| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / විමතිවිනොදනී-ටීකා • Vimativinodanī-ṭīkā |
පඤ්‌චවග්‌ගියකථාවණ්‌ණනා
Pañcavaggiyakathāvaṇṇanā
10. ආළාරොති නාමං. කාලාමොති ගොත්‌තං. භගවතොපි ඛො ඤාණං උදපාදීති කිං ඉදානෙව උදපාදි, නනු බොධිමූලෙ තෙකාලිකා, කාලවිනිමුත්‌තා ච සබ්‌බෙ ධම්‌මා සබ්‌බාකාරතො දිට්‌ඨාති? සච්‌චං දිට්‌ඨා, තථාපි නාමාදිවසෙන අවිකප්‌පිතා එකචිත්‌තක්‌ඛණිකත්‌තා සබ්‌බඤ්‌ඤුතඤ්‌ඤාණස්‌ස. න හි එකෙන චිත්‌තෙන සබ්‌බධම්‌මානං නාමජාතිආදිකං පච්‌චෙකං අනන්‌තං විභාගං විකප්‌පෙතුං සක්‌කා විකප්‌පානං විරුද්‌ධානං සහානුප්‌පත්‌තිතො, සබ්‌බවිකප්‌පාරහධම්‌මදස්‌සනමෙව පනානෙන සක්‌කා කාතුං. යථා දිට්‌ඨෙසු පන යථිච්‌ඡිතාකාරං ආරබ්‌භ විකප්‌පො උප්‌පජ්‌ජති චක්‌ඛුවිඤ්‌ඤාණෙන දිට්‌ඨෙ චිත්‌තපටෙ විය. ඉධාපි ආළාරං නිස්‌සාය ආවජ්‌ජනානන්‌තරමෙව සබ්‌බාකාරඤාණං උදපාදි. න කෙවලඤ්‌ච තං, අථ ඛො පඤ්‌චවග්‌ගියා එව පඨමං ධම්‌මං ජානිස්‌සන්‌ති, තප්‌පමුඛා ච දෙවතා, ආළාරො කාලං කත්‌වා ආකිඤ්‌චඤ්‌ඤායතනෙ, උදකො ච නෙවසඤ්‌ඤානාසඤ්‌ඤායතනෙ නිබ්‌බත්‌තොති එවමාදිකං සබ්‌බම්‌පි නිස්‌සාය ඤාණං උප්‌පජ්‌ජති එව. තං පන ඛණසම්‌පත්‌තියා දුල්‌ලභභාවං දස්‌සෙතුං කමෙන ඔලොකෙත්‌වා දෙවතාය වුත්‌තෙ ඤාණං විය කත්‌වා වුත්‌තං. සද්‌දගතියා හි බන්‌ධත්‌තා එකෙන ඤාණෙන ඤාතම්‌පි වුච්‌චමානං කමෙන ඤාතං විය පටිභාති, දෙවතාපි ච භගවතා ඤාතමෙවත්‌ථං ආරොචෙසි. තෙනෙව ‘‘භගවතොපි ඛො ඤාණං උදපාදී’’ති වුත්‌තන්‌ති දට්‌ඨබ්‌බං. එවමඤ්‌ඤත්‌ථාපි ඊදිසෙසු ‘‘ලොකං වොලොකෙන්‌තො අසුකං අද්‌දස, තත්‌ථ මයි ගතෙ කිං භවිස්‌සතී’’ති එවමාදිනා සත්‌ථු හිතෙසිතාසන්‌දස්‌සනවසප්‌පවත්‌තෙසු. සබ්‌බත්‌ථ වචනගතියං කමවුත්‌තිතෙ පඤ්‌ඤායමානෙපි එකෙනෙව ඤාණෙන සකලාවබොධො වෙදිතබ්‌බො. බහුකාරා ඛො මෙ පඤ්‌චවග්‌ගියාති උපකාරස්‌සාපි විජ්‌ජමානතං සන්‌ධාය වුත්‌තං, න පන ධම්‌මදෙසනාය කාරණත්‌තෙන අනුපකාරානම්‌පි දෙසනතො.
