Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / පඤ්‌චපකරණ-අනුටීකා • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā

    5. පඤ්‌චමනයො අසඞ්‌ගහිතෙනඅසඞ්‌ගහිතපදවණ්‌ණනා

    5. Pañcamanayo asaṅgahitenaasaṅgahitapadavaṇṇanā

    193. වුත්‌තනයෙනාති යස්‌මා සඞ්‌ගහප්‌පවත්‌තිවිසෙසවිරහිතො අසඞ්‌ගහිතධම්‌මවිසෙසනිස්‌සිතො පඤ්‌චමනයො, තස්‌මා යො එත්‌ථ කෙනචි අසඞ්‌ගහිතෙන ධම්‌මවිසෙසෙන පුන අසඞ්‌ගහිතො ධම්‌මවිසෙසො අසඞ්‌ගහිතෙන අසඞ්‌ගහිතො අසඞ්‌ගහිතතාය පුච්‌ඡිතබ්‌බො විස්‌සජ්‌ජිතබ්‌බො ච. තමෙව තාව යථානිද්‌ධාරිතං දස්‌සෙන්‌තො ‘‘රූපක්‌ඛන්‌ධෙන යෙ ධම්‌මා ඛන්‌ධ…පෙ.… අසඞ්‌ගහිතා, තෙහි ධම්‌මෙහි යෙ ධම්‌මා ඛන්‌ධ…පෙ.… අසඞ්‌ගහිතාති ආහා’’ති චතුත්‌ථනයෙ වුත්‌තනයානුසාරෙන. යථානිද්‌ධාරිතධම්‌මදස්‌සනන්‌ති පාළියං නිද්‌ධාරිතප්‌පකාරධම්‌මදස්‌සනං. සහ සුඛුමරූපෙනාති සසුඛුමරූපං, තෙන සුඛුමරූපෙන සද්‌ධිං ගහිතං විඤ්‌ඤාණං, තෙන සහිතධම්‌මසමුදායා සසුඛුම…පෙ.… දායා. කෙ පන තෙති ආහ ‘‘දුක්‌ඛසච්‌චා’’තිආදි. කෙසඤ්‌චීති නිබ්‌බානචක්‌ඛායතනාදීනං. තීහිපි සඞ්‌ගහෙහි. පරිපුණ්‌ණසඞ්‌ගහෙහි තීහිපි සඞ්‌ගහෙහි අසඞ්‌ගාහකා පරිපුණ්‌ණසඞ්‌ගහාසඞ්‌ගාහකා. අබ්‍යාකතධම්‌මසදිසා නෙවදස්‌සනෙනනභාවනායපහාතබ්‌බනෙවසෙක්‌ඛානාසෙක්‌ඛාදයො. ඉතරෙති රූපක්‌ඛන්‌ධාදයො. තබ්‌බිපරියායෙනාති වුත්‌තවිපරියායෙන, තීහිපි සඞ්‌ගහෙහි අසඞ්‌ගහෙතබ්‌බස්‌ස අත්‌ථිතාය පරිපුණ්‌ණසඞ්‌ගහාසඞ්‌ගාහකත්‌තාති අත්‌ථො.

    193. Vuttanayenāti yasmā saṅgahappavattivisesavirahito asaṅgahitadhammavisesanissito pañcamanayo, tasmā yo ettha kenaci asaṅgahitena dhammavisesena puna asaṅgahito dhammaviseso asaṅgahitena asaṅgahito asaṅgahitatāya pucchitabbo vissajjitabbo ca. Tameva tāva yathāniddhāritaṃ dassento ‘‘rūpakkhandhena ye dhammā khandha…pe… asaṅgahitā, tehi dhammehi ye dhammā khandha…pe… asaṅgahitāti āhā’’ti catutthanaye vuttanayānusārena. Yathāniddhāritadhammadassananti pāḷiyaṃ niddhāritappakāradhammadassanaṃ. Saha sukhumarūpenāti sasukhumarūpaṃ, tena sukhumarūpena saddhiṃ gahitaṃ viññāṇaṃ, tena sahitadhammasamudāyā sasukhuma…pe… dāyā. Ke pana teti āha ‘‘dukkhasaccā’’tiādi. Kesañcīti nibbānacakkhāyatanādīnaṃ. Tīhipi saṅgahehi. Paripuṇṇasaṅgahehi tīhipi saṅgahehi asaṅgāhakā paripuṇṇasaṅgahāsaṅgāhakā. Abyākatadhammasadisā nevadassanenanabhāvanāyapahātabbanevasekkhānāsekkhādayo. Itareti rūpakkhandhādayo. Tabbipariyāyenāti vuttavipariyāyena, tīhipi saṅgahehi asaṅgahetabbassa atthitāya paripuṇṇasaṅgahāsaṅgāhakattāti attho.

