaṃ. Idampi na niropayitabbaṃ. Idaṃ vuccate niruttikosallaṃ.
೪೯. ತತ್ಥ ಕತಮಂ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಕೋಸಲ್ಲಂ? ಯಥಾದೇಸಿತಸ್ಸ ಸುತ್ತಸ್ಸ ಸಬ್ಬಸ್ಸ ವಾರಂ ಗಚ್ಛತಿ ಇಮೇನ ಭಗವತಾ ದೇಸಿತಬ್ಬನ್ತಿ। ಯಥಾ ಕಿಂ ಅಪ್ಪಮಾದೋ ಅಮತಂ ಪದಂ, ಪಮಾದೋ ಮಚ್ಚುನೋ ಪದನ್ತಿ ಗಾಥಾ। ಏತ್ಥ ಭಗವತೋ ಕೋ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ? ಯೇ ಅಸೀತಿಮೇವ ಆಕಙ್ಖನ್ತಿ ತೇ ಅಪ್ಪಮತ್ತಾ ವಿಹರಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಅಯಂ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ।
49. Tattha katamaṃ adhippāyakosallaṃ? Yathādesitassa suttassa sabbassa vāraṃ gacchati imena bhagavatā desitabbanti. Yathā kiṃ appamādo amataṃ padaṃ, pamādo maccuno padanti gāthā. Ettha bhagavato ko adhippāyo? Ye asītimeva ākaṅkhanti te appamattā viharissanti, ayaṃ adhippāyo.
ಯೋಗಸ್ಸ ಕಾಲಂ ನ ನಿವತ್ತತಿ ಯಾ ಚ, ಸೋ ನ ತತ್ಥ ಪಾಪಿನ್ತವೇ ಭವನ್ತಿ।
Yogassa kālaṃ na nivattati yā ca, so na tattha pāpintave bhavanti;
ವೇದನಾಮಗ್ಗಇಸಿನಾ 25 ಪವೇದಿತಂ, ಧುತರಜಾಸವಾ ದುಕ್ಖಾ ಪಮೋಕ್ಖಾತಾ॥
Vedanāmaggaisinā 26 paveditaṃ, dhutarajāsavā dukkhā pamokkhātā.
ಏತ್ಥ ಭಗವತೋ ಕೋ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ? ಯೇ ದುಕ್ಖೇ ನಾಸ್ಸಾದಕಾ 27, ತೇ ವೀರಿಯಮಾರಭಿಸ್ಸನ್ತಿ ದುಕ್ಖಕ್ಖಯಾಯಾತಿ। ಅಯಂ ತತ್ಥ ಭಗವತೋ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಇತಿ ಗಾಥಾಯ ವಾ ಬ್ಯಾಕರಣೇನ ವಾ ದೇಸಿತೇ ಇಮಿನಾ ಸುತ್ತೇನ ಸಾಧಕಾ, ಯೋ ಏವಂ ಧಮ್ಮಾನುಧಮ್ಮಂ ಪಟಿಪಜ್ಜತೀತಿ ಸೋ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ, ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ದೇಸನಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ।
Ettha bhagavato ko adhippāyo? Ye dukkhe nāssādakā 28, te vīriyamārabhissanti dukkhakkhayāyāti. Ayaṃ tattha bhagavato adhippāyo. Iti gāthāya vā byākaraṇena vā desite iminā suttena sādhakā, yo evaṃ dhammānudhammaṃ paṭipajjatīti so adhippāyo, ayaṃ vuccati desanādhippāyo.
ತತ್ಥ ಕತಮೋ ಪುಬ್ಬಾಪರಸನ್ಧಿ? ಯಂ ಗಾಥಾಯಂ ವಾ ಸುತ್ತೇಸು ವಾ ಪದಾನಿ ಅಸೀತಿ ತಾನಿ ಭವನ್ತಿ ಏವಂ ವಾ ಏವಮೇತಿ ತಸ್ಸಾ ಗಾಥಾಯ ಸುತ್ತಸ್ಸ ವಾ ಯಾನಿ ಪುರಿಮಾನಿ ಪದಾನಿ ಯಾನಿ ಚ ಪಚ್ಛಿಮಕಾನಿ , ತಾನಿ ಸಮೋಸಾರೇತಬ್ಬಾನಿ। ಏವಂ ಸೋ ಪುಬ್ಬಾಪರೇನ ಸನ್ಧಿ ಞಾಯತಿ। ಯಾ ಏಕಾ ಸಮಾರದ್ಧಾ ಗಾಥಾ ದ್ವೇ ತೀಣಿ ವಾ ತಸ್ಸ ಮೇಕದೇಸೇ ಭಾಸಿತಾನಂ ಅಭಾಸಿತಾಹಿ ಗಾಥಾಹಿ ಅನಿದ್ದಿಟ್ಠೋ ಅತ್ಥೋ ಭವತಿ ತದುಪಧಾರಿತಬ್ಬಂ। ಯಂವ ಸಬ್ಬಾ 29 ಇತಿಸ್ಸ ಪರಿಯೇಸಮಾನಸ್ಸ ಪರಿಯೇಸನಾ ಕಙ್ಖಾ, ತಸ್ಸ ವಾ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಪಞ್ಞತ್ತೀನಂ ಅಪರೇ ಪರಿಯೇಸಿತಬ್ಬಂ। ಇದಂ ವುಚ್ಚತೇ ಪುಬ್ಬಾಪರೇನ ಸನ್ಧಿ। ಕೋಸಲ್ಲನ್ತಿ ವತ್ಥುತೋ ನಿದಾನಕೋಸಲ್ಲಂ। ಬ್ಯಞ್ಜನತೋ ನಿರುತ್ತಿಕೋಸಲ್ಲಂ। ದೇಸನಾಧಿಪ್ಪಾಯಕೋಸಲ್ಲಂ। ಪುಬ್ಬಾಪರೇನ ಸನ್ಧಿಕೋಸಲ್ಲಂ। ತತ್ಥ ತಸ್ಸ ಗಾಥಾ ಪರಿಯೇಸಿತಾ ನಿದಾನಂ ವಾ। ಉಪಲಬ್ಭಿತುಂ ನ ಅತ್ಥೋ ನಿದ್ದಿಸಿತಬ್ಬೋ ವತ್ಥುತೋ ನಿದಾನಕೋಸಲ್ಲಂ ಅತ್ಥಕೋಸಲ್ಲಂ ಇಮೇಹಿ ಚತೂಹಿ ಪದೇಹಿ ಅತ್ಥೋ ಪರಿಯೇಸಿಯನ್ತೋ ಯಥಾಭೂತಂ ಪರಿಯಿಟ್ಠೋ ಹೋತಿ। ಅಥ ಚ ಸಬ್ಬೋ ವತ್ಥುತೋ ವಾ ನಿದಾನೇನ ವಾ ಯೋ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ ಬ್ಯಞ್ಜನೋ ನಿರುತ್ತಿ ಸನ್ಧಿ ಚ ಅನುತ್ತರೋ ಏಸೋ ಪುಬ್ಬಾಪರೇನ ಏವಂ ಸುತ್ತತ್ಥೇನ ದೇಸಿತಬ್ಬಂ। ಅಯಂ ಚತುಬ್ಯೂಹೋ ಹಾರೋ।
Tattha katamo pubbāparasandhi? Yaṃ gāthāyaṃ vā suttesu vā padāni asīti tāni bhavanti evaṃ vā evameti tassā gāthāya suttassa vā yāni purimāni padāni yāni ca pacchimakāni , tāni samosāretabbāni. Evaṃ so pubbāparena sandhi ñāyati. Yā ekā samāraddhā gāthā dve tīṇi vā tassa mekadese bhāsitānaṃ abhāsitāhi gāthāhi aniddiṭṭho attho bhavati tadupadhāritabbaṃ. Yaṃva sabbā 30 itissa pariyesamānassa pariyesanā kaṅkhā, tassa vā puggalassa paññattīnaṃ apare pariyesitabbaṃ. Idaṃ vuccate pubbāparena sandhi. Kosallanti vatthuto nidānakosallaṃ. Byañjanato niruttikosallaṃ. Desanādhippāyakosallaṃ. Pubbāparena sandhikosallaṃ. Tattha tassa gāthā pariyesitā nidānaṃ vā. Upalabbhituṃ na attho niddisitabbo vatthuto nidānakosallaṃ atthakosallaṃ imehi catūhi padehi attho pariyesiyanto yathābhūtaṃ pariyiṭṭho hoti. Atha ca sabbo vatthuto vā nidānena vā yo adhippāyo byañjano nirutti sandhi ca anuttaro eso pubbāparena evaṃ suttatthena desitabbaṃ. Ayaṃ catubyūho hāro.
೫೦. ತತ್ಥ ಕತಮೋ ಆವಟ್ಟೋ ಹಾರೋ?
50. Tattha katamo āvaṭṭo hāro?
ಏಕಮ್ಹಿ ಪದಟ್ಠಾನೇ, ಪರಿಯೇಸತಿ ಸೇಸಕಂ ಪದಟ್ಠಾನಂ।
Ekamhi padaṭṭhāne, pariyesati sesakaṃ padaṭṭhānaṃ;
ಆವಟ್ಟತಿ ಪಟಿಪಕ್ಖೇ, ಆವಟ್ಟೋ ನಾಮ ಸೋ ಹಾರೋ॥
Āvaṭṭati paṭipakkhe, āvaṭṭo nāma so hāro.
ಯಥಾ ಕಿಂ ಉನ್ನಳಾನಂ ಪಮತ್ತಾನನ್ತಿ ಗಾಥಾಯೋ। ಯಂ ಪಮಾದೋ, ಇದಂ ಕಿಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನಂ? ಕುಸಲಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಓಸಗ್ಗಸ್ಸ। ಕುಸಲಧಮ್ಮೋಸಗ್ಗೋ ಪನ ಕಿಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನಂ ? ಅಕುಸಲಧಮ್ಮಪಟಿಸೇವನಾಯ। ಕಿಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನಂ, ಕುಸಲಧಮ್ಮಪಟಿಸೇವನಾಯ? ಕಿಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನಂ, ಕಿಲೇಸವತ್ಥುಪಟಿಸೇವನಾಯ? ಇತಿ ಪಮಾದೇನ ಮೋಹಪಕ್ಖಿಯಾ ದಿಟ್ಠಿ ಅವಿಜ್ಜಾ ಛನ್ದರಾಗಪಕ್ಖಿಯಾ। ತತ್ಥ ತಣ್ಹಾ ಚ ದಿಟ್ಠಿ ಚತ್ತಾರೋ ಆಸವಾ ತಣ್ಹಾ ಕಾಮಾಸವೋ ಚ ಭವಾಸವೋ ಚ ದಿಟ್ಠಾಸವೋ ಚ ಅವಿಜ್ಜಾಸವೋ ಚ। ತತ್ಥ ಚಿತ್ತೇ ಅತ್ಥೀತಿ ದಿಟ್ಠಿ ಚೇತಸಿಕೇಸು ನಿಚ್ಚನ್ತಿ ಪಞ್ಚಸು ಕಾಮಗುಣೇಸು ಅಜ್ಝಾವಹನೇನ ಕಾಮಾಸವೋ, ಉಪಪತ್ತೀಸು ಆಸತ್ತಿ ಭವಾಸವೋ। ತತ್ಥ ರೂಪಕಾಯೋ ಕಾಮಾಸವಸ್ಸ ಭವಾಸವಸ್ಸ ಚ ಪದಟ್ಠಾನಂ। ನಾಮಕಾಯೋ ದಿಟ್ಠಾಸವಸ್ಸ ಅವಿಜ್ಜಾಸವಸ್ಸ ಚ ಪದಟ್ಠಾನಂ।
Yathā kiṃ unnaḷānaṃ pamattānanti gāthāyo. Yaṃ pamādo, idaṃ kissa padaṭṭhānaṃ? Kusalānaṃ dhammānaṃ osaggassa. Kusaladhammosaggo pana kissa padaṭṭhānaṃ ? Akusaladhammapaṭisevanāya. Kissa padaṭṭhānaṃ, kusaladhammapaṭisevanāya? Kissa padaṭṭhānaṃ, kilesavatthupaṭisevanāya? Iti pamādena mohapakkhiyā diṭṭhi avijjā chandarāgapakkhiyā. Tattha taṇhā ca diṭṭhi cattāro āsavā taṇhā kāmāsavo ca bhavāsavo ca diṭṭhāsavo ca avijjāsavo ca. Tattha citte atthīti diṭṭhi cetasikesu niccanti pañcasu kāmaguṇesu ajjhāvahanena kāmāsavo, upapattīsu āsatti bhavāsavo. Tattha rūpakāyo kāmāsavassa bhavāsavassa ca padaṭṭhānaṃ. Nāmakāyo diṭṭhāsavassa avijjāsavassa ca padaṭṭhānaṃ.