10.Āḷāroti nāmaṃ. Kālāmoti gottaṃ. Bhagavatopi kho ñāṇaṃ udapādīti kiṃ idāneva udapādi, nanu bodhimūle tekālikā, kālavinimuttā ca sabbe dhammā sabbākārato diṭṭhāti? Saccaṃ diṭṭhā, tathāpi nāmādivasena avikappitā ekacittakkhaṇikattā sabbaññutaññāṇassa. Na hi ekena cittena sabbadhammānaṃ nāmajātiādikaṃ paccekaṃ anantaṃ vibhāgaṃ vikappetuṃ sakkā vikappānaṃ viruddhānaṃ sahānuppattito, sabbavikappārahadhammadassanameva panānena sakkā kātuṃ. Yathā diṭṭhesu pana yathicchitākāraṃ ārabbha vikappo uppajjati cakkhuviññāṇena diṭṭhe cittapaṭe viya. Idhāpi āḷāraṃ nissāya āvajjanānantarameva sabbākārañāṇaṃ udapādi. Na kevalañca taṃ, atha kho pañcavaggiyā eva paṭhamaṃ dhammaṃ jānissanti, tappamukhā ca devatā, āḷāro kālaṃ katvā ākiñcaññāyatane, udako ca nevasaññānāsaññāyatane nibbattoti evamādikaṃ sabbampi nissāya ñāṇaṃ uppajjati eva. Taṃ pana khaṇasampattiyā dullabhabhāvaṃ dassetuṃ kamena oloketvā devatāya vutte ñāṇaṃ viya katvā vuttaṃ. Saddagatiyā hi bandhattā ekena ñāṇena ñātampi vuccamānaṃ kamena ñātaṃ viya paṭibhāti, devatāpi ca bhagavatā ñātamevatthaṃ ārocesi. Teneva ‘‘bhagavatopi kho ñāṇaṃ udapādī’’ti vuttanti daṭṭhabbaṃ. Evamaññatthāpi īdisesu ‘‘lokaṃ volokento asukaṃ addasa, tattha mayi gate kiṃ bhavissatī’’ti evamādinā satthu hitesitāsandassanavasappavattesu. Sabbattha vacanagatiyaṃ kamavuttite paññāyamānepi ekeneva ñāṇena sakalāvabodho veditabbo. Bahukārā kho me pañcavaggiyāti upakārassāpi vijjamānataṃ sandhāya vuttaṃ, na pana dhammadesanāya kāraṇattena anupakārānampi desanato.
11. අන්‌තරා ච ගයං අන්‌තරා ච බොධින්‌ති ගයාය, බොධිස්‌ස ච අන්‌තරෙ තිගාවුතෙ ඨානෙ.
11.Antarā ca gayaṃ antarā ca bodhinti gayāya, bodhissa ca antare tigāvute ṭhāne.
සබ්‌බාභිභූති සබ්‌බං තෙභූමකධම්‌මං අභිභවිත්‌වා ඨිතො. අනූපලිත්‌තොති කිලෙසලෙපෙන අලිත්‌තො. තතො එව සබ්‌බඤ්‌ජහො. තණ්‌හක්‌ඛයෙ විමුත්‌තොති තණ්‌හක්‌ඛයෙ නිබ්‌බානෙ ආරම්‌මණකරණවසඑන විමුත්‌තො. එවං සයං සබ්‌බධම්‌මෙ අත්‌තනාව ජානිත්‌වා. කමුද්‌දිසෙය්‍යන්‌ති කං අඤ්‌ඤං ‘‘අයං මෙ ආචරියො’’ති උද්‌දිසෙය්‍යං.
Sabbābhibhūti sabbaṃ tebhūmakadhammaṃ abhibhavitvā ṭhito. Anūpalittoti kilesalepena alitto. Tato eva sabbañjaho. Taṇhakkhaye vimuttoti taṇhakkhaye nibbāne ārammaṇakaraṇavasaena vimutto. Evaṃ sayaṃ sabbadhamme attanāva jānitvā. Kamuddiseyyanti kaṃ aññaṃ ‘‘ayaṃ me ācariyo’’ti uddiseyyaṃ.
කාසිනං පුරන්‌ති බාරාණසිං. ආහඤ්‌ඡන්‌ති ආහනිස්‌සාමි. අමතාධිගමාය උග්‌ඝොසනතො අමතදුන්‌දුභින්‌ති සත්‌ථු ධම්‌මදෙසනා වුත්‌තා, ‘‘අමතභෙරිං පහරිස්‌සාමී’’ති ගච්‌ඡාමීති අත්‌ථො.
Kāsinaṃ puranti bārāṇasiṃ. Āhañchanti āhanissāmi. Amatādhigamāya ugghosanato amatadundubhinti satthu dhammadesanā vuttā, ‘‘amatabheriṃ paharissāmī’’ti gacchāmīti attho.
අරහසි අනන්‌තජිනොති අනන්‌තජිනොපි භවිතුං යුත්‌තොති අත්‌ථො. අනන්‌තඤාණතාය අනන්‌තො ජිනො ච, අනන්‌තෙන වා ඤාණෙන, අනන්‌තං වා දොසං ජිතවා, උප්‌පාදවයන්‌තරහිතතාය වා අනන්‌තං නිබ්‌බානං අජිනි කිලෙසාරයො මද්‌දිත්‌වා ගණ්‌හීතිපි අනන්‌තජිනො.
Arahasi anantajinoti anantajinopi bhavituṃ yuttoti attho. Anantañāṇatāya ananto jino ca, anantena vā ñāṇena, anantaṃ vā dosaṃ jitavā, uppādavayantarahitatāya vā anantaṃ nibbānaṃ ajini kilesārayo madditvā gaṇhītipi anantajino.
