| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សំយុត្តនិកាយ (ដីកា) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
២. បញ្ចរាជសុត្តវណ្ណនា
2. Pañcarājasuttavaṇṇanā
១២៣. រូបាតិ រូបសង្ខាតា កាមគុណា។ តេ បន នីលាទិវសេន អនេកភេទភិន្នាបិ រូបាយតនត្តា ចក្ខុវិញ្ញេយ្យតំ នាតិវត្តន្តីតិ អាហ ‘‘នីលបីតាទិភេទំ រូបារម្មណ’’ន្តិ។ តោ-សទ្ទោបិ ទា-សទ្ទោ វិយ កាលត្ថោ ហោតីតិ អាហ ‘‘យតោតិ យទា’’តិ។ មនំ អាបយតិ វឌ្ឍេតីតិ មនាបំ, មនោរមំ។ មនាបនិប្ផត្តិតន្តិ តស្ស បុគ្គលស្ស មនសា បិយាយិតំ, តស្ស អគ្គភាវេន បរិយន្តំ បរមំ កោដិំ កត្វា បវត្តិតន្តិ អត្ថោ។ បុគ្គលមនាបន្តិ អារម្មណសភាវំ អចិន្តេត្វា បុគ្គលស្ស វសេន មនាបភាវេនេវ ឥដ្ឋតាយ ឥដ្ឋន្តិ។ សម្មុតីតិ សមញ្ញា។ បុគ្គលមនាបំ នាម សញ្ញាវិបល្លាសវសេន វិបរីតម្បិ គណ្ហាតិ ឥតរសភាវតោតិ អាហ ‘‘យំ ឯកស្ស…បេ.… ឥដ្ឋំ កន្ត’’ន្តិ។ ឥទានិ តំ ជិវ្ហាវិញ្ញេយ្យវសេន យោជេត្វា ទស្សេន្តោ ‘‘បច្ចន្តវាសីន’’ន្តិអាទិមាហ។ ឥទំ បុគ្គលមនាបន្តិ ឥទំ យថាវុត្តំ ជិវ្ហាវិញ្ញេយ្យំ វិយ អញ្ញម្បិ ឯវំជាតិកំ តេន តេន បុគ្គលេន មនាបន្តិ គហេតព្ពារម្មណំ បុគ្គលមនាបំ នាម។
123.Rūpāti rūpasaṅkhātā kāmaguṇā. Te pana nīlādivasena anekabhedabhinnāpi rūpāyatanattā cakkhuviññeyyataṃ nātivattantīti āha ‘‘nīlapītādibhedaṃ rūpārammaṇa’’nti. To-saddopi dā-saddo viya kālattho hotīti āha ‘‘yatoti yadā’’ti. Manaṃ āpayati vaḍḍhetīti manāpaṃ, manoramaṃ. Manāpanipphattitanti tassa puggalassa manasā piyāyitaṃ, tassa aggabhāvena pariyantaṃ paramaṃ koṭiṃ katvā pavattitanti attho. Puggalamanāpanti ārammaṇasabhāvaṃ acintetvā puggalassa vasena manāpabhāveneva iṭṭhatāya iṭṭhanti. Sammutīti samaññā. Puggalamanāpaṃ nāma saññāvipallāsavasena viparītampi gaṇhāti itarasabhāvatoti āha ‘‘yaṃ ekassa…pe… iṭṭhaṃ kanta’’nti. Idāni taṃ jivhāviññeyyavasena yojetvā dassento ‘‘paccantavāsīna’’ntiādimāha. Idaṃ puggalamanāpanti idaṃ yathāvuttaṃ jivhāviññeyyaṃ viya aññampi evaṃjātikaṃ tena tena puggalena manāpanti gahetabbārammaṇaṃ puggalamanāpaṃ nāma.
