| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
8. පඤ්‌චඞ්‌ගිකසුත්‌තවණ්‌ණනා
8. Pañcaṅgikasuttavaṇṇanā
28. අට්‌ඨමෙ අරියස්‌සාති වික්‌ඛම්‌භනවසෙන පහීනකිලෙසෙහි ආරකා ඨිතස්‌ස. භාවනං දෙසෙස්‌සාමීති බ්‍රූහනං වඩ්‌ඪනං පකාසයිස්‌සාමි. ඉමමෙව කායන්‌ති ඉමං කරජකායං. අභිසන්‌දෙතීති තෙමෙති ස්‌නෙහෙති, සබ්‌බත්‌ථ පවත්‌තපීතිසුඛං කරොති. පරිසන්‌දෙතීති සමන්‌තතො සන්‌දෙති. පරිපූරෙතීති වායුනා භස්‌තං විය පූරෙති. පරිප්‌ඵරතීති සමන්‌තතො ඵුසති. සබ්‌බාවතො කායස්‌සාති අස්‌ස භික්‌ඛුනො සබ්‌බකොට්‌ඨාසවතො කායස්‌ස කිඤ්‌චි උපාදින්‌නකසන්‌තතිපවත්‌තිට්‌ඨානෙ ඡවිමංසලොහිතානුගතං අණුමත්‌තම්‌පි ඨානං පඨමජ්‌ඣානසුඛෙන අඵුටං නාම න හොති.
28. Aṭṭhame ariyassāti vikkhambhanavasena pahīnakilesehi ārakā ṭhitassa. Bhāvanaṃ desessāmīti brūhanaṃ vaḍḍhanaṃ pakāsayissāmi. Imameva kāyanti imaṃ karajakāyaṃ. Abhisandetīti temeti sneheti, sabbattha pavattapītisukhaṃ karoti. Parisandetīti samantato sandeti. Paripūretīti vāyunā bhastaṃ viya pūreti. Parippharatīti samantato phusati. Sabbāvato kāyassāti assa bhikkhuno sabbakoṭṭhāsavato kāyassa kiñci upādinnakasantatipavattiṭṭhāne chavimaṃsalohitānugataṃ aṇumattampi ṭhānaṃ paṭhamajjhānasukhena aphuṭaṃ nāma na hoti.
දක්‌ඛොති ඡෙකො පටිබලො න්‌හානීයචුණ්‌ණානි කාතුඤ්‌චෙව යොජෙතුඤ්‌ච සන්‌නෙතුඤ්‌ච. කංසථාලෙති යෙන කෙනචි ලොහෙන කතභාජනෙ. මත්‌තිකාභාජනං පන ථිරං න හොති, සන්‌නෙන්‌තස්‌ස භිජ්‌ජති. තස්‌මා තං න දස්‌සෙසි. පරිප්‌ඵොසකං පරිප්‌ඵොසකන්‌ති සිඤ්‌චිත්‌වා සිඤ්‌චිත්‌වා. සන්‌නෙය්‍යාති වාමහත්‌ථෙන කංසථාලං ගහෙත්‌වා දක්‌ඛිණහත්‌ථෙන පමාණයුත්‌තං උදකං සිඤ්‌චිත්‌වා සිඤ්‌චිත්‌වා පරිමද්‌දන්‌තො පිණ්‌ඩං කරෙය්‍ය. ස්‌නෙහානුගතාති උදකසිනෙහෙන අනුගතා. ස්‌නෙහපරෙතාති උදකසිනෙහෙන පරිග්‌ගහිතා. සන්‌තරබාහිරාති සද්‌ධිං අන්‌තොපදෙසෙන චෙව බහිපදෙසෙන ච, සබ්‌බත්‌ථකමෙව උදකසිනෙහෙන ඵුටාති අත්‌ථො. න ච පග්‌ඝරිණීති න බින්‌දු බින්‌දු උදකං පග්‌ඝරති, සක්‌කා හොති හත්‌ථෙනපි ද්‌වීහිපි අඞ්‌ගුලීහි ගහෙතුං ඔවට්‌ටිකායපි කාතුන්‌ති අත්‌ථො.