හුපෙය්‍යාපීති එවම්‌පි භවෙය්‍ය, එවංවිධෙ රූපකායරතනෙ ඊදිසෙන ඤාණෙන භවිතබ්‌බන්‌ති අධිප්‌පායො. එවං නාම කථනඤ්‌හිස්‌ස උපනිස්‌සයසම්‌පන්‌නස්‌ස අපරකාලෙ දුක්‌ඛප්‌පත්‌තස්‌ස භගවන්‌තං උපගම්‌ම පබ්‌බජිත්‌වා මග්‌ගඵලපටිවෙධාය පච්‌චයො ජාතො. තථාහෙස භගවා තෙන සමාගමත්‌ථං පදසාව මග්‌ගං පටිපජ්‌ජි.
Hupeyyāpīti evampi bhaveyya, evaṃvidhe rūpakāyaratane īdisena ñāṇena bhavitabbanti adhippāyo. Evaṃ nāma kathanañhissa upanissayasampannassa aparakāle dukkhappattassa bhagavantaṃ upagamma pabbajitvā maggaphalapaṭivedhāya paccayo jāto. Tathāhesa bhagavā tena samāgamatthaṃ padasāva maggaṃ paṭipajji.
12. බාහුල්‌ලිකොති පච්‌චයබාහුල්‌ලිකො. පධානවිබ්‌භන්‌තොති පධානතො දුක්‌කරචරණතො පරිහීනො. නත්‌ථි එත්‌ථ අගාරියං, අගාරස්‌ස හිතං කසිගොරක්‌ඛාදිකම්‌මන්‌ති අනගාරියා, පබ්‌බජ්‌ජා, තං අනගාරියං. පබ්‌බජන්‌තීති උපගච්‌ඡන්‌ති. තදනුත්‌තරන්‌ති තං අනුත්‌තරං. බ්‍රහ්‌මචරියපරියොසානන්‌ති මග්‌ගබ්‍රහ්‌මචරියස්‌ස පරියොසානං, අරහත්‌තඵලන්‌ති අත්‌ථො. තස්‌ස හි අත්‌ථාය කුලපුත්‌තා පබ්‌බජන්‌ති. දිට්‌ඨෙව ධම්‌මෙති ඉමස්‌මිං පච්‌චක්‌ඛෙ අත්‌තභාවෙ. සයන්‌ති අපරප්‌පච්‌චයා . අභිඤ්‌ඤා සච්‌ඡිකත්‌වාති අත්‌තනොව ඤාණෙන පච්‌චක්‌ඛං කත්‌වා. උපසම්‌පජ්‌ජාති පාපුණිත්‌වා.
12.Bāhullikoti paccayabāhulliko. Padhānavibbhantoti padhānato dukkaracaraṇato parihīno. Natthi ettha agāriyaṃ, agārassa hitaṃ kasigorakkhādikammanti anagāriyā, pabbajjā, taṃ anagāriyaṃ. Pabbajantīti upagacchanti. Tadanuttaranti taṃ anuttaraṃ. Brahmacariyapariyosānanti maggabrahmacariyassa pariyosānaṃ, arahattaphalanti attho. Tassa hi atthāya kulaputtā pabbajanti. Diṭṭheva dhammeti imasmiṃ paccakkhe attabhāve. Sayanti aparappaccayā . Abhiññā sacchikatvāti attanova ñāṇena paccakkhaṃ katvā. Upasampajjāti pāpuṇitvā.
ඉරියායාති දුක්‌කරඉරියාය. උත්‌තරිමනුස්‌සධම්‌මාතිආදීසු මනුස්‌සධම්‌මතො ලොකියඤාණතො උපරි අරියං කාතුං අලං සමත්‌ථො අලමරියො. ඤාණදස්‌සනවිසෙසොති සබ්‌බඤ්‌ඤුතඤ්‌ඤාණස්‌ස පුබ්‌බභාගං අධිප්‌පෙතං. නොති නු. භාසිතමෙතන්‌ති එවරූපමෙතං වාක්‍යභෙදන්‌ති අත්‌ථො. තෙ ච ‘‘යදි එස පධානකාලෙ ‘අහං අරහා’ති වදෙය්‍ය, මයඤ්‌ච සද්‌දහාම, න චානෙන තදා වුත්‌තං. ඉදානි පන විජ්‌ජමානමෙව ගුණං වදතී’’ති එකපදෙන සතිං ලභිත්‌වා ‘‘බුද්‌ධො ජාතො’’ති උප්‌පන්‌නගාරවා ආවුසොවාදං පහාය ‘‘නො හෙතං, භන්‌තෙ’’ති ආහංසු. අඤ්‌ඤා චිත්‌තන්‌ති අඤ්‌ඤාය අරහත්‌තප්‌පත්‌තියා චිත්‌තං.
