| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ (ដីកា) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
៨-៩. បញ្ចង្គិកសុត្តាទិវណ្ណនា
8-9. Pañcaṅgikasuttādivaṇṇanā
២៨-២៩. អដ្ឋមេ ករោ វុច្ចតិ បុប្ផសម្ភវំ ‘‘គព្ភាសយេ កិរីយតី’’តិ កត្វា។ ករតោ ជាតោ កាយោ ករជកាយោ, តទុបនិស្សយោ ចតុសន្តតិរូបសមុទាយោ។ កាមំ នាមកាយោបិ វិវេកជេន បីតិសុខេន តថាលទ្ធូបការោ, ‘‘អភិសន្ទេតី’’តិអាទិវចនតោ បន រូបកាយោ ឥធ អធិប្បេតោតិ អាហ ‘‘ឥមំ ករជកាយ’’ន្តិ។ អភិសន្ទេតីតិ អភិសន្ទនំ ករោតិ។ តំ បន អភិសន្ទនំ ឈានមយេន បីតិសុខេន ករជកាយស្ស តិន្តភាវាបាទនំ សព្ពត្ថកមេវ លូខភាវាបនយនន្តិ អាហ ‘‘តេមេតី’’តិអាទិ។ តយិទំ អភិសន្ទនំ អត្ថតោ យថាវុត្តបីតិសុខសមុដ្ឋានេហិ បណីតរូបេហិ កាយស្ស បរិប្ផរណំ ទដ្ឋព្ពំ។ បរិសន្ទេតីតិអាទីសុបិ ឯសេវ នយោ។ សព្ពំ ឯតស្ស អត្ថីតិ សព្ពាវា, តស្ស សព្ពាវតោ។ អវយវាវយវិសម្ពន្ធេ អវយវិនិ សាមិវចនន្តិ អវយវវិសយោ សព្ព-សទ្ទោ, តស្មា វុត្តំ ‘‘សព្ពកោដ្ឋាសវតោ’’តិ។ អផុដំ នាម ន ហោតិ យត្ថ យត្ថ កម្មជរូបំ, តត្ថ តត្ថ ចិត្តជរូបស្ស អភិព្យាបនតោ។ តេនាហ ‘‘ឧបាទិន្នកសន្តតី’’តិអាទិ។
28-29. Aṭṭhame karo vuccati pupphasambhavaṃ ‘‘gabbhāsaye kirīyatī’’ti katvā. Karato jāto kāyo karajakāyo, tadupanissayo catusantatirūpasamudāyo. Kāmaṃ nāmakāyopi vivekajena pītisukhena tathāladdhūpakāro, ‘‘abhisandetī’’tiādivacanato pana rūpakāyo idha adhippetoti āha ‘‘imaṃ karajakāya’’nti. Abhisandetīti abhisandanaṃ karoti. Taṃ pana abhisandanaṃ jhānamayena pītisukhena karajakāyassa tintabhāvāpādanaṃ sabbatthakameva lūkhabhāvāpanayananti āha ‘‘temetī’’tiādi. Tayidaṃ abhisandanaṃ atthato yathāvuttapītisukhasamuṭṭhānehi paṇītarūpehi kāyassa parippharaṇaṃ daṭṭhabbaṃ. Parisandetītiādīsupi eseva nayo. Sabbaṃ etassa atthīti sabbāvā, tassa sabbāvato. Avayavāvayavisambandhe avayavini sāmivacananti avayavavisayo sabba-saddo, tasmā vuttaṃ ‘‘sabbakoṭṭhāsavato’’ti. Aphuṭaṃ nāma na hoti yattha yattha kammajarūpaṃ, tattha tattha cittajarūpassa abhibyāpanato. Tenāha ‘‘upādinnakasantatī’’tiādi.
