| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
೮-೯. ಪಞ್ಚಙ್ಗಿಕಸುತ್ತಾದಿವಣ್ಣನಾ
8-9. Pañcaṅgikasuttādivaṇṇanā
೨೮-೨೯. ಅಟ್ಠಮೇ ಕರೋ ವುಚ್ಚತಿ ಪುಪ್ಫಸಮ್ಭವಂ ‘‘ಗಬ್ಭಾಸಯೇ ಕಿರೀಯತೀ’’ತಿ ಕತ್ವಾ। ಕರತೋ ಜಾತೋ ಕಾಯೋ ಕರಜಕಾಯೋ, ತದುಪನಿಸ್ಸಯೋ ಚತುಸನ್ತತಿರೂಪಸಮುದಾಯೋ। ಕಾಮಂ ನಾಮಕಾಯೋಪಿ ವಿವೇಕಜೇನ ಪೀತಿಸುಖೇನ ತಥಾಲದ್ಧೂಪಕಾರೋ, ‘‘ಅಭಿಸನ್ದೇತೀ’’ತಿಆದಿವಚನತೋ ಪನ ರೂಪಕಾಯೋ ಇಧ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋತಿ ಆಹ ‘‘ಇಮಂ ಕರಜಕಾಯ’’ನ್ತಿ। ಅಭಿಸನ್ದೇತೀತಿ ಅಭಿಸನ್ದನಂ ಕರೋತಿ। ತಂ ಪನ ಅಭಿಸನ್ದನಂ ಝಾನಮಯೇನ ಪೀತಿಸುಖೇನ ಕರಜಕಾಯಸ್ಸ ತಿನ್ತಭಾವಾಪಾದನಂ ಸಬ್ಬತ್ಥಕಮೇವ ಲೂಖಭಾವಾಪನಯನನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ತೇಮೇತೀ’’ತಿಆದಿ। ತಯಿದಂ ಅಭಿಸನ್ದನಂ ಅತ್ಥತೋ ಯಥಾವುತ್ತಪೀತಿಸುಖಸಮುಟ್ಠಾನೇಹಿ ಪಣೀತರೂಪೇಹಿ ಕಾಯಸ್ಸ ಪರಿಪ್ಫರಣಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಪರಿಸನ್ದೇತೀತಿಆದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಸಬ್ಬಂ ಏತಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಸಬ್ಬಾವಾ, ತಸ್ಸ ಸಬ್ಬಾವತೋ। ಅವಯವಾವಯವಿಸಮ್ಬನ್ಧೇ ಅವಯವಿನಿ ಸಾಮಿವಚನನ್ತಿ ಅವಯವವಿಸಯೋ ಸಬ್ಬ-ಸದ್ದೋ, ತಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸಬ್ಬಕೋಟ್ಠಾಸವತೋ’’ತಿ। ಅಫುಟಂ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ ಯತ್ಥ ಯತ್ಥ ಕಮ್ಮಜರೂಪಂ, ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಚಿತ್ತಜರೂಪಸ್ಸ ಅಭಿಬ್ಯಾಪನತೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಉಪಾದಿನ್ನಕಸನ್ತತೀ’’ತಿಆದಿ।
28-29. Aṭṭhame karo vuccati pupphasambhavaṃ ‘‘gabbhāsaye kirīyatī’’ti katvā. Karato jāto kāyo karajakāyo, tadupanissayo catusantatirūpasamudāyo. Kāmaṃ nāmakāyopi vivekajena pītisukhena tathāladdhūpakāro, ‘‘abhisandetī’’tiādivacanato pana rūpakāyo idha adhippetoti āha ‘‘imaṃ karajakāya’’nti. Abhisandetīti abhisandanaṃ karoti. Taṃ pana abhisandanaṃ jhānamayena pītisukhena karajakāyassa tintabhāvāpādanaṃ sabbatthakameva lūkhabhāvāpanayananti āha ‘‘temetī’’tiādi. Tayidaṃ abhisandanaṃ atthato yathāvuttapītisukhasamuṭṭhānehi paṇītarūpehi kāyassa parippharaṇaṃ daṭṭhabbaṃ. Parisandetītiādīsupi eseva nayo. Sabbaṃ etassa atthīti sabbāvā, tassa sabbāvato. Avayavāvayavisambandhe avayavini sāmivacananti avayavavisayo sabba-saddo, tasmā vuttaṃ ‘‘sabbakoṭṭhāsavato’’ti. Aphuṭaṃ nāma na hoti yattha yattha kammajarūpaṃ, tattha tattha cittajarūpassa abhibyāpanato. Tenāha ‘‘upādinnakasantatī’’tiādi.