Iriyāyāti dukkarairiyāya. Uttarimanussadhammātiādīsu manussadhammato lokiyañāṇato upari ariyaṃ kātuṃ alaṃ samattho alamariyo. Ñāṇadassanavisesoti sabbaññutaññāṇassa pubbabhāgaṃ adhippetaṃ. Noti nu. Bhāsitametanti evarūpametaṃ vākyabhedanti attho. Te ca ‘‘yadi esa padhānakāle ‘ahaṃ arahā’ti vadeyya, mayañca saddahāma, na cānena tadā vuttaṃ. Idāni pana vijjamānameva guṇaṃ vadatī’’ti ekapadena satiṃ labhitvā ‘‘buddho jāto’’ti uppannagāravā āvusovādaṃ pahāya ‘‘no hetaṃ, bhante’’ti āhaṃsu. Aññā cittanti aññāya arahattappattiyā cittaṃ.
13. අන්‌තාති කොට්‌ඨාසා ද්‌වෙ භාගා. කාමෙසු කාමසුඛල්‌ලිකානුයොගොති වත්‌ථුකාමෙසු කිලෙසකාමසුඛස්‌ස අනුභවො. කිලෙසකාමා එව වා ආමිසසුඛෙන අල්‌ලීයනතො කාමසුඛල්‌ලිකාති වුත්‌තාති දට්‌ඨබ්‌බා. ගම්‌මොති ගාමවාසීනං සන්‌තකො. අත්‌තකිලමථානුයොගොති අත්‌තනො කිලමථස්‌ස කණ්‌ටකසෙය්‍යාදිදුක්‌ඛස්‌ස අනුයොගො. උභො අන්‌තෙති යථාවුත්‌තෙ ලොභො වා සස්‌සතො වා එකො අන්‌තො, දොසො වා උච්‌ඡෙදො වා එකොති වෙදිතබ්‌බො.
13.Antāti koṭṭhāsā dve bhāgā. Kāmesu kāmasukhallikānuyogoti vatthukāmesu kilesakāmasukhassa anubhavo. Kilesakāmā eva vā āmisasukhena allīyanato kāmasukhallikāti vuttāti daṭṭhabbā. Gammoti gāmavāsīnaṃ santako. Attakilamathānuyogoti attano kilamathassa kaṇṭakaseyyādidukkhassa anuyogo. Ubho anteti yathāvutte lobho vā sassato vā eko anto, doso vā ucchedo vā ekoti veditabbo.
චක්‌ඛුකරණීතිආදීසු අත්‌තනා සම්‌පයුත්‌තඤාණචක්‌ඛුං කරොතීති චක්‌ඛුකරණී. දුතියං තස්‌සෙව වෙවචනං. උපසමොති කිලෙසුපසමො. අභිඤ්‌ඤා, සම්‌බොධො ච චතුසච්‌චපටිවෙධොව. නිබ්‌බානං අසඞ්‌ඛතධාතු. එතෙසම්‌පි අත්‌ථාය සංවත්‌තතීති පටිපදං ථොමෙති. සම්‌මාදිට්‌ඨීති ඤාණං. සම්‌මාසඞ්‌කප්‌පොති විතක්‌කො. සෙසං ධම්‌මතො සුවිඤ්‌ඤෙය්‍යමෙව.
Cakkhukaraṇītiādīsu attanā sampayuttañāṇacakkhuṃ karotīti cakkhukaraṇī. Dutiyaṃ tasseva vevacanaṃ. Upasamoti kilesupasamo. Abhiññā, sambodho ca catusaccapaṭivedhova. Nibbānaṃ asaṅkhatadhātu. Etesampi atthāya saṃvattatīti paṭipadaṃ thometi. Sammādiṭṭhīti ñāṇaṃ. Sammāsaṅkappoti vitakko. Sesaṃ dhammato suviññeyyameva.