    අසඞ්‌ගාහකෙසු නිබ්‌බානං අන්‌තොගධං, තස්‌මා තං අනිදස්‌සනඅප්‌පටිඝෙහි අසඞ්‌ගහෙතබ්‌බං න හොතීති අත්‌ථො. තෙනාහ ‘‘න ච තදෙව තස්‌ස අසඞ්‌ගාහක’’න්‌ති. ‘‘වෙදනාක්‌ඛන්‌ධෙන යෙ ධම්‌මා’’තිආදයො නව පඤ්‌හා දුතියපඤ්‌හාදයො, තෙ පඨමපඤ්‌හෙන සද්‌ධිං දස, නාමරූපපඤ්‌හාදයො පන චතුවීසතීති ආහ ‘‘සබ්‌බෙපි චතුත්‌තිංස හොන්‌තී’’ති. රූපක්‌ඛන්‌ධාදිවිසෙසකපදන්‌ති ‘‘රූපක්‌ඛන්‌ධෙනා’’තිආදිනා අසඞ්‌ගාහකත්‌තෙන විසෙසකං රූපක්‌ඛන්‌ධාදිපදං. පුච්‌ඡායාති ච පුච්‌ඡනත්‌ථන්‌ති අත්‌ථො. ‘‘රූපක්‌ඛන්‌ධෙනා’’තිආදි සබ්‌බම්‌පි වා විඤ්‌ඤාපෙතුං ඉච්‌ඡිතභාවෙන වචනං පඤ්‌හභාවතො පුච්‌ඡා. තෙනාහ අට්‌ඨකථායං ‘‘පඤ්‌හා පනෙත්‌ථ…පෙ.… චතුත්‌තිංස හොන්‌තී’’ති. තෙ හි ලක්‌ඛණතො දස්‌සිතාති තෙ නිද්‌ධාරිතධම්‌මා තෙනෙව අසඞ්‌ගහිතාසඞ්‌ගහිතතාය නිද්‌ධාරණසඞ්‌ඛාතෙන ලක්‌ඛණෙන දස්‌සිතා.

    Asaṅgāhakesu nibbānaṃ antogadhaṃ, tasmā taṃ anidassanaappaṭighehi asaṅgahetabbaṃ na hotīti attho. Tenāha ‘‘na ca tadeva tassa asaṅgāhaka’’nti. ‘‘Vedanākkhandhena ye dhammā’’tiādayo nava pañhā dutiyapañhādayo, te paṭhamapañhena saddhiṃ dasa, nāmarūpapañhādayo pana catuvīsatīti āha ‘‘sabbepi catuttiṃsa hontī’’ti. Rūpakkhandhādivisesakapadanti ‘‘rūpakkhandhenā’’tiādinā asaṅgāhakattena visesakaṃ rūpakkhandhādipadaṃ. Pucchāyāti ca pucchanatthanti attho. ‘‘Rūpakkhandhenā’’tiādi sabbampi vā viññāpetuṃ icchitabhāvena vacanaṃ pañhabhāvato pucchā. Tenāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘pañhā panettha…pe… catuttiṃsa hontī’’ti. Te hi lakkhaṇato dassitāti te niddhāritadhammā teneva asaṅgahitāsaṅgahitatāya niddhāraṇasaṅkhātena lakkhaṇena dassitā.