ಛೇಕೋತಿ ಕುಸಲೋ। ತಂ ಪನಸ್ಸ ಕೋಸಲ್ಲಂ ನಹಾನೀಯಚುಣ್ಣಾನಂ ಕರಣೇ ಪಿಣ್ಡಿಕರಣೇ ಚ ಸಮತ್ಥತಾವಸೇನ ವೇದಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಪಟಿಬಲೋ’’ತಿಆದಿ। ಕಂಸ-ಸದ್ದೋ ‘‘ಮಹತಿಯಾ ಕಂಸಪಾತಿಯಾ’’ತಿಆದೀಸು (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೬೧) ಸುವಣ್ಣೇ ಆಗತೋ।‘‘ಕಂಸೋ ಉಪಹತೋ ಯಥಾ’’ತಿಆದೀಸು (ಧ॰ ಪ॰ ೧೩೪) ಕಿತ್ತಿಮಲೋಹೇ। ಕತ್ಥಚಿ ಪಣ್ಣತ್ತಿಮತ್ತೇ ‘‘ಉಪಕಂಸೋ ನಾಮ ರಾಜಾಸಿ, ಮಹಾಕಂಸಸ್ಸ ಅತ್ರಜೋ’’ತಿಆದಿ (ಜಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೪.೧೦.೧೬೪ ಘಟಪಣ್ಡಿತಜಾತಕವಣ್ಣನಾ)। ಇಧ ಪನ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಲೋಹೇತಿ ಆಹ ‘‘ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಲೋಹೇನ ಕತಭಾಜನೇ’’ತಿ। ಸ್ನೇಹಾನುಗತಾತಿ ಉದಕಸಿನೇಹೇನ ಅನುಪ್ಪವಿಸನವಸೇನ ಗತಾ ಉಪಗತಾ। ಸ್ನೇಹಪರೇತಾತಿ ಉದಕಸಿನೇಹೇನ ಪರಿತೋ ಗತಾ ಸಮನ್ತತೋ ಫುಟಾ। ತತೋ ಏವ ಸನ್ತರಬಾಹಿರಾ ಫುಟಾ ಸ್ನೇಹೇನ। ಏತೇನ ಸಬ್ಬಸೋ ಉದಕೇನ ತೇಮಿತಭಾವಮಾಹ। ನ ಚ ಪಗ್ಘರಿಣೀತಿ ಏತೇನ ತಿನ್ತಸ್ಸಪಿ ತಸ್ಸ ಘನಥದ್ಧಭಾವಂ ವದತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ನ ಬಿನ್ದುಬಿನ್ದೂ’’ತಿಆದಿ।
Chekoti kusalo. Taṃ panassa kosallaṃ nahānīyacuṇṇānaṃ karaṇe piṇḍikaraṇe ca samatthatāvasena veditabbanti āha ‘‘paṭibalo’’tiādi. Kaṃsa-saddo ‘‘mahatiyā kaṃsapātiyā’’tiādīsu (ma. ni. 1.61) suvaṇṇe āgato.‘‘Kaṃso upahato yathā’’tiādīsu (dha. pa. 134) kittimalohe. Katthaci paṇṇattimatte ‘‘upakaṃso nāma rājāsi, mahākaṃsassa atrajo’’tiādi (jā. aṭṭha. 4.10.164 ghaṭapaṇḍitajātakavaṇṇanā). Idha pana yattha katthaci loheti āha ‘‘yena kenaci lohena katabhājane’’ti. Snehānugatāti udakasinehena anuppavisanavasena gatā upagatā. Snehaparetāti udakasinehena parito gatā samantato phuṭā. Tato eva santarabāhirā phuṭā snehena. Etena sabbaso udakena temitabhāvamāha. Na ca pagghariṇīti etena tintassapi tassa ghanathaddhabhāvaṃ vadati. Tenāha ‘‘na bindubindū’’tiādi.