ತತ್ಥ ಅಲ್ಲಿಯನಾಯ ಅಜ್ಝತ್ತವಾಹನಂ ಕಾಮಾಸವಸ್ಸ ಲಕ್ಖಣಂ। ಪತ್ಥನಗನ್ಥನಅಭಿಸಙ್ಖಾರಕಾಯಸಙ್ಖಾರಣಂ ಭವಾಸವಸ್ಸ ಲಕ್ಖಣಂ, ಅಭಿನಿವೇಸೋ ಚ ಪರಾಮಾಸೋ ಚ ದಿಟ್ಠಾಸವಸ್ಸ ಲಕ್ಖಣಂ। ಅಪ್ಪಟಿವೇಧೋ ಧಮ್ಮೇಸು ಅಸಮ್ಪಜಞ್ಞಾ ಚ ಅವಿಜ್ಜಾಸವಸ್ಸ ಲಕ್ಖಣಂ। ಇಮೇ ಚತ್ತಾರೋ ಆಸವಾ ಚತ್ತಾರಿ ಉಪಾದಾನಾನಿ। ಕಾಮಾಸವೋ ಕಾಮುಪಾದಾನಂ, ಭವಾಸವೋ ಭವುಪಾದಾನಂ, ದಿಟ್ಠಾಸವೋ ದಿಟ್ಠುಪಾದಾನಂ, ಅವಿಜ್ಜಾಸವೋ ಅತ್ತವಾದುಪಾದಾನಂ, ಇಮೇಹಿ ಚತೂಹಿ ಉಪಾದಾನೇಹಿ ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧಾ। ತತ್ಥ ಅವಿಜ್ಜಾಸವೋ ಚಿತ್ತೇ ಪಹಾತಬ್ಬೋ, ಸೋ ಚಿತ್ತೇ ಚಿತ್ತಾನುಪಸ್ಸಿಸ್ಸ ಪಹೀಯತಿ। ದಿಟ್ಠಾಸವೋ ಧಮ್ಮೇಸು ಪಹಾತಬ್ಬೋ, ಸೋ ಧಮ್ಮೇಸು ಧಮ್ಮಾನುಪಸ್ಸಿಸ್ಸ ಪಹೀಯತಿ। ಭವಾಸವೋ ಆಸತ್ತಿಯಾ ಪಹಾತಬ್ಬೋ, ಸೋ ವೇದನಾಸು ವೇದನಾನುಪಸ್ಸಿಸ್ಸ ಪಹೀಯತಿ। ಕಾಮಾಸವೋ ಪಞ್ಚಸು ಕಾಮಗುಣೇಸು ಪಹಾತಬ್ಬೋ, ಸೋ ಕಾಯೇ ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸಿಸ್ಸ ಪಹೀಯತಿ। ತತ್ಥ ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸನಾ ದುಕ್ಖಮರಿಯಸಚ್ಚಂ ಭಜತಿ। ವೇದನಾನುಪಸ್ಸನಾ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಂ ಪಚ್ಚಯೋ ಸುಖಿನ್ದ್ರಿಯಸ್ಸ ದುಕ್ಖಿನ್ದ್ರಿಯಸ್ಸ ಸೋಮನಸ್ಸಿನ್ದ್ರಿಯಸ್ಸ ದೋಮನಸ್ಸಿನ್ದ್ರಿಯಸ್ಸ ಉಪೇಕ್ಖಿನ್ದ್ರಿಯಸ್ಸ, ಸತ್ತಕಿಲೇಸೋಪಚಾರೋ ತೇನ ಸಮುದಯಂ ಭಜತಿ। ಚಿತ್ತೇ ಚಿತ್ತಾನುಪಸ್ಸನಾ ನಿರೋಧಂ ಭಜತಿ। ಧಮ್ಮೇಸು ಧಮ್ಮಾನುಪಸ್ಸನಾ ಮಗ್ಗಂ ಭಜತಿ। ತೇನಸ್ಸ ಚತೂಸು ಚ ದಸ್ಸನೇನ ತಸ್ಸೇವ ಸಬ್ಬೇ ಪಹೀಯನ್ತಿ, ಯೇನ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾ ಪಠಮಂ ಉನ್ನಳಾನಂ ಪಮತ್ತಾನಂ ತೇಸಂ ವಡ್ಢನ್ತಿ ಆಸವಾ। ಜಾನತೋ ಹಿ ಪಸ್ಸತೋ ಆಸವಾನಂ ಖಯೋ ದುಕ್ಖಂ ಸಮುದಯೋ ನಿರೋಧೋ ಮಗ್ಗೋ ಹಿ ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ। ಏವಂ ಪರಿಯೇಸಿತಬ್ಬಾ। ಯಾವ ತಸ್ಸ ಅಕುಸಲಸ್ಸ ಗತಿ ತತೋ ಪಟಿಪಕ್ಖೇನ ಅಕುಸಲೇ ಧಮ್ಮೇ ಪರಿಯೇಸತಿ ತೇಸಂ ಕಿಲೇಸಾನಂ ಹಾರೇನ ಆವಟ್ಟತಿ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತೇ ಆವಟ್ಟೋ ಹಾರೋ। ಏವಂ ಸುಕ್ಕಾಪಿ ಧಮ್ಮಾ ಪರಿಯೇಸಿತಬ್ಬಾ। ಅಕುಸಲಧಮ್ಮೇ ಆಗಮಿಸ್ಸ।
Tattha alliyanāya ajjhattavāhanaṃ kāmāsavassa lakkhaṇaṃ. Patthanaganthanaabhisaṅkhārakāyasaṅkhāraṇaṃ bhavāsavassa lakkhaṇaṃ, abhiniveso ca parāmāso ca diṭṭhāsavassa lakkhaṇaṃ. Appaṭivedho dhammesu asampajaññā ca avijjāsavassa lakkhaṇaṃ. Ime cattāro āsavā cattāri upādānāni. Kāmāsavo kāmupādānaṃ, bhavāsavo bhavupādānaṃ, diṭṭhāsavo diṭṭhupādānaṃ, avijjāsavo attavādupādānaṃ, imehi catūhi upādānehi pañcakkhandhā. Tattha avijjāsavo citte pahātabbo, so citte cittānupassissa pahīyati. Diṭṭhāsavo dhammesu pahātabbo, so dhammesu dhammānupassissa pahīyati. Bhavāsavo āsattiyā pahātabbo, so vedanāsu vedanānupassissa pahīyati. Kāmāsavo pañcasu kāmaguṇesu pahātabbo, so kāye kāyānupassissa pahīyati. Tattha kāyānupassanā dukkhamariyasaccaṃ bhajati. Vedanānupassanā pañcannaṃ indriyānaṃ paccayo sukhindriyassa dukkhindriyassa somanassindriyassa domanassindriyassa upekkhindriyassa, sattakilesopacāro tena samudayaṃ bhajati. Citte cittānupassanā nirodhaṃ bhajati. Dhammesu dhammānupassanā maggaṃ bhajati. Tenassa catūsu ca dassanena tasseva sabbe pahīyanti, yena niddiṭṭhā paṭhamaṃ unnaḷānaṃ pamattānaṃ tesaṃ vaḍḍhanti āsavā. Jānato hi passato āsavānaṃ khayo dukkhaṃ samudayo nirodho maggo hi akusalā dhammā. Evaṃ pariyesitabbā. Yāva tassa akusalassa gati tato paṭipakkhena akusale dhamme pariyesati tesaṃ kilesānaṃ hārena āvaṭṭati. Ayaṃ vuccate āvaṭṭo hāro. Evaṃ sukkāpi dhammā pariyesitabbā. Akusaladhamme āgamissa.
ತತ್ಥ ಆವಟ್ಟಸ್ಸ ಹಾರಸ್ಸ ಅಯಂ ಭೂಮಿ ಸತಿ ಉಪಟ್ಠಾನಾ ಚ ವಿಪಲ್ಲಾಸಾ ಚ ಚತ್ತಾರಿ ಞಾಣಾನಿ ಸಕ್ಕಾಯಸಮುಪ್ಪಾದಾಯಗಾಮಿನೀ ಚ ಪಟಿಪದಾ ಸಕ್ಕಾಯನಿರೋಧಗಾಮಿನೀ ಪಟಿಪದಾ।
Tattha āvaṭṭassa hārassa ayaṃ bhūmi sati upaṭṭhānā ca vipallāsā ca cattāri ñāṇāni sakkāyasamuppādāyagāminī ca paṭipadā sakkāyanirodhagāminī paṭipadā.
೫೧. ತತ್ಥ ಕತಮೋ ವಿಭತ್ತಿ ಹಾರೋ? ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ವಿಭಜ್ಜಬ್ಯಾಕರಣೀಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ವಿಭತ್ತಿ ಹಾರೋ। ಯಥಾ ಕಿಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಚ ಪುನ ಪುಗ್ಗಲೋ ಹೋತಿ, ನೋ ವಾಗತಂ ನ ಪರಿಭಾಸತಿ 31 ಪರಿಪುಚ್ಛತಾಯ ಪಞ್ಹಾಯ ಅತಿಯನಂ ಏಕಸ್ಸ ಕಿಞ್ಚಿ – ಅಯಂ ವುಚ್ಚತೇ ವಿಭತ್ತಿ ಹಾರೋ।
51. Tattha katamo vibhatti hāro? Yaṃ kiñci vibhajjabyākaraṇīyaṃ vuccati vibhatti hāro. Yathā kiṃ āgantvā ca puna puggalo hoti, no vāgataṃ na paribhāsati 32 paripucchatāya pañhāya atiyanaṃ ekassa kiñci – ayaṃ vuccate vibhatti hāro.
ತತ್ಥ ಕತಮೋ ಪರಿವತ್ತನೋ ಹಾರೋ। ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಪಟಿಪಕ್ಖನಿದ್ದೇಸೋ, ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಪರಿವತ್ತನೋ ಹಾರೋ। ಯಥಾ ವುತ್ತಂ ಭಗವತಾ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಕಸ್ಸ ಪುರಿಸಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿ ನಿಜ್ಜಿಣ್ಣಾ ಹೋತೀತಿ ವಿತ್ಥಾರೇನ ಸಬ್ಬಾನಿ ಮಗ್ಗಙ್ಗಾನಿ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತೇ ಪರಿವತ್ತನೋ ಹಾರೋ।
Tattha katamo parivattano hāro. Yaṃ kiñci paṭipakkhaniddeso, ayaṃ vuccati parivattano hāro. Yathā vuttaṃ bhagavatā sammādiṭṭhikassa purisapuggalassa micchādiṭṭhi nijjiṇṇā hotīti vitthārena sabbāni maggaṅgāni. Ayaṃ vuccate parivattano hāro.
ತತ್ಥ ಕತಮೋ ವೇವಚನೋ ಹಾರೋ?
Tattha katamo vevacano hāro?
ವೇವಚನೇಹಿ ಅನೇಕೇಹಿ, ಏಕಂ ಧಮ್ಮಂ ಪಕಾಸಿತಂ।
Vevacanehi anekehi, ekaṃ dhammaṃ pakāsitaṃ;
ಸುತ್ತೇ ಯೋ ಜಾನಾತಿ ಸುತ್ತವಿದೂ, ವೇವಚನೋ ನಾಮ ಸೋ ಹಾರೋ॥
Sutte yo jānāti suttavidū, vevacano nāma so hāro.
ಯಥಾ ಆಯಸ್ಮಾ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಏಕಮ್ಹಿ ವತ್ಥುಮ್ಹಿ ವೇವಚನೇನ ನಾನಾವುತ್ತೇನ ಭಗವತಾ ಪಸಂಸಿತೋ ‘‘ಮಹಾಪಞ್ಞೋ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಹಾಸಪಞ್ಞೋ ಜವನಪಞ್ಞೋ’’ತಿ ಇದಂ ಪಞ್ಞಾಯ ವೇವಚನಂ। ಯಥಾ ಚ ಮಗ್ಗವಿಭಙ್ಗೇ ನಿಯ್ಯಾನತ್ಥೋ ಏಕಮೇಕಂ ಮಗ್ಗಙ್ಗಂ ವೇವಚನೇಹಿ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಂ। ಏವಂ ಅವಿಜ್ಜಾಯ ವೇವಚನಾ। ಏಕಂ ಅಕುಸಲಮೂಲಂ ತದೇವ ಸನ್ತಂ ತೇಸು ತೇಸು ಜನಪದೇಸು ತೇನ ತೇನ ಪಜಾನನ್ತಿ। ನ ಹಿ ಅನೇನ ತದೇವಪಿ ಆಲಪಿಯನ್ತಿ ಅಞ್ಞಂ ಭಜತಿ। ಸಬ್ಬಕಾಮಜಹಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋತಿ ಕಾಮಾ ಆಲಪಿತಾ। ಯಸ್ಸ ನಿತ್ಥಿಣ್ಣೋ ಸಙ್ಕೋತಿ ತೇಯೇವ ಕಾಮೇ ಸಙ್ಕಾತಿ ಆಲಪತಿ। ಸುಣಮಾನಸ್ಸ ಪುರೇತರಂ ರಜ್ಜನ್ತಿ ತೇಯೇವ ಕಾಮೇ ರಜ್ಜನ್ತಿ ಆಲಪತಿ। ಏವಂ ಸುತ್ತಮ್ಹಿ ಯೋ ಧಮ್ಮೋ ದೇಸಿಯತಿ ತಸ್ಸ ಪರಿಯೇಟ್ಠಿ ‘‘ಕತಮಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಇದಂ ನಾಮಂ ಕತಮಸ್ಸ ಇದಂ ವೇವಚನ’’ನ್ತಿ। ಸಬ್ಬಞ್ಞೂ ಹಿ ಯೇಸಂ ಯೇಸಂ ಯಾ ನಿರುತ್ತಿ ಹೋತಿ, ಯಥಾಗಾಮಿ ತೇನ ತೇನ ದೇಸೇತೀತಿ ತಸ್ಸ ವೇವಚನಂ ಪರಿಯೇಸಿತಬ್ಬಂ। ಅಯಂ ವೇವಚನೋ ಹಾರೋ।
Yathā āyasmā sāriputto ekamhi vatthumhi vevacanena nānāvuttena bhagavatā pasaṃsito ‘‘mahāpañño sāriputto hāsapañño javanapañño’’ti idaṃ paññāya vevacanaṃ. Yathā ca maggavibhaṅge niyyānattho ekamekaṃ maggaṅgaṃ vevacanehi niddiṭṭhaṃ. Evaṃ avijjāya vevacanā. Ekaṃ akusalamūlaṃ tadeva santaṃ tesu tesu janapadesu tena tena pajānanti. Na hi anena tadevapi ālapiyanti aññaṃ bhajati. Sabbakāmajahassa bhikkhunoti kāmā ālapitā. Yassa nitthiṇṇo saṅkoti teyeva kāme saṅkāti ālapati. Suṇamānassa puretaraṃ rajjanti teyeva kāme rajjanti ālapati. Evaṃ suttamhi yo dhammo desiyati tassa pariyeṭṭhi ‘‘katamassa dhammassa idaṃ nāmaṃ katamassa idaṃ vevacana’’nti. Sabbaññū hi yesaṃ yesaṃ yā nirutti hoti, yathāgāmi tena tena desetīti tassa vevacanaṃ pariyesitabbaṃ. Ayaṃ vevacano hāro.
