Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဝဇိရဗုဒ္ဓိ-ဋီကာ • Vajirabuddhi-ṭīkā |
ပဉ္စဝဂ္ဂိယကထာဝဏ္ဏနာ
Pañcavaggiyakathāvaṇṇanā
၁၀. ဣဒာနိ ပန သဗ္ဗော ဇနော သဒ္ဓာဘာဇနံ ဥပနေတု, ပူရေသ္သာမိ နေသံ သင္ကပ္ပန္တိ။ အပ္ပရဇက္ခဇာတိကောတိ သမာပတ္တိယာ ဝိက္ခမ္ဘိတကိလေသတ္တာ နိက္ကိလေသဇာတိကော။ အာဇာနိသ္သတီတိ စေ န နိဋ္ဌာနမကံသု ဓမ္မသင္ဂာဟကာ တေ ဝိနယက္ကမညာ, အဟံ ဒေသေယ္ယံ ပဋိဝိဇ္ဈိသ္သတီတိ အဓိပ္ပာယော, ‘‘မုဒ္ဓာပိ တသ္သ ဝိပတေယ္ယာ’’တိ (အ. နိ. ၈.၁၁; ပာရာ. ၂) ဧတ္ထ ဝိယ အဘူတပရိကပ္ပော ကိရေသော။ လောကေ တသ္သ အဓိမုတ္တဘာဝဒီပနတ္ထဉ္ဟိ ဣဒံ ဝစနံ အတ္တနော တဒုပဒေသေန အဝိဒိတဘာဝဒီပနတ္ထံ။ တသ္သ အနန္တေဝာသိကဘာဝဒီပနတ္ထန္တိ ဧဝမာဒီနိ ပနေတ္ထ ပယောဇနာနိ။ ဘဂဝတောပိ ခော ဉာဏန္တိ သဗ္ဗညုတညာဏံ တသ္သ မရဏာရမ္မဏံ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ တေန တတော ပုဗ္ဗေ တသ္သ သတိ ဓမ္မဒေသနာယ ခိပ္ပံ ဇာနနဘာဝာရမ္မဏန္တိ ဒီပေတိ။ ပရောပဒေသတော အဇာနိတ္ဝာ ပစ္စက္ခတော မရဏသစ္ဆိကိရိယမ္ပိ ဒသ္သေတိ။ ဗုဒ္ဓာနမ္ပိ အနေကဉာဏသမောဓာနာဘာဝတော သုဝုတ္တမေတံ။ စိတ္တပုဗ္ဗိကာ ဟိ စိတ္တပ္ပဝတ္တိ, အညထာ နဝသတ္တပာတုဘာဝပ္ပသင္ဂော။ သဗ္ဗဓမ္မာနံ ဧကတော ဂဟဏေ ဝိရုဒ္ဓကာလာနံ ဧကတော ဇာနနပ္ပသင္ဂော။ တတော ဧကဉာဏသ္သ ဝိတထဘာဝပ္ပတ္တိဒောသော, တသ္မာ သဗ္ဗသ္သ ဝိနာနေကဉာဏသမောဓာနံ အာပဇ္ဇိတဓမ္မေသု အပ္ပဋိဟတဉာဏဝန္တတ္တာ ပန သဗ္ဗညူ ဧဝ ဘဂဝာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ, န သဗ္ဗကာလံ ဧကတော။ အာဠာရာဒီနံ မရဏာဇာနနတောတိ စေ? န, တသ္သ ဇာနနေန ပုထုဇ္ဇနသ္သာပိ သဗ္ဗညုတာပတ္တိပ္ပသင္ဂတော။ ယဒာဘာဝေန ယဒာဘာဝော တဗ္ဘာဝေန တသ္သာဘာဝပ္ပသင္ဂော လောကေ သိဒ္ဓောတိ။ ‘‘ဘဂဝတောပိ ခော ဉာဏံ ဥဒပာဒီ’’တိ ဝစနတော တသ္သ မရဏဇာနနံ သိဒ္ဓန္တိ ကတ္ဝာ ဘဝံ မတေနေဝ ဘဂဝာ သဗ္ဗညူတိ သိဒ္ဓံ န ဒေဝတာရောစနတော ပုဗ္ဗေ အဇာနနတောတိ စေ? န, ဝိသေသံ ပရိဂ္ဂဟေတ္ဝာ အန္တရာ ပဇာနနတော, ဒေဝတာယ သဗ္ဗညုဘာဝပ္ပတ္တိဒောသတော စ။ န ဟိ သော ကသ္သစိ ဝစနေန အညာသီတိ။
10. Idāni pana sabbo jano saddhābhājanaṃ upanetu, pūressāmi nesaṃ saṅkappanti. Apparajakkhajātikoti samāpattiyā vikkhambhitakilesattā nikkilesajātiko. Ājānissatīti ce na niṭṭhānamakaṃsu dhammasaṅgāhakā te vinayakkamaññā, ahaṃ deseyyaṃ paṭivijjhissatīti adhippāyo, ‘‘muddhāpi tassa vipateyyā’’ti (a. ni. 8.11; pārā. 2) ettha viya abhūtaparikappo kireso. Loke tassa adhimuttabhāvadīpanatthañhi idaṃ vacanaṃ attano tadupadesena aviditabhāvadīpanatthaṃ. Tassa anantevāsikabhāvadīpanatthanti evamādīni panettha payojanāni. Bhagavatopi kho ñāṇanti sabbaññutaññāṇaṃ tassa maraṇārammaṇaṃ uppajji. Tena tato pubbe tassa sati dhammadesanāya khippaṃ jānanabhāvārammaṇanti dīpeti. Paropadesato ajānitvā paccakkhato maraṇasacchikiriyampi dasseti. Buddhānampi anekañāṇasamodhānābhāvato suvuttametaṃ. Cittapubbikā hi cittappavatti, aññathā navasattapātubhāvappasaṅgo. Sabbadhammānaṃ ekato gahaṇe viruddhakālānaṃ ekato jānanappasaṅgo. Tato ekañāṇassa vitathabhāvappattidoso, tasmā sabbassa vinānekañāṇasamodhānaṃ āpajjitadhammesu appaṭihatañāṇavantattā pana sabbaññū eva bhagavāti veditabbaṃ, na sabbakālaṃ ekato. Āḷārādīnaṃ maraṇājānanatoti ce? Na, tassa jānanena puthujjanassāpi sabbaññutāpattippasaṅgato. Yadābhāvena yadābhāvo tabbhāvena tassābhāvappasaṅgo loke siddhoti. ‘‘Bhagavatopi kho ñāṇaṃ udapādī’’ti vacanato tassa maraṇajānanaṃ siddhanti katvā bhavaṃ mateneva bhagavā sabbaññūti siddhaṃ na devatārocanato pubbe ajānanatoti ce? Na, visesaṃ pariggahetvā antarā pajānanato, devatāya sabbaññubhāvappattidosato ca. Na hi so kassaci vacanena aññāsīti.
အပိစ ကိမိဒံ တတ္ထ ဇာနနံ နာမ တဒာရမ္မဏဉာဏုပ္ပတ္တီတိ စေ? န, လောကေ သဗ္ဗညုနော အစ္စန္တာဘာဝပ္ပသင္ဂတော။ သာဓိကာ ဟိ မယာ ဧကဉာဏက္ခဏေ သဗ္ဗံ ဉာဏံ, တဒညေသဉ္စ တဒညာဏာနုပ္ပတ္တိ။ အပိစ သဗ္ဗညုနော သဗ္ဗဓမ္မဝိသယေ ဉာဏပစ္စုပဋ္ဌာနသိဒ္ဓိ တသ္သ ဉာဏသ္သ အတ္တနာဝ အတ္တနော အဝိသယောတိ စေ? န, ဟေတုနိဒသ္သနာနုပ္ပတ္တိတော။ အပိစ ‘‘ဘဂဝတောပိ ခော ဉာဏံ ဥဒပာဒီ’’တိ ဧတ္ထ ဝိသေသဝစနံ အတ္ထိ။ ယေန ဒေဝတာရောစနုတ္တရကာလမေဝ ဘဂဝတော ဉာဏံ ဥဒပာဒီတိ ပညာယတိ။ န ဟိ ဝစနပုဗ္ဗာပရိယဘာဝမတ္တေန တဒတ္ထပုဗ္ဗာပရိယတာ ဟောတိ, တသ္မာ အယုတ္တမေတံ။ အဘိဒောသကာလံကတောတိ ပဌမယာမေ ကာလံကတော။ ‘‘မဇ္ဈိမယာမေ’’တိပိ ဝဒန္တိ။ ဥဘယတ္ထပိ မဟာဇာနိယော။ သတ္တဒိဝသဗ္ဘန္တရေ, ဧကဒိဝသဗ္ဘန္တရေ စ ပတ္တဗ္ဗမဂ္ဂဖလတော ပရိဟီနတ္တာ မဟတီ ဇာနိ အသ္သာတိ မဟာဇာနိ။ တေသု ဟိ ဒ္ဝီသု အာဠာရော အာကိဉ္စညာယတနဘဝေ နိဗ္ဗတ္တော, ဥဒကော ဘဝဂ္ဂေ, တသ္မာ နေသံ ဓမ္မဒေသနာယ အက္ခဏေ နိဗ္ဗတ္တဘာဝံ သန္ဓာယ ဘဂဝာ ဧဝံ စိန္တေသိ, န ဣတော မနုသ္သလောကတော စုတိဘာဝံ သန္ဓာယာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အဗုဒ္ဓဝေနေယ္ယတဉ္စ သန္ဓာယာတိ နော တက္ကော, အညထာ အနိဋ္ဌပ္ပသင္ဂောတိ အာစရိယော။
Apica kimidaṃ tattha jānanaṃ nāma tadārammaṇañāṇuppattīti ce? Na, loke sabbaññuno accantābhāvappasaṅgato. Sādhikā hi mayā ekañāṇakkhaṇe sabbaṃ ñāṇaṃ, tadaññesañca tadaññāṇānuppatti. Apica sabbaññuno sabbadhammavisaye ñāṇapaccupaṭṭhānasiddhi tassa ñāṇassa attanāva attano avisayoti ce? Na, hetunidassanānuppattito. Apica ‘‘bhagavatopi kho ñāṇaṃ udapādī’’ti ettha visesavacanaṃ atthi. Yena devatārocanuttarakālameva bhagavato ñāṇaṃ udapādīti paññāyati. Na hi vacanapubbāpariyabhāvamattena tadatthapubbāpariyatā hoti, tasmā ayuttametaṃ. Abhidosakālaṃkatoti paṭhamayāme kālaṃkato. ‘‘Majjhimayāme’’tipi vadanti. Ubhayatthapi mahājāniyo. Sattadivasabbhantare, ekadivasabbhantare ca pattabbamaggaphalato parihīnattā mahatī jāni assāti mahājāni. Tesu hi dvīsu āḷāro ākiñcaññāyatanabhave nibbatto, udako bhavagge, tasmā nesaṃ dhammadesanāya akkhaṇe nibbattabhāvaṃ sandhāya bhagavā evaṃ cintesi, na ito manussalokato cutibhāvaṃ sandhāyāti veditabbaṃ. Abuddhaveneyyatañca sandhāyāti no takko, aññathā aniṭṭhappasaṅgoti ācariyo.