14. එවං චත්‌තාරොපි මග්‌ගෙ එකතො දස්‌සෙත්‌වා ඉදානි තෙහි මග්‌ගෙහි පටිවිජ්‌ඣිතබ්‌බානි චත්‌තාරි අරියසච්‌චානි දස්‌සෙතුං ‘‘ඉදං ඛො පන, භික්‌ඛවෙ’’තිආදිමාහ. ජාතිපි දුක්‌ඛාතිආදීසු තත්‌ථ තත්‌ථ භවෙ නිබ්‌බත්‌තමානානං සත්‌තානං සබ්‌බපඨමං රූපාරූපධම්‌මප්‌පවත්‌ති ඉධ ජාති නාම, සා ච තත්‌ථ තත්‌ථ භවෙසු උපලබ්‌භමානානං දුක්‌ඛාදීනං වත්‌ථුභාවතො දුක්‌ඛා, එවං ජරාදීසු දුක්‌ඛවත්‌ථුකතාය දුක්‌ඛතා වෙදිතබ්‌බා. පඤ්‌චුපාදානක්‌ඛන්‌ධා පන දුක්‌ඛදුක්‌ඛවිපරිණාමදුක්‌ඛසඞ්‌ඛාරදුක්‌ඛවසෙන දුක්‌ඛා එව. පොනොභවිකාති පුනබ්‌භවකරණං පුනබ්‌භවො උත්‌තරපදලොපෙන, පුනබ්‌භවො සීලමෙතිස්‌සාති පොනොභවිකා. නන්‌දිරාගසහගතාති එත්‌ථ රූපාදීසු නන්‌දති පියායතීති නන්‌දී, සා එව රාගොති නන්‌දිරාගොති භාවප්‌පධානොයං නිද්‌දෙසො, නන්‌දිරාගත්‌තන්‌ති අත්‌ථො. තෙන සහගතානි නන්‌දිරාගසහගතා. තත්‍ර තත්‍රාති තස්‌මිං තස්‌මිං භවෙ. රූපාදීසු ඡසු ආරම්‌මණෙසු කාමස්‌සාදනවසෙන පවත්‌තා කාමතණ්‌හා නාම. සස්‌සතදිට්‌ඨියා සහ පවත්‌තා භවතණ්‌හා. උච්‌ඡෙදදිට්‌ඨියා සහ පවත්‌තා විභවතණ්‌හා. අසෙසවිරාගනිරොධොතිආදිනා නිබ්‌බානමෙව වුච්‌චති. තත්‌ථ විරජ්‌ජනං විගමනං විරාගො. නිරුජ්‌ඣනං නිරොධො. උභයෙනාපි සුට්‌ඨු විගමොව වුච්‌චති. අසෙසායපි තණ්‌හාය විරාගො, නිරොධො ච යෙන හොති, සො අසෙසවිරාගනිරොධො, නිබ්‌බානමෙව. යස්‌මා ච තං ආගම්‌ම තණ්‌හං, වට්‌ටඤ්‌ච චජන්‌ති පටිනිස්‌සජ්‌ජන්‌ති විමුච්‌චන්‌ති න අල්‌ලීයන්‌ති, තස්‌මා චාගො පටිනිස්‌සග්‌ගො මුත්‌ති අනාලයොති වුච්‌චති.
14. Evaṃ cattāropi magge ekato dassetvā idāni tehi maggehi paṭivijjhitabbāni cattāri ariyasaccāni dassetuṃ ‘‘idaṃ kho pana, bhikkhave’’tiādimāha. Jātipi dukkhātiādīsu tattha tattha bhave nibbattamānānaṃ sattānaṃ sabbapaṭhamaṃ rūpārūpadhammappavatti idha jāti nāma, sā ca tattha tattha bhavesu upalabbhamānānaṃ dukkhādīnaṃ vatthubhāvato dukkhā, evaṃ jarādīsu dukkhavatthukatāya dukkhatā veditabbā. Pañcupādānakkhandhā pana dukkhadukkhavipariṇāmadukkhasaṅkhāradukkhavasena dukkhā eva. Ponobhavikāti punabbhavakaraṇaṃ punabbhavo uttarapadalopena, punabbhavo sīlametissāti ponobhavikā. Nandirāgasahagatāti ettha rūpādīsu nandati piyāyatīti nandī, sā eva rāgoti nandirāgoti bhāvappadhānoyaṃ niddeso, nandirāgattanti attho. Tena sahagatāni nandirāgasahagatā. Tatra tatrāti tasmiṃ tasmiṃ bhave. Rūpādīsu chasu ārammaṇesu kāmassādanavasena pavattā kāmataṇhā nāma. Sassatadiṭṭhiyā saha pavattā bhavataṇhā. Ucchedadiṭṭhiyā saha pavattā vibhavataṇhā. Asesavirāganirodhotiādinā nibbānameva vuccati. Tattha virajjanaṃ vigamanaṃ virāgo. Nirujjhanaṃ nirodho. Ubhayenāpi suṭṭhu vigamova vuccati. Asesāyapi taṇhāya virāgo, nirodho ca yena hoti, so asesavirāganirodho, nibbānameva. Yasmā ca taṃ āgamma taṇhaṃ, vaṭṭañca cajanti paṭinissajjanti vimuccanti na allīyanti, tasmā cāgo paṭinissaggo mutti anālayoti vuccati.
15. චක්‌ඛුන්‌තිආදීනි ඤාණවෙවචනානෙව.
15.Cakkhuntiādīni ñāṇavevacanāneva.
