Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / పఞ్చపకరణ-అనుటీకా • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā |
౫. పఞ్చమనయో అసఙ్గహితేనఅసఙ్గహితపదవణ్ణనా
5. Pañcamanayo asaṅgahitenaasaṅgahitapadavaṇṇanā
౧౯౩. వుత్తనయేనాతి యస్మా సఙ్గహప్పవత్తివిసేసవిరహితో అసఙ్గహితధమ్మవిసేసనిస్సితో పఞ్చమనయో, తస్మా యో ఏత్థ కేనచి అసఙ్గహితేన ధమ్మవిసేసేన పున అసఙ్గహితో ధమ్మవిసేసో అసఙ్గహితేన అసఙ్గహితో అసఙ్గహితతాయ పుచ్ఛితబ్బో విస్సజ్జితబ్బో చ. తమేవ తావ యథానిద్ధారితం దస్సేన్తో ‘‘రూపక్ఖన్ధేన యే ధమ్మా ఖన్ధ…పే॰… అసఙ్గహితా, తేహి ధమ్మేహి యే ధమ్మా ఖన్ధ…పే॰… అసఙ్గహితాతి ఆహా’’తి చతుత్థనయే వుత్తనయానుసారేన. యథానిద్ధారితధమ్మదస్సనన్తి పాళియం నిద్ధారితప్పకారధమ్మదస్సనం. సహ సుఖుమరూపేనాతి ససుఖుమరూపం, తేన సుఖుమరూపేన సద్ధిం గహితం విఞ్ఞాణం, తేన సహితధమ్మసముదాయా ససుఖుమ…పే॰… దాయా. కే పన తేతి ఆహ ‘‘దుక్ఖసచ్చా’’తిఆది. కేసఞ్చీతి నిబ్బానచక్ఖాయతనాదీనం. తీహిపి సఙ్గహేహి. పరిపుణ్ణసఙ్గహేహి తీహిపి సఙ్గహేహి అసఙ్గాహకా పరిపుణ్ణసఙ్గహాసఙ్గాహకా. అబ్యాకతధమ్మసదిసా నేవదస్సనేననభావనాయపహాతబ్బనేవసేక్ఖానాసేక్ఖాదయో. ఇతరేతి రూపక్ఖన్ధాదయో. తబ్బిపరియాయేనాతి వుత్తవిపరియాయేన, తీహిపి సఙ్గహేహి అసఙ్గహేతబ్బస్స అత్థితాయ పరిపుణ్ణసఙ్గహాసఙ్గాహకత్తాతి అత్థో.
193. Vuttanayenāti yasmā saṅgahappavattivisesavirahito asaṅgahitadhammavisesanissito pañcamanayo, tasmā yo ettha kenaci asaṅgahitena dhammavisesena puna asaṅgahito dhammaviseso asaṅgahitena asaṅgahito asaṅgahitatāya pucchitabbo vissajjitabbo ca. Tameva tāva yathāniddhāritaṃ dassento ‘‘rūpakkhandhena ye dhammā khandha…pe… asaṅgahitā, tehi dhammehi ye dhammā khandha…pe… asaṅgahitāti āhā’’ti catutthanaye vuttanayānusārena. Yathāniddhāritadhammadassananti pāḷiyaṃ niddhāritappakāradhammadassanaṃ. Saha sukhumarūpenāti sasukhumarūpaṃ, tena sukhumarūpena saddhiṃ gahitaṃ viññāṇaṃ, tena sahitadhammasamudāyā sasukhuma…pe… dāyā. Ke pana teti āha ‘‘dukkhasaccā’’tiādi. Kesañcīti nibbānacakkhāyatanādīnaṃ. Tīhipi saṅgahehi. Paripuṇṇasaṅgahehi tīhipi saṅgahehi asaṅgāhakā paripuṇṇasaṅgahāsaṅgāhakā. Abyākatadhammasadisā nevadassanenanabhāvanāyapahātabbanevasekkhānāsekkhādayo. Itareti rūpakkhandhādayo. Tabbipariyāyenāti vuttavipariyāyena, tīhipi saṅgahehi asaṅgahetabbassa atthitāya paripuṇṇasaṅgahāsaṅgāhakattāti attho.
