Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ပဉ္စပကရဏ-အနုဋီကာ • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā |
၅. ပဉ္စမနယော အသင္ဂဟိတေနအသင္ဂဟိတပဒဝဏ္ဏနာ
5. Pañcamanayo asaṅgahitenaasaṅgahitapadavaṇṇanā
၁၉၃. ဝုတ္တနယေနာတိ ယသ္မာ သင္ဂဟပ္ပဝတ္တိဝိသေသဝိရဟိတော အသင္ဂဟိတဓမ္မဝိသေသနိသ္သိတော ပဉ္စမနယော, တသ္မာ ယော ဧတ္ထ ကေနစိ အသင္ဂဟိတေန ဓမ္မဝိသေသေန ပုန အသင္ဂဟိတော ဓမ္မဝိသေသော အသင္ဂဟိတေန အသင္ဂဟိတော အသင္ဂဟိတတာယ ပုစ္ဆိတဗ္ဗော ဝိသ္သဇ္ဇိတဗ္ဗော စ။ တမေဝ တာဝ ယထာနိဒ္ဓာရိတံ ဒသ္သေန္တော ‘‘ရူပက္ခန္ဓေန ယေ ဓမ္မာ ခန္ဓ။ပေ.။ အသင္ဂဟိတာ, တေဟိ ဓမ္မေဟိ ယေ ဓမ္မာ ခန္ဓ။ပေ.။ အသင္ဂဟိတာတိ အာဟာ’’တိ စတုတ္ထနယေ ဝုတ္တနယာနုသာရေန။ ယထာနိဒ္ဓာရိတဓမ္မဒသ္သနန္တိ ပာဠိယံ နိဒ္ဓာရိတပ္ပကာရဓမ္မဒသ္သနံ။ သဟ သုခုမရူပေနာတိ သသုခုမရူပံ, တေန သုခုမရူပေန သဒ္ဓိံ ဂဟိတံ ဝိညာဏံ, တေန သဟိတဓမ္မသမုဒာယာ သသုခုမ။ပေ.။ ဒာယာ။ ကေ ပန တေတိ အာဟ ‘‘ဒုက္ခသစ္စာ’’တိအာဒိ။ ကေသဉ္စီတိ နိဗ္ဗာနစက္ခာယတနာဒီနံ။ တီဟိပိ သင္ဂဟေဟိ။ ပရိပုဏ္ဏသင္ဂဟေဟိ တီဟိပိ သင္ဂဟေဟိ အသင္ဂာဟကာ ပရိပုဏ္ဏသင္ဂဟာသင္ဂာဟကာ။ အဗ္ယာကတဓမ္မသဒိသာ နေဝဒသ္သနေနနဘာဝနာယပဟာတဗ္ဗနေဝသေက္ခာနာသေက္ခာဒယော။ ဣတရေတိ ရူပက္ခန္ဓာဒယော။ တဗ္ဗိပရိယာယေနာတိ ဝုတ္တဝိပရိယာယေန, တီဟိပိ သင္ဂဟေဟိ အသင္ဂဟေတဗ္ဗသ္သ အတ္ထိတာယ ပရိပုဏ္ဏသင္ဂဟာသင္ဂာဟကတ္တာတိ အတ္ထော။
193. Vuttanayenāti yasmā saṅgahappavattivisesavirahito asaṅgahitadhammavisesanissito pañcamanayo, tasmā yo ettha kenaci asaṅgahitena dhammavisesena puna asaṅgahito dhammaviseso asaṅgahitena asaṅgahito asaṅgahitatāya pucchitabbo vissajjitabbo ca. Tameva tāva yathāniddhāritaṃ dassento ‘‘rūpakkhandhena ye dhammā khandha…pe… asaṅgahitā, tehi dhammehi ye dhammā khandha…pe… asaṅgahitāti āhā’’ti catutthanaye vuttanayānusārena. Yathāniddhāritadhammadassananti pāḷiyaṃ niddhāritappakāradhammadassanaṃ. Saha sukhumarūpenāti sasukhumarūpaṃ, tena sukhumarūpena saddhiṃ gahitaṃ viññāṇaṃ, tena sahitadhammasamudāyā sasukhuma…pe… dāyā. Ke pana teti āha ‘‘dukkhasaccā’’tiādi. Kesañcīti nibbānacakkhāyatanādīnaṃ. Tīhipi saṅgahehi. Paripuṇṇasaṅgahehi tīhipi saṅgahehi asaṅgāhakā paripuṇṇasaṅgahāsaṅgāhakā. Abyākatadhammasadisā nevadassanenanabhāvanāyapahātabbanevasekkhānāsekkhādayo. Itareti rūpakkhandhādayo. Tabbipariyāyenāti vuttavipariyāyena, tīhipi saṅgahehi asaṅgahetabbassa atthitāya paripuṇṇasaṅgahāsaṅgāhakattāti attho.