ತಾಹಿ ತಾಹಿ ಉದಕಸಿರಾಹಿ ಉಬ್ಭಿಜ್ಜತೀತಿ ಉಬ್ಭಿದಂ, ಉಬ್ಭಿದಂ ಉದಕಂ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಉಬ್ಭಿದೋದಕೋ। ಉಬ್ಭಿನ್ನಉದಕೋತಿ ನದೀತೀರೇ ಖತಕೂಪಕೋ ವಿಯ ಉಬ್ಭಿಜ್ಜನಕಉದಕೋ। ಉಗ್ಗಚ್ಛನಉದಕೋತಿ ಧಾರಾವಸೇನ ಉಟ್ಠಹನಉದಕೋ। ಕಸ್ಮಾ ಪನೇತ್ಥ ಉಬ್ಭಿದೋದಕೋವ ರಹದೋ ಗಹಿತೋ, ನ ಇತರೋತಿ ಆಹ ‘‘ಹೇಟ್ಠಾ ಉಗ್ಗಚ್ಛನಉದಕಞ್ಹೀ’’ತಿಆದಿ। ಧಾರಾನಿಪಾತಬುಬ್ಬುಳಕೇಹೀತಿ ಧಾರಾನಿಪಾತೇಹಿ ಚ ಉದಕಬುಬ್ಬುಳೇಹಿ ಚ। ‘‘ಫೇಣಪಟಲೇಹಿ ಚಾ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಮೇವ ಅಪರಿಕ್ಖೋಭತಾಯ ನಿಚ್ಚಲಮೇವ, ಸುಪ್ಪಸನ್ನಮೇವಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಸೇಸನ್ತಿ ‘‘ಅಭಿಸನ್ದೇತೀ’’ತಿಆದಿಕಂ।
Tāhi tāhi udakasirāhi ubbhijjatīti ubbhidaṃ, ubbhidaṃ udakaṃ etassāti ubbhidodako. Ubbhinnaudakoti nadītīre khatakūpako viya ubbhijjanakaudako. Uggacchanaudakoti dhārāvasena uṭṭhahanaudako. Kasmā panettha ubbhidodakova rahado gahito, na itaroti āha ‘‘heṭṭhā uggacchanaudakañhī’’tiādi. Dhārānipātabubbuḷakehīti dhārānipātehi ca udakabubbuḷehi ca. ‘‘Pheṇapaṭalehi cā’’ti vattabbaṃ, sannisinnameva aparikkhobhatāya niccalameva, suppasannamevāti adhippāyo. Sesanti ‘‘abhisandetī’’tiādikaṃ.
ಉಪ್ಪಲಾನೀತಿ ಉಪ್ಪಲಗಚ್ಛಾನಿ। ಸೇತರತ್ತನೀಲೇಸೂತಿ ಉಪ್ಪಲೇಸು, ಸೇತುಪ್ಪಲರತ್ತುಪ್ಪಲನೀಲುಪ್ಪಲೇಸೂತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಉಪ್ಪಲಂ ಉಪ್ಪಲಮೇವ ಸಾಮಞ್ಞಗ್ಗಹಣತೋ। ಸತಪತ್ತನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಸತ-ಸದ್ದೋ ಬಹುಪರಿಯಾಯೋ ‘‘ಸತಗ್ಘೀ’’ತಿಆದೀಸು ವಿಯ। ತೇನ ಅನೇಕಸತಪತ್ತಸ್ಸಪಿ ಸಙ್ಗಹೋ ಸಿದ್ಧೋ ಹೋತಿ। ಲೋಕೇ ಪನ ರತ್ತಂ ಪದುಮಂ, ಸೇತಂ ಪುಣ್ಡರೀಕನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಯಾವ ಅಗ್ಗಾ ಯಾವ ಚ ಮೂಲಾ ಉದಕೇನ ಅಭಿಸನ್ದನಾದಿಸಮ್ಭವದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಉದಕಾನುಗ್ಗತಗ್ಗಹಣಂ। ಇಧ ಉಪ್ಪಲಾದೀನಿ ವಿಯ ಕರಜಕಾಯೋ, ಉದಕಂ ವಿಯ ತತಿಯಜ್ಝಾನಸುಖಂ।
Uppalānīti uppalagacchāni. Setarattanīlesūti uppalesu, setuppalarattuppalanīluppalesūti attho. Yaṃ kiñci uppalaṃ uppalameva sāmaññaggahaṇato. Satapattanti ettha sata-saddo bahupariyāyo ‘‘satagghī’’tiādīsu viya. Tena anekasatapattassapi saṅgaho siddho hoti. Loke pana rattaṃ padumaṃ, setaṃ puṇḍarīkanti vuccati. Yāva aggā yāva ca mūlā udakena abhisandanādisambhavadassanatthaṃ udakānuggataggahaṇaṃ. Idha uppalādīni viya karajakāyo, udakaṃ viya tatiyajjhānasukhaṃ.