అసఙ్గాహకేసు నిబ్బానం అన్తోగధం, తస్మా తం అనిదస్సనఅప్పటిఘేహి అసఙ్గహేతబ్బం న హోతీతి అత్థో. తేనాహ ‘‘న చ తదేవ తస్స అసఙ్గాహక’’న్తి. ‘‘వేదనాక్ఖన్ధేన యే ధమ్మా’’తిఆదయో నవ పఞ్హా దుతియపఞ్హాదయో, తే పఠమపఞ్హేన సద్ధిం దస, నామరూపపఞ్హాదయో పన చతువీసతీతి ఆహ ‘‘సబ్బేపి చతుత్తింస హోన్తీ’’తి. రూపక్ఖన్ధాదివిసేసకపదన్తి ‘‘రూపక్ఖన్ధేనా’’తిఆదినా అసఙ్గాహకత్తేన విసేసకం రూపక్ఖన్ధాదిపదం. పుచ్ఛాయాతి చ పుచ్ఛనత్థన్తి అత్థో. ‘‘రూపక్ఖన్ధేనా’’తిఆది సబ్బమ్పి వా విఞ్ఞాపేతుం ఇచ్ఛితభావేన వచనం పఞ్హభావతో పుచ్ఛా. తేనాహ అట్ఠకథాయం ‘‘పఞ్హా పనేత్థ…పే॰… చతుత్తింస హోన్తీ’’తి. తే హి లక్ఖణతో దస్సితాతి తే నిద్ధారితధమ్మా తేనేవ అసఙ్గహితాసఙ్గహితతాయ నిద్ధారణసఙ్ఖాతేన లక్ఖణేన దస్సితా.
Asaṅgāhakesu nibbānaṃ antogadhaṃ, tasmā taṃ anidassanaappaṭighehi asaṅgahetabbaṃ na hotīti attho. Tenāha ‘‘na ca tadeva tassa asaṅgāhaka’’nti. ‘‘Vedanākkhandhena ye dhammā’’tiādayo nava pañhā dutiyapañhādayo, te paṭhamapañhena saddhiṃ dasa, nāmarūpapañhādayo pana catuvīsatīti āha ‘‘sabbepi catuttiṃsa hontī’’ti. Rūpakkhandhādivisesakapadanti ‘‘rūpakkhandhenā’’tiādinā asaṅgāhakattena visesakaṃ rūpakkhandhādipadaṃ. Pucchāyāti ca pucchanatthanti attho. ‘‘Rūpakkhandhenā’’tiādi sabbampi vā viññāpetuṃ icchitabhāvena vacanaṃ pañhabhāvato pucchā. Tenāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘pañhā panettha…pe… catuttiṃsa hontī’’ti. Te hi lakkhaṇato dassitāti te niddhāritadhammā teneva asaṅgahitāsaṅgahitatāya niddhāraṇasaṅkhātena lakkhaṇena dassitā.
తదేవాతి ఏవ-సద్దేనాతి ‘‘తదేవా’’తి ఏత్థ ఏవ-సద్దేన. ‘‘యం పుచ్ఛాయ ఉద్ధటం పదం, తం ఖన్ధాదీహి అసఙ్గహిత’’న్తి ఏత్థ ‘‘ఖన్ధాదీహేవా’’తి అవధారణం నిప్పయోజనం పకారన్తరస్స అభావతో. ‘‘తీహి అసఙ్గహో’’తి హి వుత్తం. తథా ‘‘అసఙ్గహితమేవా’’తి సఙ్గహితతానివత్తనస్స అనధిప్పేతత్తా. తదేవాతి పన ఇచ్ఛితం ఉద్ధటస్సేవ అసఙ్గహితేనఅసఙ్గహితభావస్స అవధారేతబ్బత్తాతి దస్సేన్తో ‘‘న కదాచీ’’తిఆదిమాహ. తత్థ అఞ్ఞస్సాతి అనుద్ధటస్స. అనియతతం దస్సేతీతి ఇదం అవధారణఫలదస్సనం. నియమతోతి సక్కా వచనసేసో యోజేతున్తి ఇదమ్పి ఏవ-కారేన సిద్ధమేవత్థం పాకటతరం కాతుం వుత్తం. యతో హి ఏవ-కారో, తతో అఞ్ఞత్థ నియమోతి. ఏవంపకారమేవాతి పుచ్ఛాయ ఉద్ధటప్పకారమేవ, యం పకారం పుచ్ఛాయ ఉద్ధటం, తంపకారమేవాతి అత్థో. తస్సాతి అసఙ్గహితస్స. అఞ్ఞస్సాతి పుచ్ఛాయ అనుద్ధటప్పకారస్స. ఏతేన యో పుచ్ఛాయ ఉద్ధటో తీహిపి సఙ్గహేహి అసఙ్గహితో, తస్సేవ ఇధ పుచ్ఛితబ్బవిస్సజ్జితబ్బభావో, న అఞ్ఞస్సాతి దస్సేతి. తేనాహ ‘‘పుచ్ఛాయ ఉద్ధటఞ్హీ’’తిఆది. ఆయతనధాతుసఙ్గహవసేన చేత్థ రూపక్ఖన్ధాదీనం అఞ్ఞసహితతా, విఞ్ఞాణక్ఖన్ధాదీనం అసహితతా చ వేదితబ్బా.
