| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / පඤ්‌චපකරණ-අට්‌ඨකථා • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
5. පඤ්‌චමනයො අසඞ්‌ගහිතෙනඅසඞ්‌ගහිතපදවණ්‌ණනා
5. Pañcamanayo asaṅgahitenaasaṅgahitapadavaṇṇanā
193. ඉදානි අසඞ්‌ගහිතෙන අසඞ්‌ගහිතපදං භාජෙතුං රූපක්‌ඛන්‌ධෙනාතිආදි ආරද්‌ධං. තත්‌ථ යං ඛන්‌ධාදීහි අසඞ්‌ගහිතෙන ඛන්‌ධාදිවසෙන අසඞ්‌ගහිතං, පුන තස්‌සෙව ඛන්‌ධාදීහි අසඞ්‌ගහං පුච්‌ඡිත්‌වා විස්‌සජ්‌ජනං කතං. තං පඤ්‌චක්‌ඛන්‌ධග්‌ගාහකෙසු දුක්‌ඛසච්‌චාදීසු විඤ්‌ඤාණෙන සද්‌ධිං සුඛුමරූපග්‌ගාහකෙසු අනිදස්‌සනඅප්‌පටිඝාදීසු ච පදෙසු න යුජ්‌ජති. තාදිසෙන හි පදෙන නිබ්‌බානං ඛන්‌ධසඞ්‌ගහමත්‌තං න ගච්‌ඡෙය්‍ය. සෙසා ඛන්‌ධාදීහි අසඞ්‌ගහිතධම්‌මා නාම නත්‌ථි. තස්‌මා තථාරූපානි පදානි ඉමස්‌මිං වාරෙ න ගහිතානි. යානි පන පඤ්‌චක්‌ඛන්‌ධෙ විඤ්‌ඤාණඤ්‌ච සුඛුමරූපෙන සද්‌ධිං එකතො න දීපෙන්‌ති, තානි ඉධ ගහිතානි. තෙසං ඉදමුද්‌දානං –
193. Idāni asaṅgahitena asaṅgahitapadaṃ bhājetuṃ rūpakkhandhenātiādi āraddhaṃ. Tattha yaṃ khandhādīhi asaṅgahitena khandhādivasena asaṅgahitaṃ, puna tasseva khandhādīhi asaṅgahaṃ pucchitvā vissajjanaṃ kataṃ. Taṃ pañcakkhandhaggāhakesu dukkhasaccādīsu viññāṇena saddhiṃ sukhumarūpaggāhakesu anidassanaappaṭighādīsu ca padesu na yujjati. Tādisena hi padena nibbānaṃ khandhasaṅgahamattaṃ na gaccheyya. Sesā khandhādīhi asaṅgahitadhammā nāma natthi. Tasmā tathārūpāni padāni imasmiṃ vāre na gahitāni. Yāni pana pañcakkhandhe viññāṇañca sukhumarūpena saddhiṃ ekato na dīpenti, tāni idha gahitāni. Tesaṃ idamuddānaṃ –
‘‘සබ්‌බෙ ඛන්‌ධා තථායතනධාතුයො සච්‌චතො තයො;
‘‘Sabbe khandhā tathāyatanadhātuyo saccato tayo;
ඉන්‌ද්‍රියානිපි සබ්‌බානි, තෙවීසති පටිච්‌චතො.
Indriyānipi sabbāni, tevīsati paṭiccato.
‘‘පරතො සොළස පදා, තෙචත්‌තාලීසකං තිකෙ;
‘‘Parato soḷasa padā, tecattālīsakaṃ tike;
ගොච්‌ඡකෙ සත්‌තති ද්‌වෙ ච, සත්‌ත චූළන්‌තරෙ පදා.
Gocchake sattati dve ca, satta cūḷantare padā.
‘‘මහන්‌තරෙ පදා වුත්‌තා, අට්‌ඨාරස තතො පරං;
‘‘Mahantare padā vuttā, aṭṭhārasa tato paraṃ;
අට්‌ඨාරසෙව ඤාතබ්‌බා, සෙසා ඉධ න භාසිතා’’ති.