ဗောဓိသတ္တသ္သ ဇာတကာလေ သုပိနပဋိဂ္ဂာဟကာ စေဝ လက္ခဏပရိဂ္ဂာဟကာ စ အဋ္ဌ ဗ္ရာဟ္မဏာ။ တေသု တယော ဒ္ဝိဓာ ဗ္ယာကရိံသု ‘‘ဣမေဟိ လက္ခဏေဟိ သမန္နာဂတော အဂာရံ အဇ္ဈာဝသန္တော ရာဇာ ဟောတိ စက္ကဝတ္တိ, ပဗ္ဗဇန္တော ဗုဒ္ဓော’’တိ။ ပဉ္စ ဗ္ရာဟ္မဏာ ‘‘အဂာရေ န တိဋ္ဌတိ, ဗုဒ္ဓောဝ ဟောတီ’’တိ ဧကံသဗ္ယာကရဏာဝ အဟေသုံ။ တေသု ပုရိမာ တယော ယထာမန္တပာရံ ဂတာ။ ဣမေ ပန မန္တပာရံ အတိက္ကမန္တာ အတ္တနာ လဒ္ဓံ ပုညမဟတ္တံ ဝိသ္သဇ္ဇေတ္ဝာ ဗောဓိသတ္တံ ဥဒ္ဒိသ္သ ပုရေတရမေဝ ပဗ္ဗဇိံသု။ ဣမေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ပဉ္စဝဂ္ဂိယာ’’တိ။ ‘‘တေသံ ပုတ္တာ’’တိပိ ဝဒန္တိ, တံ အဋ္ဌကထာယံ ပဋိက္ခိတ္တံ။ ကသ္မာ ပနေတ္ထ ဘဂဝာ ‘‘ဗဟူပကာရာ ခော မေ’’တိ စိန္တေသိ။ ကိံ ဥပကာရကာနံ ဧဝ ဧသ ဓမ္မံ ဒေသေတိ, ဣတရေသံ န ဒေသေတီတိ? နော န ဒေသေတိ။ ဥပကာရာနုသ္သရဏမတ္တကေနေဝ ဝုတ္တန္တိ အဋ္ဌကထာနယော။ အတ္တနော ကတညုကတဝေဒိဘာဝပ္ပကာသနတ္ထံ, ကတညုတာဒိပသံသနတ္ထံ, ပရေသဉ္စ ကတညုဘာဝာဒိနိယောဇနတ္ထံ, ခိပ္ပဇာနနပ္ပသင္ဂနိဝာရဏတ္ထံ။
Bodhisattassa jātakāle supinapaṭiggāhakā ceva lakkhaṇapariggāhakā ca aṭṭha brāhmaṇā. Tesu tayo dvidhā byākariṃsu ‘‘imehi lakkhaṇehi samannāgato agāraṃ ajjhāvasanto rājā hoti cakkavatti, pabbajanto buddho’’ti. Pañca brāhmaṇā ‘‘agāre na tiṭṭhati, buddhova hotī’’ti ekaṃsabyākaraṇāva ahesuṃ. Tesu purimā tayo yathāmantapāraṃ gatā. Ime pana mantapāraṃ atikkamantā attanā laddhaṃ puññamahattaṃ vissajjetvā bodhisattaṃ uddissa puretarameva pabbajiṃsu. Ime sandhāya vuttaṃ ‘‘pañcavaggiyā’’ti. ‘‘Tesaṃ puttā’’tipi vadanti, taṃ aṭṭhakathāyaṃ paṭikkhittaṃ. Kasmā panettha bhagavā ‘‘bahūpakārā kho me’’ti cintesi. Kiṃ upakārakānaṃ eva esa dhammaṃ deseti, itaresaṃ na desetīti? No na deseti. Upakārānussaraṇamattakeneva vuttanti aṭṭhakathānayo. Attano kataññukatavedibhāvappakāsanatthaṃ, kataññutādipasaṃsanatthaṃ, paresañca kataññubhāvādiniyojanatthaṃ, khippajānanappasaṅganivāraṇatthaṃ.
၁၁. အန္တရာ စ ဂယံ အန္တရာ စ ဗောဓိန္တိ ဂယာယ စ ဗောဓိယာ စ မဇ္ဈေ တိဂာဝုတန္တရေ ဌာနေ။ ဗောဓိမဏ္ဍတော ဟိ ဂယာ တီဏိ ဂာဝုတာနိ။ ဗာရာဏသိနဂရံ အဋ္ဌာရသ ယောဇနာနိ။ ဥပကော ပန ဗောဓိမဏ္ဍသ္သ စ ဂယာယ စ အန္တရေ ဘဂဝန္တံ အဒ္ဒသ။ အန္တရာ-သဒ္ဒေန ပန ယုတ္တတ္တာ ဥပယောဂဝစနံ ကတံ။ ဤဒိသေသု စ ဌာနေသု အက္ခရစိန္တကာ ဧကမေဝ အန္တရာသဒ္ဒံ ပယုဇ္ဇန္တိ, သော ဒုတိယပဒေပိ ယောဇေတဗ္ဗော။ အယောဇိယမာနေ ပန ဥပယောဂဝစနံ န ပာပုဏာတိ။ ဣဓ ပန ယောဇေတ္ဝာဝ ဝုတ္တောတိ။
11.Antarā ca gayaṃ antarā ca bodhinti gayāya ca bodhiyā ca majjhe tigāvutantare ṭhāne. Bodhimaṇḍato hi gayā tīṇi gāvutāni. Bārāṇasinagaraṃ aṭṭhārasa yojanāni. Upako pana bodhimaṇḍassa ca gayāya ca antare bhagavantaṃ addasa. Antarā-saddena pana yuttattā upayogavacanaṃ kataṃ. Īdisesu ca ṭhānesu akkharacintakā ekameva antarāsaddaṃ payujjanti, so dutiyapadepi yojetabbo. Ayojiyamāne pana upayogavacanaṃ na pāpuṇāti. Idha pana yojetvāva vuttoti.
သဗ္ဗာဘိဘူတိ သဗ္ဗံ တေဘူမကဓမ္မံ အဘိဘဝိတ္ဝာ ဌိတော။ တဏ္ဟက္ခယေတိ နိဗ္ဗာနေ။ ဝိမုတ္တောတိ အာရမ္မဏတော ဝိမုတ္တော။ နတ္ထိ မေ ပဋိပုဂ္ဂလောတိ မယ္ဟံ ပဋိပုဂ္ဂလော နာမ နတ္ထိ, အသဒိသောတိ အတ္ထော, မမ သဗ္ဗညုဘာဝေ ဒောသံ ဒသ္သေတ္ဝာ လောကေ ဌာတုံ အသမတ္ထတာယ မမ ပစ္စတ္ထိကပုဂ္ဂလော ဝာ နတ္ထီတိ အတ္ထော။ အာဟဉ္ဆံ အမတဒုန္ဒုဘိန္တိ ဓမ္မစက္ခုပဋိလာဘာယ အမတဘေရိံ ပဟရိသ္သာမီတိ ဂစ္ဆာမိ။
Sabbābhibhūti sabbaṃ tebhūmakadhammaṃ abhibhavitvā ṭhito. Taṇhakkhayeti nibbāne. Vimuttoti ārammaṇato vimutto. Natthi me paṭipuggaloti mayhaṃ paṭipuggalo nāma natthi, asadisoti attho, mama sabbaññubhāve dosaṃ dassetvā loke ṭhātuṃ asamatthatāya mama paccatthikapuggalo vā natthīti attho. Āhañchaṃ amatadundubhinti dhammacakkhupaṭilābhāya amatabheriṃ paharissāmīti gacchāmi.
