| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សំយុត្តនិកាយ (ដីកា) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
៣-៥. បញ្ចសិក្ខាបទសុត្តាទិវណ្ណនា
3-5. Pañcasikkhāpadasuttādivaṇṇanā
១០៩-១១១. សុរាមេរយសង្ខាតន្តិ បិដ្ឋសុរាទិសុរាសង្ខាតំ បុប្ផាសវាទិមេរយសង្ខាតញ្ច។ មជ្ជនដ្ឋេន មជ្ជំ។ សុរាមេរយមជ្ជប្បមាទោតិ វុច្ចតិ ‘‘មជ្ជតិ តេនា’’តិ កត្វា។ តស្មិំ តិដ្ឋន្តីតិ តស្មិំ បមាទេ បមជ្ជនវសេន តិដ្ឋន្តីតិ អត្ថោ។ សេសំ តតិយចតុត្ថេសុ សុវិញ្ញេយ្យមេវាតិ។
109-111.Surāmerayasaṅkhātanti piṭṭhasurādisurāsaṅkhātaṃ pupphāsavādimerayasaṅkhātañca. Majjanaṭṭhena majjaṃ. Surāmerayamajjappamādoti vuccati ‘‘majjati tenā’’ti katvā. Tasmiṃ tiṭṭhantīti tasmiṃ pamāde pamajjanavasena tiṭṭhantīti attho. Sesaṃ tatiyacatutthesu suviññeyyamevāti.
បញ្ចមេ តានិ បទានិ សំវណ្ណេតុំ ‘‘បញ្ចមេ’’តិអាទិ អារទ្ធំ។ តត្ថ បាណោ នាម វោហារតោ សត្តោ, បរមត្ថតោ ជីវិតិន្ទ្រិយំ, តំ បាណំ អតិបាតេន្តិ អតិច្ច អន្តរេយេវ, អតិក្កម្ម វា សត្ថាទីហិ អភិភវិត្វា បាតេន្តិ សណិកំ បតិតុំ អទត្វា សីឃំ បាតេន្តីតិ អត្ថោ។ កាយេន វាចាយ វា អទិន្នំ បរសន្តកំ។ អាទិយន្តីតិ គណ្ហន្តិ។ មិច្ឆាតិ ន សម្មា, គារយ្ហវសេន។ មុសាតិ អតថំ វត្ថុ។ វទន្តីតិ វិសំវាទនវសេន វទន្តិ។ បិយសុញ្ញករណតោ បិសុណា, បិសតិ វា បរេ សត្តេ, ហិំសតីតិ អត្ថោ។ មម្មច្ឆេទិកាតិ ឯតេន បរស្ស មម្មច្ឆេទវសេន ឯកន្តផរុសសញ្ចេតនា ផរុសវាចា នាមាតិ ទស្សេតិ។ អភិជ្ឈាសទ្ទោ លុព្ភនេ និរុឡ្ហោតិ អាហ ‘‘បរភណ្ឌេ លុព្ភនសីលាតិ អត្ថោ’’តិ។ ព្យាបន្នន្តិ ទោសវសេន វិបន្នំ។ បកតិវិជហនេន បូតិភូតំ។ សាធូហិ គរហិតព្ពតំ បត្តា ‘‘នត្ថិ ទិន្ន’’ន្តិអាទិនយប្បវត្តា នត្ថិកាហេតុកអកិរិយទិដ្ឋិ កម្មបថបរិយាបន្នា នាម។ មិច្ឆត្តបរិយាបន្នា សព្ពាបិ លោកុត្តរមគ្គបដិបក្ខា វិបរីតទិដ្ឋិ។
Pañcame tāni padāni saṃvaṇṇetuṃ ‘‘pañcame’’tiādi āraddhaṃ. Tattha pāṇo nāma vohārato satto, paramatthato jīvitindriyaṃ, taṃ pāṇaṃ atipātenti aticca antareyeva, atikkamma vā satthādīhi abhibhavitvā pātenti saṇikaṃ patituṃ adatvā sīghaṃ pātentīti attho. Kāyena vācāya vā adinnaṃ parasantakaṃ. Ādiyantīti gaṇhanti. Micchāti na sammā, gārayhavasena. Musāti atathaṃ vatthu. Vadantīti visaṃvādanavasena vadanti. Piyasuññakaraṇato pisuṇā, pisati vā pare satte, hiṃsatīti attho. Mammacchedikāti etena parassa mammacchedavasena ekantapharusasañcetanā pharusavācā nāmāti dasseti. Abhijjhāsaddo lubbhane niruḷhoti āha ‘‘parabhaṇḍe lubbhanasīlāti attho’’ti. Byāpannanti dosavasena vipannaṃ. Pakativijahanena pūtibhūtaṃ. Sādhūhi garahitabbataṃ pattā ‘‘natthi dinna’’ntiādinayappavattā natthikāhetukaakiriyadiṭṭhi kammapathapariyāpannā nāma. Micchattapariyāpannā sabbāpi lokuttaramaggapaṭipakkhā viparītadiṭṭhi.