အသင္ဂာဟကေသု နိဗ္ဗာနံ အန္တောဂဓံ, တသ္မာ တံ အနိဒသ္သနအပ္ပဋိဃေဟိ အသင္ဂဟေတဗ္ဗံ န ဟောတီတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘န စ တဒေဝ တသ္သ အသင္ဂာဟက’’န္တိ။ ‘‘ဝေဒနာက္ခန္ဓေန ယေ ဓမ္မာ’’တိအာဒယော နဝ ပဉ္ဟာ ဒုတိယပဉ္ဟာဒယော, တေ ပဌမပဉ္ဟေန သဒ္ဓိံ ဒသ, နာမရူပပဉ္ဟာဒယော ပန စတုဝီသတီတိ အာဟ ‘‘သဗ္ဗေပိ စတုတ္တိံသ ဟောန္တီ’’တိ။ ရူပက္ခန္ဓာဒိဝိသေသကပဒန္တိ ‘‘ရူပက္ခန္ဓေနာ’’တိအာဒိနာ အသင္ဂာဟကတ္တေန ဝိသေသကံ ရူပက္ခန္ဓာဒိပဒံ။ ပုစ္ဆာယာတိ စ ပုစ္ဆနတ္ထန္တိ အတ္ထော။ ‘‘ရူပက္ခန္ဓေနာ’’တိအာဒိ သဗ္ဗမ္ပိ ဝာ ဝိညာပေတုံ ဣစ္ဆိတဘာဝေန ဝစနံ ပဉ္ဟဘာဝတော ပုစ္ဆာ။ တေနာဟ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ပဉ္ဟာ ပနေတ္ထ။ပေ.။ စတုတ္တိံသ ဟောန္တီ’’တိ။ တေ ဟိ လက္ခဏတော ဒသ္သိတာတိ တေ နိဒ္ဓာရိတဓမ္မာ တေနေဝ အသင္ဂဟိတာသင္ဂဟိတတာယ နိဒ္ဓာရဏသင္ခာတေန လက္ခဏေန ဒသ္သိတာ။
Asaṅgāhakesu nibbānaṃ antogadhaṃ, tasmā taṃ anidassanaappaṭighehi asaṅgahetabbaṃ na hotīti attho. Tenāha ‘‘na ca tadeva tassa asaṅgāhaka’’nti. ‘‘Vedanākkhandhena ye dhammā’’tiādayo nava pañhā dutiyapañhādayo, te paṭhamapañhena saddhiṃ dasa, nāmarūpapañhādayo pana catuvīsatīti āha ‘‘sabbepi catuttiṃsa hontī’’ti. Rūpakkhandhādivisesakapadanti ‘‘rūpakkhandhenā’’tiādinā asaṅgāhakattena visesakaṃ rūpakkhandhādipadaṃ. Pucchāyāti ca pucchanatthanti attho. ‘‘Rūpakkhandhenā’’tiādi sabbampi vā viññāpetuṃ icchitabhāvena vacanaṃ pañhabhāvato pucchā. Tenāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘pañhā panettha…pe… catuttiṃsa hontī’’ti. Te hi lakkhaṇato dassitāti te niddhāritadhammā teneva asaṅgahitāsaṅgahitatāya niddhāraṇasaṅkhātena lakkhaṇena dassitā.