အရဟသိ အနန္တဇိနော ဘဝိတုံ ယုတ္တော တ္ဝန္တိ အတ္ထော။ ဣဒမ္ပိ အတ္တနော သတ္ထုနာမံ။ ဟုပေယ္ယာသီတိ အာဝုသော ဧဝမ္ပိ နာမ ဘဝေယ္ယ။ ပက္ကာမီတိ ဝင္ကဟာရဇနပဒံ နာမ အဂမာသိ။ ဘဂဝာပိ ‘‘တတ္ထ တသ္သ မိဂလုဒ္ဒကသ္သ ဓီတုယာ စာပာယ ဥက္ကဏ္ဌိတ္ဝာ ပုန အာဂန္တ္ဝာ အနာဂာမီ အယံ ဘဝိသ္သတီ’’တိ ဥပနိသ္သယသမ္ပတ္တိံ ဒိသ္ဝာ တေန သဒ္ဓိံ အာလပိ။ သော စ တထေဝာဂန္တ္ဝာ ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ အနာဂာမီ ဟုတ္ဝာ အနုက္ကမေန ကာလံ ကတ္ဝာ အဝိဟေသု ဥပ္ပဇ္ဇိတ္ဝာ အရဟတ္တံ ပာပုဏိ။
Arahasi anantajino bhavituṃ yutto tvanti attho. Idampi attano satthunāmaṃ. Hupeyyāsīti āvuso evampi nāma bhaveyya. Pakkāmīti vaṅkahārajanapadaṃ nāma agamāsi. Bhagavāpi ‘‘tattha tassa migaluddakassa dhītuyā cāpāya ukkaṇṭhitvā puna āgantvā anāgāmī ayaṃ bhavissatī’’ti upanissayasampattiṃ disvā tena saddhiṃ ālapi. So ca tathevāgantvā pabbajitvā anāgāmī hutvā anukkamena kālaṃ katvā avihesu uppajjitvā arahattaṃ pāpuṇi.
၁၂. သဏ္ဌပေသုန္တိ ကတိကံ အကံသု။ ပဓာနဝိဗ္ဘန္တောတိ ပဓာနတော ဘဋ္ဌော ပရိဟီနော။ ‘‘အဘိဇာနာထ နု ဘာသိတမေတ’’န္တိ, ‘‘ဝာစံ ဘာသိတမေဝ’’န္တိ စ ဧဝရူပံ ကဉ္စိ ဝစနဘေဒံ အကာသီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဘဂဝန္တံ သုသ္သူသိံသူတိ ဘဂဝတော ဝစနံ သောတုကာမာ အဟေသုံ။ အညာတိ အညာယ, ဇာနိတုန္တိ အတ္ထော။
12.Saṇṭhapesunti katikaṃ akaṃsu. Padhānavibbhantoti padhānato bhaṭṭho parihīno. ‘‘Abhijānātha nu bhāsitameta’’nti, ‘‘vācaṃ bhāsitameva’’nti ca evarūpaṃ kañci vacanabhedaṃ akāsīti adhippāyo. Bhagavantaṃ sussūsiṃsūti bhagavato vacanaṃ sotukāmā ahesuṃ. Aññāti aññāya, jānitunti attho.
၁၃. အထ ကိမတ္ထံ အာမန္တေသီတိ? တတောပိ သုဋ္ဌုတရံ ပဋိဇာနနတ္ထံ, ဓမ္မသ္သ အဘိဘာရိယဒုလ္လဘဘာဝဒီပနတ္ထံ, အက္ခရဝိက္ခေပနိဝာရဏတ္ထဉ္စ။ တတ္ထ ဒ္ဝေမေတိ အန္တဒ္ဝယဝစနံ အညေသမ္ပိ တဒန္တောဂဓဘာဝတော။ အပိစ ယောဇနာဝသေန။ တဏ္ဟာအဝိဇ္ဇာတိ ဟိ သံသာရပ္ပဝတ္တိယာ သီသဘူတာ ဒ္ဝေ ကိလေသာ။ တေ စ သမထဝိပသ္သနာနံ ပဋိပက္ခဘူတတ္တာ အန္တာ နာမ။ တေသု တဏ္ဟာဝသေန ကာမသုခလ္လိကာနုယောဂံ ဘဇန္တော သမထံ ပရိဟာပေတိ ဗာလော, တထာ အဝိဇ္ဇာဝသေန အတ္တကိလမထာနုယောဂံ ဘဇန္တော ဂစ္ဆန္တော ဝိပသ္သနန္တိ န သက္ကာ ဥဘော ဒ္ဝေ အန္တေ အပ္ပဟာယ အမတံ အဓိဂန္တုန္တိ ဧဝံ ဝုတ္တာ။ အပိစ လီနုဒ္ဓစ္စပဟာနဒသ္သနမေတံ။ လီနော ဟိ နိက္ခိတ္တဝီရိယာရမ္ဘော ကာမသုခဉ္စ ဘဇတိ, ဣတရော အစ္စာရဒ္ဓဝီရိယော အတ္တကိလမထံ။ ဥဘောပိ တေ ဝီရိယသမတာယ ပဋိပက္ခတ္တာ အန္တာ နာမ။ အပိစ တိသ္သော သာသနေ ပဋိပဒာ ဝုတ္တာ အာဂာဠ္ဟာ, နိဇ္ဈာမာ, မဇ္ဈိမာ စ။ တတ္ထ အာဂာဠ္ဟာ ‘‘ပာဏာတိပာတီ ဟောတိ, နတ္ထိ ကာမေသု ဒောသော’’တိ ဧဝမာဒိကာ။ နိဇ္ဈာမာ ‘‘အစေလကော ဟောတိ, မုတ္တာစာရော’’တိ ဧဝမာဒိကာ, မဇ္ဈိမာ ‘‘အယမေဝ အရိယော အဋ္ဌင္ဂိကော မဂ္ဂော’’တိ ဧဝမာဒိကာ။ တတ္ထ ကာမသုခလ္လိကာနုယောဂော အာဂာဠ္ဟာ နာမ ပဋိပဒာ ဟောတိ သဗ္ဗာကုသလမူလတ္တာ။ အတ္တကိလမထာနုယောဂော နိဇ္ဈာမာ နာမ အတ္တဇ္ဈာပနတော။ ဥဘောပေတေ မဇ္ဈိမာယ ပဋိပဒာယ ပဋိပက္ခဘူတတ္တာ အန္တာ နာမ, တသ္မာ ဣမေဝ သန္ဓာယ ဒ္ဝေမေတိ။ ကိမတ္ထံ ဘဂဝာ ‘‘ပဗ္ဗဇိတေန န သေဝိတဗ္ဗာ’’တိ ပဗ္ဗဇိတေ ဧဝ အဓိကရောတိ, န ဂဟဋ္ဌေတိ? ပဗ္ဗဇိတာနံ တဒဓိမုတ္တတ္တာ, သုခပရိဝဇ္ဇနသမတ္ထတာယ, တဒဓိကတတ္တာ စ ပဗ္ဗဇိတာ ဧတ္ထ အဓိကတာ, န ဂဟဋ္ဌာ။ ယဒိ ဧဝံ ကိမတ္ထံ ကာမသုခလ္လိကာနုယောဂမာဟ, နနု တေ ပကတိယာပိ ကာမပရိစ္စာဂံ ကတ္ဝာ တံ နိသ္သရဏတ္ထံ ပဗ္ဗဇိတာတိ? န, တေသံ အန္တဒ္ဝယနိသ္သိတတ္တာ။ တေ ဟိ ဣဓ လောကေ ကာမေန ဝိသုဒ္ဓိမိစ္ဆန္တိ အတ္တကိလမထာနုယောဂမနုယုတ္တာ တသ္သေဝ တပသ္သ ဖလေန ပေစ္စ ဒိဗ္ဗေ ကာမေ အာသီသမာနာ ဒဠ္ဟတရံ ကာမသုခလ္လိကာနုယောဂမနုယုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ ။ အန္တတ္ထော ပန ဣဓ ကုစ္ဆိတဋ္ဌေန ဝေဒိတဗ္ဗော ‘‘အန္တမိဒံ, ဘိက္ခဝေ, ဇီဝိကာနံ, ယဒိဒံ ပိဏ္ဍောလ္ယ’’န္တိအာဒီသု (ဣတိဝု. ၉၁; သံ. နိ. ၃.၈၀) ဝိယ။
13. Atha kimatthaṃ āmantesīti? Tatopi suṭṭhutaraṃ paṭijānanatthaṃ, dhammassa abhibhāriyadullabhabhāvadīpanatthaṃ, akkharavikkhepanivāraṇatthañca. Tattha dvemeti antadvayavacanaṃ aññesampi tadantogadhabhāvato. Apica yojanāvasena. Taṇhāavijjāti hi saṃsārappavattiyā sīsabhūtā dve kilesā. Te ca samathavipassanānaṃ paṭipakkhabhūtattā antā nāma. Tesu taṇhāvasena kāmasukhallikānuyogaṃ bhajanto samathaṃ parihāpeti bālo, tathā avijjāvasena attakilamathānuyogaṃ bhajanto gacchanto vipassananti na sakkā ubho dve ante appahāya amataṃ adhigantunti evaṃ vuttā. Apica līnuddhaccapahānadassanametaṃ. Līno hi nikkhittavīriyārambho kāmasukhañca bhajati, itaro accāraddhavīriyo attakilamathaṃ. Ubhopi te vīriyasamatāya paṭipakkhattā antā nāma. Apica tisso sāsane paṭipadā vuttā āgāḷhā, nijjhāmā, majjhimā ca. Tattha āgāḷhā ‘‘pāṇātipātī hoti, natthi kāmesu doso’’ti evamādikā. Nijjhāmā ‘‘acelako hoti, muttācāro’’ti evamādikā, majjhimā ‘‘ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo’’ti evamādikā. Tattha kāmasukhallikānuyogo āgāḷhā nāma paṭipadā hoti sabbākusalamūlattā. Attakilamathānuyogo nijjhāmā nāma attajjhāpanato. Ubhopete majjhimāya paṭipadāya paṭipakkhabhūtattā antā nāma, tasmā imeva sandhāya dvemeti. Kimatthaṃ bhagavā ‘‘pabbajitena na sevitabbā’’ti pabbajite eva adhikaroti, na gahaṭṭheti? Pabbajitānaṃ tadadhimuttattā, sukhaparivajjanasamatthatāya, tadadhikatattā ca pabbajitā ettha adhikatā, na gahaṭṭhā. Yadi evaṃ kimatthaṃ kāmasukhallikānuyogamāha, nanu te pakatiyāpi kāmapariccāgaṃ katvā taṃ nissaraṇatthaṃ pabbajitāti? Na, tesaṃ antadvayanissitattā. Te hi idha loke kāmena visuddhimicchanti attakilamathānuyogamanuyuttā tasseva tapassa phalena pecca dibbe kāme āsīsamānā daḷhataraṃ kāmasukhallikānuyogamanuyuttāti veditabbā . Antattho pana idha kucchitaṭṭhena veditabbo ‘‘antamidaṃ, bhikkhave, jīvikānaṃ, yadidaṃ piṇḍolya’’ntiādīsu (itivu. 91; saṃ. ni. 3.80) viya.
