| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / පඤ්‌චපකරණ-මූලටීකා • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā |
5. පඤ්‌චමනයො අසඞ්‌ගහිතෙනඅසඞ්‌ගහිතපදවණ්‌ණනා
5. Pañcamanayo asaṅgahitenaasaṅgahitapadavaṇṇanā
193. අසඞ්‌ගහිතෙනඅසඞ්‌ගහිතපදනිද්‌දෙසෙපි වුත්‌තනයෙනෙව යථානිද්‌ධාරිතධම්‌මදස්‌සනං වෙදිතබ්‌බං. එත්‌ථ ච සසුඛුමරූපවිඤ්‌ඤාණසහිතධම්‌මසමුදායා යෙ තෙ දුක්‌ඛසච්‌චඅනිදස්‌සනඅප්‌පටිඝඅචෙතසිකානුපාදාසදිසා සතිපි එකෙන ද්‌වීහි වා සඞ්‌ගහෙහි කෙසඤ්‌චි අසඞ්‌ගාහකත්‌තෙ තීහිපි අසඞ්‌ගහෙතබ්‌බස්‌ස අභාවතො පරිපුණ්‌ණසඞ්‌ගහාසඞ්‌ගාහකා න හොන්‌ති, අබ්‍යාකතධම්‌මසදිසා කෙනචි සඞ්‌ගහෙන අසඞ්‌ගහෙතබ්‌බභාවතො අසඞ්‌ගාහකා එව න හොන්‌ති, තෙන තෙ අසඞ්‌ගාහකභාවෙන න උද්‌ධටා, ඉතරෙ පන තබ්‌බිපරියායෙන උද්‌ධටාති.
193. Asaṅgahitenaasaṅgahitapadaniddesepi vuttanayeneva yathāniddhāritadhammadassanaṃ veditabbaṃ. Ettha ca sasukhumarūpaviññāṇasahitadhammasamudāyā ye te dukkhasaccaanidassanaappaṭighaacetasikānupādāsadisā satipi ekena dvīhi vā saṅgahehi kesañci asaṅgāhakatte tīhipi asaṅgahetabbassa abhāvato paripuṇṇasaṅgahāsaṅgāhakā na honti, abyākatadhammasadisā kenaci saṅgahena asaṅgahetabbabhāvato asaṅgāhakā eva na honti, tena te asaṅgāhakabhāvena na uddhaṭā, itare pana tabbipariyāyena uddhaṭāti.
යං පන අට්‌ඨකථායං ‘‘තාදිසෙන හි පදෙන නිබ්‌බානං ඛන්‌ධසඞ්‌ගහමත්‌තං න ගච්‌ඡෙය්‍යා’’ති වුත්‌තං, තං දුක්‌ඛසච්‌චං සන්‌ධාය වුත්‌තං. අනිදස්‌සනඅප්‌පටිඝෙසු පන අසඞ්‌ගාහකෙසු නිබ්‌බානං අන්‌තොගධං, න ච තදෙව තස්‌ස අසඞ්‌ගාහකන්‌ති. සදිසවිස්‌සජ්‌ජනානං වසෙන සමොධානෙත්‌වා කතෙහි සද්‌ධින්‌ති එවං කතෙහි දුතියපඤ්‌හාදීහි සද්‌ධිං පඨමපඤ්‌හනාමරූපපඤ්‌හාදයො සබ්‌බෙපි චතුත්‌තිංස හොන්‌තීති අත්‌ථො. යං පුච්‌ඡාය උද්‌ධටං පදං, තදෙවාති රූපක්‌ඛන්‌ධාදිවිසෙසකපදං වදති, න නිද්‌ධාරිතෙ පුච්‌ඡිතබ්‌බධම්‌මෙ. තෙ හි ලක්‌ඛණතො දස්‌සිතා, න පදෙන සරූපතොති. තත්‌ථ තදෙවාති එව-සද්‌දෙන න තං කදාචි සඞ්‌ගහිතෙන අසඞ්‌ගහිතං