| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / महावग्ग-अट्ठकथा • Mahāvagga-aṭṭhakathā |
पञ्चवग्गियकथा
Pañcavaggiyakathā
१०. पण्डितोति पण्डिच्चेन समन्नागतो। ब्यत्तोति वेय्यत्तियेन समन्नागतो। मेधावीति ठानुप्पत्तिया पञ्ञाय समन्नागतो। अप्परजक्खजातिकोति समापत्तिया विक्खम्भितत्ता निक्किलेसजातिको विसुद्धसत्तो। आजानिस्सतीति सल्लक्खेस्सति पटिविज्झिस्सति। भगवतोपि खो ञाणं उदपादीति सब्बञ्ञुतञ्ञाणं उप्पज्जि ‘‘इतो सत्तमदिवसमत्थके कालंकत्वा आकिञ्चञ्ञायतने निब्बत्तो’’ति। महाजानियोति सत्तदिवसब्भन्तरे पत्तब्बमग्गफलतो परिहीनत्ता महती जानि अस्साति महाजानियो अक्खणे निब्बत्तत्ता। अभिदोसकालंकतोति हिय्यो कालंकतो, सोपि नेवसञ्ञानासञ्ञायतने निब्बत्तोति अद्दस। बहूकाराति बहूपकारा। पधानपहितत्तं उपट्ठहिंसूति पधानत्थाय पेसितत्तभावं मुखोदकदानादिना उपट्ठहिंसु।
10.Paṇḍitoti paṇḍiccena samannāgato. Byattoti veyyattiyena samannāgato. Medhāvīti ṭhānuppattiyā paññāya samannāgato. Apparajakkhajātikoti samāpattiyā vikkhambhitattā nikkilesajātiko visuddhasatto. Ājānissatīti sallakkhessati paṭivijjhissati. Bhagavatopi kho ñāṇaṃ udapādīti sabbaññutaññāṇaṃ uppajji ‘‘ito sattamadivasamatthake kālaṃkatvā ākiñcaññāyatane nibbatto’’ti. Mahājāniyoti sattadivasabbhantare pattabbamaggaphalato parihīnattā mahatī jāni assāti mahājāniyo akkhaṇe nibbattattā. Abhidosakālaṃkatoti hiyyo kālaṃkato, sopi nevasaññānāsaññāyatane nibbattoti addasa. Bahūkārāti bahūpakārā. Padhānapahitattaṃ upaṭṭhahiṃsūti padhānatthāya pesitattabhāvaṃ mukhodakadānādinā upaṭṭhahiṃsu.
११. अन्तरा च गयं अन्तरा च बोधिन्ति उपको बोधिमण्डस्स च गयाय च अन्तरे भगवन्तं अद्दस। अद्धानमग्गप्पटिपन्नन्ति अद्धानमग्गं पटिपन्नं।
11.Antarā ca gayaṃ antarā ca bodhinti upako bodhimaṇḍassa ca gayāya ca antare bhagavantaṃ addasa. Addhānamaggappaṭipannanti addhānamaggaṃ paṭipannaṃ.
सब्बाभिभूति सब्बं तेभूमकधम्मं अभिभवित्वा ठितो। सब्बविदूति सब्बं चतुभूमकधम्मं अवेदिं अञ्ञासिं। सब्बेसु धम्मेसु अनूपलित्तोति सब्बेसु तेभूमकधम्मेसु किलेसलेपेन अलित्तो। सब्बञ्जहोति सब्बं तेभूमकधम्मं जहित्वा ठितो। तण्हक्खये विमुत्तोति तण्हक्खये निब्बाने आरम्मणतो विमुत्तो। सयं अभिञ्ञायाति सब्बं चतुभूमकधम्मं अत्तनाव जानित्वा। कमुद्दिसेय्यन्ति कं अञ्ञं ‘‘अयं मे आचरियो’’ति उद्दिसेय्यं।
Sabbābhibhūti sabbaṃ tebhūmakadhammaṃ abhibhavitvā ṭhito. Sabbavidūti sabbaṃ catubhūmakadhammaṃ avediṃ aññāsiṃ. Sabbesu dhammesu anūpalittoti sabbesu tebhūmakadhammesu kilesalepena alitto. Sabbañjahoti sabbaṃ tebhūmakadhammaṃ jahitvā ṭhito. Taṇhakkhaye vimuttoti taṇhakkhaye nibbāne ārammaṇato vimutto. Sayaṃ abhiññāyāti sabbaṃ catubhūmakadhammaṃ attanāva jānitvā. Kamuddiseyyanti kaṃ aññaṃ ‘‘ayaṃ me ācariyo’’ti uddiseyyaṃ.