೫೨. ತತ್ಥ ಕತಮೋ ಪಞ್ಞತ್ತಿ ಹಾರೋ? ಚತ್ತಾರಿ ಅರಿಯಸಚ್ಚಾನೀತಿ ಸುತ್ತಂ ನಿದ್ದಿಸತಿ, ನಿಕ್ಖೇಪಪಞ್ಞತ್ತಿ। ಯಾ ಸಮುದಯಪಞ್ಞತ್ತಿ। ಕಬಳೀಕಾರೇ ಆಹಾರೇ ಅತ್ಥಿ ಛನ್ದೋ ಅತ್ಥಿ ರಾಗೋ ಯಾವ ಪತಿಟ್ಠಿತಂ। ತತ್ಥ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಪಭವಪಞ್ಞತ್ತಿಂ ಪಞ್ಞಪೇತಿ। ಕಬಳೀಕಾರೇ ಆಹಾರೇ ನತ್ಥಿ ಛನ್ದೋ…ಪೇ॰… ಸಮುಗ್ಘಾತಿ ಪಞ್ಞತ್ತಿ।
52. Tattha katamo paññatti hāro? Cattāri ariyasaccānīti suttaṃ niddisati, nikkhepapaññatti. Yā samudayapaññatti. Kabaḷīkāre āhāre atthi chando atthi rāgo yāva patiṭṭhitaṃ. Tattha viññāṇaṃ pabhavapaññattiṃ paññapeti. Kabaḷīkāre āhāre natthi chando…pe… samugghāti paññatti.
ತಸ್ಸ ಕಾಮಾಸವಾಪಿ ಚಿತ್ತಂ ವಿಮುಚ್ಚತಿ, ಭವಾಸವಾಪಿ ಚಿತ್ತಂ ವಿಮುಚ್ಚತಿ, ಅವಿಜ್ಜಾಸವಾಪಿ ಚಿತ್ತಂ ವಿಮುಚ್ಚತೀತಿ ಪಹಾನಪಞ್ಞತ್ತಿಂ ಪಞ್ಞಪೇತಿ। ತಣ್ಹಾ ಯಸ್ಸ ಪುರಕ್ಖತಾ ಪಞ್ಞಾ ಪರಿವತ್ತತಿ ಗಾಥಾ ಮನಾಪಪಞ್ಞತ್ತಿಂ ಪಞ್ಞಪೇತಿ। ಏವಂ ಪನ ಮನಾಪಪಞ್ಞತ್ತೀತಿ ಏಕಧಮ್ಮಂ ಭಗವಾ ಪಞ್ಞಪೇತಿ। ನ ಹಿ ತಣ್ಹಾ ದುಕ್ಖಸಮುದಯೋತಿ ಕಾರೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬತ್ಥ ತಣ್ಹಾಸಮುದಯೋ ನಿದ್ದಿಸಿತಬ್ಬೋ। ಯಥಾ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಕಾಮವಿತಕ್ಕಂ ನಾಧಿವಾಸೇತಿ ವಿನೋದೇತಿ ಪಜಹತೀತಿ ಪಟಿಕ್ಖೇಪಪಞ್ಞತ್ತಿ। ಏವಂ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಕುಸಲಾನಞ್ಚ ಅಕುಸಲಾನಞ್ಚ ಯಞ್ಚಸ್ಸ ಧಮ್ಮಕ್ಖೇತ್ತಂ ಭವತಿ, ಸೋ ಚೇವ ಧಮ್ಮೋ ತತ್ಥ ಪವತ್ತತಿ। ತದವಸಿಟ್ಠಾ ಧಮ್ಮಾ ತಸ್ಸಾನುವತ್ತಕಾ ಹೋನ್ತಿ। ಸಾ ದುವಿಧಾ ಪಞ್ಞತ್ತಿ – ಪರಾಧೀನಪಞ್ಞತ್ತಿ ಚ ಸಾಧೀನಪಞ್ಞತ್ತಿ ಚ। ಕತಮಾ ಸಾಧೀನಪಞ್ಞತ್ತಿ? ಸಮಾಧಿಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ 33, ಭಾವೇಥ, ಸಮಾಹಿತೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ಯಥಾಭೂತಂ ಪಜಾನಾತಿ। ‘‘ರೂಪಂ ಅನಿಚ್ಚ’’ನ್ತಿ ಯಥಾಭೂತಂ ಪಜಾನಾತಿ, ಅಯಂ ಸಾಧೀನಪಞ್ಞತ್ತಿ ಪರಾಧೀನಪಞ್ಞತ್ತಿ ಚ, ಸಾ ಪಞ್ಞತ್ತಿ ಪಞ್ಞಾಯ ಚ ಸೀಲಸ್ಸ ಚ, ಯಥಾ ಚತ್ತಾರಿ ಝಾನಾನಿ ಭಾವೇಥ। ತಸ್ಸ ಅತ್ಥಿ ಸಮಾಧಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಮುದೂನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ತಾನಿ ಚತುಪರಾಧೀನಾನಿ, ತೀಣಿ ಅವೇಚ್ಚಪ್ಪಸಾದೇತಿ ಪರಾಧೀನಂ ಸಮಾಧಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಚತ್ತಾರಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ಪರಾಧೀನಾತಿ ಚತೂಸು ಅರಿಯಸಚ್ಚೇಸು ಅಪರಾಧೀನಂ ಪಞ್ಞಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಸತಿಪಟ್ಠಾನೇಸು ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನೇಸು ವೀರಿಯಿನ್ದ್ರಿಯಂ। ಇತಿ ಸಕೇ ಪದಟ್ಠಾನೇ ಸಕೇ ಖೇತ್ತಸಾಧೀನೋ ಸೋ ಧಮ್ಮೋ, ಸೋ ಚ ತತ್ಥ ಪಞ್ಞಾಪೇತಬ್ಬೋ। ತಸ್ಸ ಪಟಿಪಕ್ಖಾ ನಿಘಾತೋ ನಿದ್ದಿಸಿತಬ್ಬೋ। ಏತ್ಥಾಯಂ ಅನೇಕಾಕಾರಪಞ್ಞತ್ತಿ ಕೇನ ಕಾರಣೇನ ಅಯಂ ಧಮ್ಮೋ ಪಞ್ಞತ್ತೋತಿ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತೇ ಪಞ್ಞತ್ತಿ।
Tassa kāmāsavāpi cittaṃ vimuccati, bhavāsavāpi cittaṃ vimuccati, avijjāsavāpi cittaṃ vimuccatīti pahānapaññattiṃ paññapeti. Taṇhā yassa purakkhatā paññā parivattati gāthā manāpapaññattiṃ paññapeti. Evaṃ pana manāpapaññattīti ekadhammaṃ bhagavā paññapeti. Na hi taṇhā dukkhasamudayoti kāretvā sabbattha taṇhāsamudayo niddisitabbo. Yathā uppannaṃ kāmavitakkaṃ nādhivāseti vinodeti pajahatīti paṭikkhepapaññatti. Evaṃ sabbesaṃ dhammānaṃ kusalānañca akusalānañca yañcassa dhammakkhettaṃ bhavati, so ceva dhammo tattha pavattati. Tadavasiṭṭhā dhammā tassānuvattakā honti. Sā duvidhā paññatti – parādhīnapaññatti ca sādhīnapaññatti ca. Katamā sādhīnapaññatti? Samādhiṃ, bhikkhave 34, bhāvetha, samāhito, bhikkhave, bhikkhu yathābhūtaṃ pajānāti. ‘‘Rūpaṃ anicca’’nti yathābhūtaṃ pajānāti, ayaṃ sādhīnapaññatti parādhīnapaññatti ca, sā paññatti paññāya ca sīlassa ca, yathā cattāri jhānāni bhāvetha. Tassa atthi samādhindriyaṃ mudūni cattāri indriyāni tāni catuparādhīnāni, tīṇi aveccappasādeti parādhīnaṃ samādhindriyaṃ cattāri indriyāni parādhīnāti catūsu ariyasaccesu aparādhīnaṃ paññindriyaṃ satipaṭṭhānesu sammappadhānesu vīriyindriyaṃ. Iti sake padaṭṭhāne sake khettasādhīno so dhammo, so ca tattha paññāpetabbo. Tassa paṭipakkhā nighāto niddisitabbo. Etthāyaṃ anekākārapaññatti kena kāraṇena ayaṃ dhammo paññattoti. Ayaṃ vuccate paññatti.
೫೩. ತತ್ಥ ಕತಮೋ ಓತರಣೋ ಹಾರೋ? ಛಸು ಧಮ್ಮೇಸು ಓತಾರೇತಬ್ಬಂ। ಕತಮೇಸು ಛಸು? ಖನ್ಧೇಸು ಧಾತೂಸು ಆಯತನೇಸು ಇನ್ದ್ರಿಯೇಸು ಸಚ್ಚೇಸು ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದೇಸು। ನತ್ಥಿ ತಂ ಸುತ್ತಂ ವಾ ಗಾಥಾ ವಾ ಬ್ಯಾಕರಣಂ ವಾ। ಇಮೇಸು ಛನ್ನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ನ ಸನ್ದಿಸ್ಸತಿ। ಏತ್ತಾವತಾ ಏಸ ಸಬ್ಬಾ ದೇಸನಾ ಯಾ ತಾ ಖನ್ಧಾ ವಾ ಧಾತುಯೋ ವಾ ಆಯತನಾನಿ ವಾ ಸಚ್ಚಾನಿ ವಾ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದೋ ವಾ, ತತ್ಥ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಖನ್ಧಾನಂ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ ರಾಗದೋಸಮೋಹಾನಂ ಪದಟ್ಠಾನಂ। ತತ್ಥ ತಿಸ್ಸೋ ವೇದನಾಯೋ ತಸ್ಸ ಸುಖಾಯ ವೇದನಾಯ ಸೋಮನಸ್ಸೋ ಸವಿಚಾರೋ, ದುಕ್ಖಾಯ ವೇದನಾಯ ದೋಮನಸ್ಸೋ ಸವಿಚಾರೋ, ಅದುಕ್ಖಮಸುಖಾಯ ವೇದನಾಯ ಉಪೇಕ್ಖೋ ಸವಿಚಾರೋ। ಯಂ ಪುನ ತತ್ಥ ವೇದಯಿತಂ ಇದಂ ದುಕ್ಖಸಚ್ಚಂ, ಖನ್ಧೇಸು ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧೋ ತತ್ಥ ಕಾಯೋ ಪಮತ್ತಂ ಸಉಪವತ್ತತಿ, ತಞ್ಚ ಸಙ್ಖಾರಗತೋ ದ್ವಿಧಾ ಚ ಭವಙ್ಗೋತರಣಂ ಕಮ್ಮಂ ತೀಣಿ ಚ ಸಙ್ಖಾರಾನಿ ಪುಞ್ಞಾಭಿಸಙ್ಖಾರಾ ವಾ ಅಪುಞ್ಞಾ ವಾ ಆನೇಞ್ಜಾ ವಾ ಹೇತು ಸಬ್ಬಸರಾಗಸ್ಸ ನೋ ವೀತರಾಗಸ್ಸ, ದೋಸಸ್ಸ ಅಭಿಸಙ್ಖಾರಾನಿ ಚ ಅವೀತರಾಗೋ ಚೇತೇತಿ ಚ ಪಕಪ್ಪೇತಿ ಚ, ವೀತರಾಗೋ ಪನ ಚೇತೇತಿ ಚ ನೋ ಅಭಿಸಙ್ಖರೋತಿ, ಯಂ ಉಣ್ಹಂ ವಜಿರಂ ಕಟ್ಠೇ ವಾ ರುಕ್ಖೇ ವಾ ಅಞ್ಞತ್ಥ ವಾ ಪತನ್ತಂ ಭಿನ್ದತಿ ಚ ಡಹತಿ ಚ, ಏವಂ ಸರಾಗಚೇತನಾ ಚೇತೇತಿ ಚ ಅಭಿಸಙ್ಖರೋತಿ ಚ। ಯಥಾ ಸತಂ ವಜಿರಂ ನ ಭಿನ್ದತಿ ನ ಚ ಡಹತಿ, ಏವಂ ವೀತರಾಗಚೇತನಾ ಚೇತೇತಿ ನ ಚ ಅಭಿಸಙ್ಖರೋತಿ। ತತ್ಥ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಖನ್ಧಾನಂ ಏಕೋ ಖನ್ಧೋ ಅನಿನ್ದ್ರಿಯಸರೀರಂ ಸಞ್ಞಾಕ್ಖನ್ಧೋ।
53. Tattha katamo otaraṇo hāro? Chasu dhammesu otāretabbaṃ. Katamesu chasu? Khandhesu dhātūsu āyatanesu indriyesu saccesu paṭiccasamuppādesu. Natthi taṃ suttaṃ vā gāthā vā byākaraṇaṃ vā. Imesu channaṃ dhammānaṃ aññatarasmiṃ na sandissati. Ettāvatā esa sabbā desanā yā tā khandhā vā dhātuyo vā āyatanāni vā saccāni vā paṭiccasamuppādo vā, tattha pañcannaṃ khandhānaṃ vedanākkhandho rāgadosamohānaṃ padaṭṭhānaṃ. Tattha tisso vedanāyo tassa sukhāya vedanāya somanasso savicāro, dukkhāya vedanāya domanasso savicāro, adukkhamasukhāya vedanāya upekkho savicāro. Yaṃ puna tattha vedayitaṃ idaṃ dukkhasaccaṃ, khandhesu saṅkhārakkhandho tattha kāyo pamattaṃ saupavattati, tañca saṅkhāragato dvidhā ca bhavaṅgotaraṇaṃ kammaṃ tīṇi ca saṅkhārāni puññābhisaṅkhārā vā apuññā vā āneñjā vā hetu sabbasarāgassa no vītarāgassa, dosassa abhisaṅkhārāni ca avītarāgo ceteti ca pakappeti ca, vītarāgo pana ceteti ca no abhisaṅkharoti, yaṃ uṇhaṃ vajiraṃ kaṭṭhe vā rukkhe vā aññattha vā patantaṃ bhindati ca ḍahati ca, evaṃ sarāgacetanā ceteti ca abhisaṅkharoti ca. Yathā sataṃ vajiraṃ na bhindati na ca ḍahati, evaṃ vītarāgacetanā ceteti na ca abhisaṅkharoti. Tattha pañcannaṃ khandhānaṃ eko khandho anindriyasarīraṃ saññākkhandho.