න හොතීති උද්‌ධටස්‌සෙව අසඞ්‌ගහිතෙනඅසඞ්‌ගහිතභාවෙ නියතතං අඤ්‌ඤස්‌ස ච අනියතතං දස්‌සෙතීති වෙදිතබ්‌බං. ‘‘තදෙව යෙහි අසඞ්‌ගහිත’’න්‌ති එත්‌ථ හි ‘‘නියමතො’’ති සක්‌කා වචනසෙසො යොජෙතුන්‌ති. අථ වා තදෙවාති පුච්‌ඡාය උද්‌ධටමෙව එවංපකාරමෙව හුත්‌වා යෙහි අසඞ්‌ගහිතන්‌ති තස්‌ස පුච්‌ඡාය උද්‌ධටභාවෙන එවං අසඞ්‌ගහිතෙනඅසඞ්‌ගහිතභාවනියමනත්‌ථො එව-සද්‌දො, න අඤ්‌ඤස්‌ස අසඞ්‌ගහිතෙනඅසඞ්‌ගහිතතානිවාරණත්‌ථොති දට්‌ඨබ්‌බො. පුච්‌ඡාය උද්‌ධටඤ්‌හි අඤ්‌ඤසහිතං අසහිතඤ්‌ච අසඞ්‌ගහිතෙන අසඞ්‌ගහිතං හොති. රූපක්‌ඛන්‌ධාදීනි හි අඤ්‌ඤසහිතානි විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධාදීනි අසහිතානීති.
Yaṃ pana aṭṭhakathāyaṃ ‘‘tādisena hi padena nibbānaṃ khandhasaṅgahamattaṃ na gaccheyyā’’ti vuttaṃ, taṃ dukkhasaccaṃ sandhāya vuttaṃ. Anidassanaappaṭighesu pana asaṅgāhakesu nibbānaṃ antogadhaṃ, na ca tadeva tassa asaṅgāhakanti. Sadisavissajjanānaṃ vasena samodhānetvā katehi saddhinti evaṃ katehi dutiyapañhādīhi saddhiṃ paṭhamapañhanāmarūpapañhādayo sabbepi catuttiṃsa hontīti attho. Yaṃ pucchāya uddhaṭaṃ padaṃ, tadevāti rūpakkhandhādivisesakapadaṃ vadati, na niddhārite pucchitabbadhamme. Te hi lakkhaṇato dassitā, na padena sarūpatoti. Tattha tadevāti eva-saddena na taṃ kadāci saṅgahitena asaṅgahitaṃ na hotīti uddhaṭasseva asaṅgahitenaasaṅgahitabhāve niyatataṃ aññassa ca aniyatataṃ dassetīti veditabbaṃ. ‘‘Tadeva yehi asaṅgahita’’nti ettha hi ‘‘niyamato’’ti sakkā vacanaseso yojetunti. Atha vā tadevāti pucchāya uddhaṭameva evaṃpakārameva hutvā yehi asaṅgahitanti tassa pucchāya uddhaṭabhāvena evaṃ asaṅgahitenaasaṅgahitabhāvaniyamanattho eva-saddo, na aññassa asaṅgahitenaasaṅgahitatānivāraṇatthoti daṭṭhabbo. Pucchāya uddhaṭañhi aññasahitaṃ asahitañca asaṅgahitena asaṅgahitaṃ hoti. Rūpakkhandhādīni hi aññasahitāni viññāṇakkhandhādīni asahitānīti.