16. යාවකීවඤ්‌චාති යත්‌තකං කාලං. තිපරිවට්‌ටන්‌ති සච්‌චඤාණ, කිච්‌චඤාණ, කතඤාණසඞ්‌ඛාතානං තිණ්‌ණං පරිවට්‌ටානං වසෙන තිපරිවට්‌ටං ඤාණදස්‌සනං. එත්‌ථ ච ‘‘ඉදං දුක්‌ඛං අරියසච්‌චං, ඉදං දුක්‌ඛසමුදය’’න්‌ති එවං චතූසු සච්‌චෙසු යථාභූතඤාණං සච්‌චඤාණං නාම. තෙසු එව ‘‘පරිඤ්‌ඤෙය්‍යං පහාතබ්‌බං සච්‌ඡිකාතබ්‌බං භාවෙතබ්‌බ’’න්‌ති එවං කත්‌තබ්‌බකිච්‌චජානනඤාණං කිච්‌චඤාණං නාම. ‘‘පරිඤ්‌ඤාතං පහීනං සච්‌ඡිකතං භාවිත’’න්‌ති තස්‌ස කිච්‌චස්‌ස කතභාවජානනඤාණං කතඤාණං නාම. ද්‌වාදසාකාරන්‌ති තෙසමෙව එකෙකස්‌මිං සච්‌චෙ තිණ්‌ණං තිණ්‌ණං ආකාරානං වසෙන ද්‌වාදසාකාරං.
16.Yāvakīvañcāti yattakaṃ kālaṃ. Tiparivaṭṭanti saccañāṇa, kiccañāṇa, katañāṇasaṅkhātānaṃ tiṇṇaṃ parivaṭṭānaṃ vasena tiparivaṭṭaṃ ñāṇadassanaṃ. Ettha ca ‘‘idaṃ dukkhaṃ ariyasaccaṃ, idaṃ dukkhasamudaya’’nti evaṃ catūsu saccesu yathābhūtañāṇaṃ saccañāṇaṃ nāma. Tesu eva ‘‘pariññeyyaṃ pahātabbaṃ sacchikātabbaṃ bhāvetabba’’nti evaṃ kattabbakiccajānanañāṇaṃ kiccañāṇaṃ nāma. ‘‘Pariññātaṃ pahīnaṃ sacchikataṃ bhāvita’’nti tassa kiccassa katabhāvajānanañāṇaṃ katañāṇaṃ nāma. Dvādasākāranti tesameva ekekasmiṃ sacce tiṇṇaṃ tiṇṇaṃ ākārānaṃ vasena dvādasākāraṃ.
අභිසම්‌බුද්‌ධොති පච්‌චඤ්‌ඤාසින්‌ති අභිසම්‌බුද්‌ධො අරහත්‌තං පත්‌තොති එවං න පටිජානිං. යතො ච ඛොති යතො බොධිමූලෙ නිසින්‌නකාලතො පට්‌ඨාය . අථාහන්‌ති තතො පරං අහං. ඤාණඤ්‌ච පන මෙති පච්‌චවෙක්‌ඛණඤාණං සන්‌ධාය වදති. අකුප්‌පා මෙතිආදි තස්‌ස පවත්‌තිආකාරදස්‌සනං. තත්‌ථ අකුප්‌පා මෙ විමුත්‌තීති අරහත්‌තඵලං තස්‌ස මග්‌ගසඞ්‌ඛාතකාරණතො ච ආරම්‌මණතො ච අකුප්‌පතා වෙදිතබ්‌බා.
Abhisambuddhoti paccaññāsinti abhisambuddho arahattaṃ pattoti evaṃ na paṭijāniṃ. Yato ca khoti yato bodhimūle nisinnakālato paṭṭhāya . Athāhanti tato paraṃ ahaṃ. Ñāṇañca pana meti paccavekkhaṇañāṇaṃ sandhāya vadati. Akuppā metiādi tassa pavattiākāradassanaṃ. Tattha akuppā me vimuttīti arahattaphalaṃ tassa maggasaṅkhātakāraṇato ca ārammaṇato ca akuppatā veditabbā.
ඉමස්‌මිං පන වෙය්‍යාකරණස්‌මින්‌ති නිග්‌ගාථසුත්‌තෙ. භඤ්‌ඤමානෙති භණියමානෙ. ධම්‌මචක්‌ඛුන්‌ති ඉධ චතුසච්‌චධම්‌මෙසු චක්‌ඛුකිච්‌චකරණතො සොතාපත්‌තිමග්‌ගො අධිප්‌පෙතො. යං කිඤ්‌චීතිආදි නිබ්‌බානාරම්‌මණත්‌තෙපි කිච්‌චවසෙන අසම්‌මොහතො පවත්‌තිදස්‌සනත්‌ථං වුත්‌තං.
Imasmiṃ pana veyyākaraṇasminti niggāthasutte. Bhaññamāneti bhaṇiyamāne. Dhammacakkhunti idha catusaccadhammesu cakkhukiccakaraṇato sotāpattimaggo adhippeto. Yaṃ kiñcītiādi nibbānārammaṇattepi kiccavasena asammohato pavattidassanatthaṃ vuttaṃ.