Tadevāti eva-saddenāti ‘‘tadevā’’ti ettha eva-saddena. ‘‘Yaṃ pucchāya uddhaṭaṃ padaṃ, taṃ khandhādīhi asaṅgahita’’nti ettha ‘‘khandhādīhevā’’ti avadhāraṇaṃ nippayojanaṃ pakārantarassa abhāvato. ‘‘Tīhi asaṅgaho’’ti hi vuttaṃ. Tathā ‘‘asaṅgahitamevā’’ti saṅgahitatānivattanassa anadhippetattā. Tadevāti pana icchitaṃ uddhaṭasseva asaṅgahitenaasaṅgahitabhāvassa avadhāretabbattāti dassento ‘‘na kadācī’’tiādimāha. Tattha aññassāti anuddhaṭassa. Aniyatataṃ dassetīti idaṃ avadhāraṇaphaladassanaṃ. Niyamatoti sakkā vacanaseso yojetunti idampi eva-kārena siddhamevatthaṃ pākaṭataraṃ kātuṃ vuttaṃ. Yato hi eva-kāro, tato aññattha niyamoti. Evaṃpakāramevāti pucchāya uddhaṭappakārameva, yaṃ pakāraṃ pucchāya uddhaṭaṃ, taṃpakāramevāti attho. Tassāti asaṅgahitassa. Aññassāti pucchāya anuddhaṭappakārassa. Etena yo pucchāya uddhaṭo tīhipi saṅgahehi asaṅgahito, tasseva idha pucchitabbavissajjitabbabhāvo, na aññassāti dasseti. Tenāha ‘‘pucchāya uddhaṭañhī’’tiādi. Āyatanadhātusaṅgahavasena cettha rūpakkhandhādīnaṃ aññasahitatā, viññāṇakkhandhādīnaṃ asahitatā ca veditabbā.
అవసేసా వేదనాదయో తయో ఖన్ధా నిబ్బానఞ్చ సకలేన రూపక్ఖన్ధేన తేసం సఙ్గహో నత్థీతి ‘‘సఙ్గహితా’’తి న సక్కా వత్తుం, ఏకదేసేన పన సఙ్గహో అత్థీతి ‘‘అసఙ్గహితా న హోన్తీతి ఏవం దట్ఠబ్బ’’న్తి ఆహ. ‘‘రూపధమ్మావా’’తి నియమనం పుచ్ఛాయ ఉద్ధటభావాపేక్ఖన్తి దస్సేన్తో ‘‘పుచ్ఛాయ…పే॰… అధిప్పాయో’’తి ఆహ. తేన వుత్తం ‘‘అనుద్ధటా వేదనాదయోపి హి అసఙ్గహితా ఏవా’’తి. ఏత్థాతి ఏతస్మిం పఞ్చమనయనిద్దేసే. పఠమే నయేతి పఠమే అత్థవికప్పే. తథా దుతియేతి ఏత్థాపి. రూపవిఞ్ఞాణేహీతి అసుఖుమరూపధమ్మేహి విఞ్ఞాణేన చాతి అయమేత్థ అధిప్పాయోతి దస్సేన్తో ‘‘ఓళారిక…పే॰… అత్థో’’తి ఆహ. కథం పన రూపధమ్మాతి వుత్తే ఓళారికరూపస్సేవ గహణన్తి ఆహ ‘‘రూపేకదేసో హి ఏత్థ రూపగ్గహణేన గహితో’’తి.