Dakkhoti cheko paṭibalo nhānīyacuṇṇāni kātuñceva yojetuñca sannetuñca. Kaṃsathāleti yena kenaci lohena katabhājane. Mattikābhājanaṃ pana thiraṃ na hoti, sannentassa bhijjati. Tasmā taṃ na dassesi. Paripphosakaṃparipphosakanti siñcitvā siñcitvā. Sanneyyāti vāmahatthena kaṃsathālaṃ gahetvā dakkhiṇahatthena pamāṇayuttaṃ udakaṃ siñcitvā siñcitvā parimaddanto piṇḍaṃ kareyya. Snehānugatāti udakasinehena anugatā. Snehaparetāti udakasinehena pariggahitā. Santarabāhirāti saddhiṃ antopadesena ceva bahipadesena ca, sabbatthakameva udakasinehena phuṭāti attho. Na ca pagghariṇīti na bindu bindu udakaṃ paggharati, sakkā hoti hatthenapi dvīhipi aṅgulīhi gahetuṃ ovaṭṭikāyapi kātunti attho.
දුතියජ්‌ඣානසුඛඋපමායං උබ්‌භිදොදකොති උබ්‌භින්‌නඋදකො, න හෙට්‌ඨා උබ්‌භිජ්‌ජිත්‌වා උග්‌ගච්‌ඡනඋදකො, අන්‌තොයෙව පන උප්‌පජ්‌ජනඋදකොති අත්‌ථො. ආයමුඛන්‌ති ආගමනමග්‌ගො. දෙවොති මෙඝො. කාලෙන කාලන්‌ති කාලෙ කාලෙ, අන්‌වඩ්‌ඪමාසං වා අනුදසාහං වාති අත්‌ථො. ධාරන්‌ති වුට්‌ඨිං. නානුප්‌පවෙච්‌ඡෙය්‍යාති නප්‌පවෙසෙය්‍ය, න වස්‌සෙය්‍යාති අත්‌ථො. සීතා වාරිධාරා උබ්‌භිජ්‌ජිත්‌වාති සීතා වාරිධාරා තං රහදං පූරයමානා උබ්‌භිජ්‌ජිත්‌වා. හෙට්‌ඨා උග්‌ගච්‌ඡනඋදකඤ්‌හි උග්‌ගන්‌ත්‌වා භිජ්‌ජන්‌තං උදකං ඛොභෙති, චතූහි දිසාහි පවිසනඋදකං පුරාණපණ්‌ණතිණකට්‌ඨදණ්‌ඩකාදීහි උදකං ඛොභෙති. වුට්‌ඨිඋදකං ධාරානිපාතබුබ්‌බුළකෙහි උදකං ඛොභෙති, සන්‌නිසින්‌නමෙව පන හුත්‌වා ඉද්‌ධිනිම්‌මිතමිව උප්‌පජ්‌ජමානං උදකං ඉමං පදෙසං ඵරති, ඉමං න ඵරතීති නත්‌ථි. තෙන අඵුටොකාසො නාම න හොති. තත්‌ථ රහදො විය කරජකායො, උදකං විය දුතියජ්‌ඣානසුඛං, සෙසං පුරිමනයෙනෙව වෙදිතබ්‌බං.
Dutiyajjhānasukhaupamāyaṃ ubbhidodakoti ubbhinnaudako, na heṭṭhā ubbhijjitvā uggacchanaudako, antoyeva pana uppajjanaudakoti attho. Āyamukhanti āgamanamaggo. Devoti megho. Kālena kālanti kāle kāle, anvaḍḍhamāsaṃ vā anudasāhaṃ vāti attho. Dhāranti vuṭṭhiṃ. Nānuppaveccheyyāti nappaveseyya, na vasseyyāti attho. Sītā vāridhārā ubbhijjitvāti sītā vāridhārā taṃ rahadaṃ pūrayamānā ubbhijjitvā. Heṭṭhā uggacchanaudakañhi uggantvā bhijjantaṃ udakaṃ khobheti, catūhi disāhi pavisanaudakaṃ purāṇapaṇṇatiṇakaṭṭhadaṇḍakādīhi udakaṃ khobheti. Vuṭṭhiudakaṃ dhārānipātabubbuḷakehi udakaṃ khobheti, sannisinnameva pana hutvā iddhinimmitamiva uppajjamānaṃ udakaṃ imaṃ padesaṃ pharati, imaṃ na pharatīti natthi. Tena aphuṭokāso nāma na hoti. Tattha rahado viya karajakāyo, udakaṃ viya dutiyajjhānasukhaṃ, sesaṃ purimanayeneva veditabbaṃ.