លោកេ បដិវិភត្តំ នត្ថិ, វិភជិត្វា ទស្សនេន លោកេន មធុរជាតេនបិ បដិវិភត្តំ កត្វា គហេតុំ ន សក្កុណេយ្យាតិ អធិប្បាយោ។ តេនាហ ‘‘វិភជិត្វា បន ទស្សេតព្ព’’ន្តិ។ ទិព្ពកប្បម្បីតិ ទេវលោកបរិយាបន្នសទិសម្បិ អមនាបំ ឧបដ្ឋាតិ ឧឡារបណីតារម្មណបរិចយតោ។ មជ្ឈិមានំ បន…បេ.… វិភជិតព្ពំ តេសំ មនាបស្ស មនាបតោ, អមនាបស្ស អមនាបតោ ឧបដ្ឋានតោ។ តត្ថបិ ឥដ្ឋានិដ្ឋបរិច្ឆេទោ និប្បរិយាយតោ ឯវំ វេទិតព្ពោតិ ទស្សេន្តោ អាហ ‘‘តញ្ច បនេត’’ន្តិអាទិ។ តញ្ច បនេតំ ឥដ្ឋានិដ្ឋភូតំ អារម្មណំ កាមាវចរជវនេសុ អកុសលស្ស វសេន យេភុយ្យេន បវត្តតីតិ កត្វា តត្ថ ‘‘រជ្ជតិ ទុស្សតី’’តិ អកុសលស្សេវ បវត្តិ ទស្សិតា។ សេសកាមាវចរស្សបិ វសេន បវត្តិ លព្ភតេវ។ តថា ហិ តំ អប្បដិកូលេបិ បដិកូលាការតោ, បដិកូលេបិ អប្បដិកូលាការតោ បវត្តតីតិ។ វិបាកចិត្តំ ឥដ្ឋានិដ្ឋំ បរិច្ឆិន្ទតិ, ន សក្កា វិបាកំ វញ្ចេតុន្តិ។ កុសលកម្មំ ហិ ឯកន្តតោ ឥដ្ឋមេវ, អកុសលកម្មញ្ច អនិដ្ឋមេវ, តស្មា តត្ថ ឧប្បជ្ជមានំ វិបាកចិត្តំ យថាសភាវតោ បវត្តតីតិ។
Loke paṭivibhattaṃ natthi, vibhajitvā dassanena lokena madhurajātenapi paṭivibhattaṃ katvā gahetuṃ na sakkuṇeyyāti adhippāyo. Tenāha ‘‘vibhajitvā pana dassetabba’’nti. Dibbakappampīti devalokapariyāpannasadisampi amanāpaṃ upaṭṭhāti uḷārapaṇītārammaṇaparicayato. Majjhimānaṃ pana…pe… vibhajitabbaṃ tesaṃ manāpassa manāpato, amanāpassa amanāpato upaṭṭhānato. Tatthapi iṭṭhāniṭṭhaparicchedo nippariyāyato evaṃ veditabboti dassento āha ‘‘tañca paneta’’ntiādi. Tañca panetaṃ iṭṭhāniṭṭhabhūtaṃ ārammaṇaṃ kāmāvacarajavanesu akusalassa vasena yebhuyyena pavattatīti katvā tattha ‘‘rajjati dussatī’’ti akusalasseva pavatti dassitā. Sesakāmāvacarassapi vasena pavatti labbhateva. Tathā hi taṃ appaṭikūlepi paṭikūlākārato, paṭikūlepi appaṭikūlākārato pavattatīti. Vipākacittaṃ iṭṭhāniṭṭhaṃ paricchindati, na sakkā vipākaṃ vañcetunti. Kusalakammaṃ hi ekantato iṭṭhameva, akusalakammañca aniṭṭhameva, tasmā tattha uppajjamānaṃ vipākacittaṃ yathāsabhāvato pavattatīti.
យំ បន សម្មោហវិនោទនិយំ ‘‘កុសលកម្មជំ អនិដ្ឋំ នាម នត្ថី’’តិ ឯត្តកមេវ វុត្តំ, តំ បន និទស្សនមត្តំ ទដ្ឋព្ពំ។ តេន សោភនំ អកុសលកម្មជម្បិ ឯកច្ចានំ សត្តានំ ឥដ្ឋន្តិ អនុញ្ញាតំ សិយា។ កុសលកម្មជំ បន សព្ពេសំ ឥដ្ឋមេវាតិ វទន្តិ។ តិរច្ឆានគតានំ កេសញ្ចិ មនុស្សរូបំ អមនាបំ, យតោ តេ ទិស្វាវ បលាយន្តិ។ មនុស្សា ច ទេវតានំ រូបំ ទិស្វា ភាយន្តិ, តេសម្បិ វិបាកវិញ្ញាណំ តំ រូបំ អារព្ភ កុសលវិបាកមេវ ឧប្បជ្ជតិ, តាទិសស្ស បន បុញ្ញស្ស អភាវា ន តេសំ តត្ថ អភិរតិ ហោតីតិ ទដ្ឋព្ពំ។ កុសលកម្មជស្ស បន អនិដ្ឋស្ស អភាវោ វិយ អកុសលកម្មជស្ស សោភនស្ស ឥដ្ឋស្ស អភាវោ វត្តព្ពោ។ ហត្ថិអាទីនម្បិ ហិ អកុសលកម្មជំ មនុស្សានំ អកុសលវិបាកស្សេវ អារម្មណំ, កុសលកម្មជំ បន បវត្តេ សមុដ្ឋិតំ កុសលវិបាកស្ស, ឥដ្ឋារម្មណេន វោមិស្សកត្តា អប្បកំ អកុសលកម្មជំ ពហុលំ អកុសលវិបាកុប្បត្តិយា ការណំ ន ភវិស្សតីតិ សក្កា វត្តុំ។ ឥទានិ តមេវ វិបាកវសេន ឥដ្ឋានិដ្ឋារម្មណវវត្ថានំ វិភាវេតុំ ‘‘កិញ្ចាបិ ហី’’តិអាទិ វុត្តំ។ តយិទំ សម្មុតិមនាបសំវិភាគត្ថំ វុត្តំ, ឥធ បន ន តថា វិភត្តន្តិ អាហ ‘‘ភគវា បនា’’តិអាទិ។