ယော စာယံ ကာမေသု ကာမသုခလ္လိကာနုယောဂောတိ ဧတ္ထ ကာမေသူတိ ဝတ္ထုကာမော အဓိပ္ပေတော, ဒုတိယော ကိလေသကာမော ။ တံသမ္ပယုတ္တသုခမေတ္ထ ကာမသုခံ နာမ။ တေန ဝိပာကသုခသ္သ နိရဝဇ္ဇဘာဝံ ဒီပေတီတိ။ အလ္လီယနံ နာမ တဒဘိနန္ဒနာ။ အနုယောဂော နာမ ဘဝန္တရေ တဒနုယောဂပတ္ထနာ။ ဟာနဘာဂိယကရတ္တာ ကုသလပက္ခသ္သ, ဟီနပုဂ္ဂလဘာဝိတတ္တာ, ဟီနဓာတုပဘဝတ္တာ စ လာမကဋ္ဌေန ဟီနော။ ဂာမနိဝာသိသတ္တဓမ္မတ္တာ ဂမ္မော။ ပုထုဇ္ဇနသာဓာရဏတ္တာ ပောထုဇ္ဇနိကော။ အနရိယောတိ အရိယာနံ အနဓိပ္ပေတတ္တာ, အရိယဓမ္မပဋိပက္ခတ္တာ, အနရိယကရတ္တာ, အနရိယဓမ္မတ္တာ, အနရိယာစိဏ္ဏတ္တာ စ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အနတ္ထသင္ခာတသံသာရဘယာဝဟတ္တာ, အနတ္ထဖလနိဗ္ဗတ္တကတ္တာ စ အနတ္ထသံဟိတော။ အတ္တနော ကေဝလံ ခေဒူပဂမော အတ္တကိလမထော နာမ။ သော ဒိဋ္ဌိဂတပုဗ္ဗကတ္တတပာနုက္ကမကိရိယာဝိသေသံ နိသ္သာယ ပဝတ္တတိ, တသ္သ ဒိဋ္ဌိဝသေန အနုယောဂော အတ္တကိလမထာနုယောဂော နာမ။ အတ္တဝိယောဂဝိတ္တာပရိသ္သမတ္တာ, အနုပာယပဝတ္တတ္တာ သမ္ပဇ္ဇမာနော မိဂယောနိဂောယောနိကုက္ကုရယောနိသူကရယောနီသု ပာတာယတိ။ ဝိပစ္စမာနော နရကံ နေတီတိ အနတ္ထသံဟိတော။ ဧတေ တ္ဝာတိ ဧတေ တု။ တထာဂတေနာတိ အတ္တာနံ အဝိတထာဂမနံ အာဝိ ကရောတိ, တေနေတံ ဒသ္သေတိ ‘‘န မယာ ပရိဝိတက္ကိတမတ္တေန ဝိတက္ကိတာ, ကိန္တု မယာ တထာဂတေနေဝ သတာ အဘိသမ္ဗောဓိဉာဏေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓော’’တိ။ စက္ခုကရဏီတိအာဒီဟိ ပန တမေဝ ပဋိပဒံ ထောမေတိ။ ဘေသဇ္ဇံ အာတုရသ္သ ဝိယ ‘‘စက္ခုကရဏီ’’တိ ဣမိနာ ဉာဏစက္ခုဝိသောဓနံ ဝုတ္တံ။ ဉာဏကရဏီတိ ဣမိနာ အန္ဓကာရဝိဓမနံ ဝုတ္တံ။ ဥပသမာယာတိ ကိလေသပရိဠာဟပဋိပ္ပသ္သဒ္ဓိ ဝုတ္တာ။ အဘိညာယာတိ သစ္စပဋိဝေဓနံ ဝုတ္တံ။ သမ္ဗောဓာယာတိ သစ္စပဋိဝိဇ္ဈနံ ဝုတ္တံ။ နိဗ္ဗာနာယာတိ သောပာဒိသေသနိဗ္ဗာနဓာတုယာ အနုပာဒိသေသနိဗ္ဗာနဓာတုယာတိ ဧဝံ ယထာသမ္ဘဝံ ယောဇေတ္ဝာ ကထေတဗ္ဗံ။
Yo cāyaṃ kāmesu kāmasukhallikānuyogoti ettha kāmesūti vatthukāmo adhippeto, dutiyo kilesakāmo . Taṃsampayuttasukhamettha kāmasukhaṃ nāma. Tena vipākasukhassa niravajjabhāvaṃ dīpetīti. Allīyanaṃ nāma tadabhinandanā. Anuyogo nāma bhavantare tadanuyogapatthanā. Hānabhāgiyakarattā kusalapakkhassa, hīnapuggalabhāvitattā, hīnadhātupabhavattā ca lāmakaṭṭhena hīno. Gāmanivāsisattadhammattā gammo. Puthujjanasādhāraṇattā pothujjaniko. Anariyoti ariyānaṃ anadhippetattā, ariyadhammapaṭipakkhattā, anariyakarattā, anariyadhammattā, anariyāciṇṇattā ca veditabbo. Anatthasaṅkhātasaṃsārabhayāvahattā, anatthaphalanibbattakattā ca anatthasaṃhito. Attano kevalaṃ khedūpagamo attakilamatho nāma. So diṭṭhigatapubbakattatapānukkamakiriyāvisesaṃ nissāya pavattati, tassa diṭṭhivasena anuyogo attakilamathānuyogo nāma. Attaviyogavittāparissamattā, anupāyapavattattā sampajjamāno migayonigoyonikukkurayonisūkarayonīsu pātāyati. Vipaccamāno narakaṃ netīti anatthasaṃhito. Ete tvāti ete tu. Tathāgatenāti attānaṃ avitathāgamanaṃ āvi karoti, tenetaṃ dasseti ‘‘na mayā parivitakkitamattena vitakkitā, kintu mayā tathāgateneva satā abhisambodhiñāṇena abhisambuddho’’ti. Cakkhukaraṇītiādīhi pana tameva paṭipadaṃ thometi. Bhesajjaṃ āturassa viya ‘‘cakkhukaraṇī’’ti iminā ñāṇacakkhuvisodhanaṃ vuttaṃ. Ñāṇakaraṇīti iminā andhakāravidhamanaṃ vuttaṃ. Upasamāyāti kilesapariḷāhapaṭippassaddhi vuttā. Abhiññāyāti saccapaṭivedhanaṃ vuttaṃ. Sambodhāyāti saccapaṭivijjhanaṃ vuttaṃ. Nibbānāyāti sopādisesanibbānadhātuyā anupādisesanibbānadhātuyāti evaṃ yathāsambhavaṃ yojetvā kathetabbaṃ.