ឆេកោតិ កុសលោ។ តំ បនស្ស កោសល្លំ នហានីយចុណ្ណានំ ករណេ បិណ្ឌិករណេ ច សមត្ថតាវសេន វេទិតព្ពន្តិ អាហ ‘‘បដិពលោ’’តិអាទិ។ កំស-សទ្ទោ ‘‘មហតិយា កំសបាតិយា’’តិអាទីសុ (ម. និ. ១.៦១) សុវណ្ណេ អាគតោ។‘‘កំសោ ឧបហតោ យថា’’តិអាទីសុ (ធ. ប. ១៣៤) កិត្តិមលោហេ។ កត្ថចិ បណ្ណត្តិមត្តេ ‘‘ឧបកំសោ នាម រាជាសិ, មហាកំសស្ស អត្រជោ’’តិអាទិ (ជា. អដ្ឋ. ៤.១០.១៦៤ ឃដបណ្ឌិតជាតកវណ្ណនា)។ ឥធ បន យត្ថ កត្ថចិ លោហេតិ អាហ ‘‘យេន កេនចិ លោហេន កតភាជនេ’’តិ។ ស្នេហានុគតាតិ ឧទកសិនេហេន អនុប្បវិសនវសេន គតា ឧបគតា។ ស្នេហបរេតាតិ ឧទកសិនេហេន បរិតោ គតា សមន្តតោ ផុដា។ តតោ ឯវ សន្តរពាហិរា ផុដា ស្នេហេន។ ឯតេន សព្ពសោ ឧទកេន តេមិតភាវមាហ។ ន ច បគ្ឃរិណីតិ ឯតេន តិន្តស្សបិ តស្ស ឃនថទ្ធភាវំ វទតិ។ តេនាហ ‘‘ន ពិន្ទុពិន្ទូ’’តិអាទិ។
Chekoti kusalo. Taṃ panassa kosallaṃ nahānīyacuṇṇānaṃ karaṇe piṇḍikaraṇe ca samatthatāvasena veditabbanti āha ‘‘paṭibalo’’tiādi. Kaṃsa-saddo ‘‘mahatiyā kaṃsapātiyā’’tiādīsu (ma. ni. 1.61) suvaṇṇe āgato.‘‘Kaṃso upahato yathā’’tiādīsu (dha. pa. 134) kittimalohe. Katthaci paṇṇattimatte ‘‘upakaṃso nāma rājāsi, mahākaṃsassa atrajo’’tiādi (jā. aṭṭha. 4.10.164 ghaṭapaṇḍitajātakavaṇṇanā). Idha pana yattha katthaci loheti āha ‘‘yena kenaci lohena katabhājane’’ti. Snehānugatāti udakasinehena anuppavisanavasena gatā upagatā. Snehaparetāti udakasinehena parito gatā samantato phuṭā. Tato eva santarabāhirā phuṭā snehena. Etena sabbaso udakena temitabhāvamāha. Na ca pagghariṇīti etena tintassapi tassa ghanathaddhabhāvaṃ vadati. Tenāha ‘‘na bindubindū’’tiādi.
តាហិ តាហិ ឧទកសិរាហិ ឧព្ភិជ្ជតីតិ ឧព្ភិទំ, ឧព្ភិទំ ឧទកំ ឯតស្សាតិ ឧព្ភិទោទកោ។ ឧព្ភិន្នឧទកោតិ នទីតីរេ ខតកូបកោ វិយ ឧព្ភិជ្ជនកឧទកោ។ ឧគ្គច្ឆនឧទកោតិ ធារាវសេន ឧដ្ឋហនឧទកោ។ កស្មា បនេត្ថ ឧព្ភិទោទកោវ រហទោ គហិតោ, ន ឥតរោតិ អាហ ‘‘ហេដ្ឋា ឧគ្គច្ឆនឧទកញ្ហី’’តិអាទិ។ ធារានិបាតពុព្ពុឡកេហីតិ ធារានិបាតេហិ ច ឧទកពុព្ពុឡេហិ ច។ ‘‘ផេណបដលេហិ ចា’’តិ វត្តព្ពំ, សន្និសិន្នមេវ អបរិក្ខោភតាយ និច្ចលមេវ, សុប្បសន្នមេវាតិ អធិប្បាយោ។ សេសន្តិ ‘‘អភិសន្ទេតី’’តិអាទិកំ។
Tāhi tāhi udakasirāhi ubbhijjatīti ubbhidaṃ, ubbhidaṃ udakaṃ etassāti ubbhidodako. Ubbhinnaudakoti nadītīre khatakūpako viya ubbhijjanakaudako. Uggacchanaudakoti dhārāvasena uṭṭhahanaudako. Kasmā panettha ubbhidodakova rahado gahito, na itaroti āha ‘‘heṭṭhā uggacchanaudakañhī’’tiādi. Dhārānipātabubbuḷakehīti dhārānipātehi ca udakabubbuḷehi ca. ‘‘Pheṇapaṭalehi cā’’ti vattabbaṃ, sannisinnameva aparikkhobhatāya niccalameva, suppasannamevāti adhippāyo. Sesanti ‘‘abhisandetī’’tiādikaṃ.