    තදෙවාති එව-සද්‌දෙනාති ‘‘තදෙවා’’ති එත්‌ථ එව-සද්‌දෙන. ‘‘යං පුච්‌ඡාය උද්‌ධටං පදං, තං ඛන්‌ධාදීහි අසඞ්‌ගහිත’’න්‌ති එත්‌ථ ‘‘ඛන්‌ධාදීහෙවා’’ති අවධාරණං නිප්‌පයොජනං පකාරන්‌තරස්‌ස අභාවතො. ‘‘තීහි අසඞ්‌ගහො’’ති හි වුත්‌තං. තථා ‘‘අසඞ්‌ගහිතමෙවා’’ති සඞ්‌ගහිතතානිවත්‌තනස්‌ස අනධිප්‌පෙතත්‌තා. තදෙවාති පන ඉච්‌ඡිතං උද්‌ධටස්‌සෙව අසඞ්‌ගහිතෙනඅසඞ්‌ගහිතභාවස්‌ස අවධාරෙතබ්‌බත්‌තාති දස්‌සෙන්‌තො ‘‘න කදාචී’’තිආදිමාහ. තත්‌ථ අඤ්‌ඤස්‌සාති අනුද්‌ධටස්‌ස. අනියතතං දස්‌සෙතීති ඉදං අවධාරණඵලදස්‌සනං. නියමතොති සක්‌කා වචනසෙසො යොජෙතුන්‌ති ඉදම්‌පි එව-කාරෙන සිද්‌ධමෙවත්‌ථං පාකටතරං කාතුං වුත්‌තං. යතො හි එව-කාරො, තතො අඤ්‌ඤත්‌ථ නියමොති. එවංපකාරමෙවාති පුච්‌ඡාය උද්‌ධටප්‌පකාරමෙව, යං පකාරං පුච්‌ඡාය උද්‌ධටං, තංපකාරමෙවාති අත්‌ථො. තස්‌සාති අසඞ්‌ගහිතස්‌ස. අඤ්‌ඤස්‌සාති පුච්‌ඡාය අනුද්‌ධටප්‌පකාරස්‌ස. එතෙන යො පුච්‌ඡාය උද්‌ධටො තීහිපි සඞ්‌ගහෙහි අසඞ්‌ගහිතො, තස්‌සෙව ඉධ පුච්‌ඡිතබ්‌බවිස්‌සජ්‌ජිතබ්‌බභාවො, න අඤ්‌ඤස්‌සාති දස්‌සෙති. තෙනාහ ‘‘පුච්‌ඡාය උද්‌ධටඤ්‌හී’’තිආදි. ආයතනධාතුසඞ්‌ගහවසෙන චෙත්‌ථ රූපක්‌ඛන්‌ධාදීනං අඤ්‌ඤසහිතතා, විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධාදීනං අසහිතතා ච වෙදිතබ්‌බා.

    Tadevāti eva-saddenāti ‘‘tadevā’’ti ettha eva-saddena. ‘‘Yaṃ pucchāya uddhaṭaṃ padaṃ, taṃ khandhādīhi asaṅgahita’’nti ettha ‘‘khandhādīhevā’’ti avadhāraṇaṃ nippayojanaṃ pakārantarassa abhāvato. ‘‘Tīhi asaṅgaho’’ti hi vuttaṃ. Tathā ‘‘asaṅgahitamevā’’ti saṅgahitatānivattanassa anadhippetattā. Tadevāti pana icchitaṃ uddhaṭasseva asaṅgahitenaasaṅgahitabhāvassa avadhāretabbattāti dassento ‘‘na kadācī’’tiādimāha. Tattha aññassāti anuddhaṭassa. Aniyatataṃ dassetīti idaṃ avadhāraṇaphaladassanaṃ. Niyamatoti sakkā vacanaseso yojetunti idampi eva-kārena siddhamevatthaṃ pākaṭataraṃ kātuṃ vuttaṃ. Yato hi eva-kāro, tato aññattha niyamoti. Evaṃpakāramevāti pucchāya uddhaṭappakārameva, yaṃ pakāraṃ pucchāya uddhaṭaṃ, taṃpakāramevāti attho. Tassāti asaṅgahitassa. Aññassāti pucchāya anuddhaṭappakārassa. Etena yo pucchāya uddhaṭo tīhipi saṅgahehi asaṅgahito, tasseva idha pucchitabbavissajjitabbabhāvo, na aññassāti dasseti. Tenāha ‘‘pucchāya uddhaṭañhī’’tiādi. Āyatanadhātusaṅgahavasena cettha rūpakkhandhādīnaṃ aññasahitatā, viññāṇakkhandhādīnaṃ asahitatā ca veditabbā.

    අවසෙසා වෙදනාදයො තයො ඛන්‌ධා නිබ්‌බානඤ්‌ච සකලෙන රූපක්‌ඛන්‌ධෙන තෙසං සඞ්‌ගහො නත්‌ථීති ‘‘සඞ්‌ගහිතා’’ති න සක්‌කා වත්‌තුං, එකදෙසෙන පන සඞ්‌ගහො අත්‌ථීති ‘‘අසඞ්‌ගහිතා න හොන්‌තීති එවං දට්‌ඨබ්‌බ’’න්‌ති ආහ. ‘‘රූපධම්‌මාවා’’ති නියමනං පුච්‌ඡාය උද්‌ධටභාවාපෙක්‌ඛන්‌ති දස්‌සෙන්‌තො ‘‘පුච්‌ඡාය…පෙ.… අධිප්‌පායො’’ති ආහ. තෙන වුත්‌තං ‘‘අනුද්‌ධටා වෙදනාදයොපි හි අසඞ්‌ගහිතා එවා’’ති. එත්‌ථාති එතස්‌මිං පඤ්‌චමනයනිද්‌දෙසෙ. පඨමෙ නයෙති පඨමෙ අත්‌ථවිකප්‌පෙ. තථා දුතියෙති එත්‌ථාපි. රූපවිඤ්‌ඤාණෙහීති අසුඛුමරූපධම්‌මෙහි විඤ්‌ඤාණෙන චාති අයමෙත්‌ථ අධිප්‌පායොති දස්‌සෙන්‌තො ‘‘ඔළාරික…පෙ.… අත්‌ථො’’ති ආහ. කථං පන රූපධම්‌මාති වුත්‌තෙ ඔළාරිකරූපස්‌සෙව ගහණන්‌ති ආහ ‘‘රූපෙකදෙසො හි එත්‌ථ රූපග්‌ගහණෙන ගහිතො’’ති.

    Avasesā vedanādayo tayo khandhā nibbānañca sakalena rūpakkhandhena tesaṃ saṅgaho natthīti ‘‘saṅgahitā’’ti na sakkā vattuṃ, ekadesena pana saṅgaho atthīti ‘‘asaṅgahitā na hontīti evaṃ daṭṭhabba’’nti āha. ‘‘Rūpadhammāvā’’ti niyamanaṃ pucchāya uddhaṭabhāvāpekkhanti dassento ‘‘pucchāya…pe… adhippāyo’’ti āha. Tena vuttaṃ ‘‘anuddhaṭā vedanādayopi hi asaṅgahitā evā’’ti. Etthāti etasmiṃ pañcamanayaniddese. Paṭhame nayeti paṭhame atthavikappe. Tathā dutiyeti etthāpi. Rūpaviññāṇehīti asukhumarūpadhammehi viññāṇena cāti ayamettha adhippāyoti dassento ‘‘oḷārika…pe… attho’’ti āha. Kathaṃ pana rūpadhammāti vutte oḷārikarūpasseva gahaṇanti āha ‘‘rūpekadeso hi ettha rūpaggahaṇena gahito’’ti.