ತತ್ಥ ಧಾತೂನಂ ಅಟ್ಠಾರಸ ಧಾತುಯೋ। ತತ್ಥ ಯಾ ರೂಪೀ ದಸ ಧಾತುಯೋ, ತಾಸು ದೇಸಿಯಮಾನಾಸು ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ ನಿದ್ದಿಸಿತಬ್ಬೋ, ದುಕ್ಖಂ ಅರಿಯಸಚ್ಚಂ। ಯೇಪಿ ಚ ಛ ವಿಞ್ಞಾಣಕಾಯಾ ಮನೋಧಾತುಸತ್ತಮಾ, ತತ್ಥ ವಿಞ್ಞಾಣಕ್ಖನ್ಧೋ ಚ ನಿದ್ದಿಸಿತಬ್ಬೋ, ದುಕ್ಖಂ ಅರಿಯಸಚ್ಚಂ। ಧಮ್ಮಧಾತು ಪನ ಧಮ್ಮಸಮೋಸರಣಾ, ಸೋ ಧಮ್ಮೋ ಹೇತುನಾ ಚ ನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ಚ ಫಲೇನ ಚ ಕಿಚ್ಚೇನ ಚ ವೇವಚನೇನ ಚ ಯೇನ ಯೇನ ಉಪಲಬ್ಭತಿ, ತೇನ ತೇನ ನಿದ್ದಿಸಿತಬ್ಬೋ। ಯದಿ ವಾ ಕುಸಲಾ ಯದಿ ವಾ ಅಕುಸಲಾ ಯದಿ ವಾ ಅಬ್ಯಾಕತಾ ಯದಿ ವಾ ಅಸಙ್ಖತಾ। ದ್ವಾದಸನ್ನಂ ಆಯತನಾನಂ ದಸ ಆಯತನಾನಿ ರೂಪಾನಿ ತಂ ದುಕ್ಖಂ ಅರಿಯಸಚ್ಚಂ ನಿದ್ದಿಸಿತಬ್ಬಂ। ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ ಚ ಮನಾಯತನಞ್ಚ ವಿಞ್ಞಾಣಕ್ಖನ್ಧೇನ ನಿದ್ದಿಸಿತಬ್ಬಂ, ದುಕ್ಖಂ ಅರಿಯಸಚ್ಚಂ। ಧಮ್ಮಾಯತನಂ ನಾನಾಧಮ್ಮಸಮೋಸರಣಂ। ತತ್ಥ ಯೇ ಧಮ್ಮಾ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಂ ಇನ್ದ್ರಿಯೇಸು ನಿದ್ದಿಸಿತಬ್ಬಾ, ಯೇ ಅನಿನ್ದ್ರಿಯಾನಂ ಅನಿನ್ದ್ರಿಯೇಸು ನಿದ್ದಿಸಿತಬ್ಬಾ। ಪರಿಯಾಯತೋ ಚ ಓತಾರೇತಬ್ಬಾ। ಯಥಾ ಸಾ ಧಮ್ಮಧಾತು ತಥಾ ಧಮ್ಮಾಯತನಂ ಪರಿಯೇಸಿತಬ್ಬಂ। ಯಾಯೇವ ಹಿ ಧಮ್ಮಧಾತು ತದೇವ ಧಮ್ಮಾಯತನಂ ಅನೂನಂ ಅನಧಿಕಂ।
Tattha dhātūnaṃ aṭṭhārasa dhātuyo. Tattha yā rūpī dasa dhātuyo, tāsu desiyamānāsu rūpakkhandho niddisitabbo, dukkhaṃ ariyasaccaṃ. Yepi ca cha viññāṇakāyā manodhātusattamā, tattha viññāṇakkhandho ca niddisitabbo, dukkhaṃ ariyasaccaṃ. Dhammadhātu pana dhammasamosaraṇā, so dhammo hetunā ca nissandena ca phalena ca kiccena ca vevacanena ca yena yena upalabbhati, tena tena niddisitabbo. Yadi vā kusalā yadi vā akusalā yadi vā abyākatā yadi vā asaṅkhatā. Dvādasannaṃ āyatanānaṃ dasa āyatanāni rūpāni taṃ dukkhaṃ ariyasaccaṃ niddisitabbaṃ. Rūpakkhandho ca manāyatanañca viññāṇakkhandhena niddisitabbaṃ, dukkhaṃ ariyasaccaṃ. Dhammāyatanaṃ nānādhammasamosaraṇaṃ. Tattha ye dhammā indriyānaṃ indriyesu niddisitabbā, ye anindriyānaṃ anindriyesu niddisitabbā. Pariyāyato ca otāretabbā. Yathā sā dhammadhātu tathā dhammāyatanaṃ pariyesitabbaṃ. Yāyeva hi dhammadhātu tadeva dhammāyatanaṃ anūnaṃ anadhikaṃ.
ತತ್ಥ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದೋ ಅತ್ಥಿ ತಿವಿಧೋ, ಅತ್ಥಿ ಚತುಬ್ಬಿಧೋ, ಅತ್ಥಿ ದುವಿಧೋ। ತತ್ಥ ತಿವಿಧೋ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದೋ ಹೇತುಫಲನಿಸ್ಸನ್ದೋ। ಅವಿಜ್ಜಾ ಸಙ್ಖಾರಾ ತಣ್ಹಾ ಉಪಾದಾನಂ ಚ ಅಯಂ ಹೇತು, ವಿಞ್ಞಾಣಂ ನಾಮರೂಪಂ ಸಳಾಯತನಂ ಫಸ್ಸೋ ವೇದನಾ ಚ ಅಯಂ ಪಚ್ಚಯೋ, ಯೋ ಭವೋ ಅಯಂ ವಿಪಾಕೋ, ಯಾ ಜಾತಿ ಮರಣಂ ಅಯಂ ನಿಸ್ಸನ್ದೋ।
Tattha paṭiccasamuppādo atthi tividho, atthi catubbidho, atthi duvidho. Tattha tividho paṭiccasamuppādo hetuphalanissando. Avijjā saṅkhārā taṇhā upādānaṃ ca ayaṃ hetu, viññāṇaṃ nāmarūpaṃ saḷāyatanaṃ phasso vedanā ca ayaṃ paccayo, yo bhavo ayaṃ vipāko, yā jāti maraṇaṃ ayaṃ nissando.
ಕಥಂ ಚತುಬ್ಬಿಧೋ ಹೇತು ಪಚ್ಚಯೋ ವಿಪಾಕೋ ನಿಸ್ಸನ್ದೋ ಚ? ಅವಿಜ್ಜಾ ಚ ತಣ್ಹಾಸಙ್ಖಾರಾ ಚ ಉಪಾದಾನಂ ಚ – ಅಯಂ ಹೇತು। ವಿಞ್ಞಾಣಂ ನಾಮರೂಪಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯೋ। ನಾಮರೂಪಂ ಉಪಪಜ್ಜತಿ, ತಥಾ ಉಪಪನ್ನಸ್ಸ ಸಳಾಯತನಂ ಫಸ್ಸೋ ವೇದನಾ ಚ – ಅಯಂ ಪಚ್ಚಯೋ। ಯೋ ಭವೋ ಅಯಂ ವಿಪಾಕೋ। ಯಾ ಜಾತಿ ಯಾ ಚ ಜರಾಮರಣಂ – ಅಯಂ ನಿಸ್ಸನ್ದೋ।
Kathaṃ catubbidho hetu paccayo vipāko nissando ca? Avijjā ca taṇhāsaṅkhārā ca upādānaṃ ca – ayaṃ hetu. Viññāṇaṃ nāmarūpassa paccayo. Nāmarūpaṃ upapajjati, tathā upapannassa saḷāyatanaṃ phasso vedanā ca – ayaṃ paccayo. Yo bhavo ayaṃ vipāko. Yā jāti yā ca jarāmaraṇaṃ – ayaṃ nissando.
ಕಥಂ ದುವಿಧೋ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದೋ? ಅವಿಜ್ಜಾ ಸಙ್ಖಾರಾ ತಣ್ಹಾ ಉಪಾದಾನಂ – ಅಯಂ ಸಮುದಯೋ। ವಿಞ್ಞಾಣಂ ನಾಮರೂಪಂ ಸಳಾಯತನಂ ಫಸ್ಸೋ ವೇದನಾ ಭವೋ ಜಾತಿ ಮರಣಞ್ಚ – ಇದಂ ದುಕ್ಖಂ। ಯಂ ಪನ ಅವಿಜ್ಜಾನಿರೋಧಾ ಸಙ್ಖಾರನಿರೋಧೋ ಇಮಾನಿ ತಪ್ಪಟಿಪಕ್ಖೇನ ದ್ವೇ ಸಚ್ಚಾನಿ। ತಸ್ಮಾ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದೋ ಯೇನ ಆಕಾರೇನ ನಿದ್ದಿಟ್ಠೋ, ತೇನ ತೇನ ನಿದ್ದಿಸಿತಬ್ಬೋ।
Kathaṃ duvidho paṭiccasamuppādo? Avijjā saṅkhārā taṇhā upādānaṃ – ayaṃ samudayo. Viññāṇaṃ nāmarūpaṃ saḷāyatanaṃ phasso vedanā bhavo jāti maraṇañca – idaṃ dukkhaṃ. Yaṃ pana avijjānirodhā saṅkhāranirodho imāni tappaṭipakkhena dve saccāni. Tasmā paṭiccasamuppādo yena ākārena niddiṭṭho, tena tena niddisitabbo.
ತಥಾ ಬಾವೀಸತಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ। ದ್ವಾದಸ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ ಯೇನ ದೋಮನಸ್ಸಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇದಂ ದುಕ್ಖಂ। ಪುರಿಸಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಚ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ಚ ತಣ್ಹಾಪದಟ್ಠಾನಂ। ಯತೋ ಪುರಿಸೋ ಪುರಿಸಕಾನಂ ತಂ ಏವಂ ಕಾತಬ್ಬತಾ। ಅಥ ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಸಾರಜ್ಜತಿ। ಅಯಂ ಅಹಂಕಾರೋ ತಂ ಯಸಾ ಸಾರತ್ತೋ ಬಹಿದ್ಧಾ ಪರಿಯೇಸತಿ, ಅಯಂ ಮಮಂಕಾರೋ ಏವಂ ಇತ್ಥೀ, ತತ್ಥ ಸುಖಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಚ ಸೋಮನಸ್ಸಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಚ ಪುರಿಸಿನ್ದ್ರಿಯಸ್ಸಾನುವತ್ತಕಾ ಹೋನ್ತಿ। ತಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಪರಿಪುಣ್ಣಾ ಲೋಭಧಮ್ಮಾ ಕುಸಲಮೂಲೇ ಪವಡ್ಢೇನ್ತಿ। ತಸ್ಸ ಚೇ ಅಯಮಧಿಪ್ಪಾಯೋ ನ ಪಾರಿಪೂರಿಂ ಗಚ್ಛತಿ। ತಸ್ಸ ದುಕ್ಖಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಚ ದೋಮನಸ್ಸಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಚ ವತ್ತತಿ। ದೋಸೋ ಚ ಅಕುಸಲಮೂಲಂ ಪವಡ್ಢತಿ। ಸಚೇ ಪನ ಉಪೇಕ್ಖಾ ಭಾವೇತಿ ಉಪೇಕ್ಖಿನ್ದ್ರಿಯಸ್ಸ ಅನುವತ್ತಕಾಮಾ ಭವತಿ। ಅಮೋಹೋ ಚ ಕುಸಲಮೂಲಂ ಪವಡ್ಢತಿ। ಇತಿ ಸತ್ತ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ಕಿಲೇಸವತ್ಥುಮುಪಾದಾಯ ಅನನ್ವೇಮಾನಿ ಅವಮಾನಿ ಸಬ್ಬಸ್ಸ ವೇದನಾ ಇತ್ಥಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಪುರಿಸಿನ್ದ್ರಿಯಂ। ತತ್ಥ ಅಟ್ಠ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಯಾವ ಅಞ್ಞಾತಾವಿನೋ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಅಯಂ ದುಕ್ಖನಿರೋಧಗಾಮಿನೀ ಪಟಿಪದಾ। ದಸನ್ನಂ ಪಞ್ಞಿನ್ದ್ರಿಯಾನಂ ಕಾಮರಾಗಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನಂ। ಮನಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಭವರಾಗಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನಂ। ಪಞ್ಞಿನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ರೂಪರಾಗಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನಂ। ಇತ್ಥಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಚ ಪುರಿಸಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಚ ಸತ್ತ ಪಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ಪದಟ್ಠಾನಂ। ತತ್ಥ ಯೇನ ಯೇನ ಇನ್ದ್ರಿಯೇನ ಯುತ್ತಂ ವಾ ಗಾಥಾಯ ಓತಾರೇತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ, ತೇನ ತೇನ ನಿದ್ದಿಸಿತಬ್ಬೋ। ಏವಂ ಖನ್ಧೇಸು ಧಾತೂಸು ಆಯತನೇಸು ಸಚ್ಚೇಸು ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದೇಸು ಅಯಂ ಓತರಣೋ ಹಾರೋ।
Tathā bāvīsati indriyāni. Dvādasa indriyāni cakkhundriyāni cakkhundriyaṃ yena domanassindriyaṃ, idaṃ dukkhaṃ. Purisindriyaṃ ca diṭṭhiyā ca taṇhāpadaṭṭhānaṃ. Yato puriso purisakānaṃ taṃ evaṃ kātabbatā. Atha ajjhattaṃ sārajjati. Ayaṃ ahaṃkāro taṃ yasā sāratto bahiddhā pariyesati, ayaṃ mamaṃkāro evaṃ itthī, tattha sukhindriyaṃ ca somanassindriyaṃ ca purisindriyassānuvattakā honti. Tassa adhippāyaparipuṇṇā lobhadhammā kusalamūle pavaḍḍhenti. Tassa ce ayamadhippāyo na pāripūriṃ gacchati. Tassa dukkhindriyaṃ ca domanassindriyaṃ ca vattati. Doso ca akusalamūlaṃ pavaḍḍhati. Sace pana upekkhā bhāveti upekkhindriyassa anuvattakāmā bhavati. Amoho ca kusalamūlaṃ pavaḍḍhati. Iti satta indriyāni kilesavatthumupādāya ananvemāni avamāni sabbassa vedanā itthindriyaṃ purisindriyaṃ. Tattha aṭṭha indriyāni saddhindriyaṃ yāva aññātāvino indriyaṃ, ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā. Dasannaṃ paññindriyānaṃ kāmarāgassa padaṭṭhānaṃ. Manindriyaṃ bhavarāgassa padaṭṭhānaṃ. Paññindriyāni rūparāgassa padaṭṭhānaṃ. Itthindriyaṃ ca purisindriyaṃ ca satta paññattiyā padaṭṭhānaṃ. Tattha yena yena indriyena yuttaṃ vā gāthāya otāretuṃ sakkoti, tena tena niddisitabbo. Evaṃ khandhesu dhātūsu āyatanesu saccesu paṭiccasamuppādesu ayaṃ otaraṇo hāro.
೫೪. ತತ್ಥ ಕತಮೋ ಸೋಧನೋ ಹಾರೋ? ಯೋ ಗಾಥಾ ಏಕೇನ ಆರಮ್ಭೋ ಭಾಸಿಸ್ಸನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಏಕಿಸ್ಸಾ ಭಾಸಿತಾಯ ಅವಸಿಟ್ಠಾಸು ಭಾಸಿತಾಸು ಸೋ ಅತ್ಥೋ ನ ನಿದ್ದಿಸಿತಬ್ಬೋ। ಕಿಂ ಕಾರಣಂ? ನ ಹಿ ತಾವ ಸೋ ಅತ್ಥೋ ಭಾಸಿತೋ, ಸೋ ಅಭಾಸಿತೋ ನ ಸಕ್ಕಾ ನಿದ್ದಿಸಿತುಂ। ಯಥಾ ಕಿಂ ಅಪ್ಪಮಾದೋ ಅಮತಂ ಪದನ್ತಿ ಗಾಥಾ ಅಯಮೇಕಾ ಗಾಥಾ ನಿದ್ದಿಸಿತಬ್ಬಾ। ಕಿಂ ಕಾರಣಂ, ಅತ್ಥಿಕ್ಖಾತಾವ ಇಮಸ್ಸ ಆರಮ್ಭಸ್ಸ ಅನಭಾಸಿತಂ?
54. Tattha katamo sodhano hāro? Yo gāthā ekena ārambho bhāsissanti. Tattha ekissā bhāsitāya avasiṭṭhāsu bhāsitāsu so attho na niddisitabbo. Kiṃ kāraṇaṃ? Na hi tāva so attho bhāsito, so abhāsito na sakkā niddisituṃ. Yathā kiṃ appamādo amataṃ padanti gāthā ayamekā gāthā niddisitabbā. Kiṃ kāraṇaṃ, atthikkhātāva imassa ārambhassa anabhāsitaṃ?
ಅಪ್ಪಮಾದೇ ಪಮೋದನ್ತಿ, ಅರಿಯಾನಂ ಗೋಚರೇ ರತಾತಿ॥
Appamāde pamodanti, ariyānaṃ gocare ratāti.
ಇದಂ ಅಭಾಸಿತಂ। ಇಮಿಸ್ಸಾಪಿ ಗಾಥಾಯ ಭಾಸಿತಾಯ ಅತ್ಥೋ ನಿದ್ದಿಸಿತಬ್ಬೋ। ಕಿಂ ಕಾರಣಂ, ಅತ್ಥಿ ತತ್ಥ ಅವಸಿಟ್ಠಂ? ತೇ ಝಾಯಿನೋ 37 ಸಾತತಿಕಾ, ನಿಚ್ಚಂ ದಳ್ಹಪರಕ್ಕಮಾತಿ ಗಾಥಾ, ಏವಂ ಇಮಾ ಗಾಥಾಯೋ ಉಪಧಾರಿತಾ ಯದಾ ಭವನ್ತಿ, ತದಾ ಅತ್ಥೋ ನಿದ್ದಿಸಿತಬ್ಬೋ। ಏವಂ ಅಸ್ಸುತಪುಬ್ಬೇಸು ಸುತ್ತೇಸು ಬ್ಯಾಕರಣೇಸು ವಾ ಏಕುದ್ದೇಸೋ ಭಾಸಿತೋ। ಯಾ ವೀಮಂಸಾ ತುಲನಾ ಇದಂ ಅತ್ಥಿ ಕಿಚ್ಚಂ, ಇದಂ ಸುತ್ತಂ ಭಾಸಿತಂ ತಸ್ಸ ವೇವಚನಂ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಂ ವಾ ನ ವಾತಿ। ತತ್ಥ ಯಾ ವೀಮಂಸಾ, ಅಯಂ ವುಚ್ಚತೇ ಸೋಧನೋ ಹಾರೋ।
Idaṃ abhāsitaṃ. Imissāpi gāthāya bhāsitāya attho niddisitabbo. Kiṃ kāraṇaṃ, atthi tattha avasiṭṭhaṃ? Te jhāyino 38 sātatikā, niccaṃ daḷhaparakkamāti gāthā, evaṃ imā gāthāyo upadhāritā yadā bhavanti, tadā attho niddisitabbo. Evaṃ assutapubbesu suttesu byākaraṇesu vā ekuddeso bhāsito. Yā vīmaṃsā tulanā idaṃ atthi kiccaṃ, idaṃ suttaṃ bhāsitaṃ tassa vevacanaṃ niddiṭṭhaṃ vā na vāti. Tattha yā vīmaṃsā, ayaṃ vuccate sodhano hāro.
೫೫. ತತ್ಥ ಕತಮೋ ಅಧಿಟ್ಠಾನೋ ಹಾರೋ? ಏಕತ್ತತಾ ಚ ವೇಮತ್ತತಾ ಚ। ತತ್ಥ ಕಿತಪಞ್ಞತ್ತಿ ಚ ಕಿಚ್ಚಪಞ್ಞತ್ತಿ ಚ। ಸಾ ಏಕತ್ತತಾ ಚ ವೇಮತ್ತತಾ ಚ ಯಥಾ ಪಞ್ಞತ್ತಿ ಏಕವೇವಚನೇನ ವೇಮತ್ತತಾ ಪಜಾನಾತೀತಿ ಪಞ್ಞಾ, ಸಾ ಚ ಆಧಿಪತೇಯ್ಯಟ್ಠೇನ ಪಞ್ಞತ್ತಿ। ಯಂ ಅನೋಮತ್ತಿಯಟ್ಠೇನ ಪಞ್ಞತ್ತನ್ತಿ। ತಂ ಅನೋಮತ್ತಿಯಟ್ಠೇನ ಪಞ್ಞಾಬಲಂ। ತನುಭೂತಾ ಗೋಚರತ್ತವಸಾ ಸೇವಸತಿ ತೀಸು ರತನೇಸು ಅನುಸ್ಸತಿ ಬುದ್ಧಾನುಸ್ಸತಿ ಧಮ್ಮಾನುಸ್ಸತಿ ಸಙ್ಘಾನುಸ್ಸತಿ ಅವಿಪರೀತಾನುಸ್ಸರಣತಾಯ। ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ ಧಮ್ಮಾನಂ ಪವಿಚಯೇನ ಧಮ್ಮವಿಚಯಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗೋ ಅಭಿನೀಹಾರತೋ ಅಭಿಞ್ಞಾತಿ। ಸಙ್ಖೇಪೇನ ಮಗ್ಗಾ ಕಾ ವತ್ಥು ಅವಿಕೋಪನತಾಯ ಏಕತ್ತಾ, ಯಥಾ ಉಣ್ಹೇನ ಸಂಸಟ್ಠಂ ಉಣ್ಹೋದಕಂ, ಸೀತೇನ ಸಂಸಟ್ಠಂ ಸೀತೋದಕಂ ಖಾರೋದಕಂ ಗುಳ್ಹೋದಕನ್ತಿ, ಇದಂ ಏಕತ್ತತಾ ವೇಮತ್ತತಾ ಚ।
55. Tattha katamo adhiṭṭhāno hāro? Ekattatā ca vemattatā ca. Tattha kitapaññatti ca kiccapaññatti ca. Sā ekattatā ca vemattatā ca yathā paññatti ekavevacanena vemattatā pajānātīti paññā, sā ca ādhipateyyaṭṭhena paññatti. Yaṃ anomattiyaṭṭhena paññattanti. Taṃ anomattiyaṭṭhena paññābalaṃ. Tanubhūtā gocarattavasā sevasati tīsu ratanesu anussati buddhānussati dhammānussati saṅghānussati aviparītānussaraṇatāya. Sammādiṭṭhi dhammānaṃ pavicayena dhammavicayasambojjhaṅgo abhinīhārato abhiññāti. Saṅkhepena maggā kā vatthu avikopanatāya ekattā, yathā uṇhena saṃsaṭṭhaṃ uṇhodakaṃ, sītena saṃsaṭṭhaṃ sītodakaṃ khārodakaṃ guḷhodakanti, idaṃ ekattatā vemattatā ca.
ಅತ್ಥಿ ಪುನ ಧಮ್ಮೋ ನಾನಾಧಮ್ಮಸಙ್ಘತೋ ಏಕತೋ ಯಥಾರೂಪಂ ಚತ್ತಾರೋ ವಾರೇತಬ್ಬಾ, ತಞ್ಚ ರೂಪನ್ತಿ ಏಕತ್ತತಾ। ಪಥವೀಧಾತು ಆಪೋ ತೇಜೋ ವಾಯೋಧಾತೂತಿ ವೇಮತ್ತತಾ। ಏವಂ ಸಬ್ಬಾ ಚತಸ್ಸೋ ಧಾತುಯೋ ರೂಪನ್ತಿ ಏಕತ್ತತಾ, ಪಥವೀಧಾತು ಆಪೋ ತೇಜೋ ವಾಯೋಧಾತೂತಿ ವೇಮತ್ತತಾ। ಪಥವೀಧಾತೂತಿ ಲಕ್ಖಣತೋ ಏಕತ್ತತಾ, ಸಂಕಿಣ್ಣವತ್ಥುತೋ ವೇಮತ್ತತಾ। ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಕ್ಖಳಲಕ್ಖಣಂ, ಸಬ್ಬಂ ತಂ ಪಥವೀಧಾತೂತಿ ಏಕತ್ತತಾ। ಕೇಸಾ ಲೋಮಾ ನಖಾ ದನ್ತಾ ಛವಿ ಚಮ್ಮನ್ತಿ ವೇಮತ್ತತಾ। ಏವಂ ಸಬ್ಬಂ ಚತಸ್ಸೋ ಧಾತುಯೋ ರೂಪನ್ತಿ ಏಕತ್ತಂ। ಸದ್ದಾ ಗನ್ಧಾ ರಸಾ ಫೋಟ್ಠಬ್ಬಾತಿ ವೇಮತ್ತತಾ।
Atthi puna dhammo nānādhammasaṅghato ekato yathārūpaṃ cattāro vāretabbā, tañca rūpanti ekattatā. Pathavīdhātu āpo tejo vāyodhātūti vemattatā. Evaṃ sabbā catasso dhātuyo rūpanti ekattatā, pathavīdhātu āpo tejo vāyodhātūti vemattatā. Pathavīdhātūti lakkhaṇato ekattatā, saṃkiṇṇavatthuto vemattatā. Yaṃ kiñci kakkhaḷalakkhaṇaṃ, sabbaṃ taṃ pathavīdhātūti ekattatā. Kesā lomā nakhā dantā chavi cammanti vemattatā. Evaṃ sabbaṃ catasso dhātuyo rūpanti ekattaṃ. Saddā gandhā rasā phoṭṭhabbāti vemattatā.
ಅತ್ಥಿ ಪುನ ಧಮ್ಮೋ ವೇಮತ್ತತಾ ಅಞ್ಞೋ ನಾಮಂ ಲಭತಿ। ಯಥಾ ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸನಾಯ ನವಸಞ್ಞಾ ವಿನೀಲಕಸಞ್ಞಾ ಉದ್ಧುಮಾತಕಸಞ್ಞಾ, ಅಯಂ ಅಸುಭಸಞ್ಞಾ, ಯಾ ಏಕತ್ತತಾ ಆರಮ್ಮಣತೋ ವೇಮತ್ತತೋ, ಸಾ ಏವಂ ಸಞ್ಞಾವೇದನಾಸು ಆದೀನವಂ ಸಮನುಪಸ್ಸತೋ ತಥಾಧಿಟ್ಠಾನಂ ಸಮಾಧಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಚ ಸಾಯೇವ ಧಮ್ಮೇಸು ತತ್ಥ ಸಞ್ಞಾಭಾವನಾ ವೀರಿಯಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಚ ಧಮ್ಮೇಸು ಧಮ್ಮಾನುಪಸ್ಸನಾ ಚಿತ್ತೇ ಅತ್ತಸಞ್ಞಂ ಪಜಹತೋ ಪಞ್ಞಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಚ ಚಿತ್ತೇ ಚಿತ್ತಾನುಪಸ್ಸನಾ। (ಇತಿ) 39 ಯೋ ಕೋಚಿ ಞಾಣಪಚಾರೋ ಸಬ್ಬಸೋ ಪಞ್ಞಾಯ ಗೋಚರೋ ಪಞ್ಞಾ, ಅಯಂ ವೇಮತ್ತತಾ, ಯಥಾ ಕಾಮರಾಗೋ ಭವರಾಗೋ ದಿಟ್ಠಿರಾಗೋತಿ ವೇಮತ್ತತಾ ತಣ್ಹಾಯ। ಇತಿ ಯಂ ಏಕತ್ತತಾಯ ಚ ವೇಮತ್ತತಾಯ ಚ ಞಾಣಂ ವೀಮಂಸನಾ ತುಲನಾ। ಅಯಂ ಅಧಿಟ್ಠಾನೋ ಹಾರೋ।
Atthi puna dhammo vemattatā añño nāmaṃ labhati. Yathā kāyānupassanāya navasaññā vinīlakasaññā uddhumātakasaññā, ayaṃ asubhasaññā, yā ekattatā ārammaṇato vemattato, sā evaṃ saññāvedanāsu ādīnavaṃ samanupassato tathādhiṭṭhānaṃ samādhindriyaṃ ca sāyeva dhammesu tattha saññābhāvanā vīriyindriyaṃ ca dhammesu dhammānupassanā citte attasaññaṃ pajahato paññindriyaṃ ca citte cittānupassanā. (Iti) 40 yo koci ñāṇapacāro sabbaso paññāya gocaro paññā, ayaṃ vemattatā, yathā kāmarāgo bhavarāgo diṭṭhirāgoti vemattatā taṇhāya. Iti yaṃ ekattatāya ca vemattatāya ca ñāṇaṃ vīmaṃsanā tulanā. Ayaṃ adhiṭṭhāno hāro.
೫೬. ತತ್ಥ ಕತಮೋ ಪರಿಕ್ಖಾರೋ ಹಾರೋ? ಸಹೇತು ಸಪ್ಪಚ್ಚಯಂ ವೋದಾನಞ್ಚ ಸಂಕಿಲೇಸೋ ಚ, ಯಂ ತದುಭಯಂ ಪರಿಯೇಟ್ಠಿ, ಸ ಪರಿಕ್ಖಾರೋ ಹಾರೋ। ಇತಿ ಧಮ್ಮಾನಂ ಸಹೇತುಕಾನಂ ಹೇತು ಪರಿಯೇಸಿತಬ್ಬೋ, ಸಪ್ಪಚ್ಚಯಾನಂ ಪಚ್ಚಯೋ ಪರಿಯೇಸಿತಬ್ಬೋ।
56. Tattha katamo parikkhāro hāro? Sahetu sappaccayaṃ vodānañca saṃkileso ca, yaṃ tadubhayaṃ pariyeṭṭhi, sa parikkhāro hāro. Iti dhammānaṃ sahetukānaṃ hetu pariyesitabbo, sappaccayānaṃ paccayo pariyesitabbo.