တဒေဝာတိ ဧဝ-သဒ္ဒေနာတိ ‘‘တဒေဝာ’’တိ ဧတ္ထ ဧဝ-သဒ္ဒေန။ ‘‘ယံ ပုစ္ဆာယ ဥဒ္ဓဋံ ပဒံ, တံ ခန္ဓာဒီဟိ အသင္ဂဟိတ’’န္တိ ဧတ္ထ ‘‘ခန္ဓာဒီဟေဝာ’’တိ အဝဓာရဏံ နိပ္ပယောဇနံ ပကာရန္တရသ္သ အဘာဝတော။ ‘‘တီဟိ အသင္ဂဟော’’တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ တထာ ‘‘အသင္ဂဟိတမေဝာ’’တိ သင္ဂဟိတတာနိဝတ္တနသ္သ အနဓိပ္ပေတတ္တာ။ တဒေဝာတိ ပန ဣစ္ဆိတံ ဥဒ္ဓဋသ္သေဝ အသင္ဂဟိတေနအသင္ဂဟိတဘာဝသ္သ အဝဓာရေတဗ္ဗတ္တာတိ ဒသ္သေန္တော ‘‘န ကဒာစီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အညသ္သာတိ အနုဒ္ဓဋသ္သ။ အနိယတတံ ဒသ္သေတီတိ ဣဒံ အဝဓာရဏဖလဒသ္သနံ။ နိယမတောတိ သက္ကာ ဝစနသေသော ယောဇေတုန္တိ ဣဒမ္ပိ ဧဝ-ကာရေန သိဒ္ဓမေဝတ္ထံ ပာကဋတရံ ကာတုံ ဝုတ္တံ။ ယတော ဟိ ဧဝ-ကာရော, တတော အညတ္ထ နိယမောတိ။ ဧဝံပကာရမေဝာတိ ပုစ္ဆာယ ဥဒ္ဓဋပ္ပကာရမေဝ, ယံ ပကာရံ ပုစ္ဆာယ ဥဒ္ဓဋံ, တံပကာရမေဝာတိ အတ္ထော။ တသ္သာတိ အသင္ဂဟိတသ္သ။ အညသ္သာတိ ပုစ္ဆာယ အနုဒ္ဓဋပ္ပကာရသ္သ။ ဧတေန ယော ပုစ္ဆာယ ဥဒ္ဓဋော တီဟိပိ သင္ဂဟေဟိ အသင္ဂဟိတော, တသ္သေဝ ဣဓ ပုစ္ဆိတဗ္ဗဝိသ္သဇ္ဇိတဗ္ဗဘာဝော, န အညသ္သာတိ ဒသ္သေတိ။ တေနာဟ ‘‘ပုစ္ဆာယ ဥဒ္ဓဋဉ္ဟီ’’တိအာဒိ။ အာယတနဓာတုသင္ဂဟဝသေန စေတ္ထ ရူပက္ခန္ဓာဒီနံ အညသဟိတတာ, ဝိညာဏက္ခန္ဓာဒီနံ အသဟိတတာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
Tadevāti eva-saddenāti ‘‘tadevā’’ti ettha eva-saddena. ‘‘Yaṃ pucchāya uddhaṭaṃ padaṃ, taṃ khandhādīhi asaṅgahita’’nti ettha ‘‘khandhādīhevā’’ti avadhāraṇaṃ nippayojanaṃ pakārantarassa abhāvato. ‘‘Tīhi asaṅgaho’’ti hi vuttaṃ. Tathā ‘‘asaṅgahitamevā’’ti saṅgahitatānivattanassa anadhippetattā. Tadevāti pana icchitaṃ uddhaṭasseva asaṅgahitenaasaṅgahitabhāvassa avadhāretabbattāti dassento ‘‘na kadācī’’tiādimāha. Tattha aññassāti anuddhaṭassa. Aniyatataṃ dassetīti idaṃ avadhāraṇaphaladassanaṃ. Niyamatoti sakkā vacanaseso yojetunti idampi eva-kārena siddhamevatthaṃ pākaṭataraṃ kātuṃ vuttaṃ. Yato hi eva-kāro, tato aññattha niyamoti. Evaṃpakāramevāti pucchāya uddhaṭappakārameva, yaṃ pakāraṃ pucchāya uddhaṭaṃ, taṃpakāramevāti attho. Tassāti asaṅgahitassa. Aññassāti pucchāya anuddhaṭappakārassa. Etena yo pucchāya uddhaṭo tīhipi saṅgahehi asaṅgahito, tasseva idha pucchitabbavissajjitabbabhāvo, na aññassāti dasseti. Tenāha ‘‘pucchāya uddhaṭañhī’’tiādi. Āyatanadhātusaṅgahavasena cettha rūpakkhandhādīnaṃ aññasahitatā, viññāṇakkhandhādīnaṃ asahitatā ca veditabbā.