තතියජ්‌ඣානසුඛඋපමායං උප්‌පලානි එත්‌ථ සන්‌තීති උප්‌පලිනී. සෙසපදද්‌වයෙපි එසෙව නයො. එත්‌ථ ච සෙතරත්‌තනීලෙසු යංකිඤ්‌චි උප්‌පලමෙව, ඌනකසතපත්‌තං පුණ්‌ඩරීකං, සතපත්‌තං පදුමං. පත්‌තනියමං වා විනාපි සෙතං පදුමං, රත්‌තං පුණ්‌ඩරීකන්‌ති අයමෙත්‌ථ විනිච්‌ඡයො. උදකානුග්‌ගතානීති උදකතො න උග්‌ගතානි. අන්‌තොනිමුග්‌ගපොසීනීති උදකතලස්‌ස අන්‌තො නිමුග්‌ගානියෙව හුත්‌වා පොසන්‌ති වඩ්‌ඪන්‌තීති අත්‌ථො. සෙසං පුරිමනයෙනෙව වෙදිතබ්‌බං.
Tatiyajjhānasukhaupamāyaṃ uppalāni ettha santīti uppalinī. Sesapadadvayepi eseva nayo. Ettha ca setarattanīlesu yaṃkiñci uppalameva, ūnakasatapattaṃ puṇḍarīkaṃ, satapattaṃ padumaṃ. Pattaniyamaṃ vā vināpi setaṃ padumaṃ, rattaṃ puṇḍarīkanti ayamettha vinicchayo. Udakānuggatānīti udakato na uggatāni. Antonimuggaposīnīti udakatalassa anto nimuggāniyeva hutvā posanti vaḍḍhantīti attho. Sesaṃ purimanayeneva veditabbaṃ.
චතුත්‌ථජ්‌ඣානඋපමායං පරිසුද්‌ධෙන චෙතසා පරියොදාතෙනාති එත්‌ථ නිරුපක්‌කිලෙසට්‌ඨෙන පරිසුද්‌ධං, පභස්‌සරට්‌ඨෙන පරියොදාතං වෙදිතබ්‌බං. ඔදාතෙන වත්‌ථෙනාති ඉදං උතුඵරණත්‌ථං වුත්‌තං. කිලිට්‌ඨවත්‌ථෙන හි උතුඵරණං න හොති, තඞ්‌ඛණධොතපරිසුද්‌ධෙන උතුඵරණං බලවං හොති. ඉමිස්‌සා හි උපමාය වත්‌ථං විය කරජකායො, උතුඵරණං විය චතුත්‌ථජ්‌ඣානසුඛං. තස්‌මා යථා සුන්‌හාතස්‌ස පුරිසස්‌ස පරිසුද්‌ධං වත්‌ථං සසීසං පාරුපිත්‌වා නිසින්‌නස්‌ස සරීරතො උතු සබ්‌බමෙව වත්‌ථං ඵරති, න කොචි වත්‌ථස්‌ස අඵුටොකාසො හොති, එවං චතුත්‌ථජ්‌ඣානසුඛෙන භික්‌ඛුනො කරජකායස්‌ස න කොචි ඔකාසො අඵුටො හොතීති එවමෙත්‌ථ අත්‌ථො දට්‌ඨබ්‌බො. චතුත්‌ථජ්‌ඣානචිත්‌තමෙව වා වත්‌ථං විය, තංසමුට්‌ඨානරූපං උතුඵරණං විය. යථා හි කත්‌ථචි කත්‌ථචි ඔදාතවත්‌ථෙ කායං අඵුසන්‌තෙපි තංසමුට්‌ඨානෙන උතුනා සබ්‌බත්‌ථකමෙව කායො ඵුටො හොති, එවං චතුත්‌ථජ්‌ඣානසමුට්‌ඨාපිතෙන සුඛුමරූපෙන සබ්‌බත්‌ථකමෙව භික්‌ඛුනො කායො ඵුටො හොතීති එවමෙත්‌ථ අත්‌ථො දට්‌ඨබ්‌බො.
