| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សំយុត្តនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
២. បញ្ចរាជសុត្តវណ្ណនា
2. Pañcarājasuttavaṇṇanā
១២៣. ទុតិយេ រូបាតិ នីលបីតាទិភេទំ រូបារម្មណំ។ កាមានំ អគ្គន្តិ ឯតំ កាមានំ ឧត្តមំ សេដ្ឋន្តិ រូបគរុកោ អាហ។ សេសេសុបិ ឯសេវ នយោ។ យតោតិ យទា។ មនាបបរិយន្តន្តិ មនាបនិប្ផត្តិកំ មនាបកោដិកំ។ តត្ថ ទ្វេ មនាបានិ បុគ្គលមនាបំ សម្មុតិមនាបញ្ច។ បុគ្គលមនាបំ នាម យំ ឯកស្ស បុគ្គលស្ស ឥដ្ឋំ កន្តំ ហោតិ, តទេវ អញ្ញស្ស អនិដ្ឋំ អកន្តំ។ បច្ចន្តវាសីនញ្ហិ គណ្ឌុប្បាទាបិ ឥដ្ឋា ហោន្តិ កន្តា មនាបា, មជ្ឈិមទេសវាសីនំ អតិជេគុច្ឆា។ តេសញ្ច មោរមំសាទីនិ ឥដ្ឋានិ ហោន្តិ, ឥតរេសំ តានិ អតិជេគុច្ឆានិ។ ឥទំ បុគ្គលមនាបំ។ ឥតរំ សម្មុតិមនាបំ។
123. Dutiye rūpāti nīlapītādibhedaṃ rūpārammaṇaṃ. Kāmānaṃ agganti etaṃ kāmānaṃ uttamaṃ seṭṭhanti rūpagaruko āha. Sesesupi eseva nayo. Yatoti yadā. Manāpapariyantanti manāpanipphattikaṃ manāpakoṭikaṃ. Tattha dve manāpāni puggalamanāpaṃ sammutimanāpañca. Puggalamanāpaṃ nāma yaṃ ekassa puggalassa iṭṭhaṃ kantaṃ hoti, tadeva aññassa aniṭṭhaṃ akantaṃ. Paccantavāsīnañhi gaṇḍuppādāpi iṭṭhā honti kantā manāpā, majjhimadesavāsīnaṃ atijegucchā. Tesañca moramaṃsādīni iṭṭhāni honti, itaresaṃ tāni atijegucchāni. Idaṃ puggalamanāpaṃ. Itaraṃ sammutimanāpaṃ.
ឥដ្ឋានិដ្ឋារម្មណំ នាម លោកេ បដិវិភត្តំ នត្ថិ, វិភជិត្វា បន ទស្សេតព្ពំ។ វិភជន្តេន ច ន អតិឥស្សរានំ មហាសម្មតមហាសុទស្សនធម្មាសោកាទីនំ វសេន វិភជិតព្ពំ។ តេសញ្ហិ ទិប្បកប្បម្បិ អារម្មណំ អមនាបំ ឧបដ្ឋាតិ។ អតិទុគ្គតានំ ទុល្លភន្នបានានំ វសេនបិ ន វិភជិតព្ពំ។ តេសញ្ហិ កណាជកភត្តសិត្ថានិបិ បូតិមំសស្ស រសោបិ អតិមធុរោ អមតសទិសោ ហោតិ។ មជ្ឈិមានំ បន គណកមហាមត្តសេដ្ឋិ កុដុម្ពិកវាណិជាទីនំ កាលេន ឥដ្ឋំ កាលេន អនិដ្ឋំ លភមានានំ វសេន វិភជិតព្ពំ។ តញ្ច បនេតំ អារម្មណំ ជវនំ បរិច្ឆិន្ទិតុំ ន សក្កោតិ។ ជវនញ្ហិ ឥដ្ឋេបិ រជ្ជតិ អនិដ្ឋេបិ, ឥដ្ឋេបិ ទុស្សតិ អនិដ្ឋេបិ។ ឯកន្តតោ បន វិបាកចិត្តំ ឥដ្ឋានិដ្ឋំ បរិច្ឆិន្ទតិ។ កិញ្ចាបិ ហិ មិច្ឆាទិដ្ឋិកា ពុទ្ធំ វា សង្ឃំ វា មហាចេតិយាទីនិ វា ឧឡារានិ អារម្មណានិ ទិស្វា អក្ខីនិ បិទហន្តិ ទោមនស្សំ អាបជ្ជន្តិ, ធម្មសទ្ទំ សុត្វា កណ្ណេ ថកេន្តិ, ចក្ខុវិញ្ញាណសោតវិញ្ញាណានិ បន តេសំ កុសលវិបាកានេវ ហោន្តិ។ កិញ្ចាបិ គូថសូករាទយោ គូថគន្ធំ ឃាយិត្វា ខាទិតុំ លភិស្សាមាតិ សោមនស្សជាតា ហោន្តិ, គូថទស្សនេ បន នេសំ ចក្ខុវិញ្ញាណំ, តស្ស គន្ធឃាយនេ ឃានវិញ្ញាណំ, រសសាយនេ ជិវ្ហាវិញ្ញាណញ្ច អកុសលវិបាកមេវ ហោតិ។ ភគវា បន បុគ្គលមនាបតំ សន្ធាយ តេ ច, មហារាជ, រូបាតិអាទិមាហ។
Iṭṭhāniṭṭhārammaṇaṃ nāma loke paṭivibhattaṃ natthi, vibhajitvā pana dassetabbaṃ. Vibhajantena ca na atiissarānaṃ mahāsammatamahāsudassanadhammāsokādīnaṃ vasena vibhajitabbaṃ. Tesañhi dippakappampi ārammaṇaṃ amanāpaṃ upaṭṭhāti. Atiduggatānaṃ dullabhannapānānaṃ vasenapi na vibhajitabbaṃ. Tesañhi kaṇājakabhattasitthānipi pūtimaṃsassa rasopi atimadhuro amatasadiso hoti. Majjhimānaṃ pana gaṇakamahāmattaseṭṭhi kuṭumbikavāṇijādīnaṃ kālena iṭṭhaṃ kālena aniṭṭhaṃ labhamānānaṃ vasena vibhajitabbaṃ. Tañca panetaṃ ārammaṇaṃ javanaṃ paricchindituṃ na sakkoti. Javanañhi iṭṭhepi rajjati aniṭṭhepi, iṭṭhepi dussati aniṭṭhepi. Ekantato pana vipākacittaṃ iṭṭhāniṭṭhaṃ paricchindati. Kiñcāpi hi micchādiṭṭhikā buddhaṃ vā saṅghaṃ vā mahācetiyādīni vā uḷārāni ārammaṇāni disvā akkhīni pidahanti domanassaṃ āpajjanti, dhammasaddaṃ sutvā kaṇṇe thakenti, cakkhuviññāṇasotaviññāṇāni pana tesaṃ kusalavipākāneva honti. Kiñcāpi gūthasūkarādayo gūthagandhaṃ ghāyitvā khādituṃ labhissāmāti somanassajātā honti, gūthadassane pana nesaṃ cakkhuviññāṇaṃ, tassa gandhaghāyane ghānaviññāṇaṃ, rasasāyane jivhāviññāṇañca akusalavipākameva hoti. Bhagavā pana puggalamanāpataṃ sandhāya te ca, mahārāja, rūpātiādimāha.