न मे आचरियो अत्थीति लोकुत्तरधम्मे मय्हं आचरियो नाम नत्थि। नत्थि मे पटिपुग्गलोति मय्हं पटिभागपुग्गलो नाम नत्थि। सीतिभूतोति सब्बकिलेसग्गिनिब्बापनेन सीतिभूतो। किलेसानंयेव निब्बुतत्ता निब्बुतो।
Na me ācariyo atthīti lokuttaradhamme mayhaṃ ācariyo nāma natthi. Natthi me paṭipuggaloti mayhaṃ paṭibhāgapuggalo nāma natthi. Sītibhūtoti sabbakilesagginibbāpanena sītibhūto. Kilesānaṃyeva nibbutattā nibbuto.
कासीनं पुरन्ति कासिरट्ठे नगरं। आहञ्छं अमतदुन्दुभिन्ति धम्मचक्कप्पटिलाभाय अमतभेरिं पहरिस्सामीति गच्छामि।
Kāsīnaṃpuranti kāsiraṭṭhe nagaraṃ. Āhañchaṃ amatadundubhinti dhammacakkappaṭilābhāya amatabheriṃ paharissāmīti gacchāmi.
अरहसि अनन्तजिनोति अनन्तजिनो भवितुं युत्तो। हुपेय्यपावुसोति आवुसो एवम्पि नाम भवेय्य। सीसं ओकम्पेत्वाति सीसं चालेत्वा।
Arahasi anantajinoti anantajino bhavituṃ yutto. Hupeyyapāvusoti āvuso evampi nāma bhaveyya. Sīsaṃ okampetvāti sīsaṃ cāletvā.
१२. सण्ठपेसुन्ति कतिकं अकंसु। बाहुल्लिकोति चीवरबाहुल्लादीनं अत्थाय पटिपन्नो। पधानविब्भन्तोति पधानतो विब्भन्तो भट्ठो परिहीनो। आवत्तो बाहुल्लायाति चीवरादिबहुलभावत्थाय आवत्तो। ओदहथ भिक्खवे सोतन्ति उपनेथ भिक्खवे सोतं; सोतिन्द्रियं धम्मसवनत्थं अभिमुखं करोथाति अत्थो। अमतमधिगतन्ति अमतं निब्बानं मया अधिगतन्ति दस्सेति। इरियायाति दुक्करइरियाय। पटिपदायाति दुक्करपटिपदाय। अभिजानाथ मे नोति अभिजानाथ नु मे समनुपस्सथ। एवरूपं भासितमेतन्ति एतं एवरूपं वाक्यं भासितन्ति अत्थो। असक्खि खो भगवा पञ्चवग्गिये भिक्खू सञ्ञापेतुन्ति ‘‘अहं बुद्धो’’ति जानापेतुं असक्खि।
12.Saṇṭhapesunti katikaṃ akaṃsu. Bāhullikoti cīvarabāhullādīnaṃ atthāya paṭipanno. Padhānavibbhantoti padhānato vibbhanto bhaṭṭho parihīno. Āvatto bāhullāyāti cīvarādibahulabhāvatthāya āvatto. Odahatha bhikkhave sotanti upanetha bhikkhave sotaṃ; sotindriyaṃ dhammasavanatthaṃ abhimukhaṃ karothāti attho. Amatamadhigatanti amataṃ nibbānaṃ mayā adhigatanti dasseti. Iriyāyāti dukkarairiyāya. Paṭipadāyāti dukkarapaṭipadāya. Abhijānātha me noti abhijānātha nu me samanupassatha. Evarūpaṃ bhāsitametanti etaṃ evarūpaṃ vākyaṃ bhāsitanti attho. Asakkhi kho bhagavā pañcavaggiye bhikkhū saññāpetunti ‘‘ahaṃ buddho’’ti jānāpetuṃ asakkhi.