၁၄. ကသ္မာ ပနေတ္ထ ဘဂဝာ အညတ္ထ ဝိယ အနုပုဗ္ဗိံ ကထံ အကထေတ္ဝာ ပဌမမေဝ အသေဝိတဗ္ဗမန္တဒ္ဝယံ ဝတ္ဝာ မဇ္ဈိမပဋိပဒံ ဒေသေသီတိ? အတ္တာဒိမိစ္ဆာဘိမာနနိဝာရဏတ္ထံ, ကုမ္မဂ္ဂပဋိပတ္တိနိဝာရဏတ္ထဉ္စ အန္တဒ္ဝယဝဇ္ဇနံ ဝတ္ဝာ အတ္တနော ဝိသေသာဓိဂမဒီပနနယေန အဗာဟုလ္လိကာဒိဘာဝဒသ္သနတ္ထံ, တေသဉ္စ မဇ္ဈိမပဋိပဒာဒီပနေန တတ္ထ အနုယောဇနတ္ထံ ပစ္ဆာ သမ္မာပဋိပဒံ ဒေသေသိ, တတော တသ္သ မဇ္ဈိမပဋိပဒာသင္ခာတသ္သ အရိယမဂ္ဂသ္သ ဝိသယဒသ္သနတ္ထံ စတုသစ္စဓမ္မံ သင္ခေပဝိတ္ထာရဝသေန ဒေသေတုကာမော ‘‘ဣဒံ ခော ပန, ဘိက္ခဝေ, ဒုက္ခ’’န္တိအာဒိမာဟ, အယမေတ္ထ အနုသန္ဓိ။ ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခံ အရိယသစ္စန္တိ မေ, ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိ သုတ္တာနုသန္ဓိပကအာသနတ္ထံ အယမနုက္ကမော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယထာဝုတ္တံ ပဋိပဒံ သုတ္ဝာ ကိရ ကောဏ္ဍညော အာဟ ‘‘ကထံ ဘဂဝတာ ဝုတ္တပဋိပဒာယ ဥပ္ပတ္တိ သိယာ။ အယဉ္ဟိ ပဋိပဒာ ကိလေသာနံ အနုပ္ပတ္တိယာ သတိ သမ္ဘဝတိ, န အညထာ။ ကိလေသာနဉ္စ ယဒိ လောဘတော ဥပ္ပတ္တိ ခုပ္ပိပာသာနံ ဝိယ, တဒာသေဝနာယ အနုပ္ပတ္တိ သိယာ, တဒဝတ္ထုသ္သ ဝာ တေသံ ဥပ္ပတ္တိ။ တဒဝတ္ထုဝိပရီတကာယကိလမထာသေဝနာယ အနုပ္ပတ္တိ သိယာ။ ဥဘောပေတာ ဘဂဝတာ ‘အန္တာ’တိ ဝုတ္တာ, တသ္မာ ကထံ ပနေတိသ္သာယ သမ္မာပဋိပဒာယ ဥပ္ပတ္တိ သမ္ဘဝေယ္ယာ’’တိ။ ဘဂဝာ အာဟ အနုပာယာသေဝနတော။ ကထန္တိ စေ? –
14. Kasmā panettha bhagavā aññattha viya anupubbiṃ kathaṃ akathetvā paṭhamameva asevitabbamantadvayaṃ vatvā majjhimapaṭipadaṃ desesīti? Attādimicchābhimānanivāraṇatthaṃ, kummaggapaṭipattinivāraṇatthañca antadvayavajjanaṃ vatvā attano visesādhigamadīpananayena abāhullikādibhāvadassanatthaṃ, tesañca majjhimapaṭipadādīpanena tattha anuyojanatthaṃ pacchā sammāpaṭipadaṃ desesi, tato tassa majjhimapaṭipadāsaṅkhātassa ariyamaggassa visayadassanatthaṃ catusaccadhammaṃ saṅkhepavitthāravasena desetukāmo ‘‘idaṃ kho pana, bhikkhave, dukkha’’ntiādimāha, ayamettha anusandhi. ‘‘Idaṃ dukkhaṃ ariyasaccanti me, bhikkhave’’tiādi suttānusandhipakaāsanatthaṃ ayamanukkamo veditabbo. Yathāvuttaṃ paṭipadaṃ sutvā kira koṇḍañño āha ‘‘kathaṃ bhagavatā vuttapaṭipadāya uppatti siyā. Ayañhi paṭipadā kilesānaṃ anuppattiyā sati sambhavati, na aññathā. Kilesānañca yadi lobhato uppatti khuppipāsānaṃ viya, tadāsevanāya anuppatti siyā, tadavatthussa vā tesaṃ uppatti. Tadavatthuviparītakāyakilamathāsevanāya anuppatti siyā. Ubhopetā bhagavatā ‘antā’ti vuttā, tasmā kathaṃ panetissāya sammāpaṭipadāya uppatti sambhaveyyā’’ti. Bhagavā āha anupāyāsevanato. Kathanti ce? –
‘‘သံသာရမူလတော ဉာဏံ၊ တဉ္စ ဉာဏာ ပဟိယ္ယတိ။
‘‘Saṃsāramūlato ñāṇaṃ, tañca ñāṇā pahiyyati;
ဇီဝိတေ သတိ တံ ဟောတိ၊ တဉ္စ ဇီဝိတသာဓနေ။
Jīvite sati taṃ hoti, tañca jīvitasādhane.
‘‘တသ္မာ ဉာဏာယ မေဓာဝီ၊ ရက္ခေ ဇီဝိတမတ္တနော။
‘‘Tasmā ñāṇāya medhāvī, rakkhe jīvitamattano;
ဉာဏသာဓနဘူတဉ္စ၊ သီလဉ္စ ပရိပာလယေ။
Ñāṇasādhanabhūtañca, sīlañca paripālaye.
‘‘ဇီဝိတဉ္စ ယထာ လောကေ၊ ဘိန္နေ ကာယေ န ဝိဇ္ဇတိ။
‘‘Jīvitañca yathā loke, bhinne kāye na vijjati;
တထေဝ ဘိန္နသီလသ္သ၊ နတ္ထိ ဉာဏသ္သ သမ္ဘဝော။
Tatheva bhinnasīlassa, natthi ñāṇassa sambhavo.
‘‘တသ္မာ အာယုဉ္စ သီလဉ္စ၊ ဉာဏတ္ထံ ရက္ခတာ သတာ။
‘‘Tasmā āyuñca sīlañca, ñāṇatthaṃ rakkhatā satā;
သေဝိတဗ္ဗာ န ကာမာပိ၊ နာပိ ကာယဝိနာသနာ။
Sevitabbā na kāmāpi, nāpi kāyavināsanā.
‘‘ကာမေသု ဂေဓမုပဂမ္မ ဟိနော ဂမ္မဉ္စ၊
‘‘Kāmesu gedhamupagamma hino gammañca,
အစ္စုဒ္ဓနော ကိလမထံ ဂမုပေတိ မူဠ္ဟော။
Accuddhano kilamathaṃ gamupeti mūḷho;
ယော မဇ္ဈိမံ ပဋိပဒံ ပရမံ ဥပေတိ၊
Yo majjhimaṃ paṭipadaṃ paramaṃ upeti,
သော ခိပ္ပမေဝ လဘတေ ပရမံ ဝိမောက္ခ’’န္တိ။
So khippameva labhate paramaṃ vimokkha’’nti.
သုတ္ဝာ တဒေတံ သုဂတသ္သ ဝာက္ယံ၊
Sutvā tadetaṃ sugatassa vākyaṃ,
ပညံ မုနီ သော သုတဇံ လဘိတ္ဝာ။
Paññaṃ munī so sutajaṃ labhitvā;
စိန္တာမယံ ဉာဏ ပဝေသမာနော၊
Cintāmayaṃ ñāṇa pavesamāno,
ဥစ္ဆိန္ဒယံ ပဉ္ဟမိမံ အပုစ္ဆိ။
Ucchindayaṃ pañhamimaṃ apucchi.
‘‘နိဗ္ဗေဓပဒဋ္ဌာနံ ပဟာယ ဃောရံ၊
‘‘Nibbedhapadaṭṭhānaṃ pahāya ghoraṃ,
တပံ ကထမိဝာတိ သော တ္ဝံ။
Tapaṃ kathamivāti so tvaṃ;
ဗ္ရူဟိ တဒေဝ ဟောတိ ဘိက္ခု စရ၊
Brūhi tadeva hoti bhikkhu cara,
ဝိရာဂမုပယာတိ စ ဒုက္ခသစ္စသ္သ။
Virāgamupayāti ca dukkhasaccassa;
ဒသ္သနေနေဝ ဒုက္ခာနုဘဝနာ၊
Dassaneneva dukkhānubhavanā,
တမ္ဟိ ဒောသသ္သ ပစ္စယော’’တိ။
Tamhi dosassa paccayo’’ti.
သုတ္ဝာဝ ကောဏ္ဍညော မုနိဝစနံ၊
Sutvāva koṇḍañño munivacanaṃ,
ဝုဋ္ဌာယ ဟဋ္ဌော သဟသာ အဝောစ။
Vuṭṭhāya haṭṭho sahasā avoca;
‘‘ဥဒာဟရ တ္ဝံ ဘဂဝာ မမေတံ၊
‘‘Udāhara tvaṃ bhagavā mametaṃ,
ဘိက္ခု ယထာ ပသ္သတိ ဒုက္ခသစ္စ’’န္တိ။
Bhikkhu yathā passati dukkhasacca’’nti.