Catutthajjhānaupamāyaṃ parisuddhena cetasā pariyodātenāti ettha nirupakkilesaṭṭhena parisuddhaṃ, pabhassaraṭṭhena pariyodātaṃ veditabbaṃ. Odātena vatthenāti idaṃ utupharaṇatthaṃ vuttaṃ. Kiliṭṭhavatthena hi utupharaṇaṃ na hoti, taṅkhaṇadhotaparisuddhena utupharaṇaṃ balavaṃ hoti. Imissā hi upamāya vatthaṃ viya karajakāyo, utupharaṇaṃ viya catutthajjhānasukhaṃ. Tasmā yathā sunhātassa purisassa parisuddhaṃ vatthaṃ sasīsaṃ pārupitvā nisinnassa sarīrato utu sabbameva vatthaṃ pharati, na koci vatthassa aphuṭokāso hoti, evaṃ catutthajjhānasukhena bhikkhuno karajakāyassa na koci okāso aphuṭo hotīti evamettha attho daṭṭhabbo. Catutthajjhānacittameva vā vatthaṃ viya, taṃsamuṭṭhānarūpaṃ utupharaṇaṃ viya. Yathā hi katthaci katthaci odātavatthe kāyaṃ aphusantepi taṃsamuṭṭhānena utunā sabbatthakameva kāyo phuṭo hoti, evaṃ catutthajjhānasamuṭṭhāpitena sukhumarūpena sabbatthakameva bhikkhuno kāyo phuṭo hotīti evamettha attho daṭṭhabbo.
පච්‌චවෙක්‌ඛණනිමිත්‌තන්‌ති පච්‌චවෙක්‌ඛණඤාණමෙව. සුග්‌ගහිතං හොතීති යථා තෙන ඣානවිපස්‌සනාමග්‌ගා සුට්‌ඨු ගහිතා හොන්‌ති, එවං පච්‌චවෙක්‌ඛණනිමිත්‌තං අපරාපරෙන පච්‌චවෙක්‌ඛණනිමිත්‌තෙන සුට්‌ඨු ගහිතං හොති. අඤ්‌ඤො වා අඤ්‌ඤන්‌ති අඤ්‌ඤො එකො අඤ්‌ඤං එකං, අත්‌තනොයෙව හි අත්‌තා න පාකටො හොති. ඨිතො වා නිසින්‌නන්‌ති ඨිතකස්‌සාපි නිසින්‌නො පාකටො හොති, තෙනෙවං වුත්‌තං. සෙසෙසුපි එසෙව නයො. උදකමණිකොති සමෙඛලා උදකචාටි. සමතිත්‌තිකොති සමභරිතො. කාකපෙය්‍යාති මුඛවට්‌ටියං නිසීදිත්‌වා කාකෙන ගීවං අනාමෙත්‌වාව පාතබ්‌බො.
Paccavekkhaṇanimittanti paccavekkhaṇañāṇameva. Suggahitaṃ hotīti yathā tena jhānavipassanāmaggā suṭṭhu gahitā honti, evaṃ paccavekkhaṇanimittaṃ aparāparena paccavekkhaṇanimittena suṭṭhu gahitaṃ hoti. Añño vā aññanti añño eko aññaṃ ekaṃ, attanoyeva hi attā na pākaṭo hoti. Ṭhito vā nisinnanti ṭhitakassāpi nisinno pākaṭo hoti, tenevaṃ vuttaṃ. Sesesupi eseva nayo. Udakamaṇikoti samekhalā udakacāṭi. Samatittikoti samabharito. Kākapeyyāti mukhavaṭṭiyaṃ nisīditvā kākena gīvaṃ anāmetvāva pātabbo.