१३. चक्खुकरणीति पञ्ञाचक्खुं सन्धायाह। इतो परं सब्बं पदत्थतो उत्तानमेव। अधिप्पायानुसन्धियोजनादिभेदतो पन पपञ्चसूदनिया मज्झिमट्ठकथायं वुत्तनयेन वेदितब्बं। इतो पट्ठाय हि अतिवित्थारभीरुकस्स महाजनस्स चित्तं अनुरक्खन्ता सुत्तन्तकथं अवण्णयित्वा विनयकथंयेव वण्णयिस्साम।
13.Cakkhukaraṇīti paññācakkhuṃ sandhāyāha. Ito paraṃ sabbaṃ padatthato uttānameva. Adhippāyānusandhiyojanādibhedato pana papañcasūdaniyā majjhimaṭṭhakathāyaṃ vuttanayena veditabbaṃ. Ito paṭṭhāya hi ativitthārabhīrukassa mahājanassa cittaṃ anurakkhantā suttantakathaṃ avaṇṇayitvā vinayakathaṃyeva vaṇṇayissāma.
१८. साव तस्स आयस्मतो उपसम्पदा अहोसीति आसाळ्हीपुण्णमाय अट्ठारसहि देवताकोटीहि सद्धिं सोतापत्तिफले पतिट्ठितस्स ‘‘एहि भिक्खू’’ति भगवतो वचनेन अभिनिप्फन्ना साव तस्स आयस्मतो एहिभिक्खूपसम्पदा अहोसि।
18.Sāva tassa āyasmato upasampadā ahosīti āsāḷhīpuṇṇamāya aṭṭhārasahi devatākoṭīhi saddhiṃ sotāpattiphale patiṭṭhitassa ‘‘ehi bhikkhū’’ti bhagavato vacanena abhinipphannā sāva tassa āyasmato ehibhikkhūpasampadā ahosi.
१९. अथ खो आयस्मतो च वप्पस्साति आदिम्हि वप्पत्थेरस्स पाटिपददिवसे धम्मचक्खुं उदपादि, भद्दियत्थेरस्स दुतियदिवसे, महानामत्थेरस्स ततियदिवसे, अस्सजित्थेरस्स चतुत्थियन्ति। इमेसञ्च पन भिक्खूनं कम्मट्ठानेसु उप्पन्नमलविसोधनत्थं भगवा अन्तोविहारेयेव अहोसि। उप्पन्ने उप्पन्ने कम्मट्ठानमले आकासेन गन्त्वा मलं विनोदेसि। पक्खस्स पन पञ्चमियं सब्बे ते एकतो सन्निपातेत्वा अनत्तसुत्तेन ओवदि। तेन वुत्तं ‘‘अथ खो भगवा पञ्चवग्गिये’’तिआदि।
19.Atha kho āyasmato ca vappassāti ādimhi vappattherassa pāṭipadadivase dhammacakkhuṃ udapādi, bhaddiyattherassa dutiyadivase, mahānāmattherassa tatiyadivase, assajittherassa catutthiyanti. Imesañca pana bhikkhūnaṃ kammaṭṭhānesu uppannamalavisodhanatthaṃ bhagavā antovihāreyeva ahosi. Uppanne uppanne kammaṭṭhānamale ākāsena gantvā malaṃ vinodesi. Pakkhassa pana pañcamiyaṃ sabbe te ekato sannipātetvā anattasuttena ovadi. Tena vuttaṃ ‘‘atha kho bhagavā pañcavaggiye’’tiādi.
२४. तेन खो पन समयेन छ लोके अरहन्तो होन्तीति पञ्चमिया पक्खस्स लोकस्मिं छ मनुस्सा अरहन्तो होन्तीति अत्थो।
24.Tenakho pana samayena cha loke arahanto hontīti pañcamiyā pakkhassa lokasmiṃ cha manussā arahanto hontīti attho.
पञ्चवग्गियकथा निट्ठिता।
Pañcavaggiyakathā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महावग्गपाळि • Mahāvaggapāḷi / ६. पञ्चवग्गियकथा • 6. Pañcavaggiyakathā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā
पञ्चवग्गियकथावण्णना • Pañcavaggiyakathāvaṇṇanā
धम्मचक्कप्पवत्तनसुत्तवण्णना • Dhammacakkappavattanasuttavaṇṇanā
अनत्तलक्खणसुत्तवण्णना • Anattalakkhaṇasuttavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / पञ्चवग्गियकथावण्णना • Pañcavaggiyakathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / पञ्चवग्गियकथावण्णना • Pañcavaggiyakathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi / ६. पञ्चवग्गियकथा • 6. Pañcavaggiyakathā