අවසෙසා සඞ්‌ගහිතාති ඉදං අවසෙසා අසඞ්‌ගහිතා න හොන්‌තීති එවං දට්‌ඨබ්‌බං. තෙහිපි විඤ්‌ඤාණධම්‌මෙහි තෙ රූපධම්‌මාව තීහි සඞ්‌ගහෙහි අසඞ්‌ගහිතාති පුච්‌ඡාය උද්‌ධටා තීහිපි සඞ්‌ගහෙහි අසඞ්‌ගාහකා හුත්‌වා අසඞ්‌ගහිතාති අධිප්‌පායො. අනුද්‌ධටා වෙදනාදයොපි හි අසඞ්‌ගහිතා එවාති. එත්‌ථ ච පඨමෙ නයෙ වෙදනාදයොපි විඤ්‌ඤාණෙන අසඞ්‌ගහිතාති වුත්‌තා, දුතියෙ රූපධම්‌මාවාති අයං විසෙසො. වෙදනාදයො හි රූපවිඤ්‌ඤාණෙහෙව ඛන්‌ධාදිසඞ්‌ගහෙන අසඞ්‌ගහිතාති ඔළාරිකරූපෙහි විඤ්‌ඤාණෙන ච තීහිපි සඞ්‌ගහෙහි අසඞ්‌ගහිතාති අත්‌ථො. රූපෙකදෙසො හි එත්‌ථ රූපග්‌ගහණෙන ගහිතොති.
Avasesā saṅgahitāti idaṃ avasesā asaṅgahitā na hontīti evaṃ daṭṭhabbaṃ. Tehipi viññāṇadhammehi te rūpadhammāva tīhi saṅgahehi asaṅgahitāti pucchāya uddhaṭā tīhipi saṅgahehi asaṅgāhakā hutvā asaṅgahitāti adhippāyo. Anuddhaṭā vedanādayopi hi asaṅgahitā evāti. Ettha ca paṭhame naye vedanādayopi viññāṇena asaṅgahitāti vuttā, dutiye rūpadhammāvāti ayaṃ viseso. Vedanādayo hi rūpaviññāṇeheva khandhādisaṅgahena asaṅgahitāti oḷārikarūpehi viññāṇena ca tīhipi saṅgahehi asaṅgahitāti attho. Rūpekadeso hi ettha rūpaggahaṇena gahitoti.
196. චතුත්‌ථපඤ්‌හෙ චක්‌ඛායතනං වෙදනාදීහි චතූහීති එත්‌ථ චක්‌ඛායතනන්‌ති එතෙන පුච්‌ඡාය උද්‌ධටං අසඞ්‌ගාහකං දස්‌සෙතීති දට්‌ඨබ්‌බං. චක්‌ඛායතනෙන පන අසඞ්‌ගහිතෙන අසඞ්‌ගහිතානි දස ඔළාරිකායතනානි න චක්‌ඛායතනමෙවාති. ‘‘රූපඤ්‌ච ධම්‌මායතන’’න්‌තිආදිනා යෙහි ධම්‌මෙහි තීහිපි සඞ්‌ගහෙහි අසඞ්‌ගහිතං තං විඤ්‌ඤාණමෙව හොති, අසඞ්‌ගහිතෙන තෙන අසඞ්‌ගහිතඤ්‌ච විඤ්‌ඤාණවජ්‌ජං සබ්‌බං තෙව ධම්‌මෙ උදානෙති. සදිසවිස්‌සජ්‌ජනා හි එකතො උදානෙත්‌වා දස්‌සෙතබ්‌බා. තත්‌ථ පඨමෙන රූපක්‌ඛන්‌ධෙන සදිසවිස්‌සජ්‌ජනෙසු එකතො උදානෙත්‌වා දස්‌සිතෙසු අඤ්‌ඤෙ විසදිසවිස්‌සජ්‌ජනා නයදානෙන දස්‌සිතා හොන්‌ති. තෙනාහ ‘‘රූපඤ්‌ච ධම්‌මායතනන්‌ති…පෙ.… අඤ්‌ඤෙනාකාරෙන සඞ්‌ඛිපිත්‌වා දස්‌සිතා’’ති. තත්‌ථ ද්‌වෙ භවාති අසඤ්‌ඤෙකවොකාරභවා. ද්‌වෙති බාහිරුපාදාධම්‌මෙ එව සන්‌ධාය වුත්‌තං. යෙන අසඞ්‌ගාහකෙන අසඞ්‌ගහිතෙන අසඞ්‌ගහිතං පුච්‌ඡිතබ්‌බං විස්‌සජ්‌ජිතබ්‌බඤ්‌ච පරිච්‌ඡිජ්‌ජති, සො රූපක්‌ඛන්‌ධාදිකො තස්‌ස පුච්‌ඡාවිස්‌සජ්‌ජනානඤ්‌ච නිස්‌සයභාවතො ‘‘විසයො’’ති වුත්‌තො, යථාදස්‌සිතස්‌ස පන උද්‌දානස්‌ස නයදානමත්‌තත්‌තා ‘‘නයො’’ති වුත්‌තං. ‘‘ද්‌වෙවීසනයො චා’’තිපි පාඨො, ද්‌වෙවීසපදිකො එස නයො චාති අත්‌ථො.