Aṭṭhāraseva ñātabbā, sesā idha na bhāsitā’’ti.
පඤ්‌හා පනෙත්‌ථ සදිසවිස්‌සජ්‌ජනානං වසෙන සමොධානෙත්‌වා කතිහි සද්‌ධිං සබ්‌බෙපි චතුත්‌තිංස හොන්‌ති. තත්‌ථ යං පුච්‌ඡාය උද්‌ධටං පදං, තදෙව යෙහි ඛන්‌ධාදීහි අසඞ්‌ගහිතං, තෙ ධම්‌මෙ සන්‌ධාය එකෙන ඛන්‌ධෙනාතිආදි වුත්‌තං.
Pañhā panettha sadisavissajjanānaṃ vasena samodhānetvā katihi saddhiṃ sabbepi catuttiṃsa honti. Tattha yaṃ pucchāya uddhaṭaṃ padaṃ, tadeva yehi khandhādīhi asaṅgahitaṃ, te dhamme sandhāya ekena khandhenātiādi vuttaṃ.
තත්‍රායං නයො – රූපක්‌ඛන්‌ධෙන හි චත්‌තාරො ඛන්‌ධා නිබ්‌බානඤ්‌ච ඛන්‌ධසඞ්‌ගහෙන අසඞ්‌ගහිතා. ආයතනධාතුසඞ්‌ගහෙන පන ඨපෙත්‌වා විඤ්‌ඤාණං අවසෙසා සඞ්‌ගහිතාති විඤ්‌ඤාණමෙව තීහිපි ඛන්‌ධසඞ්‌ගහාදීහි අසඞ්‌ගහිතං නාම. පුන තෙන විඤ්‌ඤාණෙන සද්‌ධිං නිබ්‌බානෙන චත්‌තාරො ඛන්‌ධා ඛන්‌ධාදිසඞ්‌ගහෙන අසඞ්‌ගහිතා. තෙ සබ්‌බෙපි පුන විඤ්‌ඤාණෙනෙව ඛන්‌ධාදිසඞ්‌ගහෙන අසඞ්‌ගහිතාති එකෙන ඛන්‌ධෙන, එකෙනායතනෙන, සත්‌තහි ධාතූහි අසඞ්‌ගහිතා නාම හොන්‌ති. අථ වා – යදෙතං රූපක්‌ඛන්‌ධෙන විඤ්‌ඤාණමෙව තීහි ඛන්‌ධාදිසඞ්‌ගහෙහි අසඞ්‌ගහිතං, තෙහිපි විඤ්‌ඤාණධම්‌මෙහි තෙ රූපධම්‌මාව තීහි සඞ්‌ගහෙහි අසඞ්‌ගහිතා. පුන තෙ රූපධම්‌මා විඤ්‌ඤාණෙනෙව තීහි සඞ්‌ගහෙහි අසඞ්‌ගහිතා. විඤ්‌ඤාණඤ්‌ච ඛන්‌ධතො එකො විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො හොති, ආයතනතො එකං මනායතනං, ධාතුතො සත්‌ත විඤ්‌ඤාණධාතුයො. තස්‌මා ‘‘එකෙන ඛන්‌ධෙනා’’තිආදි වුත්‌තං. ඉමිනා උපායෙන සබ්‌බත්‌ථ යං පුච්‌ඡාය උද්‌ධටං පදං, තදෙව යෙහි ධම්‌මෙහි ඛන්‌ධාදිවසෙන අසඞ්‌ගහිතං, තෙසං ධම්‌මානං වසෙන ඛන්‌ධාදයො වෙදිතබ්‌බා. තත්‌ථ දුතියපඤ්‌හෙ තාව – රූපවිඤ්‌ඤාණානං වසෙන වෙදිතබ්‌බා. වෙදනාදයො හි රූපවිඤ්‌ඤාණෙහෙව ඛන්‌ධාදිසඞ්‌ගහෙන අසඞ්‌ගහිතා. තෙ ච ද්‌වෙ ඛන්‌ධා එකාදසායතනානි සත්‌තරස ධාතුයො හොන්‌ති.