ឧប្បលានីតិ ឧប្បលគច្ឆានិ។ សេតរត្តនីលេសូតិ ឧប្បលេសុ, សេតុប្បលរត្តុប្បលនីលុប្បលេសូតិ អត្ថោ។ យំ កិញ្ចិ ឧប្បលំ ឧប្បលមេវ សាមញ្ញគ្គហណតោ។ សតបត្តន្តិ ឯត្ថ សត-សទ្ទោ ពហុបរិយាយោ ‘‘សតគ្ឃី’’តិអាទីសុ វិយ។ តេន អនេកសតបត្តស្សបិ សង្គហោ សិទ្ធោ ហោតិ។ លោកេ បន រត្តំ បទុមំ, សេតំ បុណ្ឌរីកន្តិ វុច្ចតិ។ យាវ អគ្គា យាវ ច មូលា ឧទកេន អភិសន្ទនាទិសម្ភវទស្សនត្ថំ ឧទកានុគ្គតគ្គហណំ។ ឥធ ឧប្បលាទីនិ វិយ ករជកាយោ, ឧទកំ វិយ តតិយជ្ឈានសុខំ។
Uppalānīti uppalagacchāni. Setarattanīlesūti uppalesu, setuppalarattuppalanīluppalesūti attho. Yaṃ kiñci uppalaṃ uppalameva sāmaññaggahaṇato. Satapattanti ettha sata-saddo bahupariyāyo ‘‘satagghī’’tiādīsu viya. Tena anekasatapattassapi saṅgaho siddho hoti. Loke pana rattaṃ padumaṃ, setaṃ puṇḍarīkanti vuccati. Yāva aggā yāva ca mūlā udakena abhisandanādisambhavadassanatthaṃ udakānuggataggahaṇaṃ. Idha uppalādīni viya karajakāyo, udakaṃ viya tatiyajjhānasukhaṃ.
យស្មា បរិសុទ្ធេន ចេតសាតិ ចតុត្ថជ្ឈានចិត្តមាហ, តញ្ច រាគាទិឧបក្កិលេសមលាបគមតោ និរុបក្កិលេសំ និម្មលំ, តស្មា អាហ ‘‘និរុបក្កិលេសដ្ឋេន បរិសុទ្ធ’’ន្តិ។ យស្មា បន បារិសុទ្ធិយា ឯវ បច្ចយវិសេសេន បវត្តិវិសេសោ បរិយោទាតតា សុធន្តសុវណ្ណស្ស និឃំសនេន បភស្សរតា វិយ, តស្មា អាហ ‘‘បភស្សរដ្ឋេន បរិយោទាតំ វេទិតព្ព’’ន្តិ។ ឥទន្តិ ឱទាតវចនំ។ ឧតុផរណត្ថន្តិ ឧតុនោ ផរណទស្សនត្ថំ។ ឧតុផរណំ ន ហោតិ សេសន្តិ អធិប្បាយោ។ តេនាហ ‘‘តង្ខណ …បេ.… ពលវំ ហោតី’’តិ។ វត្ថំ វិយ ករជកាយោតិ យោគិនោ ករជកាយោ វត្ថំ វិយ ទដ្ឋព្ពោ ឧតុផរណសទិសេន ចតុត្ថជ្ឈានសុខេន ផរិតព្ពត្តា។ បុរិសស្ស សរីរំ វិយ ចតុត្ថជ្ឈានំ ទដ្ឋព្ពំ ឧតុផរណដ្ឋានិយស្ស សុខស្ស និស្សយភាវតោ។ តេនាហ ‘‘តស្មា’’តិអាទិ។ តត្ថ ច ‘‘បរិសុទ្ធេន ចេតសា’’តិ ចេតោគហណេន ឈានសុខំ វុត្តន្តិ ទដ្ឋព្ពំ។ តេនាហ ‘‘ឧតុផរណំ វិយ ចតុត្ថជ្ឈានសុខ’’ន្តិ។ ននុ ច ចតុត្ថជ្ឈានេ សុខមេវ នត្ថីតិ? សច្ចំ នត្ថិ, សាតលក្ខណសន្តសភាវត្តា បនេត្ថ ឧបេក្ខា ‘‘សុខ’’ន្តិ អធិប្បេតា។ តេន វុត្តំ សម្មោហវិនោទនិយំ (វិភ. អដ្ឋ. ២៣២) ‘‘ឧបេក្ខា បន សន្តត្តា, សុខមិច្ចេវ ភាសិតា’’តិ។
Yasmā parisuddhena cetasāti catutthajjhānacittamāha, tañca rāgādiupakkilesamalāpagamato nirupakkilesaṃ nimmalaṃ, tasmā āha ‘‘nirupakkilesaṭṭhena parisuddha’’nti. Yasmā pana pārisuddhiyā eva paccayavisesena pavattiviseso pariyodātatā sudhantasuvaṇṇassa nighaṃsanena pabhassaratā viya, tasmā āha ‘‘pabhassaraṭṭhena pariyodātaṃ veditabba’’nti. Idanti odātavacanaṃ. Utupharaṇatthanti utuno pharaṇadassanatthaṃ. Utupharaṇaṃ na hoti sesanti adhippāyo. Tenāha ‘‘taṅkhaṇa…pe… balavaṃ hotī’’ti. Vatthaṃ viya karajakāyoti yogino karajakāyo vatthaṃ viya daṭṭhabbo utupharaṇasadisena catutthajjhānasukhena pharitabbattā. Purisassa sarīraṃ viya catutthajjhānaṃ daṭṭhabbaṃ utupharaṇaṭṭhāniyassa sukhassa nissayabhāvato. Tenāha ‘‘tasmā’’tiādi. Tattha ca ‘‘parisuddhena cetasā’’ti cetogahaṇena jhānasukhaṃ vuttanti daṭṭhabbaṃ. Tenāha ‘‘utupharaṇaṃ viya catutthajjhānasukha’’nti. Nanu ca catutthajjhāne sukhameva natthīti? Saccaṃ natthi, sātalakkhaṇasantasabhāvattā panettha upekkhā ‘‘sukha’’nti adhippetā. Tena vuttaṃ sammohavinodaniyaṃ (vibha. aṭṭha. 232) ‘‘upekkhā pana santattā, sukhamicceva bhāsitā’’ti.
តស្ស តស្ស សមាធិស្ស សរូបទស្សនស្ស បច្ចយត្តា បច្ចវេក្ខណញាណំ បច្ចវេក្ខណនិមិត្តំ។ សមភរិតោតិ សមបុណ្ណោ។
Tassa tassa samādhissa sarūpadassanassa paccayattā paccavekkhaṇañāṇaṃ paccavekkhaṇanimittaṃ. Samabharitoti samapuṇṇo.
មណ្ឌភូមីតិ បបាវណ្ណភូមិ។ យត្ថ សលិលសិញ្ចនេន វិនាវ សស្សានិ ឋិតានិ សម្បជ្ជន្តិ។ យុគេ យោជេតព្ពានិ យោគ្គានិ, តេសំ អាចរិយោ យោគ្គាចរិយោ។ តេសំ សិក្ខាបនតោ ហត្ថិអាទយោបិ ‘‘យោគ្គា’’តិ វុច្ចន្តីតិ អាហ បាឡិយំ ‘‘អស្សទម្មសារថី’’តិ។ យេន យេនាតិ ចតូសុ មគ្គេសុ យេន យេន មគ្គេន។ យំ យំ គតិន្តិ ជវសមជវាទិភេទាសុ គតីសុ យំ យំ គតិំ។ នវមេ នត្ថិ វត្តព្ពំ។
Maṇḍabhūmīti papāvaṇṇabhūmi. Yattha salilasiñcanena vināva sassāni ṭhitāni sampajjanti. Yuge yojetabbāni yoggāni, tesaṃ ācariyo yoggācariyo. Tesaṃ sikkhāpanato hatthiādayopi ‘‘yoggā’’ti vuccantīti āha pāḷiyaṃ ‘‘assadammasārathī’’ti. Yena yenāti catūsu maggesu yena yena maggena. Yaṃ yaṃ gatinti javasamajavādibhedāsu gatīsu yaṃ yaṃ gatiṃ. Navame natthi vattabbaṃ.
បញ្ចង្គិកសុត្តាទិវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Pañcaṅgikasuttādivaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ • Aṅguttaranikāya
៨. បញ្ចង្គិកសុត្តំ • 8. Pañcaṅgikasuttaṃ
៩. ចង្កមសុត្តំ • 9. Caṅkamasuttaṃ
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / អង្គុត្តរនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā)
៨. បញ្ចង្គិកសុត្តវណ្ណនា • 8. Pañcaṅgikasuttavaṇṇanā
៩. ចង្កមសុត្តវណ្ណនា • 9. Caṅkamasuttavaṇṇanā