စိန္တာမယိသ္သ ပညာပရိပုဏ္ဏာ ဘာဝနာမယိပညာသမ္ပတ္တိ ဇာနိတဗ္ဗာ ဣမေဟိ ဣတိ ဘဂဝာ သုတ္တမိဒမာဟာတိ ကိရ။ ကသ္မာ ဘဂဝာ ကောဏ္ဍညသ္သ ပုရိမမေဝ သစ္စဒေသနံ အဝဍ္ဎေတ္ဝာ အတ္တနော အဓိဂတက္ကမမာဟာတိ? နာဟံ ကသ္သစိ အာဂမံ ဒေသေမိ, အပိစ ခော သယမေဝ ဧဝမဓိဂတောမ္ဟီတိ ဒသ္သနတ္ထံ။ တတ္ထ ‘‘ပုဗ္ဗေ အနနုသ္သုတေသု ဓမ္မေသူ’’တိ ဣမိနာ ဣဒံ အတ္ထဒ္ဝယံ ဒသ္သေတိ, န မယာ အာဠာရတော, ဥဒကတော ဝာ အယံ ဓမ္မော သုတော, ကိန္တု ပုဗ္ဗေ အနနုသ္သုတေသ္ဝေဝ ဉာဏံ မေ ဥဒပာဒီတိ မဇ္ဈိမာယ ပဋိပဒာယ အာနုဘာဝံ ပကာသေတိ။ အပိစ ယသ္မာ ဧဝံ ပဋိပန္နော ဝိနာပိ ပရောပဒေသေန အရိယသစ္စာနိ ပသ္သတိ, တသ္မာ ကထံ တုမ္ဟေဝ မမာပဒေသေန န ပသ္သထာတိ။
Cintāmayissa paññāparipuṇṇā bhāvanāmayipaññāsampatti jānitabbā imehi iti bhagavā suttamidamāhāti kira. Kasmā bhagavā koṇḍaññassa purimameva saccadesanaṃ avaḍḍhetvā attano adhigatakkamamāhāti? Nāhaṃ kassaci āgamaṃ desemi, apica kho sayameva evamadhigatomhīti dassanatthaṃ. Tattha ‘‘pubbe ananussutesu dhammesū’’ti iminā idaṃ atthadvayaṃ dasseti, na mayā āḷārato, udakato vā ayaṃ dhammo suto, kintu pubbe ananussutesveva ñāṇaṃ me udapādīti majjhimāya paṭipadāya ānubhāvaṃ pakāseti. Apica yasmā evaṃ paṭipanno vināpi paropadesena ariyasaccāni passati, tasmā kathaṃ tumheva mamāpadesena na passathāti.
၁၅. စက္ခုန္တိအာဒီနိ ပဉ္စ ပဒာနိ ဉာဏဝေဝစနာနေဝ။ ဉာဏဉ္ဟိ သစ္စာနံ အာလောစနတော စက္ခုဘူတတ္ထဇာနနတော ဉာဏံ။ ပကာရေဟိ ဇာနနတော ပညာ။ ကိလေသဝိဒာရဏတော, ဝိဇ္ဇနတော စ ဝိဇ္ဇာ။ သစ္စစ္ဆာဒကတမဝိနာသနတော, တေသံ ဂတိကောဋိပကာသနတော အာလောကောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ပဌမေန ပရိဝဋ္ဋေန သစ္စာနံ အညမညံ အသင္ကရတော ဌပနပညံ ဒသ္သေတိ, ဒုတိယေန တေသံ ကတ္တဗ္ဗာကာရပရိစ္ဆိန္ဒနပညံ, တတိယေန သစ္စေသု ဉာဏကိစ္စသန္နိဋ္ဌာနံ ဒသ္သေတိ။
15.Cakkhuntiādīni pañca padāni ñāṇavevacanāneva. Ñāṇañhi saccānaṃ ālocanato cakkhubhūtatthajānanato ñāṇaṃ. Pakārehi jānanato paññā. Kilesavidāraṇato, vijjanato ca vijjā. Saccacchādakatamavināsanato, tesaṃ gatikoṭipakāsanato ālokoti veditabbaṃ. Tattha paṭhamena parivaṭṭena saccānaṃ aññamaññaṃ asaṅkarato ṭhapanapaññaṃ dasseti, dutiyena tesaṃ kattabbākāraparicchindanapaññaṃ, tatiyena saccesu ñāṇakiccasanniṭṭhānaṃ dasseti.
၁၆. ယာဝကီဝဉ္စာတိ ဒ္ဝီဟိ ပဒေဟိ ယာဝဣစ္စေဝ ဝုတ္တံ ဟောတိ ‘‘ဣတိ စိတ္တမနော’’တိအာဒိ ဝိယ။ ရာဂာဒီဟိ အကုပ္ပတာယ အကုပ္ပာ ဝိမုတ္တိ။ ဝေယ္ယာကရဏန္တိ ဓမ္မဒေသနာ။ သာ ဟိ ဓမ္မာနံ ဗ္ယာကရဏတော ပကာသနတော ‘‘ဝေယ္ယာကရဏ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ဝိရဇံ ဝီတမလန္တိ ဧတ္ထ ဝိရဇံ ဝိသမဟေတုဝာဒဝိဂမတော။ ဝီတမလံ အဟေတုကဝာဒဝိဂမတော။ ဝိရဇံ သသ္သတဒိဋ္ဌိပ္ပဟာနတော။ ဝီတမလံ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိပ္ပဟာနတော။ ဝိရဇံ ပရိယုဋ္ဌာနပ္ပဟာနတော။ ဝီတမလံ အနုသယပ္ပဟာနတော။ ဓမ္မစက္ခုန္တိ ဓမ္မမတ္တဒသ္သနံ, န တတ္ထ သတ္တော ဝာ ဇီဝော ဝာ ကာရကော ဝာ ဝေဒကော ဝာတိ, တေနေဝာဟ ‘‘ယံ ကိဉ္စိ သမုဒယဓမ္မံ, သဗ္ဗန္တံ နိရောဓဓမ္မ’’န္တိ။ ဣဒဉ္ဟိ တသ္သ ဓမ္မစက္ခုသ္သ ဥပ္ပတ္တိအာကာရဒသ္သနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ တဉ္ဟိ နိရောဓံ အာရမ္မဏံ ကတ္ဝာ ကိစ္စဝသေန ဧဝ သင္ခတံ ပဋိဝိဇ္ဈန္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။
16.Yāvakīvañcāti dvīhi padehi yāvaicceva vuttaṃ hoti ‘‘iti cittamano’’tiādi viya. Rāgādīhi akuppatāya akuppā vimutti. Veyyākaraṇanti dhammadesanā. Sā hi dhammānaṃ byākaraṇato pakāsanato ‘‘veyyākaraṇa’’nti vuccati. Virajaṃ vītamalanti ettha virajaṃ visamahetuvādavigamato. Vītamalaṃ ahetukavādavigamato. Virajaṃ sassatadiṭṭhippahānato. Vītamalaṃ ucchedadiṭṭhippahānato. Virajaṃ pariyuṭṭhānappahānato. Vītamalaṃ anusayappahānato. Dhammacakkhunti dhammamattadassanaṃ, na tattha satto vā jīvo vā kārako vā vedako vāti, tenevāha ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ, sabbantaṃ nirodhadhamma’’nti. Idañhi tassa dhammacakkhussa uppattiākāradassanatthaṃ vuttaṃ. Tañhi nirodhaṃ ārammaṇaṃ katvā kiccavasena eva saṅkhataṃ paṭivijjhantaṃ uppajjati.
၁၇. ဓမ္မစက္ကန္တိ ဧတ္ထ ဒေသနာဉာဏံ အဓိပ္ပေတံ, ပဋိဝေဓဉာဏဉ္စ လဗ္ဘတေဝ။ ဧတ္ထ ကိမတ္ထံ ဒေဝာ သဒ္ဒမနုသ္သာဝေသုန္တိ? နာနာဒိဋ္ဌိဂတန္ဓကာရဝိဓမနတော လဒ္ဓာလောကတ္တာ, အပာယဘယသမတိက္ကမနတော အသ္သာသံ ပတ္တတ္တာ, ဒေဝကာယဝိမာနဒသ္သနတော ပီတိပာမောဇ္ဇစလိတတ္တာ စာတိ ဧဝမာဒီနေတ္ထ ကာရဏာနိ ဝဒန္တိ။ ပထဝိကမ္ပနမဟာသဒ္ဒပာတုဘာဝော စ ဓမ္မတာဝသေနေဝ ဟောတီတိ ဧကေ။ ဒေဝတာနံ ကီဠိတုကာမတာယ ပထဝိကမ္ပော။ ဗဟုနော ဒေဝသင္ဃသ္သ သန္နိပာတတော, ဘဂဝတော သရီရပ္ပဘာဇာလဝိသဇ္ဇနတော စာတိ ဧကစ္စေ။
17.Dhammacakkanti ettha desanāñāṇaṃ adhippetaṃ, paṭivedhañāṇañca labbhateva. Ettha kimatthaṃ devā saddamanussāvesunti? Nānādiṭṭhigatandhakāravidhamanato laddhālokattā, apāyabhayasamatikkamanato assāsaṃ pattattā, devakāyavimānadassanato pītipāmojjacalitattā cāti evamādīnettha kāraṇāni vadanti. Pathavikampanamahāsaddapātubhāvo ca dhammatāvaseneva hotīti eke. Devatānaṃ kīḷitukāmatāya pathavikampo. Bahuno devasaṅghassa sannipātato, bhagavato sarīrappabhājālavisajjanato cāti ekacce.