តេសន្តិ កម្មបថានំ។ វោហារតោតិ ឥន្ទ្រិយពទ្ធំ ឧបាទាយ បញ្ញត្តិមត្តតោ។ តិរច្ឆានគតាទីសូតិ អាទិ-សទ្ទេន បេតានំ សង្គហោ។ បយោគវត្ថុមហន្តតាទីហិ មហាសាវជ្ជតា តេហិ បច្ចយេហិ ឧប្បជ្ជមានាយ ចេតនាយ ពលវភាវតោ។ យថាវុត្តបច្ចយវិបរិយាយេបិ តំតំបច្ចយេហិ ចេតនាយ ពលវភាវវសេន អប្បសាវជ្ជមហាសាវជ្ជតា វា វេទិតព្ពា។ ឥទ្ធិមយោតិ កម្មវិបាកិទ្ធិមយោ ទាឋាកោដនាទីនំ វិយ។
Tesanti kammapathānaṃ. Vohāratoti indriyabaddhaṃ upādāya paññattimattato. Tiracchānagatādīsūti ādi-saddena petānaṃ saṅgaho. Payogavatthumahantatādīhi mahāsāvajjatā tehi paccayehi uppajjamānāya cetanāya balavabhāvato. Yathāvuttapaccayavipariyāyepi taṃtaṃpaccayehi cetanāya balavabhāvavasena appasāvajjamahāsāvajjatā vā veditabbā. Iddhimayoti kammavipākiddhimayo dāṭhākoṭanādīnaṃ viya.
មេថុនសមាចារេសូតិ សទារបរទារគមនវសេន ទុវិធេសុ មេថុនសមាចារេសុ។ តេបិ ហីនាធិមុត្តិកេហិ កត្តព្ពតោ កាមា នាម។ មិច្ឆាចារោតិ គារយ្ហាចារោ។ គារយ្ហតា ចស្ស ឯកន្តនិហីនតាយាតិ អាហ ‘‘ឯកន្តនិន្ទិតោ លាមកាចារោ’’តិ អសទ្ធម្មាធិប្បាយេនាតិ អសទ្ធម្មសេវនាធិប្បាយេន។ គោត្តរក្ខិតាតិ សគោត្តេហិ រក្ខិតា។ ធម្មរក្ខិតាតិ សហធម្មេហិ រក្ខិតា។ សស្សាមិកា នាម សារក្ខា។ យស្សា គមនេ ទណ្ឌោ ឋបិតោ, សា សបរិទណ្ឌា។ ភរិយភាវាយ ធនេន កីតា ធនក្កីតា។ ឆន្ទេន វសតីតិ ឆន្ទវាសិនី។ ភោគត្ថំ វសតីតិ ភោគវាសិនី។ បដត្ថំ វសតីតិ បដវាសិនី។ ឧទកបត្តំ អាមសិត្វា គហិតា ឱទបត្តកិនី។ ចុម្ពដំ អបនេត្វា គហិតា ឱភដចុម្ពដា។ ករមរានីតា ធជាហដា។ តង្ខណិកំ គហិតា មុហុត្តិកា។ អភិភវិត្វា វីតិក្កមោ មិច្ឆាចារោ មហាសាវជ្ជោ, ន តថា ទ្វិន្នំ សមានច្ឆន្ទតាយ។ អភិភវិត្វា វីតិក្កមនេ សតិបិ មគ្គេនមគ្គបដិបត្តិអធិវាសនេ បុរិមុប្បន្នសេវនាភិសន្ធិបយោគាភាវតោ មិច្ឆាចារោ ន ហោតិ អភិភុយ្យមានស្សាតិ វទន្តិ។ សេវនាចិត្តេ សតិ បយោគាភាវោ អប្បមាណំ យេភុយ្យេន ឥត្ថិយា សេវនាបយោគស្ស អភាវតោ។ តថា សតិ បុរេតរំ សេវនាចិត្តស្ស ឧបដ្ឋានេបិ តស្សា មិច្ឆាចារោ ន សិយា, តថា បុរិសស្សបិ សេវនាបយោគាភាវេ។ តស្មា អត្តនោ រុចិយា បវត្តិតស្ស វសេន តយោ, ពលក្ការេន បវត្តិតស្ស វសេន តយោតិ សព្ពេបិ អគ្គហិតគ្គហណេន ‘‘ចត្តារោ សម្ភារា’’តិ វុត្តំ។