ចន្ទនង្គលិកោតិ ឥទំ តស្ស ឧបាសកស្ស នាមំ។ បដិភាតិ មំ ភគវាតិ ភគវា មយ្ហំ ឯកំ ការណំ ឧបដ្ឋាតិ បញ្ញាយតិ។ តស្ស តេ បញ្ច រាជានោ អាមុត្តមណិកុណ្ឌលេ សជ្ជិតាយ អាបានភូមិយា និសិន្នវសេនេវ មហតា រាជានុភាវេន បរមេន ឥស្សរិយវិភវេន អាគន្ត្វាបិ ទសពលស្ស សន្តិកេ ឋិតកាលតោ បដ្ឋាយ ទិវា បទីបេ វិយ ឧទកាភិសិត្តេ អង្គារេ វិយ សូរិយុដ្ឋានេ ខជ្ជោបនកេ វិយ ច ហតប្បភេ ហតសោភេ តំ តថាគតញ្ច តេហិ សតគុណេន សហស្សគុណេន វិរោចមានំ ទិស្វា, ‘‘មហន្តា វត ភោ ពុទ្ធា នាមា’’តិ បដិភានំ ឧទបាទិ។ តស្មា ឯវមាហ។
Candanaṅgalikoti idaṃ tassa upāsakassa nāmaṃ. Paṭibhāti maṃ bhagavāti bhagavā mayhaṃ ekaṃ kāraṇaṃ upaṭṭhāti paññāyati. Tassa te pañca rājāno āmuttamaṇikuṇḍale sajjitāya āpānabhūmiyā nisinnavaseneva mahatā rājānubhāvena paramena issariyavibhavena āgantvāpi dasabalassa santike ṭhitakālato paṭṭhāya divā padīpe viya udakābhisitte aṅgāre viya sūriyuṭṭhāne khajjopanake viya ca hatappabhe hatasobhe taṃ tathāgatañca tehi sataguṇena sahassaguṇena virocamānaṃ disvā, ‘‘mahantā vata bho buddhā nāmā’’ti paṭibhānaṃ udapādi. Tasmā evamāha.
កោកនទន្តិ បទុមស្សេវេតំ វេវចនំ។ បាតោតិ កាលស្សេវ។ សិយាតិ ភវេយ្យ។ អវីតគន្ធន្តិ អវិគតគន្ធំ។ អង្គីរសន្តិ សម្មាសម្ពុទ្ធំ។ ភគវតោ ហិ អង្គតោ រស្មិយោ និក្ខមន្តិ, តស្មា អង្គីរសោតិ វុច្ចតិ។ យថា កោកនទសង្ខាតំ បទុមំ បាតោវ ផុល្លំ អវីតគន្ធំ សិយា, ឯវមេវ ភគវន្តំ អង្គីរសំ តបន្តំ អាទិច្ចមិវ អន្តលិក្ខេ វិរោចមានំ បស្សាតិ អយមេត្ថ សង្ខេបត្ថោ។ ភគវន្តំ អច្ឆាទេសីតិ ភគវតោ អទាសីតិ អត្ថោ។ លោកវោហារតោ បនេត្ថ ឦទិសំ វចនំ ហោតិ។ សោ កិរ ឧបាសកោ – ‘‘ឯតេ តថាគតស្ស គុណេសុ បសីទិត្វា មយ្ហំ បញ្ច ឧត្តរាសង្គេ ទេន្តិ, អហម្បិ តេ ភគវតោវ ទស្សាមី’’តិ ចិន្តេត្វា អទាសិ។ ទុតិយំ។
Kokanadanti padumassevetaṃ vevacanaṃ. Pātoti kālasseva. Siyāti bhaveyya. Avītagandhanti avigatagandhaṃ. Aṅgīrasanti sammāsambuddhaṃ. Bhagavato hi aṅgato rasmiyo nikkhamanti, tasmā aṅgīrasoti vuccati. Yathā kokanadasaṅkhātaṃ padumaṃ pātova phullaṃ avītagandhaṃ siyā, evameva bhagavantaṃ aṅgīrasaṃ tapantaṃ ādiccamiva antalikkhe virocamānaṃ passāti ayamettha saṅkhepattho. Bhagavantaṃ acchādesīti bhagavato adāsīti attho. Lokavohārato panettha īdisaṃ vacanaṃ hoti. So kira upāsako – ‘‘ete tathāgatassa guṇesu pasīditvā mayhaṃ pañca uttarāsaṅge denti, ahampi te bhagavatova dassāmī’’ti cintetvā adāsi. Dutiyaṃ.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / សំយុត្តនិកាយ • Saṃyuttanikāya / ២. បញ្ចរាជសុត្តំ • 2. Pañcarājasuttaṃ
ដីកា • Tīkā / សុត្តបិដក (ដីកា) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / សំយុត្តនិកាយ (ដីកា) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ២. បញ្ចរាជសុត្តវណ្ណនា • 2. Pañcarājasuttavaṇṇanā