၁၈. ပဗ္ဗဇ္ဇုပသမ္ပဒာဝိသေသန္တိ အတ္ထော။ တတ္ထ ဣတိ-သဒ္ဒော တသ္သ ဧဟိဘိက္ခူပသမ္ပဒာပဋိလာဘနိမိတ္တဝစနပရိယောသာနဒသ္သနော။ တဒဝသာနော ဟိ တသ္သ ဘိက္ခုဘာဝော။ သ္ဝာက္ခာတောတိအာဒိ ‘‘ဧဟီ’’တိ အာမန္တနာယ ပယောဇနဒသ္သနဝစနံ။ ‘‘ဧဟိဘိက္ခူ’’တိ ဘဂဝာ အဝောစ ‘‘သ္ဝာက္ခာတော ဓမ္မော စရ။ပေ.။ ကိရိယာယာ’’တိ စ အဝောစာတိ ပဒသမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထ စရ ဗ္ရဟ္မစရိယန္တိ အဝသိဋ္ဌံ မဂ္ဂတ္တယဗ္ရဟ္မစရိယံ သမဓိဂစ္ဆ။ ကိမတ္ထံ? သမ္မာဒုက္ခသ္သန္တကိရိယာယာတိ အတ္ထော။ ‘‘ဧဟိဘိက္ခူ’’တိ ဣမိနာ ဘဂဝတော ဝစနေန နိပ္ဖန္နတ္တာ ကာရဏူပစာရေန ‘‘ဧဟိဘိက္ခူပသမ္ပဒာ’’တိ ဝုတ္တာ။ သာဝ တသ္သာယသ္မတော ယာဝဇီဝံ ဥပသမ္ပဒာ အဟောသီတိ အတ္ထော။ တေန တသ္သာ ဥပသမ္ပဒာယ သိက္ခာပစ္စက္ခာတာဒိနာ ဝိစ္ဆေဒာ ဝာ တဒညာယ ဥပသမ္ပဒာယ ကိစ္စံ ဝာ နတ္ထီတိ ဣဒမတ္ထဒ္ဝယံ အဋ္ဌကထာယံ ဒသ္သေတိ။ အဋ္ဌန္နမ္ပိ ဥပသမ္ပဒာနံ ဧဟိဘိက္ခုဩဝာဒပဋိဂ္ဂဟဏပဉ္ဟဗ္ယာကရဏဂရုဓမ္မပဋိဂ္ဂဟဏူပသမ္ပဒာနံ စတုန္နံ အညတရာယ ဥပသမ္ပန္နသ္သ အန္တရာ ဝိစ္ဆေဒော ဝာ တဒညူပသမ္ပဒာယ ကိစ္စံ ဝာ နတ္ထိ, ဣတရသ္သတ္ထီတိ။ နိကာယန္တရိကာ ပနာဟု ‘‘ဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓာနံ နိယာမောက္ကန္တိသင္ခာတာယ ဥပသမ္ပဒာယ ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မုပသမ္ပဒဉ္စ ဒသဝဂ္ဂပဉ္စဝဂ္ဂကရဏီယဝသေန ဒ္ဝိဓာ ဘိန္ဒိတ္ဝာ ဒသဝိဓောပသမ္ပဒာ’’တိ။ ကာ ပနေတ္ထ အတ္ထတော ဥပသမ္ပဒာ နာမာတိ? တဒဓိဂတကိရိယာဝသေန နိဗ္ဗတ္တိယာ အသေက္ခာ တဒဓိဝာသနစေတနာယ ပရိဘာဝိတပဉ္စက္ခန္ဓိကာ အဇ္ဈတ္တသန္တတိ။ ကာ ပနေတ္ထ ပရိဘာဝနာ နာမ? တဗ္ဗိပက္ခဓမ္မဇ္ဈာစာရဝိရုဒ္ဓဘာဝော, တသ္သ ပတ္တိယာ တာယ ပရိဘာဝနာယ ဝသေန ကတ္ထစိ ‘‘သမန္နာဂတော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ယထာဟ ‘‘လောဘေန သမန္နာဂတော, ဘိက္ခဝေ, အဘဗ္ဗော စတ္တာရိ သတိပဋ္ဌာနာနိ ဘာဝေတု’’န္တိအာဒိ။ ဧတ္ထာဟု နိကာယန္တရိကာ ‘‘ယထာဝုတ္တာယ ဥပသမ္ပဒာယ ပတ္တိသင္ခာတော စိတ္တဝိပ္ပယုတ္တော သင္ခာရက္ခန္ဓပရိယာပန္နော ဓမ္မော အတ္ထိ, တသ္သ သန္တတိဝသေန ပုဗ္ဗာပရိယံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနသ္သ ယာဝ အဝိစ္ဆေဒော, တာဝ ဥပသမ္ပန္နောတိ, အညထာ တတော ဓမ္မန္တရုပ္ပတ္တိက္ခဏေ တသ္သ ဥပသမ္ပန္နသ္သ အနုပသမ္ပန္နဘာဝပ္ပသင္ဂော အာပဇ္ဇတီ’’တိ။ တေ ဝတ္တဗ္ဗာ ‘‘သုတ္တံ အာဟရထာ’’တိ။ တေ စေ ဝဒေယ္ယုံ ‘‘ယော တေသံ ဒသန္နံ အသေက္ခာနံ ဓမ္မာနံ ဥပာဒာယ ပဋိလာဘသမန္နာဂမော အရိယော ဟောတိ ဝိပ္ပဟီနောတိ ဧဝမာဒီနိ နော သုတ္တာနီ’’တိ။ ဧဝံ သတိ အသန္တဓမ္မေဟိ, ပရသတ္တေဟိ စ သမန္နာဂမဒောသပ္ပသင္ဂော နေသံ ပာပုဏာတိ။ ကိံကာရဏံ? သုတ္တသမ္ဘဝတော။ ယထာဟ – ‘‘ရာဇာ, ဘိက္ခဝေ, စက္ကဝတ္တီ သတ္တဟိ ရတနေဟိ သမန္နာဂတော ဟောတီ’’တိ (ဒီ. နိ. ၃.၁၉၉-၂၀၀ အတ္ထတော သမာနံ) ဝိတ္ထာရော။ ဝသိဘာဝော တတ္ထ သမန္နာဂတသဒ္ဒေန ဝုတ္တော။ တသ္သဟိတေသု ရတနေသု ဝသိဘာဝော ကာမစာရော အတ္ထီတိ စေ? ဧတ္ထ ဝသိဘာဝော သမန္နာဂမသဒ္ဒေန ဝုတ္တော, အညတ္ထ ပတ္တိသင္ခာတော, တံ ဓမ္မန္တရန္တိ။ ကိမေတ္ထ ဝိသေသကာရဏံ? နတ္ထိ စ, တသ္မာ ယထာဝုတ္တလက္ခဏာဝ ဥပသမ္ပဒာ။ အယမေဝ နယော ပဗ္ဗဇ္ဇာဒီသုပိ နေတဗ္ဗော။
18. Pabbajjupasampadāvisesanti attho. Tattha iti-saddo tassa ehibhikkhūpasampadāpaṭilābhanimittavacanapariyosānadassano. Tadavasāno hi tassa bhikkhubhāvo. Svākkhātotiādi ‘‘ehī’’ti āmantanāya payojanadassanavacanaṃ. ‘‘Ehibhikkhū’’ti bhagavā avoca ‘‘svākkhāto dhammo cara…pe… kiriyāyā’’ti ca avocāti padasambandho. Tattha cara brahmacariyanti avasiṭṭhaṃ maggattayabrahmacariyaṃ samadhigaccha. Kimatthaṃ? Sammādukkhassantakiriyāyāti attho. ‘‘Ehibhikkhū’’ti iminā bhagavato vacanena nipphannattā kāraṇūpacārena ‘‘ehibhikkhūpasampadā’’ti vuttā. Sāva tassāyasmato yāvajīvaṃ upasampadā ahosīti attho. Tena tassā upasampadāya sikkhāpaccakkhātādinā vicchedā vā tadaññāya upasampadāya kiccaṃ vā natthīti idamatthadvayaṃ aṭṭhakathāyaṃ dasseti. Aṭṭhannampi upasampadānaṃ ehibhikkhuovādapaṭiggahaṇapañhabyākaraṇagarudhammapaṭiggahaṇūpasampadānaṃ catunnaṃ aññatarāya upasampannassa antarā vicchedo vā tadaññūpasampadāya kiccaṃ vā natthi, itarassatthīti. Nikāyantarikā panāhu ‘‘buddhapaccekabuddhānaṃ niyāmokkantisaṅkhātāya upasampadāya ñatticatutthakammupasampadañca dasavaggapañcavaggakaraṇīyavasena dvidhā bhinditvā dasavidhopasampadā’’ti. Kā panettha atthato upasampadā nāmāti? Tadadhigatakiriyāvasena nibbattiyā asekkhā tadadhivāsanacetanāya paribhāvitapañcakkhandhikā ajjhattasantati. Kā panettha paribhāvanā nāma? Tabbipakkhadhammajjhācāraviruddhabhāvo, tassa pattiyā tāya paribhāvanāya vasena katthaci ‘‘samannāgato’’ti vuccati. Yathāha ‘‘lobhena samannāgato, bhikkhave, abhabbo cattāri satipaṭṭhānāni bhāvetu’’ntiādi. Etthāhu nikāyantarikā ‘‘yathāvuttāya upasampadāya pattisaṅkhāto cittavippayutto saṅkhārakkhandhapariyāpanno dhammo atthi, tassa santativasena pubbāpariyaṃ uppajjamānassa yāva avicchedo, tāva upasampannoti, aññathā tato dhammantaruppattikkhaṇe tassa upasampannassa anupasampannabhāvappasaṅgo āpajjatī’’ti. Te vattabbā ‘‘suttaṃ āharathā’’ti. Te ce vadeyyuṃ ‘‘yo tesaṃ dasannaṃ asekkhānaṃ dhammānaṃ upādāya paṭilābhasamannāgamo ariyo hoti vippahīnoti evamādīni no suttānī’’ti. Evaṃ sati asantadhammehi, parasattehi ca samannāgamadosappasaṅgo nesaṃ pāpuṇāti. Kiṃkāraṇaṃ? Suttasambhavato. Yathāha – ‘‘rājā, bhikkhave, cakkavattī sattahi ratanehi samannāgato hotī’’ti (dī. ni. 3.199-200 atthato samānaṃ) vitthāro. Vasibhāvo tattha samannāgatasaddena vutto. Tassahitesu ratanesu vasibhāvo kāmacāro atthīti ce? Ettha vasibhāvo samannāgamasaddena vutto, aññattha pattisaṅkhāto, taṃ dhammantaranti. Kimettha visesakāraṇaṃ? Natthi ca, tasmā yathāvuttalakkhaṇāva upasampadā. Ayameva nayo pabbajjādīsupi netabbo.