Methunasamācāresūti sadāraparadāragamanavasena duvidhesu methunasamācāresu. Tepi hīnādhimuttikehi kattabbato kāmā nāma. Micchācāroti gārayhācāro. Gārayhatā cassa ekantanihīnatāyāti āha ‘‘ekantanindito lāmakācāro’’ti asaddhammādhippāyenāti asaddhammasevanādhippāyena. Gottarakkhitāti sagottehi rakkhitā. Dhammarakkhitāti sahadhammehi rakkhitā. Sassāmikā nāma sārakkhā. Yassā gamane daṇḍo ṭhapito, sā saparidaṇḍā. Bhariyabhāvāya dhanena kītā dhanakkītā. Chandena vasatīti chandavāsinī. Bhogatthaṃ vasatīti bhogavāsinī. Paṭatthaṃ vasatīti paṭavāsinī. Udakapattaṃ āmasitvā gahitā odapattakinī. Cumbaṭaṃ apanetvā gahitā obhaṭacumbaṭā. Karamarānītā dhajāhaṭā. Taṅkhaṇikaṃ gahitā muhuttikā. Abhibhavitvā vītikkamo micchācāro mahāsāvajjo, na tathā dvinnaṃ samānacchandatāya. Abhibhavitvā vītikkamane satipi maggenamaggapaṭipattiadhivāsane purimuppannasevanābhisandhipayogābhāvato micchācāro na hoti abhibhuyyamānassāti vadanti. Sevanācitte sati payogābhāvo appamāṇaṃ yebhuyyena itthiyā sevanāpayogassa abhāvato. Tathā sati puretaraṃ sevanācittassa upaṭṭhānepi tassā micchācāro na siyā, tathā purisassapi sevanāpayogābhāve. Tasmā attano ruciyā pavattitassa vasena tayo, balakkārena pavattitassa vasena tayoti sabbepi aggahitaggahaṇena ‘‘cattāro sambhārā’’ti vuttaṃ.
អាសេវនមន្ទតាយាតិ យាយ អកុសលចេតនាយ សម្ផំ បលបតិ, តស្សា ឥត្តរកាលតាយ បវត្តិយា អនាសេវនាតិ បរិទុព្ពលា ហោតិ ចេតនា។
Āsevanamandatāyāti yāya akusalacetanāya samphaṃ palapati, tassā ittarakālatāya pavattiyā anāsevanāti paridubbalā hoti cetanā.
ឧបសគ្គវសេន អត្ថវិសេសវាចិនោ ធាតុសទ្ទាតិ អភិជ្ឈាយតីតិ បទស្ស បរភណ្ឌាភិមុខីតិអាទិអត្ថោ វុត្តោ។ តន្និន្នតាយាតិ តស្មិំ បរភណ្ឌេ លុព្ភនវសេន និន្នតាយ។ អភិបុព្ពោ ឈេ-សទ្ទោ លុព្ភនេ និរុឡ្ហោតិ ទដ្ឋព្ពោ។ យស្ស ភណ្ឌំ អភិជ្ឈាយតិ, តស្ស អប្បគុណតាយ អប្បសាវជ្ជា, មហាគុណតាយ មហាសាវជ្ជាតិអាទិនា នយេន តត្ថ អប្បសាវជ្ជមហាសាវជ្ជវិភាគោ វេទិតព្ពោ។ តេនាហ ‘‘អទិន្នាទានំ វិយា’’តិអាទិ។ អត្តនោ បរិណាមនំ ចិត្តេនេវាតិ ទដ្ឋព្ពំ។
Upasaggavasena atthavisesavācino dhātusaddāti abhijjhāyatīti padassa parabhaṇḍābhimukhītiādiattho vutto. Tanninnatāyāti tasmiṃ parabhaṇḍe lubbhanavasena ninnatāya. Abhipubbo jhe-saddo lubbhane niruḷhoti daṭṭhabbo. Yassa bhaṇḍaṃ abhijjhāyati, tassa appaguṇatāya appasāvajjā, mahāguṇatāya mahāsāvajjātiādinā nayena tattha appasāvajjamahāsāvajjavibhāgo veditabbo. Tenāha ‘‘adinnādānaṃ viyā’’tiādi. Attano pariṇāmanaṃ cittenevāti daṭṭhabbaṃ.
ហិតសុខំ ព្យាបាទយតីតិ យោ នំ ឧប្បាទេតិ, យស្ស ឧប្បាទេតិ, តស្ស សតិ សមវាយេ ហិតសុខំ វិនាសេតិ។ អហោ វតាតិ ឥមិនា យថា អភិជ្ឈានេ វត្ថុនោ ឯកន្តតោ អត្តនោ បរិណាមនំ ទស្សិតំ , ឯវមិធាបិ វត្ថុនោ ‘‘អហោ វតា’’តិ ឥមិនា បរស្ស វិនាសចិន្តាយ ឯកន្តតោ និយមិតភាវំ ទស្សេតិ។ ឯវញ្ហិ នេសំ ទារុណប្បវត្តិយា កម្មបថប្បវត្តិ។
Hitasukhaṃ byāpādayatīti yo naṃ uppādeti, yassa uppādeti, tassa sati samavāye hitasukhaṃ vināseti. Aho vatāti iminā yathā abhijjhāne vatthuno ekantato attano pariṇāmanaṃ dassitaṃ , evamidhāpi vatthuno ‘‘aho vatā’’ti iminā parassa vināsacintāya ekantato niyamitabhāvaṃ dasseti. Evañhi nesaṃ dāruṇappavattiyā kammapathappavatti.
យថាភុច្ចគហណាភាវេនាតិ យថាតច្ឆគហណស្ស អភាវេន អនិច្ចាទិសភាវស្ស និច្ចាទិតោ គហណេន។ មិច្ឆា បស្សតីតិ វិតថំ បស្សតិ។ សម្ផប្បលាបោ វិយាតិ ឥមិនា អាសេវនស្ស អប្បមហន្តតាហិ មិច្ឆាទិដ្ឋិយា អប្បសាវជ្ជមហាសាវជ្ជតា។ វត្ថុនោតិ គហិតវត្ថុនោ។ គហិតាការវិបរីតតាតិ មិច្ឆាទិដ្ឋិយា គហិតាការស្ស វិបរីតតា។ តថាភាវេនាតិ អត្តនោ គហិតាការេនេវ តស្សា ទិដ្ឋិយា, គហិតស្ស វា វត្ថុនោ ឧបដ្ឋានំ ‘‘ឯវមេតំ, ន ឥតោ អញ្ញថា’’តិ។
Yathābhuccagahaṇābhāvenāti yathātacchagahaṇassa abhāvena aniccādisabhāvassa niccādito gahaṇena. Micchā passatīti vitathaṃ passati. Samphappalāpo viyāti iminā āsevanassa appamahantatāhi micchādiṭṭhiyā appasāvajjamahāsāvajjatā. Vatthunoti gahitavatthuno. Gahitākāraviparītatāti micchādiṭṭhiyā gahitākārassa viparītatā. Tathābhāvenāti attano gahitākāreneva tassā diṭṭhiyā, gahitassa vā vatthuno upaṭṭhānaṃ ‘‘evametaṃ, na ito aññathā’’ti.
ធម្មតោតិ សភាវតោ។ កោដ្ឋាសតោតិ ចិត្តង្គកោដ្ឋាសតោ, យំកោដ្ឋាសា ហោន្តិ, តតោតិ អត្ថោ។ ចេតនាធម្មាវាតិ ចេតនាសភាវា ឯវ។ បដិបាដិយា សត្តាតិ ឯត្ថ ននុ ចេតនា អភិធម្មេ កម្មបថេសុ ន វុត្តាតិ បដិបាដិយា សត្តន្នំ កម្មបថភាវោ ន យុត្តោតិ? ន, អវចនស្ស អញ្ញហេតុកត្តា។ ន ហិ តត្ថ ចេតនាយ អកម្មបថត្តា កម្មបថរាសិម្ហិ អវចនំ, កទាចិ បន កម្មបថោ ហោតិ, ន សព្ពទាតិ កម្មបថភាវស្ស អនិយតត្តា អវចនំ។ យទា, បនស្ស កម្មបថភាវោ ហោតិ, តទា កម្មបថរាសិសង្គហោ ន និវារិតោ។ ឯត្ថាហ – យទិ ចេតនាយ សព្ពទា កម្មបថភាវាភាវតោ អនិយតោ កម្មបថភាវោតិ កម្មបថរាសិម្ហិ អវចនំ, ននុ អភិជ្ឈាទីនម្បិ កម្មបថភាវំ អប្បត្តានំ អត្ថិតាយ អនិយតោ កម្មបថភាវោតិ តេសម្បិ កម្មបថរាសិម្ហិ អវចនំ អាបជ្ជតីតិ? នាបជ្ជតិ, កម្មបថតាតំសភាគតាហិ តេសំ តត្ថ វុត្តត្តា។ យទិ ឯវំ ចេតនាបិ តត្ថ វត្តព្ពា សិយា? សច្ចមេតំ។ សា បន បាណាតិបាតាទិកាតិ បាកដោ តស្សា កម្មបថភាវោតិ ន វុត្តា សិយា។ ចេតនាយ ហិ ‘‘ចេតនាហំ, ភិក្ខវេ, កម្មំ វទាមិ (អ. និ. ៦.៦៣; កថា. ៥៣៩) តិវិធា, ភិក្ខវេ, កាយសញ្ចេតនា អកុសលំ កាយកម្ម’’ន្តិអាទិវចនតោ (កថា. ៥៣៩) កម្មភាវោ បាកដោ។ កម្មំយេវ ច សុគតិទុគ្គតីនំ តត្ថុប្បជ្ជនកសុខទុក្ខានញ្ច បថភាវេន បវត្តំ កម្មបថោតិ វុច្ចតីតិ បាកដោ, តស្សា កម្មបថភាវោ។ អភិជ្ឈាទីនំ បន ចេតនាសមីហនភាវេន សុចរិតទុច្ចរិតភាវោ, ចេតនាជនិតបិដ្ឋិវដ្ដកភាវេន សុគតិទុគ្គតិតទុប្បជ្ជនកសុខទុក្ខានំ បថភាវោ ចាតិ, ន តថា បាកដោ កម្មបថភាវោតិ, តេ ឯវ តេន សភាវេន ទស្សេតុំ អភិធម្មេ កម្មបថរាសិភាវេន វុត្តា។ អតថាជាតិយកត្តា វា ចេតនា តេហិ សទ្ធិំ ន វុត្តាតិ ទដ្ឋព្ពំ។ មូលំ បត្វាតិ មូលទេសនំ បត្វា, មូលសភាវេសុ ធម្មេសុ ទេសិយមានេសូតិ អត្ថោ។
Dhammatoti sabhāvato. Koṭṭhāsatoti cittaṅgakoṭṭhāsato, yaṃkoṭṭhāsā honti, tatoti attho. Cetanādhammāvāti cetanāsabhāvā eva. Paṭipāṭiyā sattāti ettha nanu cetanā abhidhamme kammapathesu na vuttāti paṭipāṭiyā sattannaṃ kammapathabhāvo na yuttoti? Na, avacanassa aññahetukattā. Na hi tattha cetanāya akammapathattā kammapatharāsimhi avacanaṃ, kadāci pana kammapatho hoti, na sabbadāti kammapathabhāvassa aniyatattā avacanaṃ. Yadā, panassa kammapathabhāvo hoti, tadā kammapatharāsisaṅgaho na nivārito. Etthāha – yadi cetanāya sabbadā kammapathabhāvābhāvato aniyato kammapathabhāvoti kammapatharāsimhi avacanaṃ, nanu abhijjhādīnampi kammapathabhāvaṃ appattānaṃ atthitāya aniyato kammapathabhāvoti tesampi kammapatharāsimhi avacanaṃ āpajjatīti? Nāpajjati, kammapathatātaṃsabhāgatāhi tesaṃ tattha vuttattā. Yadi evaṃ cetanāpi tattha vattabbā siyā? Saccametaṃ. Sā pana pāṇātipātādikāti pākaṭo tassā kammapathabhāvoti na vuttā siyā. Cetanāya hi ‘‘cetanāhaṃ, bhikkhave, kammaṃ vadāmi (a. ni. 6.63; kathā. 539) tividhā, bhikkhave, kāyasañcetanā akusalaṃ kāyakamma’’ntiādivacanato (kathā. 539) kammabhāvo pākaṭo. Kammaṃyeva ca sugatiduggatīnaṃ tatthuppajjanakasukhadukkhānañca pathabhāvena pavattaṃ kammapathoti vuccatīti pākaṭo, tassā kammapathabhāvo. Abhijjhādīnaṃ pana cetanāsamīhanabhāvena sucaritaduccaritabhāvo, cetanājanitapiṭṭhivaṭṭakabhāvena sugatiduggatitaduppajjanakasukhadukkhānaṃ pathabhāvo cāti, na tathā pākaṭo kammapathabhāvoti, te eva tena sabhāvena dassetuṃ abhidhamme kammapatharāsibhāvena vuttā. Atathājātiyakattā vā cetanā tehi saddhiṃ na vuttāti daṭṭhabbaṃ. Mūlaṃ patvāti mūladesanaṃ patvā, mūlasabhāvesu dhammesu desiyamānesūti attho.
អទិន្នាទានំ សត្តារម្មណន្តិ ឥទំ ‘‘បញ្ច សិក្ខាបទា បរិត្តារម្មណា ឯវា’’តិ ឥមាយ បាឡិយា វិរុជ្ឈតិ។ យញ្ហិ បាណាតិបាតាទិទុស្សីល្យស្ស អារម្មណំ, តទេវ តំ វេរមណិយា អារម្មណំ។ វីតិក្កមិតព្ពវត្ថុតោ ឯវ ហិ វិរតីតិ។ ‘‘សត្តារម្មណ’’ន្តិ វា សត្តសង្ខាតំ សង្ខារារម្មណមេវ ឧបាទាយ វុត្តត្តា ន កោចិ វិរោធោ។ តថា ហិ វុត្តំ សម្មោហវិនោទនិយំ (វិភ. អដ្ឋ. ៧១៤) ‘‘យានិ សិក្ខាបទានិ ឯត្ថ ‘សត្តារម្មណានី’តិ វុត្តានិ, តានិ យស្មា ‘សត្តោតិ’តិ សង្ខំ គតេ សង្ខារេយេវ អារម្មណំ ករោន្តី’’តិ។ ឥតោ បរេសុបិ ឯសេវ នយោ។ វិសភាគវត្ថុនោ ‘‘ឥត្ថិបុរិសា’’តិ គហេតព្ពតោ សត្តារម្មណោតិបិ ឯកេ។ ‘‘ឯកោ ទិដ្ឋោ, ទ្វេ សុតា’’តិអាទិនា សម្ផប្បលបនេ ទិដ្ឋសុតមុតវិញ្ញាតវសេន។ តថា អភិជ្ឈាតិ ឯត្ថ តថា-សទ្ទោ ‘‘ទិដ្ឋសុតមុតវិញ្ញាតវសេនា’’តិ ឥទម្បិ ឧបសំហរតិ, ន សត្តសង្ខារារម្មណតំ ឯវ ទស្សនាទិវសេន អភិជ្ឈាយនតោ។ ‘‘នត្ថិ សត្តា ឱបបាតិកា’’តិ បវត្តមានាបិ មិច្ឆាទិដ្ឋិ តេភូមកធម្មារម្មណា ឯវាតិ អធិប្បាយេន តស្សា សង្ខារារម្មណតា វុត្តា។ កថំ បន មិច្ឆាទិដ្ឋិយា មហគ្គតប្បត្តា ធម្មា អារម្មណំ ហោន្តីតិ? សាធារណតោ។ នត្ថិ សុកដទុក្កដានំ កម្មានំ ផលំ វិបាកោតិ ហិ បវត្តមានាយ អត្ថតោ រូបារូបាវចរធម្មាបិ គហិតាវ ហោន្តីតិ។
Adinnādānaṃ sattārammaṇanti idaṃ ‘‘pañca sikkhāpadā parittārammaṇā evā’’ti imāya pāḷiyā virujjhati. Yañhi pāṇātipātādidussīlyassa ārammaṇaṃ, tadeva taṃ veramaṇiyā ārammaṇaṃ. Vītikkamitabbavatthuto eva hi viratīti. ‘‘Sattārammaṇa’’nti vā sattasaṅkhātaṃ saṅkhārārammaṇameva upādāya vuttattā na koci virodho. Tathā hi vuttaṃ sammohavinodaniyaṃ (vibha. aṭṭha. 714) ‘‘yāni sikkhāpadāni ettha ‘sattārammaṇānī’ti vuttāni, tāni yasmā ‘sattoti’ti saṅkhaṃ gate saṅkhāreyeva ārammaṇaṃ karontī’’ti. Ito paresupi eseva nayo. Visabhāgavatthuno ‘‘itthipurisā’’ti gahetabbato sattārammaṇotipi eke. ‘‘Eko diṭṭho, dve sutā’’tiādinā samphappalapane diṭṭhasutamutaviññātavasena. Tathā abhijjhāti ettha tathā-saddo ‘‘diṭṭhasutamutaviññātavasenā’’ti idampi upasaṃharati, na sattasaṅkhārārammaṇataṃ eva dassanādivasena abhijjhāyanato. ‘‘Natthi sattā opapātikā’’ti pavattamānāpi micchādiṭṭhi tebhūmakadhammārammaṇā evāti adhippāyena tassā saṅkhārārammaṇatā vuttā. Kathaṃ pana micchādiṭṭhiyā mahaggatappattā dhammā ārammaṇaṃ hontīti? Sādhāraṇato. Natthi sukaṭadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipākoti hi pavattamānāya atthato rūpārūpāvacaradhammāpi gahitāva hontīti.
សុខពហុលតាយ រាជានោ ហសមានាបិ ‘‘ចោរំ ឃាតេថា’’តិ វទន្តិ, ហាសោ បន តេសំ អញ្ញវិសយោតិ អាហ ‘‘សន្និដ្ឋាបកចេតនា បន នេសំ ទុក្ខសម្បយុត្តាវ ហោតី’’តិ។ មជ្ឈត្តវេទនោ ន ហោតិ, សុខវេទនោវ។ តត្ថ ‘‘កាមានំ សមុទយា’’តិអាទិនា វេទនាភេទោ វេទិតព្ពោ។ លោភសមុដ្ឋានោ មុសាវាទោ សុខវេទនោ វា សិយា មជ្ឈត្តវេទនោ វា, ទោសសមុដ្ឋានោ ទុក្ខវេទនោ វាតិ មុសាវាទោ តិវេទនោ សិយា។ ឥមិនា នយេន សេសេសុបិ យថារហំ វេទនានំ ‘‘លោភោ និទានំ កម្មានំ សមុទយាយា’’តិអាទិនា ភេទោ វេទិតព្ពោ។
Sukhabahulatāya rājāno hasamānāpi ‘‘coraṃ ghātethā’’ti vadanti, hāso pana tesaṃ aññavisayoti āha ‘‘sanniṭṭhāpakacetanā pana nesaṃ dukkhasampayuttāva hotī’’ti. Majjhattavedano na hoti, sukhavedanova. Tattha ‘‘kāmānaṃ samudayā’’tiādinā vedanābhedo veditabbo. Lobhasamuṭṭhāno musāvādo sukhavedano vā siyā majjhattavedano vā, dosasamuṭṭhāno dukkhavedano vāti musāvādo tivedano siyā. Iminā nayena sesesupi yathārahaṃ vedanānaṃ ‘‘lobho nidānaṃ kammānaṃ samudayāyā’’tiādinā bhedo veditabbo.
បាណាតិបាតោ ទោសមោហវសេន ទ្វិមូលកោតិ សម្បយុត្តមូលមេវ សន្ធាយ វុត្តំ។ តស្ស ហិ មូលដ្ឋេន ឧបការភាវោ ទោសវិសេសោ, និទានមូលេ បន គយ្ហមានេ លោភមោហវសេនបិ វដ្ដតិ។ សម្មូឡ្ហោ អាមិសកិញ្ជក្ខកាមោបិ ហិ បាណំ ហនតិ។ តេនេវាហ ‘‘លោភោ និទានំ កម្មានំ សមុទយាយា’’តិអាទិ (អ. និ. ៣.៣៤)។ សេសេសុបិ ឯសេវ នយោ។
Pāṇātipāto dosamohavasena dvimūlakoti sampayuttamūlameva sandhāya vuttaṃ. Tassa hi mūlaṭṭhena upakārabhāvo dosaviseso, nidānamūle pana gayhamāne lobhamohavasenapi vaṭṭati. Sammūḷho āmisakiñjakkhakāmopi hi pāṇaṃ hanati. Tenevāha ‘‘lobho nidānaṃ kammānaṃ samudayāyā’’tiādi (a. ni. 3.34). Sesesupi eseva nayo.
អសមាទិន្នសីលស្ស សម្បត្តតោ យថាឧបដ្ឋិតវីតិក្កមិតព្ពវត្ថុតោ វិរតិ សម្បត្តវិរតិ។ សមាទានេន ឧប្បន្នា វិរតិ សមាទានវិរតិ។ កិលេសានំ សមុច្ឆិន្ទនវសេន បវត្តា មគ្គសម្បយុត្តា វិរតិ សមុច្ឆេទវិរតិ។ កាមញ្ចេត្ថ បាឡិយំ វិរតិយោវ អាគតា, សិក្ខាបទវិភង្គេ បន ចេតនាបិ អាហរិត្វា ទស្សិតាតិ តទុភយម្បិ គណ្ហន្តោ ‘‘ចេតនាបិ វដ្ដន្តិ វិរតិយោបី’’តិ អាហ។
Asamādinnasīlassa sampattato yathāupaṭṭhitavītikkamitabbavatthuto virati sampattavirati. Samādānena uppannā virati samādānavirati. Kilesānaṃ samucchindanavasena pavattā maggasampayuttā virati samucchedavirati. Kāmañcettha pāḷiyaṃ viratiyova āgatā, sikkhāpadavibhaṅge pana cetanāpi āharitvā dassitāti tadubhayampi gaṇhanto ‘‘cetanāpi vaṭṭanti viratiyopī’’ti āha.
អទុស្សីល្យារម្មណា ជីវិតិន្ទ្រិយាទិអារម្មណា កថំ ទុស្សីល្យានិ បជហន្តីតិ ទស្សេតុំ ‘‘យថា បនា’’តិអាទិ វុត្តំ។ បាណាតិបាតាទីហិ វិរមណវសេន បវត្តនតោ តទារម្មណភាវេនេវ តានិ បជហន្តិ។ ន ហិ តទេវ អារព្ភ តំ បជហិតុំ សក្កា តតោ អនិស្សដភាវតោ។
Adussīlyārammaṇā jīvitindriyādiārammaṇā kathaṃ dussīlyāni pajahantīti dassetuṃ ‘‘yathā panā’’tiādi vuttaṃ. Pāṇātipātādīhi viramaṇavasena pavattanato tadārammaṇabhāveneva tāni pajahanti. Na hi tadeva ārabbha taṃ pajahituṃ sakkā tato anissaṭabhāvato.
អនភិជ្ឈា…បេ.… វិរមន្តស្សាតិ អភិជ្ឈំ បជហន្តស្សាតិ អត្ថោ។ ន ហិ មនោទុច្ចរិតតោ វិរតិ អត្ថិ អនភិជ្ឈាទីហេវ តប្បហានសិទ្ធិតោ។
Anabhijjhā…pe… viramantassāti abhijjhaṃ pajahantassāti attho. Na hi manoduccaritato virati atthi anabhijjhādīheva tappahānasiddhito.
បញ្ចសិក្ខាបទសុត្តាទិវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Pañcasikkhāpadasuttādivaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / សំយុត្តនិកាយ • Saṃyuttanikāya
៣. បញ្ចសិក្ខាបទសុត្តំ • 3. Pañcasikkhāpadasuttaṃ
៤. សត្តកម្មបថសុត្តំ • 4. Sattakammapathasuttaṃ
៥. ទសកម្មបថសុត្តំ • 5. Dasakammapathasuttaṃ
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / សំយុត្តនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ៣-៥. បញ្ចសិក្ខាបទសុត្តាទិវណ្ណនា • 3-5. Pañcasikkhāpadasuttādivaṇṇanā
