| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปญฺจปกรณ-อฎฺฐกถา • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
๕. ปญฺจมนโย อสงฺคหิเตนอสงฺคหิตปทวณฺณนา
5. Pañcamanayo asaṅgahitenaasaṅgahitapadavaṇṇanā
๑๙๓. อิทานิ อสงฺคหิเตน อสงฺคหิตปทํ ภาเชตุํ รูปกฺขเนฺธนาติอาทิ อารทฺธํฯ ตตฺถ ยํ ขนฺธาทีหิ อสงฺคหิเตน ขนฺธาทิวเสน อสงฺคหิตํ, ปุน ตเสฺสว ขนฺธาทีหิ อสงฺคหํ ปุจฺฉิตฺวา วิสฺสชฺชนํ กตํฯ ตํ ปญฺจกฺขนฺธคฺคาหเกสุ ทุกฺขสจฺจาทีสุ วิญฺญาเณน สทฺธิํ สุขุมรูปคฺคาหเกสุ อนิทสฺสนอปฺปฎิฆาทีสุ จ ปเทสุ น ยุชฺชติฯ ตาทิเสน หิ ปเทน นิพฺพานํ ขนฺธสงฺคหมตฺตํ น คเจฺฉยฺยฯ เสสา ขนฺธาทีหิ อสงฺคหิตธมฺมา นาม นตฺถิฯ ตสฺมา ตถารูปานิ ปทานิ อิมสฺมิํ วาเร น คหิตานิฯ ยานิ ปน ปญฺจกฺขเนฺธ วิญฺญาณญฺจ สุขุมรูเปน สทฺธิํ เอกโต น ทีเปนฺติ, ตานิ อิธ คหิตานิฯ เตสํ อิทมุทฺทานํ –
193. Idāni asaṅgahitena asaṅgahitapadaṃ bhājetuṃ rūpakkhandhenātiādi āraddhaṃ. Tattha yaṃ khandhādīhi asaṅgahitena khandhādivasena asaṅgahitaṃ, puna tasseva khandhādīhi asaṅgahaṃ pucchitvā vissajjanaṃ kataṃ. Taṃ pañcakkhandhaggāhakesu dukkhasaccādīsu viññāṇena saddhiṃ sukhumarūpaggāhakesu anidassanaappaṭighādīsu ca padesu na yujjati. Tādisena hi padena nibbānaṃ khandhasaṅgahamattaṃ na gaccheyya. Sesā khandhādīhi asaṅgahitadhammā nāma natthi. Tasmā tathārūpāni padāni imasmiṃ vāre na gahitāni. Yāni pana pañcakkhandhe viññāṇañca sukhumarūpena saddhiṃ ekato na dīpenti, tāni idha gahitāni. Tesaṃ idamuddānaṃ –
‘‘สเพฺพ ขนฺธา ตถายตนธาตุโย สจฺจโต ตโย;
‘‘Sabbe khandhā tathāyatanadhātuyo saccato tayo;
อินฺทฺริยานิปิ สพฺพานิ, เตวีสติ ปฎิจฺจโตฯ
Indriyānipi sabbāni, tevīsati paṭiccato.
‘‘ปรโต โสฬส ปทา, เตจตฺตาลีสกํ ติเก;
‘‘Parato soḷasa padā, tecattālīsakaṃ tike;
โคจฺฉเก สตฺตติ เทฺว จ, สตฺต จูฬนฺตเร ปทาฯ
Gocchake sattati dve ca, satta cūḷantare padā.
‘‘มหนฺตเร ปทา วุตฺตา, อฎฺฐารส ตโต ปรํ;
‘‘Mahantare padā vuttā, aṭṭhārasa tato paraṃ;
อฎฺฐารเสว ญาตพฺพา, เสสา อิธ น ภาสิตา’’ติฯ
Aṭṭhāraseva ñātabbā, sesā idha na bhāsitā’’ti.
ปญฺหา ปเนตฺถ สทิสวิสฺสชฺชนานํ วเสน สโมธาเนตฺวา กติหิ สทฺธิํ สเพฺพปิ จตุตฺติํส โหนฺติฯ ตตฺถ ยํ ปุจฺฉาย อุทฺธฎํ ปทํ, ตเทว เยหิ ขนฺธาทีหิ อสงฺคหิตํ, เต ธเมฺม สนฺธาย เอเกน ขเนฺธนาติอาทิ วุตฺตํฯ
Pañhā panettha sadisavissajjanānaṃ vasena samodhānetvā katihi saddhiṃ sabbepi catuttiṃsa honti. Tattha yaṃ pucchāya uddhaṭaṃ padaṃ, tadeva yehi khandhādīhi asaṅgahitaṃ, te dhamme sandhāya ekena khandhenātiādi vuttaṃ.