၁၉. ကိဉ္စာပိ ဝပ္ပတ္ထေရသ္သ ပာဋိပဒဒိဝသေ။ပေ.။ အသ္သဇိတ္ထေရသ္သ စတုတ္ထိယန္တိ ဧဝံ နာနာဒိဝသေသု ပာဋေက္ကံ ဓမ္မစက္ခုံ ဥဒပာဒိ, တထာပိ ဩဝာဒသာမညေန ဝပ္ပဘဒ္ဒိယာနံ, မဟာနာမအသ္သဇီနဉ္စေတ္ထ ဧကတော ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
19. Kiñcāpi vappattherassa pāṭipadadivase…pe… assajittherassa catutthiyanti evaṃ nānādivasesu pāṭekkaṃ dhammacakkhuṃ udapādi, tathāpi ovādasāmaññena vappabhaddiyānaṃ, mahānāmaassajīnañcettha ekato vuttanti veditabbaṃ.
၂၀. ‘‘ရူပံ, ဘိက္ခဝေ, အနတ္တာ’’တိ ကိမတ္ထံ အာဒိတောဝ အနတ္တလက္ခဏံ ဒီပေတီတိ? တေသံ ပုထုဇ္ဇနကာလေပိ ဣတရလက္ခဏဒ္ဝယသ္သ ပာကဋတ္တာ။ တေ ဟိ မနာပာနံ ကာမာနံ အနိစ္စတာဒသ္သနေန သံဝိဂ္ဂာ ပဗ္ဗဇိံသူတိ အနိစ္စလက္ခဏံ တာဝ နေသံ ဧကဒေသေန ပာကဋံ, ပဗ္ဗဇိတာနဉ္စ အတ္တကိလမထာနုယောဂတော ကာယိကဒုက္ခံ, တဉ္စ မာနသသ္သ ပစ္စယောတိ မာနသိကဒုက္ခဉ္စ ပာကဋံ, တသ္မာ တဒုဘယံ ဝဇ္ဇိတ္ဝာ အနတ္တလက္ခဏမေဝ ဒီပေတုံ အာရဘိ။ တဉ္စ ဒီပေန္တော ဒုက္ခလက္ခဏေနေဝ ဒီပေတုံ ‘‘ရူပဉ္စ ဟိဒံ, ဘိက္ခဝေ, အတ္တာ အဘဝိသ္သာ’’တိအာဒိမာဟ။ ကိမတ္ထန္တိ? အနိစ္စလက္ခဏတောပိ တေသံ ဒုက္ခလက္ခဏသ္သ သုဋ္ဌုတရံ ပာကဋတ္တာ။ တေသဉ္ဟိ အတ္တကိလမထာနုယောဂမနုယုတ္တတ္တာ, တပ္ပရာယဏဘာဝတော စ ဒုက္ခလက္ခဏံ သုဋ္ဌု ပာကဋံ, တသ္မာ တေန တာဝ သုဋ္ဌု ပာကဋေန အနတ္တလက္ခဏံ ဒီပေတ္ဝာ ပုန တဒေဝ တဒုဘယေနာပိ ဒီပေတုံ ‘‘တံ ကိံ မညထ, ဘိက္ခဝေ, ရူပံ နိစ္စံ ဝာ အနိစ္စံ ဝာ’’တိ ဝက္ခတိ။ ကလ္လံ နူတိ ယုတ္တံ နု။ ဧတံ မမာတိ တဏ္ဟာဂ္ဂာဟော။ ဧသောဟမသ္မီတိ မာနဂ္ဂာဟော။ ဧသော မေ အတ္တာတိ ဒိဋ္ဌိဂ္ဂာဟော။ တဏ္ဟာဂ္ဂာဟော စေတ္ထ အဋ္ဌသတတဏ္ဟာဝိစရိတဝသေန, မာနဂ္ဂာဟော နဝဝိဓမာနဝသေန, ဒိဋ္ဌိဂ္ဂာဟော ဒ္ဝာသဋ္ဌိဒိဋ္ဌိဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။
20. ‘‘Rūpaṃ, bhikkhave, anattā’’ti kimatthaṃ āditova anattalakkhaṇaṃ dīpetīti? Tesaṃ puthujjanakālepi itaralakkhaṇadvayassa pākaṭattā. Te hi manāpānaṃ kāmānaṃ aniccatādassanena saṃviggā pabbajiṃsūti aniccalakkhaṇaṃ tāva nesaṃ ekadesena pākaṭaṃ, pabbajitānañca attakilamathānuyogato kāyikadukkhaṃ, tañca mānasassa paccayoti mānasikadukkhañca pākaṭaṃ, tasmā tadubhayaṃ vajjitvā anattalakkhaṇameva dīpetuṃ ārabhi. Tañca dīpento dukkhalakkhaṇeneva dīpetuṃ ‘‘rūpañca hidaṃ, bhikkhave, attā abhavissā’’tiādimāha. Kimatthanti? Aniccalakkhaṇatopi tesaṃ dukkhalakkhaṇassa suṭṭhutaraṃ pākaṭattā. Tesañhi attakilamathānuyogamanuyuttattā, tapparāyaṇabhāvato ca dukkhalakkhaṇaṃ suṭṭhu pākaṭaṃ, tasmā tena tāva suṭṭhu pākaṭena anattalakkhaṇaṃ dīpetvā puna tadeva tadubhayenāpi dīpetuṃ ‘‘taṃ kiṃ maññatha, bhikkhave, rūpaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’’ti vakkhati. Kallaṃ nūti yuttaṃ nu. Etaṃ mamāti taṇhāggāho. Esohamasmīti mānaggāho. Eso me attāti diṭṭhiggāho. Taṇhāggāho cettha aṭṭhasatataṇhāvicaritavasena, mānaggāho navavidhamānavasena, diṭṭhiggāho dvāsaṭṭhidiṭṭhivasena veditabbo.
ပဉ္စဝဂ္ဂိယကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Pañcavaggiyakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / ဝိနယပိဋက • Vinayapiṭaka / မဟာဝဂ္ဂပာဠိ • Mahāvaggapāḷi / ၆. ပဉ္စဝဂ္ဂိယကထာ • 6. Pañcavaggiyakathā
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / ဝိနယပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / မဟာဝဂ္ဂ-အဋ္ဌကထာ • Mahāvagga-aṭṭhakathā / ပဉ္စဝဂ္ဂိယကထာ • Pañcavaggiyakathā
ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / သာရတ္ထဒီပနီ-ဋီကာ • Sāratthadīpanī-ṭīkā
ပဉ္စဝဂ္ဂိယကထာဝဏ္ဏနာ • Pañcavaggiyakathāvaṇṇanā
ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနသုတ္တဝဏ္ဏနာ • Dhammacakkappavattanasuttavaṇṇanā
အနတ္တလက္ခဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ • Anattalakkhaṇasuttavaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ဝိမတိဝိနောဒနီ-ဋီကာ • Vimativinodanī-ṭīkā / ပဉ္စဝဂ္ဂိယကထာဝဏ္ဏနာ • Pañcavaggiyakathāvaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ပာစိတ္ယာဒိယောဇနာပာဠိ • Pācityādiyojanāpāḷi / ၆. ပဉ္စဝဂ္ဂိယကထာ • 6. Pañcavaggiyakathā