ತತ್ಥ ಕಿಂ ನಾನಾಕರಣಂ, ಹೇತುಸ್ಸ ಚ ಪಚ್ಚಯಸ್ಸ ಚ? ಸಭಾವೋ ಹೇತು, ಪರಭಾವೋ ಪಚ್ಚಯೋ। ಪರಭಾವಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೇತುಪಿ, ಸಭಾವಸ್ಸ ಹೇತುಯಾ ಪರಭಾವಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ಪಚ್ಚಯೋ ಅವುತ್ತೋ ಹೇತು, ವುತ್ತೋ ಪಚ್ಚಯೋ। ಅಜ್ಝತ್ತಿಕೋ ಹೇತು, ಬಾಹಿರೋ ಪಚ್ಚಯೋ। ಸಭಾವೋ ಹೇತು, ಪರಭಾವೋ ಪಚ್ಚಯೋ। ನಿಬ್ಬತ್ತಕೋ ಹೇತು, ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕೋ 41 ಪಚ್ಚಯೋ। ನೇವಾಸಿಕೋ ಹೇತು, ಆಗನ್ತುಕೋ ಪಚ್ಚಯೋ। ಅಸಾಧಾರಣೋ ಹೇತು, ಸಾಧಾರಣೋ ಪಚ್ಚಯೋ। ಏಕೋಯೇವ ಹೇತು, ಅಪರಾಪರೋ ಪಚ್ಚಯೋ।
Tattha kiṃ nānākaraṇaṃ, hetussa ca paccayassa ca? Sabhāvo hetu, parabhāvo paccayo. Parabhāvassa paccayo hetupi, sabhāvassa hetuyā parabhāvassa kassaci paccayo avutto hetu, vutto paccayo. Ajjhattiko hetu, bāhiro paccayo. Sabhāvo hetu, parabhāvo paccayo. Nibbattako hetu, paṭiggāhako 42 paccayo. Nevāsiko hetu, āgantuko paccayo. Asādhāraṇo hetu, sādhāraṇo paccayo. Ekoyeva hetu, aparāparo paccayo.
ಹೇತುಸ್ಸ ಉಪಕರಣಂ ಸಮುದಾನೇತಬ್ಬೋ। ಸಮುದಾನಂ ಹೇತು, ತತ್ಥ ದುವಿಧೋ ಹೇತು। ದುವಿಧೋ ಪಚ್ಚಯೋ – ಸಮನನ್ತರಪಚ್ಚಯೋ ಚ ಪರಮ್ಪರಪಚ್ಚಯೋ ಚ। ಹೇತುಪಿ ದುವಿಧೋ – ಸಮನನ್ತರಹೇತು ಚ ಪರಮ್ಪರಹೇತು ಚ। ತತ್ಥ ಕತಮೋ ಪರಮ್ಪರಪಚ್ಚಯೋ? ಅವಿಜ್ಜಾ ನಾಮರೂಪಸ್ಸ ಪರಮ್ಪರಪಚ್ಚಯೋ, ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಸಮನನ್ತರಪಚ್ಚಯತಾಯ ಪಚ್ಚಯೋ। ಯದಿ ಆದಿಮ್ಹಿ ಅವಿಜ್ಜಾನಿರೋಧೋ ಭವತಿ ನಾಮರೂಪಸ್ಸ ನಿರೋಧೋಪಿ। ತತ್ಥ ಸಮನನ್ತರಂ ಕಿಂ ಕಾರಣಂ ಪರಮ್ಪರಪಚ್ಚಯೋ ಸಮನನ್ತರಪಚ್ಚಯೋ ಸಮುದ್ದಾನಿತೋ, ಅಯಂ ಪಚ್ಚಯತೋ। ತತ್ಥ ಕತಮೋ ಪರಮ್ಪರಹೇತು? ವಿಜಾನನ್ತಸ್ಸ ಪರಮ್ಪರಹೇತುತಾಯ ಹೇತು, ಅಞ್ಞಾಕಾರೋ ಸಮನನ್ತರಹೇತುತಾಯ ಹೇತು। ಯಸ್ಸ ಹಿ ಯಂ ಸಮನನ್ತರಂ ನಿಬ್ಬತ್ತತಿ, ಸೋ ತಸ್ಸ ಹೇತುಪಿ ಜಾತಿನಿರೋಧಾ ಬಹಿ ಆಕಾರನಿರೋಧೋ, ಆಕಾರನಿರೋಧಾ ದಣ್ಡನಿರೋಧೋ, ದಣ್ಡನಿರೋಧಾ ಖಣ್ಡನಿರೋಧೋ। ಏವಂ ಹೇತುಪಿ ದ್ವಿಧಾ ಸೋ ತಾಹಿ ಪಸ್ಸಿತಬ್ಬೋ।
Hetussa upakaraṇaṃ samudānetabbo. Samudānaṃ hetu, tattha duvidho hetu. Duvidho paccayo – samanantarapaccayo ca paramparapaccayo ca. Hetupi duvidho – samanantarahetu ca paramparahetu ca. Tattha katamo paramparapaccayo? Avijjā nāmarūpassa paramparapaccayo, viññāṇaṃ samanantarapaccayatāya paccayo. Yadi ādimhi avijjānirodho bhavati nāmarūpassa nirodhopi. Tattha samanantaraṃ kiṃ kāraṇaṃ paramparapaccayo samanantarapaccayo samuddānito, ayaṃ paccayato. Tattha katamo paramparahetu? Vijānantassa paramparahetutāya hetu, aññākāro samanantarahetutāya hetu. Yassa hi yaṃ samanantaraṃ nibbattati, so tassa hetupi jātinirodhā bahi ākāranirodho, ākāranirodhā daṇḍanirodho, daṇḍanirodhā khaṇḍanirodho. Evaṃ hetupi dvidhā so tāhi passitabbo.
ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದೋ ಯಥಾ ಅವಿಜ್ಜಾಪಚ್ಚಯೋ ತಸ್ಸ ಪುನ ಕಿಂಪಚ್ಚಯೋ, ಅಯೋನಿಸೋ ಮನಸಿಕಾರೋ। ಸೋ ಕಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯೋ ಸಙ್ಖಾರಾನಂ, ಇತಿ ಪಚ್ಚಯೋ ಚ ಸಮುಪ್ಪನ್ನಂ ಚ ತಸ್ಸ ಕೋ ಹೇತು ಅವಿಜ್ಜಾಯೇವ । ತಥಾ ಹಿ ಪುರಿಮಾ ಕೋಟಿ ನ ಪಞ್ಞಾಯತಿ। ತತ್ಥ ಅವಿಜ್ಜಾನುಸಯೋ ಅವಿಜ್ಜಾಪರಿಯುಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಹೇತು ಪುರಿಮಾ ಹೇತು ಪಚ್ಛಾ ಪಚ್ಚಯೋ, ಸಾಪಿ ಅವಿಜ್ಜಾಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಪಚ್ಚಯೋ ಚತೂಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಸಹಜಾತಪಚ್ಚಯತಾಯ ಸಮನನ್ತರಪಚ್ಚಯತಾಯ ಅಭಿಸನ್ದನಪಚ್ಚಯತಾಯ ಪತಿಟ್ಠಾನಪಚ್ಚಯತಾಯ।
Paṭiccasamuppādo yathā avijjāpaccayo tassa puna kiṃpaccayo, ayoniso manasikāro. So kassa paccayo saṅkhārānaṃ, iti paccayo ca samuppannaṃ ca tassa ko hetu avijjāyeva . Tathā hi purimā koṭi na paññāyati. Tattha avijjānusayo avijjāpariyuṭṭhānassa hetu purimā hetu pacchā paccayo, sāpi avijjāsaṅkhārānaṃ paccayo catūhi kāraṇehi sahajātapaccayatāya samanantarapaccayatāya abhisandanapaccayatāya patiṭṭhānapaccayatāya.
೫೭. ಕಥಂ ಸಹಜಾತಪಚ್ಚಯತಾಯ ಅವಿಜ್ಜಾಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಪಚ್ಚಯೋ? ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ರಾಗಪರಿಯುಟ್ಠಂ, ತತ್ಥ ಅವಿಜ್ಜಾಪರಿಯುಟ್ಠಾನೇನ ಸಬ್ಬಂ ಪಞ್ಞಾಯ ಗೋಚರಂ ಹನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಸಙ್ಖಾರಾ ತಿಪಚ್ಚಯಟ್ಠಿಕಾ ಅದ್ಧಾಭೂಮಿಕಾರಮಹತ್ತಸ್ಸ 43 ಅಯಂ ಅವಿಜ್ಜಾಸಹಸಮುಪ್ಪನ್ನಂ ವುದ್ಧಿಂ ವಿರೂಳ್ಹಿಂ ವೇಪುಲ್ಲತಮಾಪಜ್ಜನ್ತೀ ಚತೂಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಪಞ್ಞಾ ಪಹೀಯತಿ। ಕತಮೇಹಿ ಚತೂಹಿ? ಅನುಸಯೋ ಪರಿಯುಟ್ಠಾನಂ ಸಂಯೋಜನಂ ಉಪಾದಾನಂ। ತತ್ಥ ಅನುಸಯೋ ಪರಿಯುಟ್ಠಾನಂ ಜಾತಿ ಪರಿಯುಟ್ಠಿತಾ ಸಂಯುಜ್ಜತಿ ಸಂಯುತ್ತಾ ಉಪಾದಿಯತಿ ಉಪಾದಾನಪಚ್ಚಯಾ ಭವೋ। ಏವಂ ತೇ ಸಙ್ಖಾರಾ ತಿವಿಧಾ ಉಪ್ಪನ್ನಾ ಭೂಮಿಗತಾ ನಾಸಞ್ಞತ್ಥ ಅಯಂ ಮಗ್ಗೇನ ವಿನೀತತ್ತಾಯಾತಿ 44 ತೇ ಥಾಮಗತಾ ಅಪತಿವಿನೀತಾತಿಪಿ ತೇ ಸಙ್ಖಾರಾತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಏವಂ ಸಹೇತುಸಮುಪ್ಪನ್ನಟ್ಠೇನ ಅತ್ಥಿ ಮೇವ ಪಚ್ಚಯಾ ಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಪಚ್ಚಯೋ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಂ ಅಪನೇತ್ವಾ ಕುಸಲಂ ಅಕುಸಲಂ ಕುಸಲೋ ಚ ಅಕುಸಲೋ ಚ ಪಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬೋ, ವಿಪಾಕಧಮ್ಮಾ ಅಪನೇತ್ವಾ ವಚನೀಯಂ ಅವಚನೀಯಂ ವಚನೀಯಞ್ಚ ಅವಚನೀಯಞ್ಚ ಪಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬಂ, ಭವಅಪೇವಿರಿತ್ತಾ, ಸಬ್ಬಸುತ್ತಂ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬಂ।
57. Kathaṃ sahajātapaccayatāya avijjāsaṅkhārānaṃ paccayo? Yaṃ cittaṃ rāgapariyuṭṭhaṃ, tattha avijjāpariyuṭṭhānena sabbaṃ paññāya gocaraṃ hanti. Tattha saṅkhārā tipaccayaṭṭhikā addhābhūmikāramahattassa 45 ayaṃ avijjāsahasamuppannaṃ vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullatamāpajjantī catūhi kāraṇehi paññā pahīyati. Katamehi catūhi? Anusayo pariyuṭṭhānaṃ saṃyojanaṃ upādānaṃ. Tattha anusayo pariyuṭṭhānaṃ jāti pariyuṭṭhitā saṃyujjati saṃyuttā upādiyati upādānapaccayā bhavo. Evaṃ te saṅkhārā tividhā uppannā bhūmigatā nāsaññattha ayaṃ maggena vinītattāyāti 46 te thāmagatā apativinītātipi te saṅkhārāti vuccati, evaṃ sahetusamuppannaṭṭhena atthi meva paccayā saṅkhārānaṃ paccayo niddiṭṭhaṃ apanetvā kusalaṃ akusalaṃ kusalo ca akusalo ca pakkhipitabbo, vipākadhammā apanetvā vacanīyaṃ avacanīyaṃ vacanīyañca avacanīyañca pakkhipitabbaṃ, bhavaapevirittā, sabbasuttaṃ parikkhipitabbaṃ.
ದಸ ತಥಾಗತಬಲಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ವೇಸಾರಜ್ಜಾನಿ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಅನಞ್ಞಾಕತಂ ಅವಿಜ್ಜಾ ಸಮನನ್ತರಪಚ್ಚಯತಾಯ ಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಪಚ್ಚಯೋ ಯೇನ ಚಿತ್ತೇನ ಸಹ ಸಮುಪ್ಪನ್ನಾ ಅವಿಜ್ಜಾ ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಸಮನನ್ತರಚಿತ್ತಂ ಸಮುಪ್ಪನ್ನನ್ತಿ, ತಸ್ಸ ಯಂ ಸಮನನ್ತರಚಿತ್ತಂ ಸಮುಪ್ಪನ್ನನ್ತಿ, ತಸ್ಸ ಪಚ್ಛಿಮಸ್ಸ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಪುರಿಮಚಿತ್ತಂ ಹೇತುಪಚ್ಚಯತಾಯ ಪಚ್ಚಯೋ, ತೇನ ಅವಿಜ್ಜಾ ಹೇತು ತೇನ ಚಿತ್ತೇನ ಉಪಾದಾನಂ ಅನೋಕಾಸಕತಾ ಞಾಣಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ। ಯಾ ತಸ್ಸ ಅಪ್ಪಮಾದಾ ಧಾತು ಅಭಿಜ್ಝಾಭಿಸನ್ದಿತಾ ತಹಿಂ ವಿಪಲ್ಲಾಸಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ‘‘ಅಸುಭೇ ಸುಭ’’ನ್ತಿ ‘‘ದುಕ್ಖೇ ಸುಖ’’ನ್ತಿ, ತತ್ಥ ಸಙ್ಖಾರಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ರತ್ತಾ ದುಟ್ಠಾ ಮೂಲಸ್ಸ ಚೇತನಾ ರಾಗಪರಿಯುಟ್ಠಾನೇನ ಬ್ಯಾಪಾದಪರಿಯುಟ್ಠಾನೇನ ಅವಿಜ್ಜಾಪರಿಯುಟ್ಠಾನೇನ ದಿಟ್ಠಿವಿಪಲ್ಲಾಸೋ ವತ್ಥುನಿದ್ದೇಸೇ ನಿದ್ದಿಸಿತಬ್ಬೋ , ಯಂ ವಿಪರೀತಚಿತ್ತೋ ವಿಜಾನಾತಿ ಅಯಂ ಚಿತ್ತವಿಪಲ್ಲಾಸೋ, ಯಾ ವಿಪರೀತಸಞ್ಞಾ ಉಪಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ ಅಯಂ ಸಞ್ಞಾವಿಪಲ್ಲಾಸೋ। ಯಂ ವಿಪರೀತದಿಟ್ಠಿ ಅಭಿನಿವಿಸತಿ ಅಯಂ ದಿಟ್ಠಿವಿಪಲ್ಲಾಸೋ। ಅಟ್ಠ ಮಿಚ್ಛತ್ತಾನಿ ವಡ್ಢನ್ತಿ, ತೀಣಿ ಅಕುಸಲಾನಿ ಅಯೋನಿಸೋ ಮನಸಿಕಾರೇ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ವಿಞ್ಞಾಣಞ್ಚ ವಿಜ್ಜಞ್ಚ ಕರೋನ್ತಿ। ಇತಿ ಪುಬ್ಬಾಪರನ್ತೇ ಅಕುಸಲಾನಾತರಿತರೋ ಸಙ್ಖಾರಾ ವುದ್ಧಿಂ ವೇಪುಲ್ಲತಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ತೇ ಚ ಮಹತಾ ಚ ಅಪ್ಪಟಿವಿದಿತಾ ಪೋನೋಭವಿಕಾ 47 ಸಙ್ಖಾರಾ ಭವನ್ತಿ। ಇತಿ ಏವಂ ಅವಿಜ್ಜಾ ಸಹಜಾತಪಚ್ಚಯತಾಯ ಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಪಚ್ಚಯೋ ಸಮನನ್ತರಪಚ್ಚಯತಾಯ ಚ।
Dasa tathāgatabalāni cattāri vesārajjāni puññāni anaññākataṃ avijjā samanantarapaccayatāya saṅkhārānaṃ paccayo yena cittena saha samuppannā avijjā tassa cittassa samanantaracittaṃ samuppannanti, tassa yaṃ samanantaracittaṃ samuppannanti, tassa pacchimassa cittassa purimacittaṃ hetupaccayatāya paccayo, tena avijjā hetu tena cittena upādānaṃ anokāsakatā ñāṇaṃ na uppajjanti. Yā tassa appamādā dhātu abhijjhābhisanditā tahiṃ vipallāsā uppajjanti ‘‘asubhe subha’’nti ‘‘dukkhe sukha’’nti, tattha saṅkhārā uppajjanti rattā duṭṭhā mūlassa cetanā rāgapariyuṭṭhānena byāpādapariyuṭṭhānena avijjāpariyuṭṭhānena diṭṭhivipallāso vatthuniddese niddisitabbo , yaṃ viparītacitto vijānāti ayaṃ cittavipallāso, yā viparītasaññā upaggaṇhāti ayaṃ saññāvipallāso. Yaṃ viparītadiṭṭhi abhinivisati ayaṃ diṭṭhivipallāso. Aṭṭha micchattāni vaḍḍhanti, tīṇi akusalāni ayoniso manasikāre uppannaṃ viññāṇañca vijjañca karonti. Iti pubbāparante akusalānātaritaro saṅkhārā vuddhiṃ vepullataṃ gacchanti. Te ca mahatā ca appaṭividitā ponobhavikā 48 saṅkhārā bhavanti. Iti evaṃ avijjā sahajātapaccayatāya saṅkhārānaṃ paccayo samanantarapaccayatāya ca.
೫೮. ಕಥಂ ಅಭಿಸನ್ದನಾಕಾರೇನ ಅವಿಜ್ಜಾ ಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಪಚ್ಚಯೋ? ಸಾ ಅವಿಜ್ಜಾ ತೇ ಸಙ್ಖಾರೇ ಅಭಿಸನ್ನೇತಿ ಪರಿಪ್ಫರತಿ। ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ನಾಮ ಉಪ್ಪಲಂ ವಾ ಪದುಮಂ ವಾ ತಂ ಉದಕೇ ವಡ್ಢಂ ಅಸ್ಸ, ಸೀತೇನ ವಾರಿನಾ ಅಭಿಸನ್ನಂ ಪರಿಸನ್ದನಂ ವುದ್ಧಿಂ ವಿರೂಳ್ಹಿಂ ವೇಪುಲ್ಲತಂ ಆಪಜ್ಜತಿ। ಏವಂ ಅಭಿಸನ್ದನಟ್ಠೇನ ಅವಿಜ್ಜಾ ಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಪಚ್ಚಯೋ।
58. Kathaṃ abhisandanākārena avijjā saṅkhārānaṃ paccayo? Sā avijjā te saṅkhāre abhisanneti parippharati. Seyyathāpi nāma uppalaṃ vā padumaṃ vā taṃ udake vaḍḍhaṃ assa, sītena vārinā abhisannaṃ parisandanaṃ vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullataṃ āpajjati. Evaṃ abhisandanaṭṭhena avijjā saṅkhārānaṃ paccayo.
ಕಥಂ ಪತಿಟ್ಠಹನಟ್ಠೇನ ಅವಿಜ್ಜಾ ಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಪಚ್ಚಯೋ? ತೇ ಸಙ್ಖಾರಾ ಅವಿಜ್ಜಾಯಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ವುದ್ಧಿಂ ವಿರೂಳ್ಹಿಂ ವೇಪುಲ್ಲತಂ ಆಪಜ್ಜನ್ತಿ। ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ನಾಮ ಉಪ್ಪಲಂ ವಾ ಪದುಮಂ ವಾ ಪಥವಿಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಪಥವಿಂ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ವುದ್ಧಿಂ ವಿರೂಳ್ಹಿಂ ವೇಪುಲ್ಲತಂ ಆಪಜ್ಜತಿ। ಏತೇ ಸಙ್ಖಾರಾ ಅವಿಜ್ಜಾಯಂ ಪತಿಟ್ಠಿತಾ ಅವಿಜ್ಜಾಯಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ವುದ್ಧಿಂ ವಿರೂಳ್ಹಿಂ ವೇಪುಲ್ಲತಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ಏವಂ ಪತಿಟ್ಠಹನಟ್ಠೇನ ಅವಿಜ್ಜಾ ಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಪಚ್ಚಯೋ।
Kathaṃ patiṭṭhahanaṭṭhena avijjā saṅkhārānaṃ paccayo? Te saṅkhārā avijjāyaṃ nissāya vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullataṃ āpajjanti. Seyyathāpi nāma uppalaṃ vā padumaṃ vā pathaviṃ nissāya pathaviṃ patiṭṭhāya vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullataṃ āpajjati. Ete saṅkhārā avijjāyaṃ patiṭṭhitā avijjāyaṃ nissāya vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullataṃ gacchanti. Evaṃ patiṭṭhahanaṭṭhena avijjā saṅkhārānaṃ paccayo.
ಪುನ ರಾಗಸಹಗತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ವಿಪಾಕೇನ ಪಟಿಸನ್ಧಿಮ್ಹಿ ಭವೋ ನಿಬ್ಬತ್ತತಿ, ತಂ ಕಮ್ಮಸ್ಸ 49 ಸಬ್ಬಂ ಅಭಿನಿವಿಟ್ಠಂ ಅಞ್ಞಾಣವಸೇನ ಪೋನೋಭವಿಕಾ ಸಙ್ಖಾರಾತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ, ಏವಮ್ಪಿ ಅವಿಜ್ಜಾಪಚ್ಚಯಾ ಸಙ್ಖಾರಾ ಅತ್ಥಿ। ಪುನ ಪಞ್ಚಸು ಯೇ ಚ ಸೇಕ್ಖಾ ಪುಗ್ಗಲಾ, ಯೇ ಚ ಅಸಞ್ಞಿಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಸಮಾಪನ್ನಾ, ಯೇ ಚ ಭವಗತಾ, ಯೇ ಚ ಅನ್ತೋಗತಾಯೇವ ಸಂಸೇದಜಾ, ಯೇ ಚ ವಾ ಪನ ಅಞ್ಞೋ ಹಿ ಕೋಚಿ ಅನಾಗಾಮಿಭೂತಾ ನ ಚೇತೇನ್ತಿ ನ ಚ ಪತ್ಥೇನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಕಿಂ ಪಚ್ಚಯಾ ಸಙ್ಖಾರಾ। ಪುನ ರಾಗಾ ಅತ್ಥಿ ತೇಸಂ ಸಙ್ಖಾರಾನಿ ಉಪಾದಾನಾನಿ ಚಿತ್ತಮನುಸ್ಸರನ್ತಿಯೇವ ಅವಿಪಕ್ಕವಿಪಾಕಸಮೂಹತಾ ಅಸಮುಚ್ಛಿನ್ನಪಚ್ಚಯಾ ತೇಸಂ ಪುನ ಚ ಗತೋ ಭವತಿ। ಏವಮ್ಪಿ ಹಿ ಅವಿಜ್ಜಾಪಚ್ಚಯಾ ಸಙ್ಖಾರಾ। ಪುನ ಸಾ ತೇ ನ ಉಪಾದಾನಾ ನಪಿ ಸಙ್ಖಾರಾ ಅತ್ಥಿ, ಪುನ ತೇಸಂ ಸತ್ತ ಅನುಸಯಾ ಅಸಮೂಹತಾ ಅಸಮುಚ್ಛಿನ್ನಾ ತದಾರಮ್ಮಣಂ ಭವತಿ। ವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ವಿಞ್ಞಾಣಪಚ್ಚಯಾ ನಾಮರೂಪಂ। ಏವಮ್ಪಿ ಅವಿಜ್ಜಾಪಚ್ಚಯಾ ಸಙ್ಖಾರಾ। ಪುನ ಸಾ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಮ್ಮಂ ಆಚಯಗಾಮಿ ಸಬ್ಬಂ ತಂ ಅವಿಜ್ಜಾವಸೇನ ಅಭಿಸಙ್ಖರಿಯತಿ ತಣ್ಹಾವಸೇನ ಚ ಅಲ್ಲೀಯತಿ ಅಞ್ಞಾಣವಸೇನ ಚ ತತ್ಥ ಆದೀನವಮ್ಪಿ ನ ಜಾನಾತಿ। ತದೇವ ವಿಞ್ಞಾಣಬೀಜಂ ಭವತಿ, ಸಾಯೇವ ತಣ್ಹಾಸಿನೇಹೋ ಭವತಿ। ಸಾಯೇವ ಅವಿಜ್ಜಾ ಸಮ್ಮೋಹೋತಿ। ಏವಮ್ಪಿ ಅವಿಜ್ಜಾಪಚ್ಚಯಾ ಸಙ್ಖಾರಾ ವತ್ತಬ್ಬಾ। ಇತಿ ಇಮೇಹಿ ಆಕಾರೇಹಿ ಅವಿಜ್ಜಾ ಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಪಚ್ಚಯೋ।
Puna rāgasahagatassa kammassa vipākena paṭisandhimhi bhavo nibbattati, taṃ kammassa 50 sabbaṃ abhiniviṭṭhaṃ aññāṇavasena ponobhavikā saṅkhārāti vuccanti, evampi avijjāpaccayā saṅkhārā atthi. Puna pañcasu ye ca sekkhā puggalā, ye ca asaññisamāpattiṃ samāpannā, ye ca bhavagatā, ye ca antogatāyeva saṃsedajā, ye ca vā pana añño hi koci anāgāmibhūtā na cetenti na ca patthenti, tesaṃ kiṃ paccayā saṅkhārā. Puna rāgā atthi tesaṃ saṅkhārāni upādānāni cittamanussarantiyeva avipakkavipākasamūhatā asamucchinnapaccayā tesaṃ puna ca gato bhavati. Evampi hi avijjāpaccayā saṅkhārā. Puna sā te na upādānā napi saṅkhārā atthi, puna tesaṃ satta anusayā asamūhatā asamucchinnā tadārammaṇaṃ bhavati. Viññāṇassa patiṭṭhāya viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ. Evampi avijjāpaccayā saṅkhārā. Puna sā yaṃ kiñci kammaṃ ācayagāmi sabbaṃ taṃ avijjāvasena abhisaṅkhariyati taṇhāvasena ca allīyati aññāṇavasena ca tattha ādīnavampi na jānāti. Tadeva viññāṇabījaṃ bhavati, sāyeva taṇhāsineho bhavati. Sāyeva avijjā sammohoti. Evampi avijjāpaccayā saṅkhārā vattabbā. Iti imehi ākārehi avijjā saṅkhārānaṃ paccayo.