Yaṃ pana sammohavinodaniyaṃ ‘‘kusalakammajaṃ aniṭṭhaṃ nāma natthī’’ti ettakameva vuttaṃ, taṃ pana nidassanamattaṃ daṭṭhabbaṃ. Tena sobhanaṃ akusalakammajampi ekaccānaṃ sattānaṃ iṭṭhanti anuññātaṃ siyā. Kusalakammajaṃ pana sabbesaṃ iṭṭhamevāti vadanti. Tiracchānagatānaṃ kesañci manussarūpaṃ amanāpaṃ, yato te disvāva palāyanti. Manussā ca devatānaṃ rūpaṃ disvā bhāyanti, tesampi vipākaviññāṇaṃ taṃ rūpaṃ ārabbha kusalavipākameva uppajjati, tādisassa pana puññassa abhāvā na tesaṃ tattha abhirati hotīti daṭṭhabbaṃ. Kusalakammajassa pana aniṭṭhassa abhāvo viya akusalakammajassa sobhanassa iṭṭhassa abhāvo vattabbo. Hatthiādīnampi hi akusalakammajaṃ manussānaṃ akusalavipākasseva ārammaṇaṃ, kusalakammajaṃ pana pavatte samuṭṭhitaṃ kusalavipākassa, iṭṭhārammaṇena vomissakattā appakaṃ akusalakammajaṃ bahulaṃ akusalavipākuppattiyā kāraṇaṃ na bhavissatīti sakkā vattuṃ. Idāni tameva vipākavasena iṭṭhāniṭṭhārammaṇavavatthānaṃ vibhāvetuṃ ‘‘kiñcāpi hī’’tiādi vuttaṃ. Tayidaṃ sammutimanāpasaṃvibhāgatthaṃ vuttaṃ, idha pana na tathā vibhattanti āha ‘‘bhagavā panā’’tiādi.
សោ ឧបាសកោ ចន្ទនង្គលគាមេ ជាតត្តា ‘‘ចន្ទនង្គលិកោ’’តិ បញ្ញាយតិ, ‘‘ចន្ទនវិលាសោ’’តិ កេចិ។ តស្ស ឧបាសកស្ស បដិភានំ ឧទបាទីតិ យោជនា។ តេ រាជានោ ហតប្បភេ ហតសោភេ ទិស្វាតិ សម្ពន្ធោ។ ឧទកាភិសិត្តេតិ ឧទកេន អភិសិញ្ចិតេ។ អង្គារេ វិយាតិ អង្គារក្ខណេ វិយ។
So upāsako candanaṅgalagāme jātattā ‘‘candanaṅgaliko’’ti paññāyati, ‘‘candanavilāso’’ti keci. Tassa upāsakassa paṭibhānaṃ udapādīti yojanā. Te rājāno hatappabhe hatasobhe disvāti sambandho. Udakābhisitteti udakena abhisiñcite. Aṅgāre viyāti aṅgārakkhaṇe viya.
កាលស្សេវាតិ បគេវ។ អវិគតគន្ធំ តង្ខណវិកសិតតាយ។ ឦទិសំ វចនន្តិ ‘‘អច្ឆាទេសី’’តិ ឯវរូបំ វចនន្តិ។
Kālassevāti pageva. Avigatagandhaṃ taṅkhaṇavikasitatāya. Īdisaṃ vacananti ‘‘acchādesī’’ti evarūpaṃ vacananti.
បញ្ចរាជសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Pañcarājasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / សំយុត្តនិកាយ • Saṃyuttanikāya / ២. បញ្ចរាជសុត្តំ • 2. Pañcarājasuttaṃ
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / សំយុត្តនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ២. បញ្ចរាជសុត្តវណ្ណនា • 2. Pañcarājasuttavaṇṇanā