සුභූමියන්‌ති සමභූමියං. ‘‘සුභූමෙ සුඛෙත්‌තෙ විහතඛාණුකෙ බීජානි පතිට්‌ඨාපෙය්‍යා’’ති (දී. නි. 2.438) එත්‌ථ පන මණ්‌ඩභූමි සුභූමීති ආගතා. චතුමහාපථෙති ද්‌වින්‌නං මහාමග්‌ගානං විනිවිජ්‌ඣිත්‌වා ගතට්‌ඨානෙ. ආජඤ්‌ඤරථොති විනීතඅස්‌සරථො. ඔධස්‌තපතොදොති යථා රථං අභිරුහිත්‌වා ඨිතෙන සක්‌කා හොති ගණ්‌හිතුං, එවං ආලම්‌බනං නිස්‌සාය තිරියතො ඨපිතපතොදො. යොග්‌ගාචරියොති අස්‌සාචරියො. ස්‌වෙව අස්‌සදම්‌මෙ සාරෙතීති අස්‌සදම්‌මසාරථි. යෙනිච්‌ඡකන්‌ති යෙන යෙන මග්‌ගෙන ඉච්‌ඡති. යදිච්‌ඡකන්‌ති යං යං ගතිං ඉච්‌ඡති. සාරෙය්‍යාති උජුකං පුරතො පෙසෙය්‍ය. පච්‌චාසාරෙය්‍යාති පටිනිවත්‌තෙය්‍ය.
Subhūmiyanti samabhūmiyaṃ. ‘‘Subhūme sukhette vihatakhāṇuke bījāni patiṭṭhāpeyyā’’ti (dī. ni. 2.438) ettha pana maṇḍabhūmi subhūmīti āgatā. Catumahāpatheti dvinnaṃ mahāmaggānaṃ vinivijjhitvā gataṭṭhāne. Ājaññarathoti vinītaassaratho. Odhastapatodoti yathā rathaṃ abhiruhitvā ṭhitena sakkā hoti gaṇhituṃ, evaṃ ālambanaṃ nissāya tiriyato ṭhapitapatodo. Yoggācariyoti assācariyo. Sveva assadamme sāretīti assadammasārathi. Yenicchakanti yena yena maggena icchati. Yadicchakanti yaṃ yaṃ gatiṃ icchati. Sāreyyāti ujukaṃ purato peseyya. Paccāsāreyyāti paṭinivatteyya.
එවං හෙට්‌ඨා පඤ්‌චහි අඞ්‌ගෙහි සමාපත්‌තිපරිකම්‌මං කථෙත්‌වා ඉමාහි තීහි උපමාහි පගුණසමාපත්‌තියා ආනිසංසං දස්‌සෙත්‌වා ඉදානි ඛීණාසවස්‌ස අභිඤ්‌ඤාපටිපාටිං දස්‌සෙතුං සො සචෙ ආකඞ්‌ඛතීතිආදිමාහ. තං උත්‌තානත්‌ථමෙවාති.
Evaṃ heṭṭhā pañcahi aṅgehi samāpattiparikammaṃ kathetvā imāhi tīhi upamāhi paguṇasamāpattiyā ānisaṃsaṃ dassetvā idāni khīṇāsavassa abhiññāpaṭipāṭiṃ dassetuṃ so sace ākaṅkhatītiādimāha. Taṃ uttānatthamevāti.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය • Aṅguttaranikāya / 8. පඤ්‌චඞ්‌ගිකසුත්‌තං • 8. Pañcaṅgikasuttaṃ
ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (ටීකා) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / 8-9. පඤ්‌චඞ්‌ගිකසුත්‌තාදිවණ්‌ණනා • 8-9. Pañcaṅgikasuttādivaṇṇanā