အဝသေသာ ဝေဒနာဒယော တယော ခန္ဓာ နိဗ္ဗာနဉ္စ သကလေန ရူပက္ခန္ဓေန တေသံ သင္ဂဟော နတ္ထီတိ ‘‘သင္ဂဟိတာ’’တိ န သက္ကာ ဝတ္တုံ, ဧကဒေသေန ပန သင္ဂဟော အတ္ထီတိ ‘‘အသင္ဂဟိတာ န ဟောန္တီတိ ဧဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗ’’န္တိ အာဟ။ ‘‘ရူပဓမ္မာဝာ’’တိ နိယမနံ ပုစ္ဆာယ ဥဒ္ဓဋဘာဝာပေက္ခန္တိ ဒသ္သေန္တော ‘‘ပုစ္ဆာယ။ပေ.။ အဓိပ္ပာယော’’တိ အာဟ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အနုဒ္ဓဋာ ဝေဒနာဒယောပိ ဟိ အသင္ဂဟိတာ ဧဝာ’’တိ။ ဧတ္ထာတိ ဧတသ္မိံ ပဉ္စမနယနိဒ္ဒေသေ။ ပဌမေ နယေတိ ပဌမေ အတ္ထဝိကပ္ပေ။ တထာ ဒုတိယေတိ ဧတ္ထာပိ။ ရူပဝိညာဏေဟီတိ အသုခုမရူပဓမ္မေဟိ ဝိညာဏေန စာတိ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပာယောတိ ဒသ္သေန္တော ‘‘ဩဠာရိက။ပေ.။ အတ္ထော’’တိ အာဟ။ ကထံ ပန ရူပဓမ္မာတိ ဝုတ္တေ ဩဠာရိကရူပသ္သေဝ ဂဟဏန္တိ အာဟ ‘‘ရူပေကဒေသော ဟိ ဧတ္ထ ရူပဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတော’’တိ။
Avasesā vedanādayo tayo khandhā nibbānañca sakalena rūpakkhandhena tesaṃ saṅgaho natthīti ‘‘saṅgahitā’’ti na sakkā vattuṃ, ekadesena pana saṅgaho atthīti ‘‘asaṅgahitā na hontīti evaṃ daṭṭhabba’’nti āha. ‘‘Rūpadhammāvā’’ti niyamanaṃ pucchāya uddhaṭabhāvāpekkhanti dassento ‘‘pucchāya…pe… adhippāyo’’ti āha. Tena vuttaṃ ‘‘anuddhaṭā vedanādayopi hi asaṅgahitā evā’’ti. Etthāti etasmiṃ pañcamanayaniddese. Paṭhame nayeti paṭhame atthavikappe. Tathā dutiyeti etthāpi. Rūpaviññāṇehīti asukhumarūpadhammehi viññāṇena cāti ayamettha adhippāyoti dassento ‘‘oḷārika…pe… attho’’ti āha. Kathaṃ pana rūpadhammāti vutte oḷārikarūpasseva gahaṇanti āha ‘‘rūpekadeso hi ettha rūpaggahaṇena gahito’’ti.