    196. අසඞ්‌ගාහකන්‌ති ‘‘චක්‌ඛායතනෙන…පෙ.… අසඞ්‌ගහිතා’’ති එවං අසඞ්‌ගාහකභාවෙන වුත්‌තං පුච්‌ඡිතබ්‌බවිස්‌සජ්‌ජෙතබ්‌බභාවෙන වුත්‌තම්‌පි කාමං වෙදනාදීහෙව චතූහි අසඞ්‌ගහිතං, තං පන න චක්‌ඛායතනමෙවාති දස්‌සෙතුං ‘‘චක්‌ඛායතනෙන පනා’’තිආදි වුත්‌තං. යෙහි ධම්‌මෙහීති ඛන්‌ධාදීසු යෙහි. සබ්‌බං ධම්‌මජාතං තෙව රූපාදිකෙ ධම්‌මෙ උදානෙති පාළියං. කස්‌මා පනෙතං උදානෙතීති ආහ ‘‘සදිසවිස්‌සජ්‌ජනා’’තිආදි. පඨමෙන උදානෙන. ද්‌වෙති ‘‘බාහිරා උපාදා ද්‌වෙ’’ති එත්‌ථ වුත්‌තං ද්‌වෙ-සද්‌දං සන්‌ධායාහ. තස්‌ස අසඞ්‌ගහිතස්‌ස. යථාදස්‌සිතස්‌සාති ‘‘රූප’’න්‌තිආදිනා දස්‌සිතප්‌පකාරස්‌ස. ධම්‌මන්‌වයඤාණුප්‌පාදනං නයදානං. ‘‘රූපං ධම්‌මායතන’’න්‌තිආදීනං පදානං වසෙන ද්‌වෙවීසපදිකො එස නයො.

    196. Asaṅgāhakanti ‘‘cakkhāyatanena…pe… asaṅgahitā’’ti evaṃ asaṅgāhakabhāvena vuttaṃ pucchitabbavissajjetabbabhāvena vuttampi kāmaṃ vedanādīheva catūhi asaṅgahitaṃ, taṃ pana na cakkhāyatanamevāti dassetuṃ ‘‘cakkhāyatanena panā’’tiādi vuttaṃ. Yehi dhammehīti khandhādīsu yehi. Sabbaṃ dhammajātaṃ teva rūpādike dhamme udāneti pāḷiyaṃ. Kasmā panetaṃ udānetīti āha ‘‘sadisavissajjanā’’tiādi. Paṭhamena udānena. Dveti ‘‘bāhirā upādā dve’’ti ettha vuttaṃ dve-saddaṃ sandhāyāha. Tassa asaṅgahitassa. Yathādassitassāti ‘‘rūpa’’ntiādinā dassitappakārassa. Dhammanvayañāṇuppādanaṃ nayadānaṃ. ‘‘Rūpaṃ dhammāyatana’’ntiādīnaṃ padānaṃ vasena dvevīsapadiko esa nayo.

    පඤ්‌චමනයඅසඞ්‌ගහිතෙනඅසඞ්‌ගහිතපදවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.

    Pañcamanayaasaṅgahitenaasaṅgahitapadavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / අභිධම්‌මපිටක • Abhidhammapiṭaka / ධාතුකථාපාළි • Dhātukathāpāḷi / 5. අසඞ්‌ගහිතෙනඅසඞ්‌ගහිතපදනිද්‌දෙසො • 5. Asaṅgahitenaasaṅgahitapadaniddeso

    අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / අභිධම්‌මපිටක (අට්‌ඨකථා) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / පඤ්‌චපකරණ-අට්‌ඨකථා • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā / 5. පඤ්‌චමනයො අසඞ්‌ගහිතෙනඅසඞ්‌ගහිතපදවණ්‌ණනා • 5. Pañcamanayo asaṅgahitenaasaṅgahitapadavaṇṇanā

    ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / පඤ්‌චපකරණ-මූලටීකා • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / 5. පඤ්‌චමනයො අසඞ්‌ගහිතෙනඅසඞ්‌ගහිතපදවණ්‌ණනා • 5. Pañcamanayo asaṅgahitenaasaṅgahitapadavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact