Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / മജ്ഝിമനികായ (അട്ഠകഥാ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) |
൨. പഞ്ചത്തയസുത്തവണ്ണനാ
2. Pañcattayasuttavaṇṇanā
൨൧. ഏവം മേ സുതന്തി പഞ്ചത്തയസുത്തം. തത്ഥ ഏകേതി ഏകച്ചേ. സമണബ്രാഹ്മണാതി പരിബ്ബജുപഗതഭാവേന സമണാ ജാതിയാ ബ്രാഹ്മണാ, ലോകേന വാ സമണാതി ച ബ്രാഹ്മണാതി ച ഏവം സമ്മതാ. അപരന്തം കപ്പേത്വാ വികപ്പേത്വാ ഗണ്ഹന്തീതി അപരന്തകപ്പികാ. അപരന്തകപ്പോ വാ ഏതേസം അത്ഥീതിപി അപരന്തകപ്പികാ. ഏത്ഥ ച അന്തോതി ‘‘സക്കായോ ഖോ, ആവുസോ, ഏകോ അന്തോ’’തിആദീസു (അ॰ നി॰ ൬.൬൧) വിയ ഇധ കോട്ഠാസോ അധിപ്പേതോ. കപ്പോതി തണ്ഹാദിട്ഠിയോ. വുത്തമ്പി ചേതം ‘‘കപ്പോതി ഉദ്ദാനതോ ദ്വേ കപ്പാ തണ്ഹാകപ്പോ ച ദിട്ഠികപ്പോ ചാ’’തി. തസ്മാ തണ്ഹാദിട്ഠിവസേന അനാഗതം ഖന്ധകോട്ഠാസം കപ്പേത്വാ ഠിതാതി അപരന്തകപ്പികാതി ഏവമേത്ഥ അത്ഥോ ദട്ഠബ്ബോ. തേസം ഏവം അപരന്തം കപ്പേത്വാ ഠിതാനം പുനപ്പുനം ഉപ്പജ്ജനവസേന അപരന്തമേവ അനുഗതാ ദിട്ഠീതി അപരന്താനുദിട്ഠിനോ. തേ ഏവംദിട്ഠിനോ തം അപരന്തം ആരബ്ഭ ആഗമ്മ പടിച്ച അഞ്ഞമ്പി ജനം ദിട്ഠിഗതികം കരോന്താ അനേകവിഹിതാനി അധിവുത്തിപദാനി അഭിവദന്തി. അനേകവിഹിതാനീതി അനേകവിധാനി. അധിവുത്തിപദാനീതി അധിവചനപദാനി. അഥ വാ ഭൂതമത്ഥം അധിഭവിത്വാ യഥാസഭാവതോ അഗ്ഗഹേത്വാ വത്തനതോ അധിവുത്തിയോതി ദിട്ഠിയോ വുച്ചന്തി, അധിവുത്തീനം പദാനി അധിവുത്തിപദാനി, ദിട്ഠിദീപകാനി വചനാനീതി അത്ഥോ.
21.Evaṃme sutanti pañcattayasuttaṃ. Tattha eketi ekacce. Samaṇabrāhmaṇāti paribbajupagatabhāvena samaṇā jātiyā brāhmaṇā, lokena vā samaṇāti ca brāhmaṇāti ca evaṃ sammatā. Aparantaṃ kappetvā vikappetvā gaṇhantīti aparantakappikā. Aparantakappo vā etesaṃ atthītipi aparantakappikā. Ettha ca antoti ‘‘sakkāyo kho, āvuso, eko anto’’tiādīsu (a. ni. 6.61) viya idha koṭṭhāso adhippeto. Kappoti taṇhādiṭṭhiyo. Vuttampi cetaṃ ‘‘kappoti uddānato dve kappā taṇhākappo ca diṭṭhikappo cā’’ti. Tasmā taṇhādiṭṭhivasena anāgataṃ khandhakoṭṭhāsaṃ kappetvā ṭhitāti aparantakappikāti evamettha attho daṭṭhabbo. Tesaṃ evaṃ aparantaṃ kappetvā ṭhitānaṃ punappunaṃ uppajjanavasena aparantameva anugatā diṭṭhīti aparantānudiṭṭhino. Te evaṃdiṭṭhino taṃ aparantaṃ ārabbha āgamma paṭicca aññampi janaṃ diṭṭhigatikaṃ karontā anekavihitāni adhivuttipadāni abhivadanti. Anekavihitānīti anekavidhāni. Adhivuttipadānīti adhivacanapadāni. Atha vā bhūtamatthaṃ adhibhavitvā yathāsabhāvato aggahetvā vattanato adhivuttiyoti diṭṭhiyo vuccanti, adhivuttīnaṃ padāni adhivuttipadāni, diṭṭhidīpakāni vacanānīti attho.
സഞ്ഞീതി സഞ്ഞാസമങ്ഗീ. അരോഗോതി നിച്ചോ. ഇത്ഥേകേതി ഇത്ഥം ഏകേ, ഏവമേകേതി അത്ഥോ. ഇമിനാ സോളസ സഞ്ഞീവാദാ കഥിതാ, അസഞ്ഞീതി ഇമിനാ അട്ഠ അസഞ്ഞീവാദാ, നേവസഞ്ഞീനാസഞ്ഞീതി ഇമിനാ അട്ഠ നേവസഞ്ഞീനാസഞ്ഞീവാദാ, സതോ വാ പന സത്തസ്സാതി ഇമിനാ സത്ത ഉച്ഛേദവാദാ. തത്ഥ സതോതി വിജ്ജമാനസ്സ. ഉച്ഛേദന്തി ഉപച്ഛേദം. വിനാസന്തി അദസ്സനം. വിഭവന്തി ഭവവിഗമം. സബ്ബാനേതാനി അഞ്ഞമഞ്ഞവേവചനാനേവ. ദിട്ഠധമ്മനിബ്ബാനം വാതി ഇമിനാ പഞ്ച ദിട്ഠധമ്മനിബ്ബാനവാദാ കഥിതാ. തത്ഥ ദിട്ഠധമ്മോതി പച്ചക്ഖധമ്മോ വുച്ചതി, തത്ഥ തത്ഥ പടിലദ്ധഅത്തഭാവസ്സേതം അധിവചനം. ദിട്ഠധമ്മേ നിബ്ബാനം ദിട്ഠധമ്മനിബ്ബാനം, ഇമസ്മിംയേവ അത്തഭാവേ ദുക്ഖവൂപസമന്തി അത്ഥോ. സന്തം വാതി സഞ്ഞീതിആദിവസേന തീഹാകാരേഹി സന്തം. തീണി ഹോന്തീതി സഞ്ഞീ അത്താതിആദീനി സന്തഅത്തവസേന ഏകം, ഇതരാനി ദ്വേതി ഏവം തീണി.
Saññīti saññāsamaṅgī. Arogoti nicco. Ittheketi itthaṃ eke, evameketi attho. Iminā soḷasa saññīvādā kathitā, asaññīti iminā aṭṭha asaññīvādā, nevasaññīnāsaññīti iminā aṭṭha nevasaññīnāsaññīvādā, sato vā pana sattassāti iminā satta ucchedavādā. Tattha satoti vijjamānassa. Ucchedanti upacchedaṃ. Vināsanti adassanaṃ. Vibhavanti bhavavigamaṃ. Sabbānetāni aññamaññavevacanāneva. Diṭṭhadhammanibbānaṃvāti iminā pañca diṭṭhadhammanibbānavādā kathitā. Tattha diṭṭhadhammoti paccakkhadhammo vuccati, tattha tattha paṭiladdhaattabhāvassetaṃ adhivacanaṃ. Diṭṭhadhamme nibbānaṃ diṭṭhadhammanibbānaṃ, imasmiṃyeva attabhāve dukkhavūpasamanti attho. Santaṃ vāti saññītiādivasena tīhākārehi santaṃ. Tīṇi hontīti saññī attātiādīni santaattavasena ekaṃ, itarāni dveti evaṃ tīṇi.
൨൨. രൂപിം വാതി കരജരൂപേന വാ കസിണരൂപേന വാ രൂപിം. തത്ഥ ലാഭീ കസിണരൂപം അത്താതി ഗണ്ഹാതി, തക്കീ ഉഭോപി രൂപാനി ഗണ്ഹാതിയേവ. അരൂപിന്തി അരൂപസമാപത്തിനിമിത്തം വാ, ഠപേത്വാ സഞ്ഞാക്ഖന്ധം സേസഅരൂപധമ്മേ വാ അത്താതി പഞ്ഞപേന്താ ലാഭിനോപി തക്കികാപി ഏവം പഞ്ഞപേന്തി. തതിയദിട്ഠി പന മിസ്സകഗാഹവസേന പവത്താ, ചതുത്ഥാ തക്കഗാഹേനേവ. ദുതിയചതുക്കേ പഠമദിട്ഠി സമാപന്നകവാരേന കഥിതാ, ദുതിയദിട്ഠി അസമാപന്നകവാരേന, തതിയദിട്ഠി സുപ്പമത്തേന വാ സരാവമത്തേന വാ കസിണപരികമ്മവസേന, ചതുത്ഥദിട്ഠി വിപുലകസിണവസേന കഥിതാതി വേദിതബ്ബാ.
22.Rūpiṃvāti karajarūpena vā kasiṇarūpena vā rūpiṃ. Tattha lābhī kasiṇarūpaṃ attāti gaṇhāti, takkī ubhopi rūpāni gaṇhātiyeva. Arūpinti arūpasamāpattinimittaṃ vā, ṭhapetvā saññākkhandhaṃ sesaarūpadhamme vā attāti paññapentā lābhinopi takkikāpi evaṃ paññapenti. Tatiyadiṭṭhi pana missakagāhavasena pavattā, catutthā takkagāheneva. Dutiyacatukke paṭhamadiṭṭhi samāpannakavārena kathitā, dutiyadiṭṭhi asamāpannakavārena, tatiyadiṭṭhi suppamattena vā sarāvamattena vā kasiṇaparikammavasena, catutthadiṭṭhi vipulakasiṇavasena kathitāti veditabbā.
ഏതം വാ പനേകേസം ഉപാതിവത്തതന്തി സഞ്ഞീതിപദേന സങ്ഖേപതോ വുത്തം സഞ്ഞാസത്തകം അതിക്കന്താനന്തി അത്ഥോ. അപരേ അട്ഠകന്തി വദന്തി. തദുഭയം പരതോ ആവിഭവിസ്സതി. അയം പനേത്ഥ സങ്ഖേപത്ഥോ – കേചി ഹി ഏതാ സത്ത വാ അട്ഠ വാ സഞ്ഞാ സമതിക്കമിതും സക്കോന്തി, കേചി പന ന സക്കോന്തി. തത്ഥ യേ സക്കോന്തി, തേവ ഗഹിതാ. തേസം പന ഏകേസം ഉപാതിവത്തതം അതിക്കമിതും സക്കോന്താനം യഥാപി നാമ ഗങ്ഗം ഉത്തിണ്ണേസു മനുസ്സേസു ഏകോ ദീഘവാപിം ഗന്ത്വാ തിട്ഠേയ്യ, ഏകോ തതോ പരം മഹാഗാമം; ഏവമേവ ഏകേ വിഞ്ഞാണഞ്ചായതനം അപ്പമാണം ആനേഞ്ജന്തി വത്വാ തിട്ഠന്തി, ഏകേ ആകിഞ്ചഞ്ഞായതനം. തത്ഥ വിഞ്ഞാണഞ്ചായതനം താവ ദസ്സേതും വിഞ്ഞാണകസിണമേകേതി വുത്തം. പരതോ ‘‘ആകിഞ്ചഞ്ഞായതനമേകേ’’തി വക്ഖതി. തയിദന്തി തം ഇദം ദിട്ഠിഗതഞ്ച ദിട്ഠിപച്ചയഞ്ച ദിട്ഠാരമ്മണഞ്ച. തഥാഗതോ അഭിജാനാതീതി. ഇമിനാ പച്ചയേന ഇദം നാമ ദസ്സനം ഗഹിതന്തി അഭിവിസിട്ഠേന ഞാണേന ജാനാതി.
Etaṃ vā panekesaṃ upātivattatanti saññītipadena saṅkhepato vuttaṃ saññāsattakaṃ atikkantānanti attho. Apare aṭṭhakanti vadanti. Tadubhayaṃ parato āvibhavissati. Ayaṃ panettha saṅkhepattho – keci hi etā satta vā aṭṭha vā saññā samatikkamituṃ sakkonti, keci pana na sakkonti. Tattha ye sakkonti, teva gahitā. Tesaṃ pana ekesaṃ upātivattataṃ atikkamituṃ sakkontānaṃ yathāpi nāma gaṅgaṃ uttiṇṇesu manussesu eko dīghavāpiṃ gantvā tiṭṭheyya, eko tato paraṃ mahāgāmaṃ; evameva eke viññāṇañcāyatanaṃ appamāṇaṃ āneñjanti vatvā tiṭṭhanti, eke ākiñcaññāyatanaṃ. Tattha viññāṇañcāyatanaṃ tāva dassetuṃ viññāṇakasiṇameketi vuttaṃ. Parato ‘‘ākiñcaññāyatanameke’’ti vakkhati. Tayidanti taṃ idaṃ diṭṭhigatañca diṭṭhipaccayañca diṭṭhārammaṇañca. Tathāgato abhijānātīti. Iminā paccayena idaṃ nāma dassanaṃ gahitanti abhivisiṭṭhena ñāṇena jānāti.
ഇദാനി തദേവ വിത്ഥാരേന്തോ യേ ഖോ തേ ഭോന്തോതിആദിമാഹ. യാ വാ പന ഏതാസം സഞ്ഞാനന്തി യാ വാ പന ഏതാസം ‘‘യദി രൂപസഞ്ഞാന’’ന്തി ഏവം വുത്തസഞ്ഞാനം. പരിസുദ്ധാതി നിരുപക്കിലേസാ. പരമാതി ഉത്തമാ. അഗ്ഗാതി സേട്ഠാ. അനുത്തരിയാ അക്ഖായതീതി അസദിസാ കഥീയതി. യദി രൂപസഞ്ഞാനന്തി ഇമിനാ ചതസ്സോ രൂപാവചരസഞ്ഞാ കഥിതാ. യദി അരൂപസഞ്ഞാനന്തി ഇമിനാ ആകാസാനഞ്ചായതനവിഞ്ഞാണഞ്ചായതനസഞ്ഞാ. ഇതരേഹി പന ദ്വീഹി പദേഹി സമാപന്നകവാരോ ച അസമാപന്നകവാരോ ച കഥിതോതി ഏവമേതാ കോട്ഠാസതോ അട്ഠ, അത്ഥതോ പന സത്ത സഞ്ഞാ ഹോന്തി. സമാപന്നകവാരോ ഹി പുരിമാഹി ഛഹിസങ്ഗഹിതോയേവ. തയിദം സങ്ഖതന്തി തം ഇദം സബ്ബമ്പി സഞ്ഞാഗതം സദ്ധിം ദിട്ഠിഗതേന സങ്ഖതം പച്ചയേഹി സമാഗന്ത്വാ കതം. ഓളാരികന്തി സങ്ഖതത്താവ ഓളാരികം. അത്ഥി ഖോ പന സങ്ഖാരാനം നിരോധോതി ഏതേസം പന സങ്ഖതന്തി വുത്താനം സങ്ഖാരാനം നിരോധസങ്ഖാതം നിബ്ബാനം നാമ അത്ഥി. അത്ഥേതന്തി ഇതി വിദിത്വാതി തം ഖോ പന നിബ്ബാനം ‘‘അത്ഥി ഏത’’ന്തി ഏവം ജാനിത്വാ. തസ്സ നിസ്സരണദസ്സാവീതി തസ്സ സങ്ഖതസ്സ നിസ്സരണദസ്സീ നിബ്ബാനദസ്സീ. തഥാഗതോ തദുപാതിവത്തോതി തം സങ്ഖതം അതിക്കന്തോ സമതിക്കന്തോതി അത്ഥോ.
Idāni tadeva vitthārento ye kho te bhontotiādimāha. Yā vā pana etāsaṃ saññānanti yā vā pana etāsaṃ ‘‘yadi rūpasaññāna’’nti evaṃ vuttasaññānaṃ. Parisuddhāti nirupakkilesā. Paramāti uttamā. Aggāti seṭṭhā. Anuttariyā akkhāyatīti asadisā kathīyati. Yadi rūpasaññānanti iminā catasso rūpāvacarasaññā kathitā. Yadi arūpasaññānanti iminā ākāsānañcāyatanaviññāṇañcāyatanasaññā. Itarehi pana dvīhi padehi samāpannakavāro ca asamāpannakavāro ca kathitoti evametā koṭṭhāsato aṭṭha, atthato pana satta saññā honti. Samāpannakavāro hi purimāhi chahisaṅgahitoyeva. Tayidaṃ saṅkhatanti taṃ idaṃ sabbampi saññāgataṃ saddhiṃ diṭṭhigatena saṅkhataṃ paccayehi samāgantvā kataṃ. Oḷārikanti saṅkhatattāva oḷārikaṃ. Atthi kho pana saṅkhārānaṃ nirodhoti etesaṃ pana saṅkhatanti vuttānaṃ saṅkhārānaṃ nirodhasaṅkhātaṃ nibbānaṃ nāma atthi. Atthetanti iti viditvāti taṃ kho pana nibbānaṃ ‘‘atthi eta’’nti evaṃ jānitvā. Tassa nissaraṇadassāvīti tassa saṅkhatassa nissaraṇadassī nibbānadassī. Tathāgato tadupātivattoti taṃ saṅkhataṃ atikkanto samatikkantoti attho.
൨൩. തത്രാതി തേസു അട്ഠസു അസഞ്ഞീവാദേസു. രൂപിം വാതിആദീനി സഞ്ഞീവാദേ വുത്തനയേനേവ വേദിതബ്ബാനി. അയഞ്ച യസ്മാ അസഞ്ഞീവാദോ, തസ്മാ ഇധ ദുതിയചതുക്കം ന വുത്തം. പടിക്കോസന്തീതി പടിബാഹന്തി പടിസേധേന്തി. സഞ്ഞാ രോഗോതിആദീസു ആബാധട്ഠേന രോഗോ, സദോസട്ഠേന ഗണ്ഡോ, അനുപവിട്ഠട്ഠേന സല്ലം. ആഗതിം വാ ഗതിം വാതിആദീസു പടിസന്ധിവസേന ആഗതിം, ചുതിവസേന ഗതിം, ചവനവസേന ചുതിം, ഉപപജ്ജനവസേന ഉപപത്തിം, പുനപ്പുനം ഉപ്പജ്ജിത്വാ അപരാപരം വഡ്ഢനവസേന വുഡ്ഢിം വിരൂള്ഹിം വേപുല്ലം. കാമഞ്ച ചതുവോകാരഭവേ രൂപം വിനാപി വിഞ്ഞാണസ്സ പവത്തി അത്ഥി, സേസേ പന തയോ ഖന്ധേ വിനാ നത്ഥി. അയം പന പഞ്ഹോ പഞ്ചവോകാരഭവവസേന കഥിതോ. പഞ്ചവോകാരേ ഹി ഏത്തകേ ഖന്ധേ വിനാ വിഞ്ഞാണസ്സ പവത്തി നാമ നത്ഥി. വിതണ്ഡവാദീ പനേത്ഥ ‘‘അഞ്ഞത്ര രൂപാതിആദിവചനതോ അരൂപഭവേപി രൂപം, അസഞ്ഞാഭവേ ച വിഞ്ഞാണം അത്ഥി, തഥാ നിരോധസമാപന്നസ്സാ’’തി വദതി. സോ വത്തബ്ബോ – ബ്യഞ്ജനച്ഛായായ ചേ അത്ഥം പടിബാഹസി, ആഗതിം വാതിആദിവചനതോ തം വിഞ്ഞാണം പക്ഖിദ്വിപദചതുപ്പദാ വിയ ഉപ്പതിത്വാപി ഗച്ഛതി, പദസാപി ഗച്ഛതി, ഗോവിസാണവല്ലിആദീനി വിയ ച വഡ്ഢതീതി ആപജ്ജതി. യേ ച ഭഗവതാ അനേകസതേസു സുത്തേസു തയോ ഭവാ വുത്താ, തേ അരൂപഭവസ്സ അഭാവാ ദ്വേവ ആപജ്ജന്തി. തസ്മാ മാ ഏവം അവച, യഥാ വുത്തമത്ഥം ധാരേഹീതി.
23.Tatrāti tesu aṭṭhasu asaññīvādesu. Rūpiṃ vātiādīni saññīvāde vuttanayeneva veditabbāni. Ayañca yasmā asaññīvādo, tasmā idha dutiyacatukkaṃ na vuttaṃ. Paṭikkosantīti paṭibāhanti paṭisedhenti. Saññārogotiādīsu ābādhaṭṭhena rogo, sadosaṭṭhena gaṇḍo, anupaviṭṭhaṭṭhena sallaṃ. Āgatiṃ vā gatiṃ vātiādīsu paṭisandhivasena āgatiṃ, cutivasena gatiṃ, cavanavasena cutiṃ, upapajjanavasena upapattiṃ, punappunaṃ uppajjitvā aparāparaṃ vaḍḍhanavasena vuḍḍhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ. Kāmañca catuvokārabhave rūpaṃ vināpi viññāṇassa pavatti atthi, sese pana tayo khandhe vinā natthi. Ayaṃ pana pañho pañcavokārabhavavasena kathito. Pañcavokāre hi ettake khandhe vinā viññāṇassa pavatti nāma natthi. Vitaṇḍavādī panettha ‘‘aññatra rūpātiādivacanato arūpabhavepi rūpaṃ, asaññābhave ca viññāṇaṃ atthi, tathā nirodhasamāpannassā’’ti vadati. So vattabbo – byañjanacchāyāya ce atthaṃ paṭibāhasi, āgatiṃ vātiādivacanato taṃ viññāṇaṃ pakkhidvipadacatuppadā viya uppatitvāpi gacchati, padasāpi gacchati, govisāṇavalliādīni viya ca vaḍḍhatīti āpajjati. Ye ca bhagavatā anekasatesu suttesu tayo bhavā vuttā, te arūpabhavassa abhāvā dveva āpajjanti. Tasmā mā evaṃ avaca, yathā vuttamatthaṃ dhārehīti.
൨൪. തത്രാതി അട്ഠസു നേവസഞ്ഞീനാസഞ്ഞീവാദേസു ഭുമ്മം. ഇധാപി രൂപിം വാതിആദീനി വുത്തനയേനേവ വേദിതബ്ബാനി. അസഞ്ഞാ സമ്മോഹോതി നിസ്സഞ്ഞഭാവോ നാമേസ സമ്മോഹട്ഠാനം. യോ ഹി കിഞ്ചി ന ജാനാതി, തം അസഞ്ഞീ ഏസോതി വദന്തി. ദിട്ഠസുതമുതവിഞ്ഞാതബ്ബസങ്ഖാരമത്തേനാതി ദിട്ഠവിഞ്ഞാതബ്ബമത്തേന സുതവിഞ്ഞാതബ്ബമത്തേന മുതവിഞ്ഞാതബ്ബമത്തേന. ഏത്ഥ ച വിജാനാതീതി വിഞ്ഞാതബ്ബം, ദിട്ഠസുതമുതവിഞ്ഞാതബ്ബമത്തേന പഞ്ചദ്വാരികസഞ്ഞാപവത്തിമത്തേനാതി അയഞ്ഹി ഏത്ഥ അത്ഥോ. സങ്ഖാരമത്തേനാതി ഓളാരികസങ്ഖാരപവത്തിമത്തേനാതി അത്ഥോ. ഏതസ്സ ആയതനസ്സാതി ഏതസ്സ നേവസഞ്ഞാനാസഞ്ഞായതനസ്സ . ഉപസമ്പദന്തി പടിലാഭം. ബ്യസനം ഹേതന്തി വിനാസോ ഹേസ, വുട്ഠാനം ഹേതന്തി അത്ഥോ. പഞ്ചദ്വാരികസഞ്ഞാപവത്തഞ്ഹി ഓളാരികസങ്ഖാരപവത്തം വാ അപ്പവത്തം കത്വാ തം സമാപജ്ജിതബ്ബം. തസ്സ പന പവത്തേന തതോ വുട്ഠാനം ഹോതീതി ദസ്സേതി. സങ്ഖാരസമാപത്തിപത്തബ്ബമക്ഖായതീതി ഓളാരികസങ്ഖാരപവത്തിയാ പത്തബ്ബന്തി ന അക്ഖായതി. സങ്ഖാരാവസേസസമാപത്തിപത്തബ്ബന്തി സങ്ഖാരാനംയേവ അവസേസാ ഭാവനാവസേന സബ്ബസുഖുമഭാവം പത്താ സങ്ഖാരാ, തേസം പവത്തിയാ ഏതം പത്തബ്ബന്തി അത്ഥോ. ഏവരൂപേസു ഹി സങ്ഖാരേസു പവത്തേസു ഏതം പത്തബ്ബം നാമ ഹോതി. തയിദന്തി തം ഇദം ഏതം സുഖുമമ്പി സമാനം സങ്ഖതം സങ്ഖതത്താ ച ഓളാരികം.
24.Tatrāti aṭṭhasu nevasaññīnāsaññīvādesu bhummaṃ. Idhāpi rūpiṃ vātiādīni vuttanayeneva veditabbāni. Asaññā sammohoti nissaññabhāvo nāmesa sammohaṭṭhānaṃ. Yo hi kiñci na jānāti, taṃ asaññī esoti vadanti. Diṭṭhasutamutaviññātabbasaṅkhāramattenāti diṭṭhaviññātabbamattena sutaviññātabbamattena mutaviññātabbamattena. Ettha ca vijānātīti viññātabbaṃ, diṭṭhasutamutaviññātabbamattena pañcadvārikasaññāpavattimattenāti ayañhi ettha attho. Saṅkhāramattenāti oḷārikasaṅkhārapavattimattenāti attho. Etassaāyatanassāti etassa nevasaññānāsaññāyatanassa . Upasampadanti paṭilābhaṃ. Byasanaṃ hetanti vināso hesa, vuṭṭhānaṃ hetanti attho. Pañcadvārikasaññāpavattañhi oḷārikasaṅkhārapavattaṃ vā appavattaṃ katvā taṃ samāpajjitabbaṃ. Tassa pana pavattena tato vuṭṭhānaṃ hotīti dasseti. Saṅkhārasamāpattipattabbamakkhāyatīti oḷārikasaṅkhārapavattiyā pattabbanti na akkhāyati. Saṅkhārāvasesasamāpattipattabbanti saṅkhārānaṃyeva avasesā bhāvanāvasena sabbasukhumabhāvaṃ pattā saṅkhārā, tesaṃ pavattiyā etaṃ pattabbanti attho. Evarūpesu hi saṅkhāresu pavattesu etaṃ pattabbaṃ nāma hoti. Tayidanti taṃ idaṃ etaṃ sukhumampi samānaṃ saṅkhataṃ saṅkhatattā ca oḷārikaṃ.
൨൫. തത്രാതി സത്തസു ഉച്ഛേദവാദേസു ഭുമ്മം. ഉദ്ധം സരന്തി ഉദ്ധം വുച്ചതി അനാഗതസംസാരവാദോ, അനാഗതം സംസാരവാദം സരന്തീതി അത്ഥോ. ആസത്തിംയേവ അഭിവദന്തി ലഗ്ഗനകംയേവ വദന്തി. ‘‘ആസത്ത’’ന്തിപി പാഠോ, തണ്ഹംയേവ വദന്തീതി അത്ഥോ. ഇതി പേച്ച ഭവിസ്സാമാതി ഏവം പേച്ച ഭവിസ്സാമ. ഖത്തിയാ ഭവിസ്സാമ, ബ്രാഹ്മണാ ഭവിസ്സാമാതി ഏവമേത്ഥ നയോ നേതബ്ബോ. വാണിജൂപമാ മഞ്ഞേതി വാണിജൂപമാ വിയ വാണിജപടിഭാഗാ വാണിജസദിസാ മയ്ഹം ഉപട്ഠഹന്തി. സക്കായഭയാതി സക്കായസ്സ ഭയാ. തേ ഹി യഥേവ ‘‘ചത്താരോ ഖോ, മഹാരാജ, അഭയസ്സ ഭായന്തി. കതമേ ചത്താരോ? ഗണ്ഡുപ്പാദോ ഖോ, മഹാരാജ, ഭയാ പഥവിം ന ഖാദതി ‘മാ പഥവീ ഖിയീ’തി, കോന്തോ ഖോ, മഹാരാജ, ഏകപാദേന തിട്ഠതി ‘മാ പഥവീ ഓസീദീ’തി, കികീ ഖോ, മഹാരാജ, ഉത്താനാ സേതി ‘മാ അമ്ഭാ ഉന്ദ്രിയീ’തി, ബ്രാഹ്മണധമ്മികോ ഖോ, മഹാരാജ, ബ്രഹ്മചരിയം ന ചരതി ‘മാ ലോകോ ഉച്ഛിജ്ജീ’തി ഇമേ ചത്താരോ അഭയസ്സ ഭായന്തി, ഏവം സക്കായസ്സ ഭായന്തി’’. സക്കായപരിജേഗുച്ഛാതി തമേവ തേഭൂമകസങ്ഖാതം സക്കായം പരിജിഗുച്ഛമാനാ. സാ ഗദ്ദുലബദ്ധോതി ദണ്ഡകേ രജ്ജും പവേസേത്വാ ബദ്ധസുനഖോ. ഏവമേവിമേതി ഏത്ഥ ദള്ഹത്ഥമ്ഭോ വിയ ഖീലോ വിയ ച തേഭൂമകധമ്മസങ്ഖാതോ സക്കായോ ദട്ഠബ്ബോ, സാ വിയ ദിട്ഠിഗതികോ, ദണ്ഡകോ വിയ ദിട്ഠി, രജ്ജു വിയ തണ്ഹാ, ഗദ്ദുലേന ബന്ധിത്വാ ഥമ്ഭേ വാ ഖീലേ വാ ഉപനിബദ്ധസുനഖസ്സ അത്തനോ ധമ്മതായ ഛിന്ദിത്വാ ഗന്തും അസമത്ഥസ്സ അനുപരിധാവനം വിയ ദിട്ഠിഗതികസ്സ ദിട്ഠിദണ്ഡകേ പവേസിതായ തണ്ഹാരജ്ജുയാ ബന്ധിത്വാ സക്കായേ ഉപനിബദ്ധസ്സ അനുപരിധാവനം വേദിതബ്ബം.
25.Tatrāti sattasu ucchedavādesu bhummaṃ. Uddhaṃ saranti uddhaṃ vuccati anāgatasaṃsāravādo, anāgataṃ saṃsāravādaṃ sarantīti attho. Āsattiṃyeva abhivadanti lagganakaṃyeva vadanti. ‘‘Āsatta’’ntipi pāṭho, taṇhaṃyeva vadantīti attho. Iti pecca bhavissāmāti evaṃ pecca bhavissāma. Khattiyā bhavissāma, brāhmaṇā bhavissāmāti evamettha nayo netabbo. Vāṇijūpamāmaññeti vāṇijūpamā viya vāṇijapaṭibhāgā vāṇijasadisā mayhaṃ upaṭṭhahanti. Sakkāyabhayāti sakkāyassa bhayā. Te hi yatheva ‘‘cattāro kho, mahārāja, abhayassa bhāyanti. Katame cattāro? Gaṇḍuppādo kho, mahārāja, bhayā pathaviṃ na khādati ‘mā pathavī khiyī’ti, konto kho, mahārāja, ekapādena tiṭṭhati ‘mā pathavī osīdī’ti, kikī kho, mahārāja, uttānā seti ‘mā ambhā undriyī’ti, brāhmaṇadhammiko kho, mahārāja, brahmacariyaṃ na carati ‘mā loko ucchijjī’ti ime cattāro abhayassa bhāyanti, evaṃ sakkāyassa bhāyanti’’. Sakkāyaparijegucchāti tameva tebhūmakasaṅkhātaṃ sakkāyaṃ parijigucchamānā. Sā gaddulabaddhoti daṇḍake rajjuṃ pavesetvā baddhasunakho. Evamevimeti ettha daḷhatthambho viya khīlo viya ca tebhūmakadhammasaṅkhāto sakkāyo daṭṭhabbo, sā viya diṭṭhigatiko, daṇḍako viya diṭṭhi, rajju viya taṇhā, gaddulena bandhitvā thambhe vā khīle vā upanibaddhasunakhassa attano dhammatāya chinditvā gantuṃ asamatthassa anuparidhāvanaṃ viya diṭṭhigatikassa diṭṭhidaṇḍake pavesitāya taṇhārajjuyā bandhitvā sakkāye upanibaddhassa anuparidhāvanaṃ veditabbaṃ.
൨൬. ഇമാനേവ പഞ്ചായതനാനീതി ഇമാനേവ പഞ്ച കാരണാനി. ഇതി മാതികം ഠപേന്തേനപി പഞ്ചേവ ഠപിതാനി, നിഗമേന്തേനപി പഞ്ചേവ നിഗമിതാനി, ഭാജേന്തേന പന ചത്താരി ഭാജിതാനി. ദിട്ഠധമ്മനിബ്ബാനം കുഹിം പവിട്ഠന്തി. ഏകത്തനാനത്തവസേന ദ്വീസു പദേസു പവിട്ഠന്തി വേദിതബ്ബം.
26.Imāneva pañcāyatanānīti imāneva pañca kāraṇāni. Iti mātikaṃ ṭhapentenapi pañceva ṭhapitāni, nigamentenapi pañceva nigamitāni, bhājentena pana cattāri bhājitāni. Diṭṭhadhammanibbānaṃ kuhiṃ paviṭṭhanti. Ekattanānattavasena dvīsu padesu paviṭṭhanti veditabbaṃ.
൨൭. ഏവഞ്ച ചതുചത്താലീസ അപരന്തകപ്പികേ ദസ്സേത്വാ ഇദാനി അട്ഠാരസ പുബ്ബന്തകപ്പികേ ദസ്സേതും സന്തി, ഭിക്ഖവേതിആദിമാഹ. തത്ഥ അതീതകോട്ഠാസസങ്ഖാതം പുബ്ബന്തം കപ്പേത്വാ വികപ്പേത്വാ ഗണ്ഹന്തീതി പുബ്ബന്തകപ്പികാ. പുബ്ബന്തകപ്പോ വാ ഏതേസം അത്ഥീതി പുബ്ബന്തകപ്പികാ. ഏവം സേസമ്പി പുബ്ബേ വുത്തപ്പകാരം വുത്തനയേനേവ വേദിതബ്ബം. സസ്സതോ അത്താ ച ലോകോ ചാതി രൂപാദീസു അഞ്ഞതരം അത്താതി ച ലോകോതി ച ഗഹേത്വാ സസ്സതോ അമരോ നിച്ചോ ധുവോതി അഭിവദന്തി. യഥാഹ ‘‘രൂപം അത്താ ചേവ ലോകോ ച സസ്സതോ ചാതി അത്താനഞ്ച ലോകഞ്ച പഞ്ഞപേന്തീ’’തി വിത്ഥാരോ. അസസ്സതാദീസുപി ഏസേവ നയോ. ഏത്ഥ ച പഠമവാദേന ചത്താരോ സസ്സതവാദാ വുത്താ, ദുതിയവാദേന സത്ത ഉച്ഛേദവാദാ.
27. Evañca catucattālīsa aparantakappike dassetvā idāni aṭṭhārasa pubbantakappike dassetuṃ santi, bhikkhavetiādimāha. Tattha atītakoṭṭhāsasaṅkhātaṃ pubbantaṃ kappetvā vikappetvā gaṇhantīti pubbantakappikā. Pubbantakappo vā etesaṃ atthīti pubbantakappikā. Evaṃ sesampi pubbe vuttappakāraṃ vuttanayeneva veditabbaṃ. Sassato attā ca loko cāti rūpādīsu aññataraṃ attāti ca lokoti ca gahetvā sassato amaro nicco dhuvoti abhivadanti. Yathāha ‘‘rūpaṃ attā ceva loko ca sassato cāti attānañca lokañca paññapentī’’ti vitthāro. Asassatādīsupi eseva nayo. Ettha ca paṭhamavādena cattāro sassatavādā vuttā, dutiyavādena satta ucchedavādā.
നനു ചേതേ ഹേട്ഠാ ആഗതാ, ഇധ കസ്മാ പുന ഗഹിതാതി. ഹേട്ഠാ തത്ഥ തത്ഥ മതോ തത്ഥ തത്ഥേവ ഉച്ഛിജ്ജതീതി ദസ്സനത്ഥം ആഗതാ. ഇധ പന പുബ്ബേനിവാസലാഭീ ദിട്ഠിഗതികോ അതീതം പസ്സതി, ന അനാഗതം, തസ്സ ഏവം ഹോതി ‘‘പുബ്ബന്തതോ ആഗതോ അത്താ ഇധേവ ഉച്ഛിജ്ജതി, ഇതോ പരം ന ഗച്ഛതീ’’തി ഇമസ്സത്ഥസ്സ ദസ്സനത്ഥം ഗഹിതാ. തതിയവാദേന ചത്താരോ ഏകച്ചസസ്സതവാദാ വുത്താ, ചതുത്ഥവാദേന ചത്താരോ അമരാവിക്ഖേപികാ വുത്താ. അന്തവാതി സപരിയന്തോ പരിച്ഛിന്നോ പരിവടുമോ. അവഡ്ഢിതകസിണസ്സ തം കസിണം അത്താതി ച ലോകോതി ച ഗഹേത്വാ ഏവം ഹോതി. ദുതിയവാദോ വഡ്ഢിതകസിണസ്സ വസേന വുത്തോ, തതിയവാദോ തിരിയം വഡ്ഢേത്വാ ഉദ്ധമധോ അവഡ്ഢിതകസിണസ്സ, ചതുത്ഥവാദോ തക്കിവസേന വുത്തോ. അനന്തരചതുക്കം ഹേട്ഠാ വുത്തനയമേവ.
Nanu cete heṭṭhā āgatā, idha kasmā puna gahitāti. Heṭṭhā tattha tattha mato tattha tattheva ucchijjatīti dassanatthaṃ āgatā. Idha pana pubbenivāsalābhī diṭṭhigatiko atītaṃ passati, na anāgataṃ, tassa evaṃ hoti ‘‘pubbantato āgato attā idheva ucchijjati, ito paraṃ na gacchatī’’ti imassatthassa dassanatthaṃ gahitā. Tatiyavādena cattāro ekaccasassatavādā vuttā, catutthavādena cattāro amarāvikkhepikā vuttā. Antavāti sapariyanto paricchinno parivaṭumo. Avaḍḍhitakasiṇassa taṃ kasiṇaṃ attāti ca lokoti ca gahetvā evaṃ hoti. Dutiyavādo vaḍḍhitakasiṇassa vasena vutto, tatiyavādo tiriyaṃ vaḍḍhetvā uddhamadho avaḍḍhitakasiṇassa, catutthavādo takkivasena vutto. Anantaracatukkaṃ heṭṭhā vuttanayameva.
ഏകന്തസുഖീതി നിരന്തരസുഖീ. അയം ദിട്ഠി ലാഭീജാതിസ്സരതക്കീനം വസേന ഉപ്പജ്ജതി. ലാഭിനോ ഹി പുബ്ബേനിവാസഞാണേന ഖത്തിയാദികുലേ ഏകന്തസുഖമേവ അത്തനോ ജാതിം അനുസ്സരന്തസ്സ ഏവം ദിട്ഠി ഉപ്പജ്ജതി. തഥാ ജാതിസ്സരസ്സ പച്ചുപ്പന്നം സുഖമനുഭവതോ അതീതാസു സത്തസു ജാതീസു താദിസമേവ അത്തഭാവം അനുസ്സരന്തസ്സ. തക്കിസ്സ പന ഇധ സുഖസമങ്ഗിനോ ‘‘അതീതേപാഹം ഏവമേവ അഹോസി’’ന്തി തക്കേനേവ ഉപ്പജ്ജതി.
Ekantasukhīti nirantarasukhī. Ayaṃ diṭṭhi lābhījātissaratakkīnaṃ vasena uppajjati. Lābhino hi pubbenivāsañāṇena khattiyādikule ekantasukhameva attano jātiṃ anussarantassa evaṃ diṭṭhi uppajjati. Tathā jātissarassa paccuppannaṃ sukhamanubhavato atītāsu sattasu jātīsu tādisameva attabhāvaṃ anussarantassa. Takkissa pana idha sukhasamaṅgino ‘‘atītepāhaṃ evameva ahosi’’nti takkeneva uppajjati.
ഏകന്തദുക്ഖീതി അയം ദിട്ഠി ലാഭിനോ നുപ്പജ്ജതി. സോ ഹി ഏകന്തേനേവ ഇധ ഝാനസുഖേന സുഖീ ഹോതി. ഇധ ദുക്ഖേന ഫുട്ഠസ്സ പന ജാതിസ്സരസ്സ തക്കിസ്സേവ ച സാ ഉപ്പജ്ജതി. തതിയാ ഇധ വോകിണ്ണസുഖദുക്ഖാനം സബ്ബേസമ്പി തേസം ഉപ്പജ്ജതി, തഥാ ചതുത്ഥാ ദിട്ഠി. ലാഭിനോ ഹി ഇദാനി ചതുത്ഥജ്ഝാനവസേന അദുക്ഖമസുഖസ്സ, പുബ്ബേ ചതുത്ഥജ്ഝാനികമേവ ബ്രഹ്മലോകം അനുസ്സരന്തസ്സ . ജാതിസ്സരസ്സാപി പച്ചുപ്പന്നേ മജ്ഝത്തസ്സ, അനുസ്സരന്തസ്സാപി മജ്ഝത്തഭൂതട്ഠാനമേവ അനുസ്സരന്തസ്സ, തക്കിനോപി പച്ചുപ്പന്നേ മജ്ഝത്തസ്സ, അതീതേപി ഏവം ഭവിസ്സതീതി തക്കേനേവ ഗണ്ഹന്തസ്സ ഏസാ ദിട്ഠി ഉപ്പജ്ജതി. ഏത്താവതാ ചത്താരോ സസ്സതവാദാ, ചത്താരോ ഏകച്ചസസ്സതികാ, ചത്താരോ അന്താനന്തികാ, ചത്താരോ അമരാവിക്ഖേപികാ , ദ്വേ അധിച്ച-സമുപ്പന്നികാതി അട്ഠാരസപി പുബ്ബന്തകപ്പികാ കഥിതാ ഹോന്തി.
Ekantadukkhīti ayaṃ diṭṭhi lābhino nuppajjati. So hi ekanteneva idha jhānasukhena sukhī hoti. Idha dukkhena phuṭṭhassa pana jātissarassa takkisseva ca sā uppajjati. Tatiyā idha vokiṇṇasukhadukkhānaṃ sabbesampi tesaṃ uppajjati, tathā catutthā diṭṭhi. Lābhino hi idāni catutthajjhānavasena adukkhamasukhassa, pubbe catutthajjhānikameva brahmalokaṃ anussarantassa . Jātissarassāpi paccuppanne majjhattassa, anussarantassāpi majjhattabhūtaṭṭhānameva anussarantassa, takkinopi paccuppanne majjhattassa, atītepi evaṃ bhavissatīti takkeneva gaṇhantassa esā diṭṭhi uppajjati. Ettāvatā cattāro sassatavādā, cattāro ekaccasassatikā, cattāro antānantikā, cattāro amarāvikkhepikā , dve adhicca-samuppannikāti aṭṭhārasapi pubbantakappikā kathitā honti.
൨൮. ഇദാനി ദിട്ഠുദ്ധാരം ഉദ്ധരന്തോ തത്ര, ഭിക്ഖവേതിആദിമാഹ. തത്ഥ പച്ചത്തംയേവ ഞാണന്തി പച്ചക്ഖഞാണം. പരിസുദ്ധന്തി നിരുപക്കിലേസം. പരിയോദാതന്തി പഭസ്സരം. സബ്ബപദേഹി വിപസ്സനാഞാണംയേവ കഥിതം. സദ്ധാദയോ ഹി പഞ്ച ധമ്മാ ബാഹിരസമയസ്മിമ്പി ഹോന്തി, വിപസ്സനാഞാണം സാസനസ്മിംയേവ. തത്ഥ ഞാണഭാഗമത്തമേവ പരിയോദപേന്തീതി മയമിദം ജാനാമാതി ഏവം തത്ഥ ഞാണകോട്ഠാസം ഓതാരേന്തിയേവ. ഉപാദാനമക്ഖായതീതി ന തം ഞാണം, മിച്ഛാദസ്സനം നാമേതം, തസ്മാ തദപി തേസം ഭവന്താനം ദിട്ഠുപാദാനം അക്ഖായതീതി അത്ഥോ. അഥാപി തം ജാനനമത്തലക്ഖണത്താ ഞാണഭാഗമത്തമേവ, തഥാപി തസ്സ ദസ്സനസ്സ അനുപാതിവത്തനതോ ഉപാദാനപച്ചയതോ ച ഉപാദാനമേവ. തദുപാതിവത്തോതി തം ദിട്ഠിം അതിക്കന്തോ. ഏത്താവതാ ചത്താരോ സസ്സതവാദാ, ചത്താരോ ഏകച്ചസസ്സതികാ, ചത്താരോ അന്താനന്തികാ, ചത്താരോ അമരാവിക്ഖേപികാ, ദ്വേ അധിച്ചസമുപ്പന്നികാ, സോളസ സഞ്ഞീവാദാ, അട്ഠ അസഞ്ഞീവാദാ, അട്ഠ നേവസഞ്ഞീനാസഞ്ഞീവാദാ, സത്ത ഉച്ഛേദവാദാ, പഞ്ച ദിട്ഠധമ്മനിബ്ബാനവാദാതി ബ്രഹ്മജാലേ ആഗതാ ദ്വാസട്ഠിപി ദിട്ഠിയോ കഥിതാ ഹോന്തി. ബ്രഹ്മജാലേ പന കഥിതേ ഇദം സുത്തം അകഥിതമേവ ഹോതി. കസ്മാ? ഇധ തതോ അതിരേകായ സക്കായദിട്ഠിയാ ആഗതത്താ. ഇമസ്മിം പന കഥിതേ ബ്രഹ്മജാലം കഥിതമേവ ഹോതി.
28. Idāni diṭṭhuddhāraṃ uddharanto tatra, bhikkhavetiādimāha. Tattha paccattaṃyeva ñāṇanti paccakkhañāṇaṃ. Parisuddhanti nirupakkilesaṃ. Pariyodātanti pabhassaraṃ. Sabbapadehi vipassanāñāṇaṃyeva kathitaṃ. Saddhādayo hi pañca dhammā bāhirasamayasmimpi honti, vipassanāñāṇaṃ sāsanasmiṃyeva. Tattha ñāṇabhāgamattameva pariyodapentīti mayamidaṃ jānāmāti evaṃ tattha ñāṇakoṭṭhāsaṃ otārentiyeva. Upādānamakkhāyatīti na taṃ ñāṇaṃ, micchādassanaṃ nāmetaṃ, tasmā tadapi tesaṃ bhavantānaṃ diṭṭhupādānaṃ akkhāyatīti attho. Athāpi taṃ jānanamattalakkhaṇattā ñāṇabhāgamattameva, tathāpi tassa dassanassa anupātivattanato upādānapaccayato ca upādānameva. Tadupātivattoti taṃ diṭṭhiṃ atikkanto. Ettāvatā cattāro sassatavādā, cattāro ekaccasassatikā, cattāro antānantikā, cattāro amarāvikkhepikā, dve adhiccasamuppannikā, soḷasa saññīvādā, aṭṭha asaññīvādā, aṭṭha nevasaññīnāsaññīvādā, satta ucchedavādā, pañca diṭṭhadhammanibbānavādāti brahmajāle āgatā dvāsaṭṭhipi diṭṭhiyo kathitā honti. Brahmajāle pana kathite idaṃ suttaṃ akathitameva hoti. Kasmā? Idha tato atirekāya sakkāyadiṭṭhiyā āgatattā. Imasmiṃ pana kathite brahmajālaṃ kathitameva hoti.
൩൦. ഇദാനി ഇമാ ദ്വാസട്ഠി ദിട്ഠിയോ ഉപ്പജ്ജമാനാ സക്കായദിട്ഠിപമുഖേനേവ ഉപ്പജ്ജന്തീതി ദസ്സേതും ഇധ, ഭിക്ഖവേ, ഏകച്ചോതിആദിമാഹ. തത്ഥ പടിനിസ്സഗ്ഗാതി പരിച്ചാഗേന. കാമസംയോജനാനം അനധിട്ഠാനാതി പഞ്ചകാമഗുണതണ്ഹാനം നിസ്സട്ഠത്താ. പവിവേകം പീതിന്തി സപ്പീതികജ്ഝാനദ്വയപീതിം. നിരുജ്ഝതീതി ഝാനനിരോധേന നിരുജ്ഝതി. സമാപത്തിതോ പന വുട്ഠിതസ്സ നിരുദ്ധാ നാമ ഹോതി. യഥേവ ഹി ‘‘അദുക്ഖമസുഖായ വേദനായ നിരോധാ ഉപ്പജ്ജതി നിരാമിസം സുഖം, നിരാമിസസുഖസ്സ നിരോധാ ഉപ്പജ്ജതി അദുക്ഖമസുഖാ വേദനാ’’തി ഏത്ഥ ന അയമത്ഥോ ഹോതി – ചതുത്ഥജ്ഝാനനിരോധാ തതിയജ്ഝാനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതീതി. അയം പനേത്ഥ അത്ഥോ – ചതുത്ഥജ്ഝാനാ വുട്ഠായ തതിയം ഝാനം സമാപജ്ജതി, തതിയജ്ഝാനാ വുട്ഠായ ചതുത്ഥം ഝാനം സമാപജ്ജതീതി, ഏവംസമ്പദമിദം വേദിതബ്ബം. ഉപ്പജ്ജതി ദോമനസ്സന്തി ഹീനജ്ഝാനപരിയാദാനകദോമനസ്സം. സമാപത്തിതോ വുട്ഠിതചിത്തസ്സ പന കമ്മനീയഭാവോ കഥിതോ.
30. Idāni imā dvāsaṭṭhi diṭṭhiyo uppajjamānā sakkāyadiṭṭhipamukheneva uppajjantīti dassetuṃ idha, bhikkhave, ekaccotiādimāha. Tattha paṭinissaggāti pariccāgena. Kāmasaṃyojanānaṃanadhiṭṭhānāti pañcakāmaguṇataṇhānaṃ nissaṭṭhattā. Pavivekaṃ pītinti sappītikajjhānadvayapītiṃ. Nirujjhatīti jhānanirodhena nirujjhati. Samāpattito pana vuṭṭhitassa niruddhā nāma hoti. Yatheva hi ‘‘adukkhamasukhāya vedanāya nirodhā uppajjati nirāmisaṃ sukhaṃ, nirāmisasukhassa nirodhā uppajjati adukkhamasukhā vedanā’’ti ettha na ayamattho hoti – catutthajjhānanirodhā tatiyajjhānaṃ upasampajja viharatīti. Ayaṃ panettha attho – catutthajjhānā vuṭṭhāya tatiyaṃ jhānaṃ samāpajjati, tatiyajjhānā vuṭṭhāya catutthaṃ jhānaṃ samāpajjatīti, evaṃsampadamidaṃ veditabbaṃ. Uppajjati domanassanti hīnajjhānapariyādānakadomanassaṃ. Samāpattito vuṭṭhitacittassa pana kammanīyabhāvo kathito.
പവിവേകാ പീതീതി സാ ഏവ ഝാനദ്വയപീതി. യം ഛായാ ജഹതീതി യം ഠാനം ഛായാ ജഹതി. കിം വുത്തം ഹോതി? യസ്മിം ഠാനേ ഛായാ അത്ഥി, തസ്മിം ആതപോ നത്ഥി. യസ്മിം ആതപോ അത്ഥി, തസ്മിം ഛായാ നത്ഥീതി.
Pavivekā pītīti sā eva jhānadvayapīti. Yaṃ chāyā jahatīti yaṃ ṭhānaṃ chāyā jahati. Kiṃ vuttaṃ hoti? Yasmiṃ ṭhāne chāyā atthi, tasmiṃ ātapo natthi. Yasmiṃ ātapo atthi, tasmiṃ chāyā natthīti.
൩൧. നിരാമിസം സുഖന്തി തതിയജ്ഝാനസുഖം.
31.Nirāmisaṃ sukhanti tatiyajjhānasukhaṃ.
൩൨. അദുക്ഖമസുഖന്തി ചതുത്ഥജ്ഝാനവേദനം.
32.Adukkhamasukhanti catutthajjhānavedanaṃ.
൩൩. അനുപാദാനോഹമസ്മീതി നിഗ്ഗഹണോ അഹമസ്മി. നിബ്ബാനസപ്പായന്തി നിബ്ബാനസ്സ സപ്പായം ഉപകാരഭൂതം . നനു ച മഗ്ഗദസ്സനം നാമ സബ്ബത്ഥ നികന്തിയാ സുക്ഖാപിതായ ഉപ്പജ്ജതി, കഥമേതം നിബ്ബാനസ്സ ഉപകാരപടിപദാ നാമ ജാതന്തി, സബ്ബത്ഥ അനുപാദിയനവസേന അഗ്ഗണ്ഹനവസേന ഉപകാരപടിപദാ നാമ ജാതം. അഭിവദതീതി അഭിമാനേന ഉപവദതി. പുബ്ബന്താനുദിട്ഠിന്തി അട്ഠാരസവിധമ്പി പുബ്ബന്താനുദിട്ഠിം. അപരന്താനുദിട്ഠിന്തി ചതുചത്താരീസവിധമ്പി അപരന്താനുദിട്ഠിം. ഉപാദാനമക്ഖായതീതി അഹമസ്മീതി ഗഹണസ്സ സക്കായദിട്ഠിപരിയാപന്നത്താ ദിട്ഠുപാദാനം അക്ഖായതി.
33.Anupādānohamasmīti niggahaṇo ahamasmi. Nibbānasappāyanti nibbānassa sappāyaṃ upakārabhūtaṃ . Nanu ca maggadassanaṃ nāma sabbattha nikantiyā sukkhāpitāya uppajjati, kathametaṃ nibbānassa upakārapaṭipadā nāma jātanti, sabbattha anupādiyanavasena aggaṇhanavasena upakārapaṭipadā nāma jātaṃ. Abhivadatīti abhimānena upavadati. Pubbantānudiṭṭhinti aṭṭhārasavidhampi pubbantānudiṭṭhiṃ. Aparantānudiṭṭhinti catucattārīsavidhampi aparantānudiṭṭhiṃ. Upādānamakkhāyatīti ahamasmīti gahaṇassa sakkāyadiṭṭhipariyāpannattā diṭṭhupādānaṃ akkhāyati.
സന്തിവരപദന്തി വൂപസന്തകിലേസത്താ സന്തം ഉത്തമപദം. ഛന്നം ഫസ്സായതനാനന്തി ഭഗവതാ ‘‘യത്ഥ ചക്ഖു ച നിരുജ്ഝതി രൂപസഞ്ഞാ ച നിരുജ്ഝതി സോ ആയതനോ വേദിതബ്ബോ’’തി ഏത്ഥ ദ്വിന്നം ആയതനാനം പടിക്ഖേപേന നിബ്ബാനം ദസ്സിതം.
Santivarapadanti vūpasantakilesattā santaṃ uttamapadaṃ. Channaṃ phassāyatanānanti bhagavatā ‘‘yattha cakkhu ca nirujjhati rūpasaññā ca nirujjhati so āyatano veditabbo’’ti ettha dvinnaṃ āyatanānaṃ paṭikkhepena nibbānaṃ dassitaṃ.
‘‘യത്ഥ ആപോ ച പഥവീ, തേജോ വായോ ന ഗാധതി;
‘‘Yattha āpo ca pathavī, tejo vāyo na gādhati;
അതോ സരാ നിവത്തന്തി, ഏത്ഥ വട്ടം ന വത്തതി;
Ato sarā nivattanti, ettha vaṭṭaṃ na vattati;
ഏത്ഥ നാമഞ്ച രൂപഞ്ച, അസേസം ഉപരുജ്ഝതീ’’തി. (സം॰ നി॰ ൧.൨൭) –
Ettha nāmañca rūpañca, asesaṃ uparujjhatī’’ti. (saṃ. ni. 1.27) –
ഏത്ഥ പന സങ്ഖാരപടിക്ഖേപേന നിബ്ബാനം ദസ്സിതം.
Ettha pana saṅkhārapaṭikkhepena nibbānaṃ dassitaṃ.
‘‘കത്ഥ ആപോ ച പഥവീ, തേജോ വായോ ന ഗാധതി;
‘‘Kattha āpo ca pathavī, tejo vāyo na gādhati;
കത്ഥ ദീഘഞ്ച രസ്സഞ്ച, അണും ഥൂലം സുഭാസുഭം;
Kattha dīghañca rassañca, aṇuṃ thūlaṃ subhāsubhaṃ;
കത്ഥ നാമഞ്ച രൂപഞ്ച, അസേസം ഉപരുജ്ഝതീ’’തി. (ദീ॰ നി॰ ൧.൪൯൮);
Kattha nāmañca rūpañca, asesaṃ uparujjhatī’’ti. (dī. ni. 1.498);
തത്ര വേയ്യാകരണം ഭവതി –
Tatra veyyākaraṇaṃ bhavati –
‘‘വിഞ്ഞാണം അനിദസ്സനം, അനന്തം സബ്ബതോ പഭ’’ന്തി –
‘‘Viññāṇaṃ anidassanaṃ, anantaṃ sabbato pabha’’nti –
ഏത്ഥ സങ്ഖാരപടിക്ഖേപേന നിബ്ബാനം ദസ്സിതം. ഇമസ്മിം പന സുത്തേ ഛആയതനപടിക്ഖേപേന ദസ്സിതം. അഞ്ഞത്ഥ ച അനുപാദാവിമോക്ഖോതി നിബ്ബാനമേവ ദസ്സിതം, ഇധ പന അരഹത്തഫലസമാപത്തി. സേസം സബ്ബത്ഥ ഉത്താനമേവാതി.
Ettha saṅkhārapaṭikkhepena nibbānaṃ dassitaṃ. Imasmiṃ pana sutte chaāyatanapaṭikkhepena dassitaṃ. Aññattha ca anupādāvimokkhoti nibbānameva dassitaṃ, idha pana arahattaphalasamāpatti. Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
പപഞ്ചസൂദനിയാ മജ്ഝിമനികായട്ഠകഥായ
Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya
പഞ്ചത്തയസുത്തവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Pañcattayasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / മജ്ഝിമനികായ • Majjhimanikāya / ൨. പഞ്ചത്തയസുത്തം • 2. Pañcattayasuttaṃ
ടീകാ • Tīkā / സുത്തപിടക (ടീകാ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / മജ്ഝിമനികായ (ടീകാ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ൨. പഞ്ചത്തയസുത്തവണ്ണനാ • 2. Pañcattayasuttavaṇṇanā