196. Catutthapañhe cakkhāyatanaṃ vedanādīhi catūhīti ettha cakkhāyatananti etena pucchāya uddhaṭaṃ asaṅgāhakaṃ dassetīti daṭṭhabbaṃ. Cakkhāyatanena pana asaṅgahitena asaṅgahitāni dasa oḷārikāyatanāni na cakkhāyatanamevāti. ‘‘Rūpañca dhammāyatana’’ntiādinā yehi dhammehi tīhipi saṅgahehi asaṅgahitaṃ taṃ viññāṇameva hoti, asaṅgahitena tena asaṅgahitañca viññāṇavajjaṃ sabbaṃ teva dhamme udāneti. Sadisavissajjanā hi ekato udānetvā dassetabbā. Tattha paṭhamena rūpakkhandhena sadisavissajjanesu ekato udānetvā dassitesu aññe visadisavissajjanā nayadānena dassitā honti. Tenāha ‘‘rūpañca dhammāyatananti…pe… aññenākārena saṅkhipitvā dassitā’’ti. Tattha dve bhavāti asaññekavokārabhavā. Dveti bāhirupādādhamme eva sandhāya vuttaṃ. Yena asaṅgāhakena asaṅgahitena asaṅgahitaṃ pucchitabbaṃ vissajjitabbañca paricchijjati, so rūpakkhandhādiko tassa pucchāvissajjanānañca nissayabhāvato ‘‘visayo’’ti vutto, yathādassitassa pana uddānassa nayadānamattattā ‘‘nayo’’ti vuttaṃ. ‘‘Dvevīsanayo cā’’tipi pāṭho, dvevīsapadiko esa nayo cāti attho.
පඤ්‌චමනයඅසඞ්‌ගහිතෙනඅසඞ්‌ගහිතපදවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Pañcamanayaasaṅgahitenaasaṅgahitapadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / අභිධම්‌මපිටක • Abhidhammapiṭaka / ධාතුකථාපාළි • Dhātukathāpāḷi / 5. අසඞ්‌ගහිතෙනඅසඞ්‌ගහිතපදනිද්‌දෙසො • 5. Asaṅgahitenaasaṅgahitapadaniddeso
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / අභිධම්‌මපිටක (අට්‌ඨකථා) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / පඤ්‌චපකරණ-අට්‌ඨකථා • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā / 5. පඤ්‌චමනයො අසඞ්‌ගහිතෙනඅසඞ්‌ගහිතපදවණ්‌ණනා • 5. Pañcamanayo asaṅgahitenaasaṅgahitapadavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / පඤ්‌චපකරණ-අනුටීකා • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / 5. පඤ්‌චමනයො අසඞ්‌ගහිතෙනඅසඞ්‌ගහිතපදවණ්‌ණනා • 5. Pañcamanayo asaṅgahitenaasaṅgahitapadavaṇṇanā