17. ධම්‌මචක්‌කන්‌ති පටිවෙධඤාණධම්‌මඤ්‌චෙව දෙසනාඤාණධම්‌මඤ්‌ච පවත්‌තනට්‌ඨෙන චක්‌කන්‌ති ධම්‌මචක්‌කං . ඔභාසොති සබ්‌බඤ්‌ඤුතඤ්‌ඤාණානුභාවෙන පවත්‌තො චිත්‌තපච්‌චයඋතුසමුට්‌ඨානො දසසහස්‌සිලොකධාතුං ඵරිත්‌වා ඨිතො ඔභාසො.
17.Dhammacakkanti paṭivedhañāṇadhammañceva desanāñāṇadhammañca pavattanaṭṭhena cakkanti dhammacakkaṃ . Obhāsoti sabbaññutaññāṇānubhāvena pavatto cittapaccayautusamuṭṭhāno dasasahassilokadhātuṃ pharitvā ṭhito obhāso.
18. දිට්‌ඨො අරියසච්‌චධම්‌මො එතෙනාති දිට්‌ඨධම්‌මො. එස නයො සෙසෙසුපි. අත්‌තනො පච්‌චක්‌ඛතො අධිගතත්‌තා න පරං පච්‌චෙති, පරස්‌ස සද්‌ධාය එත්‌ථ න පවත්‌තතීති අපරප්‌පච්‌චයො. එහි භික්‌ඛූති එත්‌තකෙ වුත්‌තමත්‌තෙ පබ්‌බජ්‌ජා, උපසම්‌පදා ච සිජ්‌ඣති, තෙනෙව තත්‌ථ ඉති-සද්‌දෙන පරිච්‌ඡෙදො දස්‌සිතොති වදන්‌ති. කෙචි පන ‘‘සම්‌මා දුක්‌ඛස්‌ස අන්‌තකිරියායාති වචනපරියොසානෙ එව උපසම්‌පදා සිජ්‌ඣති, අට්‌ඨකථායං පන ‘එහි භික්‌ඛූති භගවතො වචනෙනා’ති ඉදං එහිභික්‌ඛුසද්‌දොපලක්‌ඛිතවචනං එහිභික්‌ඛුවචනන්‌තිආදිපදවසෙන වුත්‌තං මුසාවාදවග්‌ගොතිආදීසු වියා’’ති වදන්‌ති, තදෙතං පඨමපාරාජිකට්‌ඨකථායං ‘‘භගවා හි…පෙ.… එහි භික්‌ඛු, චර බ්‍රහ්‌මචරියං සම්‌මා දුක්‌ඛස්‌ස අන්‌තකිරියායා’’ති (පාරා. අට්‌ඨ. 1.45 භික්‌ඛූපදභාජනීයවණ්‌ණනා) ඉමිනා වචනෙන සමෙති. යත්‌තකඤ්‌හි භගවතා නියමෙන වුච්‌චති, තත්‌තකං සබ්‌බම්‌පි අඞ්‌ගමෙව. සෙක්‌ඛපුථුජ්‌ජනානඤ්‌හි එතං පරිපුණ්‌ණං වුච්‌චති, අසෙක්‌ඛානං පන ‘‘චර බ්‍රහ්‌මචරිය’’න්‌ති පරියොසානන්‌ති දට්‌ඨබ්‌බං සික්‌ඛත්‌තයසමිද්‌ධිතො. ලොකියසම්‌පදාහි උපරිභූතා සෙට්‌ඨභූතා සම්‌පදාති උපසම්‌පදා.
18. Diṭṭho ariyasaccadhammo etenāti diṭṭhadhammo. Esa nayo sesesupi. Attano paccakkhato adhigatattā na paraṃ pacceti, parassa saddhāya ettha na pavattatīti aparappaccayo. Ehi bhikkhūti ettake vuttamatte pabbajjā, upasampadā ca sijjhati, teneva tattha iti-saddena paricchedo dassitoti vadanti. Keci pana ‘‘sammā dukkhassa antakiriyāyāti vacanapariyosāne eva upasampadā sijjhati, aṭṭhakathāyaṃ pana ‘ehi bhikkhūti bhagavato vacanenā’ti idaṃ ehibhikkhusaddopalakkhitavacanaṃ ehibhikkhuvacanantiādipadavasena vuttaṃ musāvādavaggotiādīsu viyā’’ti vadanti, tadetaṃ paṭhamapārājikaṭṭhakathāyaṃ ‘‘bhagavā hi…pe… ehi bhikkhu, cara brahmacariyaṃ sammā dukkhassa antakiriyāyā’’ti (pārā. aṭṭha. 1.45 bhikkhūpadabhājanīyavaṇṇanā) iminā vacanena sameti. Yattakañhi bhagavatā niyamena vuccati, tattakaṃ sabbampi aṅgameva. Sekkhaputhujjanānañhi etaṃ paripuṇṇaṃ vuccati, asekkhānaṃ pana ‘‘cara brahmacariya’’nti pariyosānanti daṭṭhabbaṃ sikkhattayasamiddhito. Lokiyasampadāhi uparibhūtā seṭṭhabhūtā sampadāti upasampadā.
19-21. නීහාරභත්‌තොති භික්‌ඛූහි ගාමතො නීහරිත්‌වා දින්‌නභත්‌තො. කල්‌ලං නූති යුත්‌තං නු. එතං මමාතිආදි යථාක්‌කමං තණ්‌හාමානදිට්‌ඨිගාහානං දස්‌සනං.
19-21.Nīhārabhattoti bhikkhūhi gāmato nīharitvā dinnabhatto. Kallaṃ nūti yuttaṃ nu. Etaṃ mamātiādi yathākkamaṃ taṇhāmānadiṭṭhigāhānaṃ dassanaṃ.
22-23. තස්‌මා තිහාති එත්‌ථ තිහාති නිපාතමත්‌තං, තස්‌මාති අත්‌ථො. නිබ්‌බින්‌දතීති වුට්‌ඨානගාමිනිවිපස්‌සනාවසෙන උක්‌කණ්‌ඨති. විරජ්‌ජතීති චතුන්‌නං මග්‌ගානං වසෙන න රජ්‌ජති. විමුච්‌චතීති ඵලවසෙන විමුච්‌චති. විමුත්‌තස්‌මින්‌තිආදි පච්‌චවෙක්‌ඛණඤාණදස්‌සනං. බ්‍රහ්‌මචරියන්‌ති මග්‌ගබ්‍රහ්‌මචරියං. කරණීයං චතූසු සච්‌චෙසු චතූහි මග්‌ගෙහි පච්‌චෙකං කත්‌තබ්‌බං පරිඤ්‌ඤාදිවසෙන සොළසවිධං කිච්‌චං. නාපරං ඉත්‌ථත්‌තායාති ඉත්‌ථභාවාය සොළසකිච්‌චභාවාය, කිලෙසක්‌ඛයාය වා අපරං පුන මග්‌ගභාවනාකිච්‌චං මෙ නත්‌ථීති පජානාති. අථ වා ඉත්‌ථත්‌තායාති ඉත්‌ථභාවතො වත්‌තමානක්‌ඛන්‌ධසන්‌තානතො අපරං ඛන්‌ධසන්‌තානං මය්‌හං න භවිස්‌සතීති අත්‌ථො.
22-23.Tasmātihāti ettha tihāti nipātamattaṃ, tasmāti attho. Nibbindatīti vuṭṭhānagāminivipassanāvasena ukkaṇṭhati. Virajjatīti catunnaṃ maggānaṃ vasena na rajjati. Vimuccatīti phalavasena vimuccati. Vimuttasmintiādi paccavekkhaṇañāṇadassanaṃ. Brahmacariyanti maggabrahmacariyaṃ. Karaṇīyaṃ catūsu saccesu catūhi maggehi paccekaṃ kattabbaṃ pariññādivasena soḷasavidhaṃ kiccaṃ. Nāparaṃ itthattāyāti itthabhāvāya soḷasakiccabhāvāya, kilesakkhayāya vā aparaṃ puna maggabhāvanākiccaṃ me natthīti pajānāti. Atha vā itthattāyāti itthabhāvato vattamānakkhandhasantānato aparaṃ khandhasantānaṃ mayhaṃ na bhavissatīti attho.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / විනයපිටක • Vinayapiṭaka / මහාවග්‌ගපාළි • Mahāvaggapāḷi / 6. පඤ්‌චවග්‌ගියකථා • 6. Pañcavaggiyakathā
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / විනයපිටක (අට්‌ඨකථා) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / මහාවග්‌ග-අට්‌ඨකථා • Mahāvagga-aṭṭhakathā / පඤ්‌චවග්‌ගියකථා • Pañcavaggiyakathā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / සාරත්‌ථදීපනී-ටීකා • Sāratthadīpanī-ṭīkā
පඤ්‌චවග්‌ගියකථාවණ්‌ණනා • Pañcavaggiyakathāvaṇṇanā
ධම්‌මචක්‌කප්‌පවත්‌තනසුත්‌තවණ්‌ණනා • Dhammacakkappavattanasuttavaṇṇanā
අනත්‌තලක්‌ඛණසුත්‌තවණ්‌ණනා • Anattalakkhaṇasuttavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / වජිරබුද්‌ධි-ටීකා • Vajirabuddhi-ṭīkā / පඤ්‌චවග්‌ගියකථාවණ්‌ණනා • Pañcavaggiyakathāvaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / පාචිත්‍යාදියොජනාපාළි • Pācityādiyojanāpāḷi / 6. පඤ්‌චවග්‌ගියකථා • 6. Pañcavaggiyakathā