ตตฺรายํ นโย – รูปกฺขเนฺธน หิ จตฺตาโร ขนฺธา นิพฺพานญฺจ ขนฺธสงฺคเหน อสงฺคหิตาฯ อายตนธาตุสงฺคเหน ปน ฐเปตฺวา วิญฺญาณํ อวเสสา สงฺคหิตาติ วิญฺญาณเมว ตีหิปิ ขนฺธสงฺคหาทีหิ อสงฺคหิตํ นามฯ ปุน เตน วิญฺญาเณน สทฺธิํ นิพฺพาเนน จตฺตาโร ขนฺธา ขนฺธาทิสงฺคเหน อสงฺคหิตาฯ เต สเพฺพปิ ปุน วิญฺญาเณเนว ขนฺธาทิสงฺคเหน อสงฺคหิตาติ เอเกน ขเนฺธน, เอเกนายตเนน, สตฺตหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตา นาม โหนฺติฯ อถ วา – ยเทตํ รูปกฺขเนฺธน วิญฺญาณเมว ตีหิ ขนฺธาทิสงฺคเหหิ อสงฺคหิตํ, เตหิปิ วิญฺญาณธเมฺมหิ เต รูปธมฺมาว ตีหิ สงฺคเหหิ อสงฺคหิตาฯ ปุน เต รูปธมฺมา วิญฺญาเณเนว ตีหิ สงฺคเหหิ อสงฺคหิตาฯ วิญฺญาณญฺจ ขนฺธโต เอโก วิญฺญาณกฺขโนฺธ โหติ, อายตนโต เอกํ มนายตนํ, ธาตุโต สตฺต วิญฺญาณธาตุโยฯ ตสฺมา ‘‘เอเกน ขเนฺธนา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ อิมินา อุปาเยน สพฺพตฺถ ยํ ปุจฺฉาย อุทฺธฎํ ปทํ, ตเทว เยหิ ธเมฺมหิ ขนฺธาทิวเสน อสงฺคหิตํ, เตสํ ธมฺมานํ วเสน ขนฺธาทโย เวทิตพฺพาฯ ตตฺถ ทุติยปเญฺห ตาว – รูปวิญฺญาณานํ วเสน เวทิตพฺพาฯ เวทนาทโย หิ รูปวิญฺญาเณเหว ขนฺธาทิสงฺคเหน อสงฺคหิตาฯ เต จ เทฺว ขนฺธา เอกาทสายตนานิ สตฺตรส ธาตุโย โหนฺติฯ
Tatrāyaṃ nayo – rūpakkhandhena hi cattāro khandhā nibbānañca khandhasaṅgahena asaṅgahitā. Āyatanadhātusaṅgahena pana ṭhapetvā viññāṇaṃ avasesā saṅgahitāti viññāṇameva tīhipi khandhasaṅgahādīhi asaṅgahitaṃ nāma. Puna tena viññāṇena saddhiṃ nibbānena cattāro khandhā khandhādisaṅgahena asaṅgahitā. Te sabbepi puna viññāṇeneva khandhādisaṅgahena asaṅgahitāti ekena khandhena, ekenāyatanena, sattahi dhātūhi asaṅgahitā nāma honti. Atha vā – yadetaṃ rūpakkhandhena viññāṇameva tīhi khandhādisaṅgahehi asaṅgahitaṃ, tehipi viññāṇadhammehi te rūpadhammāva tīhi saṅgahehi asaṅgahitā. Puna te rūpadhammā viññāṇeneva tīhi saṅgahehi asaṅgahitā. Viññāṇañca khandhato eko viññāṇakkhandho hoti, āyatanato ekaṃ manāyatanaṃ, dhātuto satta viññāṇadhātuyo. Tasmā ‘‘ekena khandhenā’’tiādi vuttaṃ. Iminā upāyena sabbattha yaṃ pucchāya uddhaṭaṃ padaṃ, tadeva yehi dhammehi khandhādivasena asaṅgahitaṃ, tesaṃ dhammānaṃ vasena khandhādayo veditabbā. Tattha dutiyapañhe tāva – rūpaviññāṇānaṃ vasena veditabbā. Vedanādayo hi rūpaviññāṇeheva khandhādisaṅgahena asaṅgahitā. Te ca dve khandhā ekādasāyatanāni sattarasa dhātuyo honti.
๑๙๕. ตติยปเญฺห – วิญฺญาณํ รูปาทีหิ จตูหิ อสงฺคหิตนฺติ เตสํ วเสน ขนฺธาทโย เวทิตพฺพาฯ
195. Tatiyapañhe – viññāṇaṃ rūpādīhi catūhi asaṅgahitanti tesaṃ vasena khandhādayo veditabbā.
๑๙๖. จตุตฺถปเญฺห – จกฺขายตนํ เวทนาทีหิ จตูหีติ อิมินา นเยน สพฺพตฺถ ขนฺธาทโย เวทิตพฺพาฯ ปริโยสาเน – รูปญฺจ ธมฺมายตนนฺติ อุทฺทานคาถาย ทสฺสิตธมฺมาเยว อเญฺญนากาเรน สงฺขิปิตฺวา ทสฺสิตาติฯ
196. Catutthapañhe – cakkhāyatanaṃ vedanādīhi catūhīti iminā nayena sabbattha khandhādayo veditabbā. Pariyosāne – rūpañca dhammāyatananti uddānagāthāya dassitadhammāyeva aññenākārena saṅkhipitvā dassitāti.
อสงฺคหิเตนอสงฺคหิตปทวณฺณนาฯ
Asaṅgahitenaasaṅgahitapadavaṇṇanā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / อภิธมฺมปิฎก • Abhidhammapiṭaka / ธาตุกถาปาฬิ • Dhātukathāpāḷi / ๕. อสงฺคหิเตนอสงฺคหิตปทนิเทฺทโส • 5. Asaṅgahitenaasaṅgahitapadaniddeso
ฎีกา • Tīkā / อภิธมฺมปิฎก (ฎีกา) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ปญฺจปกรณ-มูลฎีกา • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ๕. ปญฺจมนโย อสงฺคหิเตนอสงฺคหิตปทวณฺณนา • 5. Pañcamanayo asaṅgahitenaasaṅgahitapadavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / อภิธมฺมปิฎก (ฎีกา) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ปญฺจปกรณ-อนุฎีกา • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ๕. ปญฺจมนโย อสงฺคหิเตนอสงฺคหิตปทวณฺณนา • 5. Pañcamanayo asaṅgahitenaasaṅgahitapadavaṇṇanā