Tatrāyaṃ nayo – rūpakkhandhena hi cattāro khandhā nibbānañca khandhasaṅgahena asaṅgahitā. Āyatanadhātusaṅgahena pana ṭhapetvā viññāṇaṃ avasesā saṅgahitāti viññāṇameva tīhipi khandhasaṅgahādīhi asaṅgahitaṃ nāma. Puna tena viññāṇena saddhiṃ nibbānena cattāro khandhā khandhādisaṅgahena asaṅgahitā. Te sabbepi puna viññāṇeneva khandhādisaṅgahena asaṅgahitāti ekena khandhena, ekenāyatanena, sattahi dhātūhi asaṅgahitā nāma honti. Atha vā – yadetaṃ rūpakkhandhena viññāṇameva tīhi khandhādisaṅgahehi asaṅgahitaṃ, tehipi viññāṇadhammehi te rūpadhammāva tīhi saṅgahehi asaṅgahitā. Puna te rūpadhammā viññāṇeneva tīhi saṅgahehi asaṅgahitā. Viññāṇañca khandhato eko viññāṇakkhandho hoti, āyatanato ekaṃ manāyatanaṃ, dhātuto satta viññāṇadhātuyo. Tasmā ‘‘ekena khandhenā’’tiādi vuttaṃ. Iminā upāyena sabbattha yaṃ pucchāya uddhaṭaṃ padaṃ, tadeva yehi dhammehi khandhādivasena asaṅgahitaṃ, tesaṃ dhammānaṃ vasena khandhādayo veditabbā. Tattha dutiyapañhe tāva – rūpaviññāṇānaṃ vasena veditabbā. Vedanādayo hi rūpaviññāṇeheva khandhādisaṅgahena asaṅgahitā. Te ca dve khandhā ekādasāyatanāni sattarasa dhātuyo honti.
195. තතියපඤ්‌හෙ – විඤ්‌ඤාණං රූපාදීහි චතූහි අසඞ්‌ගහිතන්‌ති තෙසං වසෙන ඛන්‌ධාදයො වෙදිතබ්‌බා.
195. Tatiyapañhe – viññāṇaṃ rūpādīhi catūhi asaṅgahitanti tesaṃ vasena khandhādayo veditabbā.
196. චතුත්‌ථපඤ්‌හෙ – චක්‌ඛායතනං වෙදනාදීහි චතූහීති ඉමිනා නයෙන සබ්‌බත්‌ථ ඛන්‌ධාදයො වෙදිතබ්‌බා. පරියොසානෙ – රූපඤ්‌ච ධම්‌මායතනන්‌ති උද්‌දානගාථාය දස්‌සිතධම්‌මායෙව අඤ්‌ඤෙනාකාරෙන සඞ්‌ඛිපිත්‌වා දස්‌සිතාති.
196. Catutthapañhe – cakkhāyatanaṃ vedanādīhi catūhīti iminā nayena sabbattha khandhādayo veditabbā. Pariyosāne – rūpañca dhammāyatananti uddānagāthāya dassitadhammāyeva aññenākārena saṅkhipitvā dassitāti.
අසඞ්‌ගහිතෙනඅසඞ්‌ගහිතපදවණ්‌ණනා.
Asaṅgahitenaasaṅgahitapadavaṇṇanā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / අභිධම්‌මපිටක • Abhidhammapiṭaka / ධාතුකථාපාළි • Dhātukathāpāḷi / 5. අසඞ්‌ගහිතෙනඅසඞ්‌ගහිතපදනිද්‌දෙසො • 5. Asaṅgahitenaasaṅgahitapadaniddeso
ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / පඤ්‌චපකරණ-මූලටීකා • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / 5. පඤ්‌චමනයො අසඞ්‌ගහිතෙනඅසඞ්‌ගහිතපදවණ්‌ණනා • 5. Pañcamanayo asaṅgahitenaasaṅgahitapadavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / පඤ්‌චපකරණ-අනුටීකා • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / 5. පඤ්‌චමනයො අසඞ්‌ගහිතෙනඅසඞ්‌ගහිතපදවණ්‌ණනා • 5. Pañcamanayo asaṅgahitenaasaṅgahitapadavaṇṇanā