ತತ್ಥ ಅವಿಜ್ಜಾಯ ಹೇತು ಅಯೋನಿಸೋ ಮನಸಿಕಾರೋ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ। ತತ್ಥ ಅಭಿಚ್ಛೇದೋ ಅಯಂ ತತ್ಥ ತತಿಯಂ ಬಲಂ 51 ನಿವತ್ತಿ, ಅಯಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿ। ತತ್ಥ ಪುನಬ್ಭವೋ ಯೋ ಅವೇಚ್ಛೇದೋ ಅಸಮುಗ್ಘಾತನಟ್ಠೇನ ಅಯಂ ಅನುಸಯೋ। ಯಥಾ ಪಟಾಕಂ ವಾ ಸಾಟಕಂ ವಾ ದ್ವೇ ಜನಾ ಪೀಳೇಸು ಚ ಏಕಾ ವಾ ಬಲಂ ವಾ ಅಸ್ಸ ನಿವಾಟಸ್ಸೇಸು, ನ ಪನ ಪೀಳೇಸು ಸೋಸೇಯ್ಯ। ತತ್ಥ ಯಂ ಸಿನೇಹಾ ಆಪೋಧಾತು ಅನುಪುಲ್ಲನಾ ಸೋಸೇತಬ್ಬಾ। ಉಣ್ಹಧಾತುಮಾಗಮ್ಮ ಸಚೇ ಪುನ ತಂ ಆಕಾಸೇ ನಿಕ್ಖಿಪೇಯ್ಯ ತಂ ಉಸ್ಸಾವೇನ ಯೇಭುಯ್ಯತರಂ ಸಿನೇಹಮಾಪಜ್ಜೇಯ್ಯ, ನ ಹಿ ಅನಾಗಮ್ಮ ತೇಜೋಧಾತುಂ ಪರಿಸೇಸಂ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯ। ಏವಮೇವ ಭವಗ್ಗಪರಮಾಪಿ ಸಮಾಪತ್ತಿ ನ ಅನುರೂಪಸ್ಸ ಸಮುಗ್ಘಾತಾಯ ಸಂವತ್ತತಿ। ತೇ ಹಿ ಆಲಯನ್ತಿ ಸಮ್ಮಸನ್ತಿ, ನ ಚ ತಣ್ಹಾಯ ತಣ್ಹಾಪಹಾನಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಸೋ ಅಸಮುಗ್ಘಾತೋ। ಅವಿಜ್ಜಾಯ ಅನುಸಯೋ ಚ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಸಮ್ಪಲಿಬೋಧೋ, ಇದಂ ಪರಿಯುಟ್ಠಾನಂ। ಯಥಾಭೂತಂ ವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ಅಪ್ಪಟಿವೇಧೋ ಅಯಂ ಅವಿಜ್ಜಾಆಸವೋ ಅವಿಜ್ಜಾವಿಞ್ಞಾಣಬೀಜಂ ಭವತಿ। ಯಂ ಬೀಜಂ ಸೋ ಹೇತು ನ ಸಮುಚ್ಛಿಜ್ಜತಿ, ಅಸಮುಚ್ಛಿಜ್ಜನ್ತೋ ಪಟಿಸನ್ದೇಹತಿ। ಪಟಿಸನ್ದಹನ್ತೋ ನ ಸಮುಗ್ಘಾತಂ ಗಚ್ಛತಿ। ಅಸಮುಗ್ಘಾತಂ ಚಿತ್ತಂ ಪರಿಯೋನಹತಿ, ಪರಿಯೋನದ್ಧಚಿತ್ತೋ ಯಥಾಭೂತಂ ನಪ್ಪಜಾನಾತಿ, ಇತಿ ಸಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ಸಾಸವತ್ಥೋ, ಅವಿಜ್ಜತ್ಥೋ, ಹೇತುಅತ್ಥೋ, ಅವಚ್ಛೇದತ್ಥೋ, ಅನಿವತ್ತಿಅತ್ಥೋ, ಫಲತ್ಥೋ ಪಟಿಸನ್ಧಿಅತ್ಥೋ, ಪುನಬ್ಭವತ್ಥೋ, ಅಸಮುಗ್ಘಾತತ್ಥೋ, ಅನುಸಯತ್ಥೋ, ಪರಿಯುಟ್ಠಾನತ್ಥೋ, ಅಪಟಿವೇಧನತ್ಥೋ। ಏತ್ತಾವತಾ ಅವಿಜ್ಜಾಯ ಖೇತ್ತಂ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಂ ಭವತಿ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತೇ ಪರಿಕ್ಖಾರೋ ನಾಮ ಹಾರೋ।
Tattha avijjāya hetu ayoniso manasikāro paccayo hoti. Tattha abhicchedo ayaṃ tattha tatiyaṃ balaṃ 52 nivatti, ayaṃ paṭisandhi. Tattha punabbhavo yo avecchedo asamugghātanaṭṭhena ayaṃ anusayo. Yathā paṭākaṃ vā sāṭakaṃ vā dve janā pīḷesu ca ekā vā balaṃ vā assa nivāṭassesu, na pana pīḷesu soseyya. Tattha yaṃ sinehā āpodhātu anupullanā sosetabbā. Uṇhadhātumāgamma sace puna taṃ ākāse nikkhipeyya taṃ ussāvena yebhuyyataraṃ sinehamāpajjeyya, na hi anāgamma tejodhātuṃ parisesaṃ gaccheyya. Evameva bhavaggaparamāpi samāpatti na anurūpassa samugghātāya saṃvattati. Te hi ālayanti sammasanti, na ca taṇhāya taṇhāpahānaṃ gacchanti. Tattha so asamugghāto. Avijjāya anusayo ca cittassa sampalibodho, idaṃ pariyuṭṭhānaṃ. Yathābhūtaṃ viññāṇassa appaṭivedho ayaṃ avijjāāsavo avijjāviññāṇabījaṃ bhavati. Yaṃ bījaṃ so hetu na samucchijjati, asamucchijjanto paṭisandehati. Paṭisandahanto na samugghātaṃ gacchati. Asamugghātaṃ cittaṃ pariyonahati, pariyonaddhacitto yathābhūtaṃ nappajānāti, iti saññāṇassa sāsavattho, avijjattho, hetuattho, avacchedattho, anivattiattho, phalattho paṭisandhiattho, punabbhavattho, asamugghātattho, anusayattho, pariyuṭṭhānattho, apaṭivedhanattho. Ettāvatā avijjāya khettaṃ niddiṭṭhaṃ bhavati. Ayaṃ vuccate parikkhāro nāma hāro.
ತತ್ಥ ಕತಮೋ ಸಮಾರೋಪನೋ? ಕಿಞ್ಚಿ ನ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ರೂಪರಾಗಂ ವಾ ನಾಮವನ್ತಪಹಾತಬ್ಬಂ 57। ಯಾವ ವಿಞ್ಞಾಣನ್ತಿ ವಿತ್ಥಾರೇನ ಕಾತಬ್ಬಾನಿ। ಅವಿಜ್ಜಾ ತಾ ಓಪಮ್ಮೇನ ಪಞ್ಞಾಪೇತಬ್ಬಾ, ಅಯಂ ಸಮಾರೋಪನೋ। ನಿಸ್ಸಿತಚಿತ್ತಸ್ಸ ಚ ಮತ್ತಿಕೋ ಚ ನಿಸ್ಸಯೋ ತಣ್ಹಾ ಚ ದಿಟ್ಠಿ ಚ। ತತ್ಥ ದಿಟ್ಠಿ ಅವಿಜ್ಜಾ ತಣ್ಹಾ ಸಙ್ಖಾರಾ। ತತ್ಥ ದಿಟ್ಠಿಪಚ್ಚಯಾ ತಣ್ಹಾ ಇಮೇ ಅವಿಜ್ಜಾಪಚ್ಚಯಾ ಸಙ್ಖಾರಾ। ತತ್ಥ ನಿಸ್ಸಿತಂ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಇದಂ ಸಙ್ಖಾರಪಚ್ಚಯಾ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಯಾವ ಜರಾಮರಣಂ, ಇದಂ ಸಂಖಿತ್ತೇನ ಭಾಸಿತೇ ಅವಸಿಟ್ಠಂ ಪರೋಪಯತಿ।
Tattha katamo samāropano? Kiñci na vattabbaṃ, rūparāgaṃ vā nāmavantapahātabbaṃ 58. Yāva viññāṇanti vitthārena kātabbāni. Avijjā tā opammena paññāpetabbā, ayaṃ samāropano. Nissitacittassa ca mattiko ca nissayo taṇhā ca diṭṭhi ca. Tattha diṭṭhi avijjā taṇhā saṅkhārā. Tattha diṭṭhipaccayā taṇhā ime avijjāpaccayā saṅkhārā. Tattha nissitaṃ viññāṇaṃ idaṃ saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ yāva jarāmaraṇaṃ, idaṃ saṃkhittena bhāsite avasiṭṭhaṃ paropayati.
ಅನಿಸ್ಸಿತಸ್ಸ 59 ಚಲಿತಂ ನತ್ಥೀತಿ ತಸ್ಸ ಏವಂ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ತಣ್ಹಾಯ ಚ ಪಹಾನಂ ತತ್ಥ ದಿಟ್ಠಿಅವಿಜ್ಜಾನಿರೋಧಾಯ ಭೂತಂ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಸರಾಗಟ್ಠಾನಿಯೇಸು ಧಮ್ಮೇಸು ತಂ ತಂ ಧಮ್ಮಂ ಉಪೇಚ್ಚ ಅಞ್ಞಂ ಧಮ್ಮಂ ಧಾವತಿ ಮಕ್ಕಟೋಪಮತಾಯ, ಅಥ ಖ್ವಸ್ಸ ಪರಿತ್ತೇಸು ಧಮ್ಮೇಸು ಸರಾಗಟ್ಠಾನಿಯೇಸು ಛನ್ದರಾಗೋ ನತ್ಥಿ ಕುತೋ ತತೋ ಚಲನಾ, ಅಧಿಮತ್ತೇಸು ಸತ್ತೇಸು ಚಿತ್ತಂ ನಿವೇಸ್ಸಯತಿ ತಂ ಅಪತಿಟ್ಠಿತಂ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಅನಾಹಾರಂ ನಿರುಜ್ಝತಿ ವಿಞ್ಞಾಣನಿರೋಧಾ ನಾಮರೂಪನಿರೋಧೋ ಯಾವ ಜರಾಮರಣನಿರೋಧೋ। ಅಯಂ ಸಮಾರೋಪನೋ।
Anissitassa 60 calitaṃ natthīti tassa evaṃ diṭṭhiyā taṇhāya ca pahānaṃ tattha diṭṭhiavijjānirodhāya bhūtaṃ viññāṇaṃ sarāgaṭṭhāniyesu dhammesu taṃ taṃ dhammaṃ upecca aññaṃ dhammaṃ dhāvati makkaṭopamatāya, atha khvassa parittesu dhammesu sarāgaṭṭhāniyesu chandarāgo natthi kuto tato calanā, adhimattesu sattesu cittaṃ nivessayati taṃ apatiṭṭhitaṃ viññāṇaṃ anāhāraṃ nirujjhati viññāṇanirodhā nāmarūpanirodho yāva jarāmaraṇanirodho. Ayaṃ samāropano.
ತತ್ಥ ರಾಗವಸೇನ ವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ಚಲಿತಂ ಸಪರಿಗ್ಗಹೋ, ತಸ್ಮಿಂ ಚಲಿತೇ ಅಸತಿ ಯೋ ಪರಿಕಿಲೇಸೋಪಚಾರೋ ತಿವಿಧೋ ಅಗ್ಗಿ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧೋ ಭವತಿ। ತೇನಾಹ ಚಲಿತೇ ಅಸನ್ತೇ ಪಸ್ಸದ್ಧಿ ಹೋತಿ। ತತ್ಥ ಯಂ ಸಮಾರೋಪನಾ ಪಸ್ಸದ್ಧಕಾಯೋ ಸುಖಂ ವೇದೇತಿ, ಸುಖಿನೋ ಚಿತ್ತಂ ಸಮಾಧಿಯತಿ। ಯಾವ ವಿಮುತ್ತಿತಮಿತಿ ಞಾಣದಸ್ಸನಂ ಭವತಿ। ಸೋ ಆಸವಾನಂ ಖಯಾ ಚ ವಿಮುತ್ತಿ ನೋ ಉಪಪಜ್ಜತಿ। ತಸ್ಸ ಉಪಪತ್ತಿಸ್ಸ ಆಗತಿಗತಿಯಾ ಅಸನ್ತಿಯಾ ನೇವಿಧ ನ ಹುರಂ ನ ಉಭಯಮನ್ತರೇನ। ಏಸೇವನ್ತೋ ದುಕ್ಖಸ್ಸಾತಿ ಅನುಪಾದಿಸೇಸಾ ನಿಬ್ಬಾನಧಾತು। ಇದಮಸ್ಸ ಸುತ್ತಸ್ಸ ಮಜ್ಝೇ ಸಮಾರೋಪಿತಂ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದೇ ಚ ವಿಮುತ್ತಿಯಂ ಚ ಯೋಗೋ ನ ಚ ಏತಂ ತಸ್ಸ ಸಂಖಿತ್ತೇನ ಭಾಸಿತಸ್ಸ ವಿತ್ಥಾರೇನ ಅತ್ಥಂ ವಿಭಜ್ಜನ್ತಿ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತೇ ಸಮಾರೋಪನೋ ಹಾರೋ। ನ ಚ ಸಂಕಿಲೇಸಭಾಗಿಯೇನ ಸುತ್ತೇನ ಸಂಕಿಲೇಸಭಾಗಿಯೋ ಯೇ ಚ ಧಮ್ಮಾ ಸಮಾರೋಪಯಿತಬ್ಬಾ ನಾಞ್ಞೇ। ಏವಂ ವಾಸನಾಭಾಗಿಯೇ ನಿಬ್ಬೇಧಭಾಗಿಯೇ, ಅಯಂ ಸಮಾರೋಪನೋ ಹಾರೋ। ಇಮೇ ಸೋಳಸ ಹಾರಾ।
Tattha rāgavasena viññāṇassa calitaṃ sapariggaho, tasmiṃ calite asati yo parikilesopacāro tividho aggi paṭippassaddho bhavati. Tenāha calite asante passaddhi hoti. Tattha yaṃ samāropanā passaddhakāyo sukhaṃ vedeti, sukhino cittaṃ samādhiyati. Yāva vimuttitamiti ñāṇadassanaṃ bhavati. So āsavānaṃ khayā ca vimutti no upapajjati. Tassa upapattissa āgatigatiyā asantiyā nevidha na huraṃ na ubhayamantarena. Esevanto dukkhassāti anupādisesā nibbānadhātu. Idamassa suttassa majjhe samāropitaṃ paṭiccasamuppāde ca vimuttiyaṃ ca yogo na ca etaṃ tassa saṃkhittena bhāsitassa vitthārena atthaṃ vibhajjanti. Ayaṃ vuccate samāropano hāro. Na ca saṃkilesabhāgiyena suttena saṃkilesabhāgiyo ye ca dhammā samāropayitabbā nāññe. Evaṃ vāsanābhāgiye nibbedhabhāgiye, ayaṃ samāropano hāro. Ime soḷasa hārā.
ಸುವೀರಸ್ಸ ಮಹಾಕಚ್ಚಾಯನಸ್ಸ ಜಮ್ಬುವನವಾಸಿನೋ ಪೇಟಕೋಪದೇಸೇ
Suvīrassa mahākaccāyanassa jambuvanavāsino peṭakopadese
ಪಞ್ಚಮಾ ಭೂಮಿ।
Pañcamā bhūmi.
Footnotes:
