| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) |
੨. ਪਞ੍ਚਤ੍ਤਯਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
2. Pañcattayasuttavaṇṇanā
੨੧. ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਚਤ੍ਤਯਸੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਏਕੇਤਿ ਏਕਚ੍ਚੇ। ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਤਿ ਪਰਿਬ੍ਬਜੁਪਗਤਭਾવੇਨ ਸਮਣਾ ਜਾਤਿਯਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ, ਲੋਕੇਨ વਾ ਸਮਣਾਤਿ ਚ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਤਿ ਚ ਏવਂ ਸਮ੍ਮਤਾ। ਅਪਰਨ੍ਤਂ ਕਪ੍ਪੇਤ੍વਾ વਿਕਪ੍ਪੇਤ੍વਾ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੀਤਿ ਅਪਰਨ੍ਤਕਪ੍ਪਿਕਾ। ਅਪਰਨ੍ਤਕਪ੍ਪੋ વਾ ਏਤੇਸਂ ਅਤ੍ਥੀਤਿਪਿ ਅਪਰਨ੍ਤਕਪ੍ਪਿਕਾ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਅਨ੍ਤੋਤਿ ‘‘ਸਕ੍ਕਾਯੋ ਖੋ, ਆવੁਸੋ, ਏਕੋ ਅਨ੍ਤੋ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੬.੬੧) વਿਯ ਇਧ ਕੋਟ੍ਠਾਸੋ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤੋ। ਕਪ੍ਪੋਤਿ ਤਣ੍ਹਾਦਿਟ੍ਠਿਯੋ। વੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਚੇਤਂ ‘‘ਕਪ੍ਪੋਤਿ ਉਦ੍ਦਾਨਤੋ ਦ੍વੇ ਕਪ੍ਪਾ ਤਣ੍ਹਾਕਪ੍ਪੋ ਚ ਦਿਟ੍ਠਿਕਪ੍ਪੋ ਚਾ’’ਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਤਣ੍ਹਾਦਿਟ੍ਠਿવਸੇਨ ਅਨਾਗਤਂ ਖਨ੍ਧਕੋਟ੍ਠਾਸਂ ਕਪ੍ਪੇਤ੍વਾ ਠਿਤਾਤਿ ਅਪਰਨ੍ਤਕਪ੍ਪਿਕਾਤਿ ਏવਮੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਤੇਸਂ ਏવਂ ਅਪਰਨ੍ਤਂ ਕਪ੍ਪੇਤ੍વਾ ਠਿਤਾਨਂ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨવਸੇਨ ਅਪਰਨ੍ਤਮੇવ ਅਨੁਗਤਾ ਦਿਟ੍ਠੀਤਿ ਅਪਰਨ੍ਤਾਨੁਦਿਟ੍ਠਿਨੋ। ਤੇ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਨੋ ਤਂ ਅਪਰਨ੍ਤਂ ਆਰਬ੍ਭ ਆਗਮ੍ਮ ਪਟਿਚ੍ਚ ਅਞ੍ਞਮ੍ਪਿ ਜਨਂ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਿਕਂ ਕਰੋਨ੍ਤਾ ਅਨੇਕવਿਹਿਤਾਨਿ ਅਧਿવੁਤ੍ਤਿਪਦਾਨਿ ਅਭਿવਦਨ੍ਤਿ। ਅਨੇਕવਿਹਿਤਾਨੀਤਿ ਅਨੇਕવਿਧਾਨਿ। ਅਧਿવੁਤ੍ਤਿਪਦਾਨੀਤਿ ਅਧਿવਚਨਪਦਾਨਿ। ਅਥ વਾ ਭੂਤਮਤ੍ਥਂ ਅਧਿਭવਿਤ੍વਾ ਯਥਾਸਭਾવਤੋ ਅਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ વਤ੍ਤਨਤੋ ਅਧਿવੁਤ੍ਤਿਯੋਤਿ ਦਿਟ੍ਠਿਯੋ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ, ਅਧਿવੁਤ੍ਤੀਨਂ ਪਦਾਨਿ ਅਧਿવੁਤ੍ਤਿਪਦਾਨਿ, ਦਿਟ੍ਠਿਦੀਪਕਾਨਿ વਚਨਾਨੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
21.Evaṃme sutanti pañcattayasuttaṃ. Tattha eketi ekacce. Samaṇabrāhmaṇāti paribbajupagatabhāvena samaṇā jātiyā brāhmaṇā, lokena vā samaṇāti ca brāhmaṇāti ca evaṃ sammatā. Aparantaṃ kappetvā vikappetvā gaṇhantīti aparantakappikā. Aparantakappo vā etesaṃ atthītipi aparantakappikā. Ettha ca antoti ‘‘sakkāyo kho, āvuso, eko anto’’tiādīsu (a. ni. 6.61) viya idha koṭṭhāso adhippeto. Kappoti taṇhādiṭṭhiyo. Vuttampi cetaṃ ‘‘kappoti uddānato dve kappā taṇhākappo ca diṭṭhikappo cā’’ti. Tasmā taṇhādiṭṭhivasena anāgataṃ khandhakoṭṭhāsaṃ kappetvā ṭhitāti aparantakappikāti evamettha attho daṭṭhabbo. Tesaṃ evaṃ aparantaṃ kappetvā ṭhitānaṃ punappunaṃ uppajjanavasena aparantameva anugatā diṭṭhīti aparantānudiṭṭhino. Te evaṃdiṭṭhino taṃ aparantaṃ ārabbha āgamma paṭicca aññampi janaṃ diṭṭhigatikaṃ karontā anekavihitāni adhivuttipadāni abhivadanti. Anekavihitānīti anekavidhāni. Adhivuttipadānīti adhivacanapadāni. Atha vā bhūtamatthaṃ adhibhavitvā yathāsabhāvato aggahetvā vattanato adhivuttiyoti diṭṭhiyo vuccanti, adhivuttīnaṃ padāni adhivuttipadāni, diṭṭhidīpakāni vacanānīti attho.
ਸਞ੍ਞੀਤਿ ਸਞ੍ਞਾਸਮਙ੍ਗੀ। ਅਰੋਗੋਤਿ ਨਿਚ੍ਚੋ। ਇਤ੍ਥੇਕੇਤਿ ਇਤ੍ਥਂ ਏਕੇ, ਏવਮੇਕੇਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਇਮਿਨਾ ਸੋਲ਼ਸ ਸਞ੍ਞੀવਾਦਾ ਕਥਿਤਾ, ਅਸਞ੍ਞੀਤਿ ਇਮਿਨਾ ਅਟ੍ਠ ਅਸਞ੍ਞੀવਾਦਾ, ਨੇવਸਞ੍ਞੀਨਾਸਞ੍ਞੀਤਿ ਇਮਿਨਾ ਅਟ੍ਠ ਨੇવਸਞ੍ਞੀਨਾਸਞ੍ਞੀવਾਦਾ, ਸਤੋ વਾ ਪਨ ਸਤ੍ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਇਮਿਨਾ ਸਤ੍ਤ ਉਚ੍ਛੇਦવਾਦਾ। ਤਤ੍ਥ ਸਤੋਤਿ વਿਜ੍ਜਮਾਨਸ੍ਸ। ਉਚ੍ਛੇਦਨ੍ਤਿ ਉਪਚ੍ਛੇਦਂ। વਿਨਾਸਨ੍ਤਿ ਅਦਸ੍ਸਨਂ। વਿਭવਨ੍ਤਿ ਭવવਿਗਮਂ। ਸਬ੍ਬਾਨੇਤਾਨਿ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞવੇવਚਨਾਨੇવ। ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਨਿਬ੍ਬਾਨਂ વਾਤਿ ਇਮਿਨਾ ਪਞ੍ਚ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਨਿਬ੍ਬਾਨવਾਦਾ ਕਥਿਤਾ। ਤਤ੍ਥ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮੋਤਿ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਧਮ੍ਮੋ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਪਟਿਲਦ੍ਧਅਤ੍ਤਭਾવਸ੍ਸੇਤਂ ਅਧਿવਚਨਂ। ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮੇ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਨਿਬ੍ਬਾਨਂ, ਇਮਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਅਤ੍ਤਭਾવੇ ਦੁਕ੍ਖવੂਪਸਮਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਨ੍ਤਂ વਾਤਿ ਸਞ੍ਞੀਤਿਆਦਿવਸੇਨ ਤੀਹਾਕਾਰੇਹਿ ਸਨ੍ਤਂ। ਤੀਣਿ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਸਞ੍ਞੀ ਅਤ੍ਤਾਤਿਆਦੀਨਿ ਸਨ੍ਤਅਤ੍ਤવਸੇਨ ਏਕਂ, ਇਤਰਾਨਿ ਦ੍વੇਤਿ ਏવਂ ਤੀਣਿ।
Saññīti saññāsamaṅgī. Arogoti nicco. Ittheketi itthaṃ eke, evameketi attho. Iminā soḷasa saññīvādā kathitā, asaññīti iminā aṭṭha asaññīvādā, nevasaññīnāsaññīti iminā aṭṭha nevasaññīnāsaññīvādā, sato vā pana sattassāti iminā satta ucchedavādā. Tattha satoti vijjamānassa. Ucchedanti upacchedaṃ. Vināsanti adassanaṃ. Vibhavanti bhavavigamaṃ. Sabbānetāni aññamaññavevacanāneva. Diṭṭhadhammanibbānaṃvāti iminā pañca diṭṭhadhammanibbānavādā kathitā. Tattha diṭṭhadhammoti paccakkhadhammo vuccati, tattha tattha paṭiladdhaattabhāvassetaṃ adhivacanaṃ. Diṭṭhadhamme nibbānaṃ diṭṭhadhammanibbānaṃ, imasmiṃyeva attabhāve dukkhavūpasamanti attho. Santaṃ vāti saññītiādivasena tīhākārehi santaṃ. Tīṇi hontīti saññī attātiādīni santaattavasena ekaṃ, itarāni dveti evaṃ tīṇi.
੨੨. ਰੂਪਿਂ વਾਤਿ ਕਰਜਰੂਪੇਨ વਾ ਕਸਿਣਰੂਪੇਨ વਾ ਰੂਪਿਂ। ਤਤ੍ਥ ਲਾਭੀ ਕਸਿਣਰੂਪਂ ਅਤ੍ਤਾਤਿ ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਤਕ੍ਕੀ ਉਭੋਪਿ ਰੂਪਾਨਿ ਗਣ੍ਹਾਤਿਯੇવ। ਅਰੂਪਿਨ੍ਤਿ ਅਰੂਪਸਮਾਪਤ੍ਤਿਨਿਮਿਤ੍ਤਂ વਾ, ਠਪੇਤ੍વਾ ਸਞ੍ਞਾਕ੍ਖਨ੍ਧਂ ਸੇਸਅਰੂਪਧਮ੍ਮੇ વਾ ਅਤ੍ਤਾਤਿ ਪਞ੍ਞਪੇਨ੍ਤਾ ਲਾਭਿਨੋਪਿ ਤਕ੍ਕਿਕਾਪਿ ਏવਂ ਪਞ੍ਞਪੇਨ੍ਤਿ। ਤਤਿਯਦਿਟ੍ਠਿ ਪਨ ਮਿਸ੍ਸਕਗਾਹવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਾ, ਚਤੁਤ੍ਥਾ ਤਕ੍ਕਗਾਹੇਨੇવ। ਦੁਤਿਯਚਤੁਕ੍ਕੇ ਪਠਮਦਿਟ੍ਠਿ ਸਮਾਪਨ੍ਨਕવਾਰੇਨ ਕਥਿਤਾ, ਦੁਤਿਯਦਿਟ੍ਠਿ ਅਸਮਾਪਨ੍ਨਕવਾਰੇਨ, ਤਤਿਯਦਿਟ੍ਠਿ ਸੁਪ੍ਪਮਤ੍ਤੇਨ વਾ ਸਰਾવਮਤ੍ਤੇਨ વਾ ਕਸਿਣਪਰਿਕਮ੍ਮવਸੇਨ, ਚਤੁਤ੍ਥਦਿਟ੍ਠਿ વਿਪੁਲਕਸਿਣવਸੇਨ ਕਥਿਤਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
22.Rūpiṃvāti karajarūpena vā kasiṇarūpena vā rūpiṃ. Tattha lābhī kasiṇarūpaṃ attāti gaṇhāti, takkī ubhopi rūpāni gaṇhātiyeva. Arūpinti arūpasamāpattinimittaṃ vā, ṭhapetvā saññākkhandhaṃ sesaarūpadhamme vā attāti paññapentā lābhinopi takkikāpi evaṃ paññapenti. Tatiyadiṭṭhi pana missakagāhavasena pavattā, catutthā takkagāheneva. Dutiyacatukke paṭhamadiṭṭhi samāpannakavārena kathitā, dutiyadiṭṭhi asamāpannakavārena, tatiyadiṭṭhi suppamattena vā sarāvamattena vā kasiṇaparikammavasena, catutthadiṭṭhi vipulakasiṇavasena kathitāti veditabbā.
ਏਤਂ વਾ ਪਨੇਕੇਸਂ ਉਪਾਤਿવਤ੍ਤਤਨ੍ਤਿ ਸਞ੍ਞੀਤਿਪਦੇਨ ਸਙ੍ਖੇਪਤੋ વੁਤ੍ਤਂ ਸਞ੍ਞਾਸਤ੍ਤਕਂ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਾਨਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਪਰੇ ਅਟ੍ਠਕਨ੍ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਤਦੁਭਯਂ ਪਰਤੋ ਆવਿਭવਿਸ੍ਸਤਿ। ਅਯਂ ਪਨੇਤ੍ਥ ਸਙ੍ਖੇਪਤ੍ਥੋ – ਕੇਚਿ ਹਿ ਏਤਾ ਸਤ੍ਤ વਾ ਅਟ੍ਠ વਾ ਸਞ੍ਞਾ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮਿਤੁਂ ਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਿ, ਕੇਚਿ ਪਨ ਨ ਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਯੇ ਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਿ, ਤੇવ ਗਹਿਤਾ। ਤੇਸਂ ਪਨ ਏਕੇਸਂ ਉਪਾਤਿવਤ੍ਤਤਂ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤੁਂ ਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਾਨਂ ਯਥਾਪਿ ਨਾਮ ਗਙ੍ਗਂ ਉਤ੍ਤਿਣ੍ਣੇਸੁ ਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ ਏਕੋ ਦੀਘવਾਪਿਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਤਿਟ੍ਠੇਯ੍ਯ, ਏਕੋ ਤਤੋ ਪਰਂ ਮਹਾਗਾਮਂ; ਏવਮੇવ ਏਕੇ વਿਞ੍ਞਾਣਞ੍ਚਾਯਤਨਂ ਅਪ੍ਪਮਾਣਂ ਆਨੇਞ੍ਜਨ੍ਤਿ વਤ੍વਾ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ, ਏਕੇ ਆਕਿਞ੍ਚਞ੍ਞਾਯਤਨਂ। ਤਤ੍ਥ વਿਞ੍ਞਾਣਞ੍ਚਾਯਤਨਂ ਤਾવ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ વਿਞ੍ਞਾਣਕਸਿਣਮੇਕੇਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਪਰਤੋ ‘‘ਆਕਿਞ੍ਚਞ੍ਞਾਯਤਨਮੇਕੇ’’ਤਿ વਕ੍ਖਤਿ। ਤਯਿਦਨ੍ਤਿ ਤਂ ਇਦਂ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਞ੍ਚ ਦਿਟ੍ਠਿਪਚ੍ਚਯਞ੍ਚ ਦਿਟ੍ਠਾਰਮ੍ਮਣਞ੍ਚ। ਤਥਾਗਤੋ ਅਭਿਜਾਨਾਤੀਤਿ। ਇਮਿਨਾ ਪਚ੍ਚਯੇਨ ਇਦਂ ਨਾਮ ਦਸ੍ਸਨਂ ਗਹਿਤਨ੍ਤਿ ਅਭਿવਿਸਿਟ੍ਠੇਨ ਞਾਣੇਨ ਜਾਨਾਤਿ।
Etaṃ vā panekesaṃ upātivattatanti saññītipadena saṅkhepato vuttaṃ saññāsattakaṃ atikkantānanti attho. Apare aṭṭhakanti vadanti. Tadubhayaṃ parato āvibhavissati. Ayaṃ panettha saṅkhepattho – keci hi etā satta vā aṭṭha vā saññā samatikkamituṃ sakkonti, keci pana na sakkonti. Tattha ye sakkonti, teva gahitā. Tesaṃ pana ekesaṃ upātivattataṃ atikkamituṃ sakkontānaṃ yathāpi nāma gaṅgaṃ uttiṇṇesu manussesu eko dīghavāpiṃ gantvā tiṭṭheyya, eko tato paraṃ mahāgāmaṃ; evameva eke viññāṇañcāyatanaṃ appamāṇaṃ āneñjanti vatvā tiṭṭhanti, eke ākiñcaññāyatanaṃ. Tattha viññāṇañcāyatanaṃ tāva dassetuṃ viññāṇakasiṇameketi vuttaṃ. Parato ‘‘ākiñcaññāyatanameke’’ti vakkhati. Tayidanti taṃ idaṃ diṭṭhigatañca diṭṭhipaccayañca diṭṭhārammaṇañca. Tathāgato abhijānātīti. Iminā paccayena idaṃ nāma dassanaṃ gahitanti abhivisiṭṭhena ñāṇena jānāti.
ਇਦਾਨਿ ਤਦੇવ વਿਤ੍ਥਾਰੇਨ੍ਤੋ ਯੇ ਖੋ ਤੇ ਭੋਨ੍ਤੋਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਯਾ વਾ ਪਨ ਏਤਾਸਂ ਸਞ੍ਞਾਨਨ੍ਤਿ ਯਾ વਾ ਪਨ ਏਤਾਸਂ ‘‘ਯਦਿ ਰੂਪਸਞ੍ਞਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ਏવਂ વੁਤ੍ਤਸਞ੍ਞਾਨਂ। ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਾਤਿ ਨਿਰੁਪਕ੍ਕਿਲੇਸਾ। ਪਰਮਾਤਿ ਉਤ੍ਤਮਾ। ਅਗ੍ਗਾਤਿ ਸੇਟ੍ਠਾ। ਅਨੁਤ੍ਤਰਿਯਾ ਅਕ੍ਖਾਯਤੀਤਿ ਅਸਦਿਸਾ ਕਥੀਯਤਿ। ਯਦਿ ਰੂਪਸਞ੍ਞਾਨਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਚਤਸ੍ਸੋ ਰੂਪਾવਚਰਸਞ੍ਞਾ ਕਥਿਤਾ। ਯਦਿ ਅਰੂਪਸਞ੍ਞਾਨਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਆਕਾਸਾਨਞ੍ਚਾਯਤਨવਿਞ੍ਞਾਣਞ੍ਚਾਯਤਨਸਞ੍ਞਾ। ਇਤਰੇਹਿ ਪਨ ਦ੍વੀਹਿ ਪਦੇਹਿ ਸਮਾਪਨ੍ਨਕવਾਰੋ ਚ ਅਸਮਾਪਨ੍ਨਕવਾਰੋ ਚ ਕਥਿਤੋਤਿ ਏવਮੇਤਾ ਕੋਟ੍ਠਾਸਤੋ ਅਟ੍ਠ, ਅਤ੍ਥਤੋ ਪਨ ਸਤ੍ਤ ਸਞ੍ਞਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਸਮਾਪਨ੍ਨਕવਾਰੋ ਹਿ ਪੁਰਿਮਾਹਿ ਛਹਿਸਙ੍ਗਹਿਤੋਯੇવ। ਤਯਿਦਂ ਸਙ੍ਖਤਨ੍ਤਿ ਤਂ ਇਦਂ ਸਬ੍ਬਮ੍ਪਿ ਸਞ੍ਞਾਗਤਂ ਸਦ੍ਧਿਂ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤੇਨ ਸਙ੍ਖਤਂ ਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਸਮਾਗਨ੍ਤ੍વਾ ਕਤਂ। ਓਲ਼ਾਰਿਕਨ੍ਤਿ ਸਙ੍ਖਤਤ੍ਤਾવ ਓਲ਼ਾਰਿਕਂ। ਅਤ੍ਥਿ ਖੋ ਪਨ ਸਙ੍ਖਾਰਾਨਂ ਨਿਰੋਧੋਤਿ ਏਤੇਸਂ ਪਨ ਸਙ੍ਖਤਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਾਨਂ ਸਙ੍ਖਾਰਾਨਂ ਨਿਰੋਧਸਙ੍ਖਾਤਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਨਾਮ ਅਤ੍ਥਿ। ਅਤ੍ਥੇਤਨ੍ਤਿ ਇਤਿ વਿਦਿਤ੍વਾਤਿ ਤਂ ਖੋ ਪਨ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ‘‘ਅਤ੍ਥਿ ਏਤ’’ਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਜਾਨਿਤ੍વਾ। ਤਸ੍ਸ ਨਿਸ੍ਸਰਣਦਸ੍ਸਾવੀਤਿ ਤਸ੍ਸ ਸਙ੍ਖਤਸ੍ਸ ਨਿਸ੍ਸਰਣਦਸ੍ਸੀ ਨਿਬ੍ਬਾਨਦਸ੍ਸੀ। ਤਥਾਗਤੋ ਤਦੁਪਾਤਿવਤ੍ਤੋਤਿ ਤਂ ਸਙ੍ਖਤਂ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤੋ ਸਮਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Idāni tadeva vitthārento ye kho te bhontotiādimāha. Yā vā pana etāsaṃ saññānanti yā vā pana etāsaṃ ‘‘yadi rūpasaññāna’’nti evaṃ vuttasaññānaṃ. Parisuddhāti nirupakkilesā. Paramāti uttamā. Aggāti seṭṭhā. Anuttariyā akkhāyatīti asadisā kathīyati. Yadi rūpasaññānanti iminā catasso rūpāvacarasaññā kathitā. Yadi arūpasaññānanti iminā ākāsānañcāyatanaviññāṇañcāyatanasaññā. Itarehi pana dvīhi padehi samāpannakavāro ca asamāpannakavāro ca kathitoti evametā koṭṭhāsato aṭṭha, atthato pana satta saññā honti. Samāpannakavāro hi purimāhi chahisaṅgahitoyeva. Tayidaṃ saṅkhatanti taṃ idaṃ sabbampi saññāgataṃ saddhiṃ diṭṭhigatena saṅkhataṃ paccayehi samāgantvā kataṃ. Oḷārikanti saṅkhatattāva oḷārikaṃ. Atthi kho pana saṅkhārānaṃ nirodhoti etesaṃ pana saṅkhatanti vuttānaṃ saṅkhārānaṃ nirodhasaṅkhātaṃ nibbānaṃ nāma atthi. Atthetanti iti viditvāti taṃ kho pana nibbānaṃ ‘‘atthi eta’’nti evaṃ jānitvā. Tassa nissaraṇadassāvīti tassa saṅkhatassa nissaraṇadassī nibbānadassī. Tathāgato tadupātivattoti taṃ saṅkhataṃ atikkanto samatikkantoti attho.
੨੩. ਤਤ੍ਰਾਤਿ ਤੇਸੁ ਅਟ੍ਠਸੁ ਅਸਞ੍ਞੀવਾਦੇਸੁ। ਰੂਪਿਂ વਾਤਿਆਦੀਨਿ ਸਞ੍ਞੀવਾਦੇ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਅਯਞ੍ਚ ਯਸ੍ਮਾ ਅਸਞ੍ਞੀવਾਦੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਇਧ ਦੁਤਿਯਚਤੁਕ੍ਕਂ ਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਪਟਿਕ੍ਕੋਸਨ੍ਤੀਤਿ ਪਟਿਬਾਹਨ੍ਤਿ ਪਟਿਸੇਧੇਨ੍ਤਿ। ਸਞ੍ਞਾ ਰੋਗੋਤਿਆਦੀਸੁ ਆਬਾਧਟ੍ਠੇਨ ਰੋਗੋ, ਸਦੋਸਟ੍ਠੇਨ ਗਣ੍ਡੋ, ਅਨੁਪવਿਟ੍ਠਟ੍ਠੇਨ ਸਲ੍ਲਂ। ਆਗਤਿਂ વਾ ਗਤਿਂ વਾਤਿਆਦੀਸੁ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿવਸੇਨ ਆਗਤਿਂ, ਚੁਤਿવਸੇਨ ਗਤਿਂ, ਚવਨવਸੇਨ ਚੁਤਿਂ, ਉਪਪਜ੍ਜਨવਸੇਨ ਉਪਪਤ੍ਤਿਂ, ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਅਪਰਾਪਰਂ વਡ੍ਢਨવਸੇਨ વੁਡ੍ਢਿਂ વਿਰੂਲ਼੍ਹਿਂ વੇਪੁਲ੍ਲਂ। ਕਾਮਞ੍ਚ ਚਤੁવੋਕਾਰਭવੇ ਰੂਪਂ વਿਨਾਪਿ વਿਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸ ਪવਤ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥਿ, ਸੇਸੇ ਪਨ ਤਯੋ ਖਨ੍ਧੇ વਿਨਾ ਨਤ੍ਥਿ। ਅਯਂ ਪਨ ਪਞ੍ਹੋ ਪਞ੍ਚવੋਕਾਰਭવવਸੇਨ ਕਥਿਤੋ। ਪਞ੍ਚવੋਕਾਰੇ ਹਿ ਏਤ੍ਤਕੇ ਖਨ੍ਧੇ વਿਨਾ વਿਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸ ਪવਤ੍ਤਿ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ। વਿਤਣ੍ਡવਾਦੀ ਪਨੇਤ੍ਥ ‘‘ਅਞ੍ਞਤ੍ਰ ਰੂਪਾਤਿਆਦਿવਚਨਤੋ ਅਰੂਪਭવੇਪਿ ਰੂਪਂ, ਅਸਞ੍ਞਾਭવੇ ਚ વਿਞ੍ਞਾਣਂ ਅਤ੍ਥਿ, ਤਥਾ ਨਿਰੋਧਸਮਾਪਨ੍ਨਸ੍ਸਾ’’ਤਿ વਦਤਿ। ਸੋ વਤ੍ਤਬ੍ਬੋ – ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਚ੍ਛਾਯਾਯ ਚੇ ਅਤ੍ਥਂ ਪਟਿਬਾਹਸਿ, ਆਗਤਿਂ વਾਤਿਆਦਿવਚਨਤੋ ਤਂ વਿਞ੍ਞਾਣਂ ਪਕ੍ਖਿਦ੍વਿਪਦਚਤੁਪ੍ਪਦਾ વਿਯ ਉਪ੍ਪਤਿਤ੍વਾਪਿ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਪਦਸਾਪਿ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਗੋવਿਸਾਣવਲ੍ਲਿਆਦੀਨਿ વਿਯ ਚ વਡ੍ਢਤੀਤਿ ਆਪਜ੍ਜਤਿ। ਯੇ ਚ ਭਗવਤਾ ਅਨੇਕਸਤੇਸੁ ਸੁਤ੍ਤੇਸੁ ਤਯੋ ਭવਾ વੁਤ੍ਤਾ, ਤੇ ਅਰੂਪਭવਸ੍ਸ ਅਭਾવਾ ਦ੍વੇવ ਆਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਮਾ ਏવਂ ਅવਚ, ਯਥਾ વੁਤ੍ਤਮਤ੍ਥਂ ਧਾਰੇਹੀਤਿ।
23.Tatrāti tesu aṭṭhasu asaññīvādesu. Rūpiṃ vātiādīni saññīvāde vuttanayeneva veditabbāni. Ayañca yasmā asaññīvādo, tasmā idha dutiyacatukkaṃ na vuttaṃ. Paṭikkosantīti paṭibāhanti paṭisedhenti. Saññārogotiādīsu ābādhaṭṭhena rogo, sadosaṭṭhena gaṇḍo, anupaviṭṭhaṭṭhena sallaṃ. Āgatiṃ vā gatiṃ vātiādīsu paṭisandhivasena āgatiṃ, cutivasena gatiṃ, cavanavasena cutiṃ, upapajjanavasena upapattiṃ, punappunaṃ uppajjitvā aparāparaṃ vaḍḍhanavasena vuḍḍhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ. Kāmañca catuvokārabhave rūpaṃ vināpi viññāṇassa pavatti atthi, sese pana tayo khandhe vinā natthi. Ayaṃ pana pañho pañcavokārabhavavasena kathito. Pañcavokāre hi ettake khandhe vinā viññāṇassa pavatti nāma natthi. Vitaṇḍavādī panettha ‘‘aññatra rūpātiādivacanato arūpabhavepi rūpaṃ, asaññābhave ca viññāṇaṃ atthi, tathā nirodhasamāpannassā’’ti vadati. So vattabbo – byañjanacchāyāya ce atthaṃ paṭibāhasi, āgatiṃ vātiādivacanato taṃ viññāṇaṃ pakkhidvipadacatuppadā viya uppatitvāpi gacchati, padasāpi gacchati, govisāṇavalliādīni viya ca vaḍḍhatīti āpajjati. Ye ca bhagavatā anekasatesu suttesu tayo bhavā vuttā, te arūpabhavassa abhāvā dveva āpajjanti. Tasmā mā evaṃ avaca, yathā vuttamatthaṃ dhārehīti.
੨੪. ਤਤ੍ਰਾਤਿ ਅਟ੍ਠਸੁ ਨੇવਸਞ੍ਞੀਨਾਸਞ੍ਞੀવਾਦੇਸੁ ਭੁਮ੍ਮਂ। ਇਧਾਪਿ ਰੂਪਿਂ વਾਤਿਆਦੀਨਿ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਅਸਞ੍ਞਾ ਸਮ੍ਮੋਹੋਤਿ ਨਿਸ੍ਸਞ੍ਞਭਾવੋ ਨਾਮੇਸ ਸਮ੍ਮੋਹਟ੍ਠਾਨਂ। ਯੋ ਹਿ ਕਿਞ੍ਚਿ ਨ ਜਾਨਾਤਿ, ਤਂ ਅਸਞ੍ਞੀ ਏਸੋਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਦਿਟ੍ਠਸੁਤਮੁਤવਿਞ੍ਞਾਤਬ੍ਬਸਙ੍ਖਾਰਮਤ੍ਤੇਨਾਤਿ ਦਿਟ੍ਠવਿਞ੍ਞਾਤਬ੍ਬਮਤ੍ਤੇਨ ਸੁਤવਿਞ੍ਞਾਤਬ੍ਬਮਤ੍ਤੇਨ ਮੁਤવਿਞ੍ਞਾਤਬ੍ਬਮਤ੍ਤੇਨ। ਏਤ੍ਥ ਚ વਿਜਾਨਾਤੀਤਿ વਿਞ੍ਞਾਤਬ੍ਬਂ, ਦਿਟ੍ਠਸੁਤਮੁਤવਿਞ੍ਞਾਤਬ੍ਬਮਤ੍ਤੇਨ ਪਞ੍ਚਦ੍વਾਰਿਕਸਞ੍ਞਾਪવਤ੍ਤਿਮਤ੍ਤੇਨਾਤਿ ਅਯਞ੍ਹਿ ਏਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਙ੍ਖਾਰਮਤ੍ਤੇਨਾਤਿ ਓਲ਼ਾਰਿਕਸਙ੍ਖਾਰਪવਤ੍ਤਿਮਤ੍ਤੇਨਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਏਤਸ੍ਸ ਆਯਤਨਸ੍ਸਾਤਿ ਏਤਸ੍ਸ ਨੇવਸਞ੍ਞਾਨਾਸਞ੍ਞਾਯਤਨਸ੍ਸ । ਉਪਸਮ੍ਪਦਨ੍ਤਿ ਪਟਿਲਾਭਂ। ਬ੍ਯਸਨਂ ਹੇਤਨ੍ਤਿ વਿਨਾਸੋ ਹੇਸ, વੁਟ੍ਠਾਨਂ ਹੇਤਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪਞ੍ਚਦ੍વਾਰਿਕਸਞ੍ਞਾਪવਤ੍ਤਞ੍ਹਿ ਓਲ਼ਾਰਿਕਸਙ੍ਖਾਰਪવਤ੍ਤਂ વਾ ਅਪ੍ਪવਤ੍ਤਂ ਕਤ੍વਾ ਤਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਿਤਬ੍ਬਂ। ਤਸ੍ਸ ਪਨ ਪવਤ੍ਤੇਨ ਤਤੋ વੁਟ੍ਠਾਨਂ ਹੋਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਸਙ੍ਖਾਰਸਮਾਪਤ੍ਤਿਪਤ੍ਤਬ੍ਬਮਕ੍ਖਾਯਤੀਤਿ ਓਲ਼ਾਰਿਕਸਙ੍ਖਾਰਪવਤ੍ਤਿਯਾ ਪਤ੍ਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਨ ਅਕ੍ਖਾਯਤਿ। ਸਙ੍ਖਾਰਾવਸੇਸਸਮਾਪਤ੍ਤਿਪਤ੍ਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਸਙ੍ਖਾਰਾਨਂਯੇવ ਅવਸੇਸਾ ਭਾવਨਾવਸੇਨ ਸਬ੍ਬਸੁਖੁਮਭਾવਂ ਪਤ੍ਤਾ ਸਙ੍ਖਾਰਾ, ਤੇਸਂ ਪવਤ੍ਤਿਯਾ ਏਤਂ ਪਤ੍ਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਏવਰੂਪੇਸੁ ਹਿ ਸਙ੍ਖਾਰੇਸੁ ਪવਤ੍ਤੇਸੁ ਏਤਂ ਪਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਨਾਮ ਹੋਤਿ। ਤਯਿਦਨ੍ਤਿ ਤਂ ਇਦਂ ਏਤਂ ਸੁਖੁਮਮ੍ਪਿ ਸਮਾਨਂ ਸਙ੍ਖਤਂ ਸਙ੍ਖਤਤ੍ਤਾ ਚ ਓਲ਼ਾਰਿਕਂ।
24.Tatrāti aṭṭhasu nevasaññīnāsaññīvādesu bhummaṃ. Idhāpi rūpiṃ vātiādīni vuttanayeneva veditabbāni. Asaññā sammohoti nissaññabhāvo nāmesa sammohaṭṭhānaṃ. Yo hi kiñci na jānāti, taṃ asaññī esoti vadanti. Diṭṭhasutamutaviññātabbasaṅkhāramattenāti diṭṭhaviññātabbamattena sutaviññātabbamattena mutaviññātabbamattena. Ettha ca vijānātīti viññātabbaṃ, diṭṭhasutamutaviññātabbamattena pañcadvārikasaññāpavattimattenāti ayañhi ettha attho. Saṅkhāramattenāti oḷārikasaṅkhārapavattimattenāti attho. Etassaāyatanassāti etassa nevasaññānāsaññāyatanassa . Upasampadanti paṭilābhaṃ. Byasanaṃ hetanti vināso hesa, vuṭṭhānaṃ hetanti attho. Pañcadvārikasaññāpavattañhi oḷārikasaṅkhārapavattaṃ vā appavattaṃ katvā taṃ samāpajjitabbaṃ. Tassa pana pavattena tato vuṭṭhānaṃ hotīti dasseti. Saṅkhārasamāpattipattabbamakkhāyatīti oḷārikasaṅkhārapavattiyā pattabbanti na akkhāyati. Saṅkhārāvasesasamāpattipattabbanti saṅkhārānaṃyeva avasesā bhāvanāvasena sabbasukhumabhāvaṃ pattā saṅkhārā, tesaṃ pavattiyā etaṃ pattabbanti attho. Evarūpesu hi saṅkhāresu pavattesu etaṃ pattabbaṃ nāma hoti. Tayidanti taṃ idaṃ etaṃ sukhumampi samānaṃ saṅkhataṃ saṅkhatattā ca oḷārikaṃ.
੨੫. ਤਤ੍ਰਾਤਿ ਸਤ੍ਤਸੁ ਉਚ੍ਛੇਦવਾਦੇਸੁ ਭੁਮ੍ਮਂ। ਉਦ੍ਧਂ ਸਰਨ੍ਤਿ ਉਦ੍ਧਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਅਨਾਗਤਸਂਸਾਰવਾਦੋ, ਅਨਾਗਤਂ ਸਂਸਾਰવਾਦਂ ਸਰਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਆਸਤ੍ਤਿਂਯੇવ ਅਭਿવਦਨ੍ਤਿ ਲਗ੍ਗਨਕਂਯੇવ વਦਨ੍ਤਿ। ‘‘ਆਸਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿਪਿ ਪਾਠੋ, ਤਣ੍ਹਂਯੇવ વਦਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਇਤਿ ਪੇਚ੍ਚ ਭવਿਸ੍ਸਾਮਾਤਿ ਏવਂ ਪੇਚ੍ਚ ਭવਿਸ੍ਸਾਮ। ਖਤ੍ਤਿਯਾ ਭવਿਸ੍ਸਾਮ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਭવਿਸ੍ਸਾਮਾਤਿ ਏવਮੇਤ੍ਥ ਨਯੋ ਨੇਤਬ੍ਬੋ। વਾਣਿਜੂਪਮਾ ਮਞ੍ਞੇਤਿ વਾਣਿਜੂਪਮਾ વਿਯ વਾਣਿਜਪਟਿਭਾਗਾ વਾਣਿਜਸਦਿਸਾ ਮਯ੍ਹਂ ਉਪਟ੍ਠਹਨ੍ਤਿ। ਸਕ੍ਕਾਯਭਯਾਤਿ ਸਕ੍ਕਾਯਸ੍ਸ ਭਯਾ। ਤੇ ਹਿ ਯਥੇવ ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਅਭਯਸ੍ਸ ਭਾਯਨ੍ਤਿ। ਕਤਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ? ਗਣ੍ਡੁਪ੍ਪਾਦੋ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਭਯਾ ਪਥવਿਂ ਨ ਖਾਦਤਿ ‘ਮਾ ਪਥવੀ ਖਿਯੀ’ਤਿ, ਕੋਨ੍ਤੋ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਏਕਪਾਦੇਨ ਤਿਟ੍ਠਤਿ ‘ਮਾ ਪਥવੀ ਓਸੀਦੀ’ਤਿ, ਕਿਕੀ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਉਤ੍ਤਾਨਾ ਸੇਤਿ ‘ਮਾ ਅਮ੍ਭਾ ਉਨ੍ਦ੍ਰਿਯੀ’ਤਿ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਧਮ੍ਮਿਕੋ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਨ ਚਰਤਿ ‘ਮਾ ਲੋਕੋ ਉਚ੍ਛਿਜ੍ਜੀ’ਤਿ ਇਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਅਭਯਸ੍ਸ ਭਾਯਨ੍ਤਿ, ਏવਂ ਸਕ੍ਕਾਯਸ੍ਸ ਭਾਯਨ੍ਤਿ’’। ਸਕ੍ਕਾਯਪਰਿਜੇਗੁਚ੍ਛਾਤਿ ਤਮੇવ ਤੇਭੂਮਕਸਙ੍ਖਾਤਂ ਸਕ੍ਕਾਯਂ ਪਰਿਜਿਗੁਚ੍ਛਮਾਨਾ। ਸਾ ਗਦ੍ਦੁਲਬਦ੍ਧੋਤਿ ਦਣ੍ਡਕੇ ਰਜ੍ਜੁਂ ਪવੇਸੇਤ੍વਾ ਬਦ੍ਧਸੁਨਖੋ। ਏવਮੇવਿਮੇਤਿ ਏਤ੍ਥ ਦਲ਼੍ਹਤ੍ਥਮ੍ਭੋ વਿਯ ਖੀਲੋ વਿਯ ਚ ਤੇਭੂਮਕਧਮ੍ਮਸਙ੍ਖਾਤੋ ਸਕ੍ਕਾਯੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ, ਸਾ વਿਯ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਿਕੋ, ਦਣ੍ਡਕੋ વਿਯ ਦਿਟ੍ਠਿ, ਰਜ੍ਜੁ વਿਯ ਤਣ੍ਹਾ, ਗਦ੍ਦੁਲੇਨ ਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾ ਥਮ੍ਭੇ વਾ ਖੀਲੇ વਾ ਉਪਨਿਬਦ੍ਧਸੁਨਖਸ੍ਸ ਅਤ੍ਤਨੋ ਧਮ੍ਮਤਾਯ ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਗਨ੍ਤੁਂ ਅਸਮਤ੍ਥਸ੍ਸ ਅਨੁਪਰਿਧਾવਨਂ વਿਯ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਿਕਸ੍ਸ ਦਿਟ੍ਠਿਦਣ੍ਡਕੇ ਪવੇਸਿਤਾਯ ਤਣ੍ਹਾਰਜ੍ਜੁਯਾ ਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾ ਸਕ੍ਕਾਯੇ ਉਪਨਿਬਦ੍ਧਸ੍ਸ ਅਨੁਪਰਿਧਾવਨਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
25.Tatrāti sattasu ucchedavādesu bhummaṃ. Uddhaṃ saranti uddhaṃ vuccati anāgatasaṃsāravādo, anāgataṃ saṃsāravādaṃ sarantīti attho. Āsattiṃyeva abhivadanti lagganakaṃyeva vadanti. ‘‘Āsatta’’ntipi pāṭho, taṇhaṃyeva vadantīti attho. Iti pecca bhavissāmāti evaṃ pecca bhavissāma. Khattiyā bhavissāma, brāhmaṇā bhavissāmāti evamettha nayo netabbo. Vāṇijūpamāmaññeti vāṇijūpamā viya vāṇijapaṭibhāgā vāṇijasadisā mayhaṃ upaṭṭhahanti. Sakkāyabhayāti sakkāyassa bhayā. Te hi yatheva ‘‘cattāro kho, mahārāja, abhayassa bhāyanti. Katame cattāro? Gaṇḍuppādo kho, mahārāja, bhayā pathaviṃ na khādati ‘mā pathavī khiyī’ti, konto kho, mahārāja, ekapādena tiṭṭhati ‘mā pathavī osīdī’ti, kikī kho, mahārāja, uttānā seti ‘mā ambhā undriyī’ti, brāhmaṇadhammiko kho, mahārāja, brahmacariyaṃ na carati ‘mā loko ucchijjī’ti ime cattāro abhayassa bhāyanti, evaṃ sakkāyassa bhāyanti’’. Sakkāyaparijegucchāti tameva tebhūmakasaṅkhātaṃ sakkāyaṃ parijigucchamānā. Sā gaddulabaddhoti daṇḍake rajjuṃ pavesetvā baddhasunakho. Evamevimeti ettha daḷhatthambho viya khīlo viya ca tebhūmakadhammasaṅkhāto sakkāyo daṭṭhabbo, sā viya diṭṭhigatiko, daṇḍako viya diṭṭhi, rajju viya taṇhā, gaddulena bandhitvā thambhe vā khīle vā upanibaddhasunakhassa attano dhammatāya chinditvā gantuṃ asamatthassa anuparidhāvanaṃ viya diṭṭhigatikassa diṭṭhidaṇḍake pavesitāya taṇhārajjuyā bandhitvā sakkāye upanibaddhassa anuparidhāvanaṃ veditabbaṃ.
੨੬. ਇਮਾਨੇવ ਪਞ੍ਚਾਯਤਨਾਨੀਤਿ ਇਮਾਨੇવ ਪਞ੍ਚ ਕਾਰਣਾਨਿ। ਇਤਿ ਮਾਤਿਕਂ ਠਪੇਨ੍ਤੇਨਪਿ ਪਞ੍ਚੇવ ਠਪਿਤਾਨਿ, ਨਿਗਮੇਨ੍ਤੇਨਪਿ ਪਞ੍ਚੇવ ਨਿਗਮਿਤਾਨਿ, ਭਾਜੇਨ੍ਤੇਨ ਪਨ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਭਾਜਿਤਾਨਿ। ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਕੁਹਿਂ ਪવਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ। ਏਕਤ੍ਤਨਾਨਤ੍ਤવਸੇਨ ਦ੍વੀਸੁ ਪਦੇਸੁ ਪવਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
26.Imāneva pañcāyatanānīti imāneva pañca kāraṇāni. Iti mātikaṃ ṭhapentenapi pañceva ṭhapitāni, nigamentenapi pañceva nigamitāni, bhājentena pana cattāri bhājitāni. Diṭṭhadhammanibbānaṃ kuhiṃ paviṭṭhanti. Ekattanānattavasena dvīsu padesu paviṭṭhanti veditabbaṃ.
੨੭. ਏવਞ੍ਚ ਚਤੁਚਤ੍ਤਾਲੀਸ ਅਪਰਨ੍ਤਕਪ੍ਪਿਕੇ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਅਟ੍ਠਾਰਸ ਪੁਬ੍ਬਨ੍ਤਕਪ੍ਪਿਕੇ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਸਨ੍ਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਅਤੀਤਕੋਟ੍ਠਾਸਸਙ੍ਖਾਤਂ ਪੁਬ੍ਬਨ੍ਤਂ ਕਪ੍ਪੇਤ੍વਾ વਿਕਪ੍ਪੇਤ੍વਾ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੀਤਿ ਪੁਬ੍ਬਨ੍ਤਕਪ੍ਪਿਕਾ। ਪੁਬ੍ਬਨ੍ਤਕਪ੍ਪੋ વਾ ਏਤੇਸਂ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਪੁਬ੍ਬਨ੍ਤਕਪ੍ਪਿਕਾ। ਏવਂ ਸੇਸਮ੍ਪਿ ਪੁਬ੍ਬੇ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਂ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਸਸ੍ਸਤੋ ਅਤ੍ਤਾ ਚ ਲੋਕੋ ਚਾਤਿ ਰੂਪਾਦੀਸੁ ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਅਤ੍ਤਾਤਿ ਚ ਲੋਕੋਤਿ ਚ ਗਹੇਤ੍વਾ ਸਸ੍ਸਤੋ ਅਮਰੋ ਨਿਚ੍ਚੋ ਧੁવੋਤਿ ਅਭਿવਦਨ੍ਤਿ। ਯਥਾਹ ‘‘ਰੂਪਂ ਅਤ੍ਤਾ ਚੇવ ਲੋਕੋ ਚ ਸਸ੍ਸਤੋ ਚਾਤਿ ਅਤ੍ਤਾਨਞ੍ਚ ਲੋਕਞ੍ਚ ਪਞ੍ਞਪੇਨ੍ਤੀ’’ਤਿ વਿਤ੍ਥਾਰੋ। ਅਸਸ੍ਸਤਾਦੀਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਪਠਮવਾਦੇਨ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਸ੍ਸਤવਾਦਾ વੁਤ੍ਤਾ, ਦੁਤਿਯવਾਦੇਨ ਸਤ੍ਤ ਉਚ੍ਛੇਦવਾਦਾ।
27. Evañca catucattālīsa aparantakappike dassetvā idāni aṭṭhārasa pubbantakappike dassetuṃ santi, bhikkhavetiādimāha. Tattha atītakoṭṭhāsasaṅkhātaṃ pubbantaṃ kappetvā vikappetvā gaṇhantīti pubbantakappikā. Pubbantakappo vā etesaṃ atthīti pubbantakappikā. Evaṃ sesampi pubbe vuttappakāraṃ vuttanayeneva veditabbaṃ. Sassato attā ca loko cāti rūpādīsu aññataraṃ attāti ca lokoti ca gahetvā sassato amaro nicco dhuvoti abhivadanti. Yathāha ‘‘rūpaṃ attā ceva loko ca sassato cāti attānañca lokañca paññapentī’’ti vitthāro. Asassatādīsupi eseva nayo. Ettha ca paṭhamavādena cattāro sassatavādā vuttā, dutiyavādena satta ucchedavādā.
ਨਨੁ ਚੇਤੇ ਹੇਟ੍ਠਾ ਆਗਤਾ, ਇਧ ਕਸ੍ਮਾ ਪੁਨ ਗਹਿਤਾਤਿ। ਹੇਟ੍ਠਾ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਮਤੋ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥੇવ ਉਚ੍ਛਿਜ੍ਜਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ਆਗਤਾ। ਇਧ ਪਨ ਪੁਬ੍ਬੇਨਿવਾਸਲਾਭੀ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਿਕੋ ਅਤੀਤਂ ਪਸ੍ਸਤਿ, ਨ ਅਨਾਗਤਂ, ਤਸ੍ਸ ਏવਂ ਹੋਤਿ ‘‘ਪੁਬ੍ਬਨ੍ਤਤੋ ਆਗਤੋ ਅਤ੍ਤਾ ਇਧੇવ ਉਚ੍ਛਿਜ੍ਜਤਿ, ਇਤੋ ਪਰਂ ਨ ਗਚ੍ਛਤੀ’’ਤਿ ਇਮਸ੍ਸਤ੍ਥਸ੍ਸ ਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ਗਹਿਤਾ। ਤਤਿਯવਾਦੇਨ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਏਕਚ੍ਚਸਸ੍ਸਤવਾਦਾ વੁਤ੍ਤਾ, ਚਤੁਤ੍ਥવਾਦੇਨ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਅਮਰਾવਿਕ੍ਖੇਪਿਕਾ વੁਤ੍ਤਾ। ਅਨ੍ਤવਾਤਿ ਸਪਰਿਯਨ੍ਤੋ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨੋ ਪਰਿવਟੁਮੋ। ਅવਡ੍ਢਿਤਕਸਿਣਸ੍ਸ ਤਂ ਕਸਿਣਂ ਅਤ੍ਤਾਤਿ ਚ ਲੋਕੋਤਿ ਚ ਗਹੇਤ੍વਾ ਏવਂ ਹੋਤਿ। ਦੁਤਿਯવਾਦੋ વਡ੍ਢਿਤਕਸਿਣਸ੍ਸ વਸੇਨ વੁਤ੍ਤੋ, ਤਤਿਯવਾਦੋ ਤਿਰਿਯਂ વਡ੍ਢੇਤ੍વਾ ਉਦ੍ਧਮਧੋ ਅવਡ੍ਢਿਤਕਸਿਣਸ੍ਸ, ਚਤੁਤ੍ਥવਾਦੋ ਤਕ੍ਕਿવਸੇਨ વੁਤ੍ਤੋ। ਅਨਨ੍ਤਰਚਤੁਕ੍ਕਂ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯਮੇવ।
Nanu cete heṭṭhā āgatā, idha kasmā puna gahitāti. Heṭṭhā tattha tattha mato tattha tattheva ucchijjatīti dassanatthaṃ āgatā. Idha pana pubbenivāsalābhī diṭṭhigatiko atītaṃ passati, na anāgataṃ, tassa evaṃ hoti ‘‘pubbantato āgato attā idheva ucchijjati, ito paraṃ na gacchatī’’ti imassatthassa dassanatthaṃ gahitā. Tatiyavādena cattāro ekaccasassatavādā vuttā, catutthavādena cattāro amarāvikkhepikā vuttā. Antavāti sapariyanto paricchinno parivaṭumo. Avaḍḍhitakasiṇassa taṃ kasiṇaṃ attāti ca lokoti ca gahetvā evaṃ hoti. Dutiyavādo vaḍḍhitakasiṇassa vasena vutto, tatiyavādo tiriyaṃ vaḍḍhetvā uddhamadho avaḍḍhitakasiṇassa, catutthavādo takkivasena vutto. Anantaracatukkaṃ heṭṭhā vuttanayameva.
ਏਕਨ੍ਤਸੁਖੀਤਿ ਨਿਰਨ੍ਤਰਸੁਖੀ। ਅਯਂ ਦਿਟ੍ਠਿ ਲਾਭੀਜਾਤਿਸ੍ਸਰਤਕ੍ਕੀਨਂ વਸੇਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਲਾਭਿਨੋ ਹਿ ਪੁਬ੍ਬੇਨਿવਾਸਞਾਣੇਨ ਖਤ੍ਤਿਯਾਦਿਕੁਲੇ ਏਕਨ੍ਤਸੁਖਮੇવ ਅਤ੍ਤਨੋ ਜਾਤਿਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਨ੍ਤਸ੍ਸ ਏવਂ ਦਿਟ੍ਠਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਤਥਾ ਜਾਤਿਸ੍ਸਰਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਸੁਖਮਨੁਭવਤੋ ਅਤੀਤਾਸੁ ਸਤ੍ਤਸੁ ਜਾਤੀਸੁ ਤਾਦਿਸਮੇવ ਅਤ੍ਤਭਾવਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਨ੍ਤਸ੍ਸ। ਤਕ੍ਕਿਸ੍ਸ ਪਨ ਇਧ ਸੁਖਸਮਙ੍ਗਿਨੋ ‘‘ਅਤੀਤੇਪਾਹਂ ਏવਮੇવ ਅਹੋਸਿ’’ਨ੍ਤਿ ਤਕ੍ਕੇਨੇવ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ।
Ekantasukhīti nirantarasukhī. Ayaṃ diṭṭhi lābhījātissaratakkīnaṃ vasena uppajjati. Lābhino hi pubbenivāsañāṇena khattiyādikule ekantasukhameva attano jātiṃ anussarantassa evaṃ diṭṭhi uppajjati. Tathā jātissarassa paccuppannaṃ sukhamanubhavato atītāsu sattasu jātīsu tādisameva attabhāvaṃ anussarantassa. Takkissa pana idha sukhasamaṅgino ‘‘atītepāhaṃ evameva ahosi’’nti takkeneva uppajjati.
ਏਕਨ੍ਤਦੁਕ੍ਖੀਤਿ ਅਯਂ ਦਿਟ੍ਠਿ ਲਾਭਿਨੋ ਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਸੋ ਹਿ ਏਕਨ੍ਤੇਨੇવ ਇਧ ਝਾਨਸੁਖੇਨ ਸੁਖੀ ਹੋਤਿ। ਇਧ ਦੁਕ੍ਖੇਨ ਫੁਟ੍ਠਸ੍ਸ ਪਨ ਜਾਤਿਸ੍ਸਰਸ੍ਸ ਤਕ੍ਕਿਸ੍ਸੇવ ਚ ਸਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਤਤਿਯਾ ਇਧ વੋਕਿਣ੍ਣਸੁਖਦੁਕ੍ਖਾਨਂ ਸਬ੍ਬੇਸਮ੍ਪਿ ਤੇਸਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਤਥਾ ਚਤੁਤ੍ਥਾ ਦਿਟ੍ਠਿ। ਲਾਭਿਨੋ ਹਿ ਇਦਾਨਿ ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨવਸੇਨ ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖਸ੍ਸ, ਪੁਬ੍ਬੇ ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਿਕਮੇવ ਬ੍ਰਹ੍ਮਲੋਕਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਨ੍ਤਸ੍ਸ । ਜਾਤਿਸ੍ਸਰਸ੍ਸਾਪਿ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇ ਮਜ੍ਝਤ੍ਤਸ੍ਸ, ਅਨੁਸ੍ਸਰਨ੍ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਮਜ੍ਝਤ੍ਤਭੂਤਟ੍ਠਾਨਮੇવ ਅਨੁਸ੍ਸਰਨ੍ਤਸ੍ਸ, ਤਕ੍ਕਿਨੋਪਿ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇ ਮਜ੍ਝਤ੍ਤਸ੍ਸ, ਅਤੀਤੇਪਿ ਏવਂ ਭવਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਤਕ੍ਕੇਨੇવ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਸ੍ਸ ਏਸਾ ਦਿਟ੍ਠਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਸ੍ਸਤવਾਦਾ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਏਕਚ੍ਚਸਸ੍ਸਤਿਕਾ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਅਨ੍ਤਾਨਨ੍ਤਿਕਾ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਅਮਰਾવਿਕ੍ਖੇਪਿਕਾ , ਦ੍વੇ ਅਧਿਚ੍ਚ-ਸਮੁਪ੍ਪਨ੍ਨਿਕਾਤਿ ਅਟ੍ਠਾਰਸਪਿ ਪੁਬ੍ਬਨ੍ਤਕਪ੍ਪਿਕਾ ਕਥਿਤਾ ਹੋਨ੍ਤਿ।
Ekantadukkhīti ayaṃ diṭṭhi lābhino nuppajjati. So hi ekanteneva idha jhānasukhena sukhī hoti. Idha dukkhena phuṭṭhassa pana jātissarassa takkisseva ca sā uppajjati. Tatiyā idha vokiṇṇasukhadukkhānaṃ sabbesampi tesaṃ uppajjati, tathā catutthā diṭṭhi. Lābhino hi idāni catutthajjhānavasena adukkhamasukhassa, pubbe catutthajjhānikameva brahmalokaṃ anussarantassa . Jātissarassāpi paccuppanne majjhattassa, anussarantassāpi majjhattabhūtaṭṭhānameva anussarantassa, takkinopi paccuppanne majjhattassa, atītepi evaṃ bhavissatīti takkeneva gaṇhantassa esā diṭṭhi uppajjati. Ettāvatā cattāro sassatavādā, cattāro ekaccasassatikā, cattāro antānantikā, cattāro amarāvikkhepikā , dve adhicca-samuppannikāti aṭṭhārasapi pubbantakappikā kathitā honti.
੨੮. ਇਦਾਨਿ ਦਿਟ੍ਠੁਦ੍ਧਾਰਂ ਉਦ੍ਧਰਨ੍ਤੋ ਤਤ੍ਰ, ਭਿਕ੍ਖવੇਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਪਚ੍ਚਤ੍ਤਂਯੇવ ਞਾਣਨ੍ਤਿ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਞਾਣਂ। ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਨ੍ਤਿ ਨਿਰੁਪਕ੍ਕਿਲੇਸਂ। ਪਰਿਯੋਦਾਤਨ੍ਤਿ ਪਭਸ੍ਸਰਂ। ਸਬ੍ਬਪਦੇਹਿ વਿਪਸ੍ਸਨਾਞਾਣਂਯੇવ ਕਥਿਤਂ। ਸਦ੍ਧਾਦਯੋ ਹਿ ਪਞ੍ਚ ਧਮ੍ਮਾ ਬਾਹਿਰਸਮਯਸ੍ਮਿਮ੍ਪਿ ਹੋਨ੍ਤਿ, વਿਪਸ੍ਸਨਾਞਾਣਂ ਸਾਸਨਸ੍ਮਿਂਯੇવ। ਤਤ੍ਥ ਞਾਣਭਾਗਮਤ੍ਤਮੇવ ਪਰਿਯੋਦਪੇਨ੍ਤੀਤਿ ਮਯਮਿਦਂ ਜਾਨਾਮਾਤਿ ਏવਂ ਤਤ੍ਥ ਞਾਣਕੋਟ੍ਠਾਸਂ ਓਤਾਰੇਨ੍ਤਿਯੇવ। ਉਪਾਦਾਨਮਕ੍ਖਾਯਤੀਤਿ ਨ ਤਂ ਞਾਣਂ, ਮਿਚ੍ਛਾਦਸ੍ਸਨਂ ਨਾਮੇਤਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਦਪਿ ਤੇਸਂ ਭવਨ੍ਤਾਨਂ ਦਿਟ੍ਠੁਪਾਦਾਨਂ ਅਕ੍ਖਾਯਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਥਾਪਿ ਤਂ ਜਾਨਨਮਤ੍ਤਲਕ੍ਖਣਤ੍ਤਾ ਞਾਣਭਾਗਮਤ੍ਤਮੇવ, ਤਥਾਪਿ ਤਸ੍ਸ ਦਸ੍ਸਨਸ੍ਸ ਅਨੁਪਾਤਿવਤ੍ਤਨਤੋ ਉਪਾਦਾਨਪਚ੍ਚਯਤੋ ਚ ਉਪਾਦਾਨਮੇવ। ਤਦੁਪਾਤਿવਤ੍ਤੋਤਿ ਤਂ ਦਿਟ੍ਠਿਂ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤੋ। ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਸ੍ਸਤવਾਦਾ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਏਕਚ੍ਚਸਸ੍ਸਤਿਕਾ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਅਨ੍ਤਾਨਨ੍ਤਿਕਾ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਅਮਰਾવਿਕ੍ਖੇਪਿਕਾ, ਦ੍વੇ ਅਧਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਨ੍ਨਿਕਾ, ਸੋਲ਼ਸ ਸਞ੍ਞੀવਾਦਾ, ਅਟ੍ਠ ਅਸਞ੍ਞੀવਾਦਾ, ਅਟ੍ਠ ਨੇવਸਞ੍ਞੀਨਾਸਞ੍ਞੀવਾਦਾ, ਸਤ੍ਤ ਉਚ੍ਛੇਦવਾਦਾ, ਪਞ੍ਚ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਨਿਬ੍ਬਾਨવਾਦਾਤਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮਜਾਲੇ ਆਗਤਾ ਦ੍વਾਸਟ੍ਠਿਪਿ ਦਿਟ੍ਠਿਯੋ ਕਥਿਤਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਬ੍ਰਹ੍ਮਜਾਲੇ ਪਨ ਕਥਿਤੇ ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਅਕਥਿਤਮੇવ ਹੋਤਿ। ਕਸ੍ਮਾ? ਇਧ ਤਤੋ ਅਤਿਰੇਕਾਯ ਸਕ੍ਕਾਯਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਆਗਤਤ੍ਤਾ। ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਨ ਕਥਿਤੇ ਬ੍ਰਹ੍ਮਜਾਲਂ ਕਥਿਤਮੇવ ਹੋਤਿ।
28. Idāni diṭṭhuddhāraṃ uddharanto tatra, bhikkhavetiādimāha. Tattha paccattaṃyeva ñāṇanti paccakkhañāṇaṃ. Parisuddhanti nirupakkilesaṃ. Pariyodātanti pabhassaraṃ. Sabbapadehi vipassanāñāṇaṃyeva kathitaṃ. Saddhādayo hi pañca dhammā bāhirasamayasmimpi honti, vipassanāñāṇaṃ sāsanasmiṃyeva. Tattha ñāṇabhāgamattameva pariyodapentīti mayamidaṃ jānāmāti evaṃ tattha ñāṇakoṭṭhāsaṃ otārentiyeva. Upādānamakkhāyatīti na taṃ ñāṇaṃ, micchādassanaṃ nāmetaṃ, tasmā tadapi tesaṃ bhavantānaṃ diṭṭhupādānaṃ akkhāyatīti attho. Athāpi taṃ jānanamattalakkhaṇattā ñāṇabhāgamattameva, tathāpi tassa dassanassa anupātivattanato upādānapaccayato ca upādānameva. Tadupātivattoti taṃ diṭṭhiṃ atikkanto. Ettāvatā cattāro sassatavādā, cattāro ekaccasassatikā, cattāro antānantikā, cattāro amarāvikkhepikā, dve adhiccasamuppannikā, soḷasa saññīvādā, aṭṭha asaññīvādā, aṭṭha nevasaññīnāsaññīvādā, satta ucchedavādā, pañca diṭṭhadhammanibbānavādāti brahmajāle āgatā dvāsaṭṭhipi diṭṭhiyo kathitā honti. Brahmajāle pana kathite idaṃ suttaṃ akathitameva hoti. Kasmā? Idha tato atirekāya sakkāyadiṭṭhiyā āgatattā. Imasmiṃ pana kathite brahmajālaṃ kathitameva hoti.
੩੦. ਇਦਾਨਿ ਇਮਾ ਦ੍વਾਸਟ੍ਠਿ ਦਿਟ੍ਠਿਯੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਾ ਸਕ੍ਕਾਯਦਿਟ੍ਠਿਪਮੁਖੇਨੇવ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਏਕਚ੍ਚੋਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗਾਤਿ ਪਰਿਚ੍ਚਾਗੇਨ। ਕਾਮਸਂਯੋਜਨਾਨਂ ਅਨਧਿਟ੍ਠਾਨਾਤਿ ਪਞ੍ਚਕਾਮਗੁਣਤਣ੍ਹਾਨਂ ਨਿਸ੍ਸਟ੍ਠਤ੍ਤਾ। ਪવਿવੇਕਂ ਪੀਤਿਨ੍ਤਿ ਸਪ੍ਪੀਤਿਕਜ੍ਝਾਨਦ੍વਯਪੀਤਿਂ। ਨਿਰੁਜ੍ਝਤੀਤਿ ਝਾਨਨਿਰੋਧੇਨ ਨਿਰੁਜ੍ਝਤਿ। ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਤੋ ਪਨ વੁਟ੍ਠਿਤਸ੍ਸ ਨਿਰੁਦ੍ਧਾ ਨਾਮ ਹੋਤਿ। ਯਥੇવ ਹਿ ‘‘ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖਾਯ વੇਦਨਾਯ ਨਿਰੋਧਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਨਿਰਾਮਿਸਂ ਸੁਖਂ, ਨਿਰਾਮਿਸਸੁਖਸ੍ਸ ਨਿਰੋਧਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖਾ વੇਦਨਾ’’ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਨ ਅਯਮਤ੍ਥੋ ਹੋਤਿ – ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਨਿਰੋਧਾ ਤਤਿਯਜ੍ਝਾਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤੀਤਿ। ਅਯਂ ਪਨੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ – ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਾ વੁਟ੍ਠਾਯ ਤਤਿਯਂ ਝਾਨਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਤਿ, ਤਤਿਯਜ੍ਝਾਨਾ વੁਟ੍ਠਾਯ ਚਤੁਤ੍ਥਂ ਝਾਨਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਤੀਤਿ, ਏવਂਸਮ੍ਪਦਮਿਦਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਦੋਮਨਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਹੀਨਜ੍ਝਾਨਪਰਿਯਾਦਾਨਕਦੋਮਨਸ੍ਸਂ। ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਤੋ વੁਟ੍ਠਿਤਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਨ ਕਮ੍ਮਨੀਯਭਾવੋ ਕਥਿਤੋ।
30. Idāni imā dvāsaṭṭhi diṭṭhiyo uppajjamānā sakkāyadiṭṭhipamukheneva uppajjantīti dassetuṃ idha, bhikkhave, ekaccotiādimāha. Tattha paṭinissaggāti pariccāgena. Kāmasaṃyojanānaṃanadhiṭṭhānāti pañcakāmaguṇataṇhānaṃ nissaṭṭhattā. Pavivekaṃ pītinti sappītikajjhānadvayapītiṃ. Nirujjhatīti jhānanirodhena nirujjhati. Samāpattito pana vuṭṭhitassa niruddhā nāma hoti. Yatheva hi ‘‘adukkhamasukhāya vedanāya nirodhā uppajjati nirāmisaṃ sukhaṃ, nirāmisasukhassa nirodhā uppajjati adukkhamasukhā vedanā’’ti ettha na ayamattho hoti – catutthajjhānanirodhā tatiyajjhānaṃ upasampajja viharatīti. Ayaṃ panettha attho – catutthajjhānā vuṭṭhāya tatiyaṃ jhānaṃ samāpajjati, tatiyajjhānā vuṭṭhāya catutthaṃ jhānaṃ samāpajjatīti, evaṃsampadamidaṃ veditabbaṃ. Uppajjati domanassanti hīnajjhānapariyādānakadomanassaṃ. Samāpattito vuṭṭhitacittassa pana kammanīyabhāvo kathito.
ਪવਿવੇਕਾ ਪੀਤੀਤਿ ਸਾ ਏવ ਝਾਨਦ੍વਯਪੀਤਿ। ਯਂ ਛਾਯਾ ਜਹਤੀਤਿ ਯਂ ਠਾਨਂ ਛਾਯਾ ਜਹਤਿ। ਕਿਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ? ਯਸ੍ਮਿਂ ਠਾਨੇ ਛਾਯਾ ਅਤ੍ਥਿ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਆਤਪੋ ਨਤ੍ਥਿ। ਯਸ੍ਮਿਂ ਆਤਪੋ ਅਤ੍ਥਿ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਛਾਯਾ ਨਤ੍ਥੀਤਿ।
Pavivekā pītīti sā eva jhānadvayapīti. Yaṃ chāyā jahatīti yaṃ ṭhānaṃ chāyā jahati. Kiṃ vuttaṃ hoti? Yasmiṃ ṭhāne chāyā atthi, tasmiṃ ātapo natthi. Yasmiṃ ātapo atthi, tasmiṃ chāyā natthīti.
੩੧. ਨਿਰਾਮਿਸਂ ਸੁਖਨ੍ਤਿ ਤਤਿਯਜ੍ਝਾਨਸੁਖਂ।
31.Nirāmisaṃ sukhanti tatiyajjhānasukhaṃ.
੩੨. ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖਨ੍ਤਿ ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨવੇਦਨਂ।
32.Adukkhamasukhanti catutthajjhānavedanaṃ.
੩੩. ਅਨੁਪਾਦਾਨੋਹਮਸ੍ਮੀਤਿ ਨਿਗ੍ਗਹਣੋ ਅਹਮਸ੍ਮਿ। ਨਿਬ੍ਬਾਨਸਪ੍ਪਾਯਨ੍ਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਸ੍ਸ ਸਪ੍ਪਾਯਂ ਉਪਕਾਰਭੂਤਂ । ਨਨੁ ਚ ਮਗ੍ਗਦਸ੍ਸਨਂ ਨਾਮ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਨਿਕਨ੍ਤਿਯਾ ਸੁਕ੍ਖਾਪਿਤਾਯ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਕਥਮੇਤਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਸ੍ਸ ਉਪਕਾਰਪਟਿਪਦਾ ਨਾਮ ਜਾਤਨ੍ਤਿ, ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਅਨੁਪਾਦਿਯਨવਸੇਨ ਅਗ੍ਗਣ੍ਹਨવਸੇਨ ਉਪਕਾਰਪਟਿਪਦਾ ਨਾਮ ਜਾਤਂ। ਅਭਿવਦਤੀਤਿ ਅਭਿਮਾਨੇਨ ਉਪવਦਤਿ। ਪੁਬ੍ਬਨ੍ਤਾਨੁਦਿਟ੍ਠਿਨ੍ਤਿ ਅਟ੍ਠਾਰਸવਿਧਮ੍ਪਿ ਪੁਬ੍ਬਨ੍ਤਾਨੁਦਿਟ੍ਠਿਂ। ਅਪਰਨ੍ਤਾਨੁਦਿਟ੍ਠਿਨ੍ਤਿ ਚਤੁਚਤ੍ਤਾਰੀਸવਿਧਮ੍ਪਿ ਅਪਰਨ੍ਤਾਨੁਦਿਟ੍ਠਿਂ। ਉਪਾਦਾਨਮਕ੍ਖਾਯਤੀਤਿ ਅਹਮਸ੍ਮੀਤਿ ਗਹਣਸ੍ਸ ਸਕ੍ਕਾਯਦਿਟ੍ਠਿਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨਤ੍ਤਾ ਦਿਟ੍ਠੁਪਾਦਾਨਂ ਅਕ੍ਖਾਯਤਿ।
33.Anupādānohamasmīti niggahaṇo ahamasmi. Nibbānasappāyanti nibbānassa sappāyaṃ upakārabhūtaṃ . Nanu ca maggadassanaṃ nāma sabbattha nikantiyā sukkhāpitāya uppajjati, kathametaṃ nibbānassa upakārapaṭipadā nāma jātanti, sabbattha anupādiyanavasena aggaṇhanavasena upakārapaṭipadā nāma jātaṃ. Abhivadatīti abhimānena upavadati. Pubbantānudiṭṭhinti aṭṭhārasavidhampi pubbantānudiṭṭhiṃ. Aparantānudiṭṭhinti catucattārīsavidhampi aparantānudiṭṭhiṃ. Upādānamakkhāyatīti ahamasmīti gahaṇassa sakkāyadiṭṭhipariyāpannattā diṭṭhupādānaṃ akkhāyati.
ਸਨ੍ਤਿવਰਪਦਨ੍ਤਿ વੂਪਸਨ੍ਤਕਿਲੇਸਤ੍ਤਾ ਸਨ੍ਤਂ ਉਤ੍ਤਮਪਦਂ। ਛਨ੍ਨਂ ਫਸ੍ਸਾਯਤਨਾਨਨ੍ਤਿ ਭਗવਤਾ ‘‘ਯਤ੍ਥ ਚਕ੍ਖੁ ਚ ਨਿਰੁਜ੍ਝਤਿ ਰੂਪਸਞ੍ਞਾ ਚ ਨਿਰੁਜ੍ਝਤਿ ਸੋ ਆਯਤਨੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਆਯਤਨਾਨਂ ਪਟਿਕ੍ਖੇਪੇਨ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਦਸ੍ਸਿਤਂ।
Santivarapadanti vūpasantakilesattā santaṃ uttamapadaṃ. Channaṃ phassāyatanānanti bhagavatā ‘‘yattha cakkhu ca nirujjhati rūpasaññā ca nirujjhati so āyatano veditabbo’’ti ettha dvinnaṃ āyatanānaṃ paṭikkhepena nibbānaṃ dassitaṃ.
‘‘ਯਤ੍ਥ ਆਪੋ ਚ ਪਥવੀ, ਤੇਜੋ વਾਯੋ ਨ ਗਾਧਤਿ।
‘‘Yattha āpo ca pathavī, tejo vāyo na gādhati;
ਅਤੋ ਸਰਾ ਨਿવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ, ਏਤ੍ਥ વਟ੍ਟਂ ਨ વਤ੍ਤਤਿ।
Ato sarā nivattanti, ettha vaṭṭaṃ na vattati;
ਏਤ੍ਥ ਨਾਮਞ੍ਚ ਰੂਪਞ੍ਚ, ਅਸੇਸਂ ਉਪਰੁਜ੍ਝਤੀ’’ਤਿ॥ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੭) –
Ettha nāmañca rūpañca, asesaṃ uparujjhatī’’ti. (saṃ. ni. 1.27) –
ਏਤ੍ਥ ਪਨ ਸਙ੍ਖਾਰਪਟਿਕ੍ਖੇਪੇਨ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਦਸ੍ਸਿਤਂ।
Ettha pana saṅkhārapaṭikkhepena nibbānaṃ dassitaṃ.
‘‘ਕਤ੍ਥ ਆਪੋ ਚ ਪਥવੀ, ਤੇਜੋ વਾਯੋ ਨ ਗਾਧਤਿ।
‘‘Kattha āpo ca pathavī, tejo vāyo na gādhati;
ਕਤ੍ਥ ਦੀਘਞ੍ਚ ਰਸ੍ਸਞ੍ਚ, ਅਣੁਂ ਥੂਲਂ ਸੁਭਾਸੁਭਂ।
Kattha dīghañca rassañca, aṇuṃ thūlaṃ subhāsubhaṃ;
ਕਤ੍ਥ ਨਾਮਞ੍ਚ ਰੂਪਞ੍ਚ, ਅਸੇਸਂ ਉਪਰੁਜ੍ਝਤੀ’’ਤਿ॥ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੧.੪੯੮)।
Kattha nāmañca rūpañca, asesaṃ uparujjhatī’’ti. (dī. ni. 1.498);
ਤਤ੍ਰ વੇਯ੍ਯਾਕਰਣਂ ਭવਤਿ –
Tatra veyyākaraṇaṃ bhavati –
‘‘વਿਞ੍ਞਾਣਂ ਅਨਿਦਸ੍ਸਨਂ, ਅਨਨ੍ਤਂ ਸਬ੍ਬਤੋ ਪਭ’’ਨ੍ਤਿ –
‘‘Viññāṇaṃ anidassanaṃ, anantaṃ sabbato pabha’’nti –
ਏਤ੍ਥ ਸਙ੍ਖਾਰਪਟਿਕ੍ਖੇਪੇਨ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਦਸ੍ਸਿਤਂ। ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਨ ਸੁਤ੍ਤੇ ਛਆਯਤਨਪਟਿਕ੍ਖੇਪੇਨ ਦਸ੍ਸਿਤਂ। ਅਞ੍ਞਤ੍ਥ ਚ ਅਨੁਪਾਦਾવਿਮੋਕ੍ਖੋਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਮੇવ ਦਸ੍ਸਿਤਂ, ਇਧ ਪਨ ਅਰਹਤ੍ਤਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿ। ਸੇਸਂ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਉਤ੍ਤਾਨਮੇવਾਤਿ।
Ettha saṅkhārapaṭikkhepena nibbānaṃ dassitaṃ. Imasmiṃ pana sutte chaāyatanapaṭikkhepena dassitaṃ. Aññattha ca anupādāvimokkhoti nibbānameva dassitaṃ, idha pana arahattaphalasamāpatti. Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
ਪਪਞ੍ਚਸੂਦਨਿਯਾ ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯਟ੍ਠਕਥਾਯ
Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya
ਪਞ੍ਚਤ੍ਤਯਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Pañcattayasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ • Majjhimanikāya / ੨. ਪਞ੍ਚਤ੍ਤਯਸੁਤ੍ਤਂ • 2. Pañcattayasuttaṃ
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ੨. ਪਞ੍ਚਤ੍ਤਯਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 2. Pañcattayasuttavaṇṇanā