ಯಸ್ಮಾ ಪರಿಸುದ್ಧೇನ ಚೇತಸಾತಿ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಚಿತ್ತಮಾಹ, ತಞ್ಚ ರಾಗಾದಿಉಪಕ್ಕಿಲೇಸಮಲಾಪಗಮತೋ ನಿರುಪಕ್ಕಿಲೇಸಂ ನಿಮ್ಮಲಂ, ತಸ್ಮಾ ಆಹ ‘‘ನಿರುಪಕ್ಕಿಲೇಸಟ್ಠೇನ ಪರಿಸುದ್ಧ’’ನ್ತಿ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಪಾರಿಸುದ್ಧಿಯಾ ಏವ ಪಚ್ಚಯವಿಸೇಸೇನ ಪವತ್ತಿವಿಸೇಸೋ ಪರಿಯೋದಾತತಾ ಸುಧನ್ತಸುವಣ್ಣಸ್ಸ ನಿಘಂಸನೇನ ಪಭಸ್ಸರತಾ ವಿಯ, ತಸ್ಮಾ ಆಹ ‘‘ಪಭಸ್ಸರಟ್ಠೇನ ಪರಿಯೋದಾತಂ ವೇದಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ। ಇದನ್ತಿ ಓದಾತವಚನಂ। ಉತುಫರಣತ್ಥನ್ತಿ ಉತುನೋ ಫರಣದಸ್ಸನತ್ಥಂ। ಉತುಫರಣಂ ನ ಹೋತಿ ಸೇಸನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ತಙ್ಖಣ …ಪೇ॰… ಬಲವಂ ಹೋತೀ’’ತಿ। ವತ್ಥಂ ವಿಯ ಕರಜಕಾಯೋತಿ ಯೋಗಿನೋ ಕರಜಕಾಯೋ ವತ್ಥಂ ವಿಯ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ ಉತುಫರಣಸದಿಸೇನ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಸುಖೇನ ಫರಿತಬ್ಬತ್ತಾ। ಪುರಿಸಸ್ಸ ಸರೀರಂ ವಿಯ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ ಉತುಫರಣಟ್ಠಾನಿಯಸ್ಸ ಸುಖಸ್ಸ ನಿಸ್ಸಯಭಾವತೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ತಸ್ಮಾ’’ತಿಆದಿ। ತತ್ಥ ಚ ‘‘ಪರಿಸುದ್ಧೇನ ಚೇತಸಾ’’ತಿ ಚೇತೋಗಹಣೇನ ಝಾನಸುಖಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ಉತುಫರಣಂ ವಿಯ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಸುಖ’’ನ್ತಿ। ನನು ಚ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನೇ ಸುಖಮೇವ ನತ್ಥೀತಿ? ಸಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ, ಸಾತಲಕ್ಖಣಸನ್ತಸಭಾವತ್ತಾ ಪನೇತ್ಥ ಉಪೇಕ್ಖಾ ‘‘ಸುಖ’’ನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ಸಮ್ಮೋಹವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿಭ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨೩೨) ‘‘ಉಪೇಕ್ಖಾ ಪನ ಸನ್ತತ್ತಾ, ಸುಖಮಿಚ್ಚೇವ ಭಾಸಿತಾ’’ತಿ।
Yasmā parisuddhena cetasāti catutthajjhānacittamāha, tañca rāgādiupakkilesamalāpagamato nirupakkilesaṃ nimmalaṃ, tasmā āha ‘‘nirupakkilesaṭṭhena parisuddha’’nti. Yasmā pana pārisuddhiyā eva paccayavisesena pavattiviseso pariyodātatā sudhantasuvaṇṇassa nighaṃsanena pabhassaratā viya, tasmā āha ‘‘pabhassaraṭṭhena pariyodātaṃ veditabba’’nti. Idanti odātavacanaṃ. Utupharaṇatthanti utuno pharaṇadassanatthaṃ. Utupharaṇaṃ na hoti sesanti adhippāyo. Tenāha ‘‘taṅkhaṇa…pe… balavaṃ hotī’’ti. Vatthaṃ viya karajakāyoti yogino karajakāyo vatthaṃ viya daṭṭhabbo utupharaṇasadisena catutthajjhānasukhena pharitabbattā. Purisassa sarīraṃ viya catutthajjhānaṃ daṭṭhabbaṃ utupharaṇaṭṭhāniyassa sukhassa nissayabhāvato. Tenāha ‘‘tasmā’’tiādi. Tattha ca ‘‘parisuddhena cetasā’’ti cetogahaṇena jhānasukhaṃ vuttanti daṭṭhabbaṃ. Tenāha ‘‘utupharaṇaṃ viya catutthajjhānasukha’’nti. Nanu ca catutthajjhāne sukhameva natthīti? Saccaṃ natthi, sātalakkhaṇasantasabhāvattā panettha upekkhā ‘‘sukha’’nti adhippetā. Tena vuttaṃ sammohavinodaniyaṃ (vibha. aṭṭha. 232) ‘‘upekkhā pana santattā, sukhamicceva bhāsitā’’ti.
ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಸಮಾಧಿಸ್ಸ ಸರೂಪದಸ್ಸನಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯತ್ತಾ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಞಾಣಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣನಿಮಿತ್ತಂ। ಸಮಭರಿತೋತಿ ಸಮಪುಣ್ಣೋ।
Tassa tassa samādhissa sarūpadassanassa paccayattā paccavekkhaṇañāṇaṃ paccavekkhaṇanimittaṃ. Samabharitoti samapuṇṇo.
ಮಣ್ಡಭೂಮೀತಿ ಪಪಾವಣ್ಣಭೂಮಿ। ಯತ್ಥ ಸಲಿಲಸಿಞ್ಚನೇನ ವಿನಾವ ಸಸ್ಸಾನಿ ಠಿತಾನಿ ಸಮ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ। ಯುಗೇ ಯೋಜೇತಬ್ಬಾನಿ ಯೋಗ್ಗಾನಿ, ತೇಸಂ ಆಚರಿಯೋ ಯೋಗ್ಗಾಚರಿಯೋ। ತೇಸಂ ಸಿಕ್ಖಾಪನತೋ ಹತ್ಥಿಆದಯೋಪಿ ‘‘ಯೋಗ್ಗಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತೀತಿ ಆಹ ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ಅಸ್ಸದಮ್ಮಸಾರಥೀ’’ತಿ। ಯೇನ ಯೇನಾತಿ ಚತೂಸು ಮಗ್ಗೇಸು ಯೇನ ಯೇನ ಮಗ್ಗೇನ। ಯಂ ಯಂ ಗತಿನ್ತಿ ಜವಸಮಜವಾದಿಭೇದಾಸು ಗತೀಸು ಯಂ ಯಂ ಗತಿಂ। ನವಮೇ ನತ್ಥಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ।
Maṇḍabhūmīti papāvaṇṇabhūmi. Yattha salilasiñcanena vināva sassāni ṭhitāni sampajjanti. Yuge yojetabbāni yoggāni, tesaṃ ācariyo yoggācariyo. Tesaṃ sikkhāpanato hatthiādayopi ‘‘yoggā’’ti vuccantīti āha pāḷiyaṃ ‘‘assadammasārathī’’ti. Yena yenāti catūsu maggesu yena yena maggena. Yaṃ yaṃ gatinti javasamajavādibhedāsu gatīsu yaṃ yaṃ gatiṃ. Navame natthi vattabbaṃ.
ಪಞ್ಚಙ್ಗಿಕಸುತ್ತಾದಿವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Pañcaṅgikasuttādivaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ • Aṅguttaranikāya
೮. ಪಞ್ಚಙ್ಗಿಕಸುತ್ತಂ • 8. Pañcaṅgikasuttaṃ
೯. ಚಙ್ಕಮಸುತ್ತಂ • 9. Caṅkamasuttaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā)
೮. ಪಞ್ಚಙ್ಗಿಕಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 8. Pañcaṅgikasuttavaṇṇanā
೯. ಚಙ್ಕಮಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 9. Caṅkamasuttavaṇṇanā