၁၉၆. အသင္ဂာဟကန္တိ ‘‘စက္ခာယတနေန။ပေ.။ အသင္ဂဟိတာ’’တိ ဧဝံ အသင္ဂာဟကဘာဝေန ဝုတ္တံ ပုစ္ဆိတဗ္ဗဝိသ္သဇ္ဇေတဗ္ဗဘာဝေန ဝုတ္တမ္ပိ ကာမံ ဝေဒနာဒီဟေဝ စတူဟိ အသင္ဂဟိတံ, တံ ပန န စက္ခာယတနမေဝာတိ ဒသ္သေတုံ ‘‘စက္ခာယတနေန ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယေဟိ ဓမ္မေဟီတိ ခန္ဓာဒီသု ယေဟိ။ သဗ္ဗံ ဓမ္မဇာတံ တေဝ ရူပာဒိကေ ဓမ္မေ ဥဒာနေတိ ပာဠိယံ။ ကသ္မာ ပနေတံ ဥဒာနေတီတိ အာဟ ‘‘သဒိသဝိသ္သဇ္ဇနာ’’တိအာဒိ။ ပဌမေန ဥဒာနေန။ ဒ္ဝေတိ ‘‘ဗာဟိရာ ဥပာဒာ ဒ္ဝေ’’တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တံ ဒ္ဝေ-သဒ္ဒံ သန္ဓာယာဟ။ တသ္သ အသင္ဂဟိတသ္သ။ ယထာဒသ္သိတသ္သာတိ ‘‘ရူပ’’န္တိအာဒိနာ ဒသ္သိတပ္ပကာရသ္သ။ ဓမ္မန္ဝယဉာဏုပ္ပာဒနံ နယဒာနံ။ ‘‘ရူပံ ဓမ္မာယတန’’န္တိအာဒီနံ ပဒာနံ ဝသေန ဒ္ဝေဝီသပဒိကော ဧသ နယော။
196. Asaṅgāhakanti ‘‘cakkhāyatanena…pe… asaṅgahitā’’ti evaṃ asaṅgāhakabhāvena vuttaṃ pucchitabbavissajjetabbabhāvena vuttampi kāmaṃ vedanādīheva catūhi asaṅgahitaṃ, taṃ pana na cakkhāyatanamevāti dassetuṃ ‘‘cakkhāyatanena panā’’tiādi vuttaṃ. Yehi dhammehīti khandhādīsu yehi. Sabbaṃ dhammajātaṃ teva rūpādike dhamme udāneti pāḷiyaṃ. Kasmā panetaṃ udānetīti āha ‘‘sadisavissajjanā’’tiādi. Paṭhamena udānena. Dveti ‘‘bāhirā upādā dve’’ti ettha vuttaṃ dve-saddaṃ sandhāyāha. Tassa asaṅgahitassa. Yathādassitassāti ‘‘rūpa’’ntiādinā dassitappakārassa. Dhammanvayañāṇuppādanaṃ nayadānaṃ. ‘‘Rūpaṃ dhammāyatana’’ntiādīnaṃ padānaṃ vasena dvevīsapadiko esa nayo.
ပဉ္စမနယအသင္ဂဟိတေနအသင္ဂဟိတပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Pañcamanayaasaṅgahitenaasaṅgahitapadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / အဘိဓမ္မပိဋက • Abhidhammapiṭaka / ဓာတုကထာပာဠိ • Dhātukathāpāḷi / ၅. အသင္ဂဟိတေနအသင္ဂဟိတပဒနိဒ္ဒေသော • 5. Asaṅgahitenaasaṅgahitapadaniddeso
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / အဘိဓမ္မပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ပဉ္စပကရဏ-အဋ္ဌကထာ • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā / ၅. ပဉ္စမနယော အသင္ဂဟိတေနအသင္ဂဟိတပဒဝဏ္ဏနာ • 5. Pañcamanayo asaṅgahitenaasaṅgahitapadavaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / အဘိဓမ္မပိဋက (ဋီကာ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ပဉ္စပကရဏ-မူလဋီကာ • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ၅. ပဉ္စမနယော အသင္ဂဟိတေနအသင္ဂဟိတပဒဝဏ္ဏနာ • 5. Pañcamanayo asaṅgahitenaasaṅgahitapadavaṇṇanā