Avasesā vedanādayo tayo khandhā nibbānañca sakalena rūpakkhandhena tesaṃ saṅgaho natthīti ‘‘saṅgahitā’’ti na sakkā vattuṃ, ekadesena pana saṅgaho atthīti ‘‘asaṅgahitā na hontīti evaṃ daṭṭhabba’’nti āha. ‘‘Rūpadhammāvā’’ti niyamanaṃ pucchāya uddhaṭabhāvāpekkhanti dassento ‘‘pucchāya…pe… adhippāyo’’ti āha. Tena vuttaṃ ‘‘anuddhaṭā vedanādayopi hi asaṅgahitā evā’’ti. Etthāti etasmiṃ pañcamanayaniddese. Paṭhame nayeti paṭhame atthavikappe. Tathā dutiyeti etthāpi. Rūpaviññāṇehīti asukhumarūpadhammehi viññāṇena cāti ayamettha adhippāyoti dassento ‘‘oḷārika…pe… attho’’ti āha. Kathaṃ pana rūpadhammāti vutte oḷārikarūpasseva gahaṇanti āha ‘‘rūpekadeso hi ettha rūpaggahaṇena gahito’’ti.
౧౯౬. అసఙ్గాహకన్తి ‘‘చక్ఖాయతనేన…పే॰… అసఙ్గహితా’’తి ఏవం అసఙ్గాహకభావేన వుత్తం పుచ్ఛితబ్బవిస్సజ్జేతబ్బభావేన వుత్తమ్పి కామం వేదనాదీహేవ చతూహి అసఙ్గహితం, తం పన న చక్ఖాయతనమేవాతి దస్సేతుం ‘‘చక్ఖాయతనేన పనా’’తిఆది వుత్తం. యేహి ధమ్మేహీతి ఖన్ధాదీసు యేహి. సబ్బం ధమ్మజాతం తేవ రూపాదికే ధమ్మే ఉదానేతి పాళియం. కస్మా పనేతం ఉదానేతీతి ఆహ ‘‘సదిసవిస్సజ్జనా’’తిఆది. పఠమేన ఉదానేన. ద్వేతి ‘‘బాహిరా ఉపాదా ద్వే’’తి ఏత్థ వుత్తం ద్వే-సద్దం సన్ధాయాహ. తస్స అసఙ్గహితస్స. యథాదస్సితస్సాతి ‘‘రూప’’న్తిఆదినా దస్సితప్పకారస్స. ధమ్మన్వయఞాణుప్పాదనం నయదానం. ‘‘రూపం ధమ్మాయతన’’న్తిఆదీనం పదానం వసేన ద్వేవీసపదికో ఏస నయో.
196. Asaṅgāhakanti ‘‘cakkhāyatanena…pe… asaṅgahitā’’ti evaṃ asaṅgāhakabhāvena vuttaṃ pucchitabbavissajjetabbabhāvena vuttampi kāmaṃ vedanādīheva catūhi asaṅgahitaṃ, taṃ pana na cakkhāyatanamevāti dassetuṃ ‘‘cakkhāyatanena panā’’tiādi vuttaṃ. Yehi dhammehīti khandhādīsu yehi. Sabbaṃ dhammajātaṃ teva rūpādike dhamme udāneti pāḷiyaṃ. Kasmā panetaṃ udānetīti āha ‘‘sadisavissajjanā’’tiādi. Paṭhamena udānena. Dveti ‘‘bāhirā upādā dve’’ti ettha vuttaṃ dve-saddaṃ sandhāyāha. Tassa asaṅgahitassa. Yathādassitassāti ‘‘rūpa’’ntiādinā dassitappakārassa. Dhammanvayañāṇuppādanaṃ nayadānaṃ. ‘‘Rūpaṃ dhammāyatana’’ntiādīnaṃ padānaṃ vasena dvevīsapadiko esa nayo.
పఞ్చమనయఅసఙ్గహితేనఅసఙ్గహితపదవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Pañcamanayaasaṅgahitenaasaṅgahitapadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / అభిధమ్మపిటక • Abhidhammapiṭaka / ధాతుకథాపాళి • Dhātukathāpāḷi / ౫. అసఙ్గహితేనఅసఙ్గహితపదనిద్దేసో • 5. Asaṅgahitenaasaṅgahitapadaniddeso
అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / అభిధమ్మపిటక (అట్ఠకథా) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / పఞ్చపకరణ-అట్ఠకథా • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā / ౫. పఞ్చమనయో అసఙ్గహితేనఅసఙ్గహితపదవణ్ణనా • 5. Pañcamanayo asaṅgahitenaasaṅgahitapadavaṇṇanā
టీకా • Tīkā / అభిధమ్మపిటక (టీకా) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / పఞ్చపకరణ-మూలటీకా • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ౫. పఞ్చమనయో అసఙ్గహితేనఅసఙ్గహితపదవణ్ణనా • 5. Pañcamanayo asaṅgahitenaasaṅgahitapadavaṇṇanā