| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สํยุตฺตนิกาย (ฎีกา) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
๕. คหปติวโคฺค
5. Gahapativaggo
๑. ปญฺจเวรภยสุตฺตวณฺณนา
1. Pañcaverabhayasuttavaṇṇanā
๔๑. ยโตติ ยสฺมิํ กาเลฯ อยญฺหิ โต-สโทฺท ทา-สโทฺท วิย อิธ กาลวิสโยฯ เตนาห ‘‘ยทา’’ติฯ ภยเวรเจตนาโยติ ภายิตพฺพเฎฺฐน ภยํ, เวรปสวนเฎฺฐน เวรนฺติ จ ลทฺธนามา เจตนาโยฯ ปาณาติปาตาทโย หิ ยสฺส ปวตฺตนฺติ, ยญฺจ อุทฺทิสฺส ปวตฺติยนฺติ, อุภเย สภยเภรวาติ เต เอว ภายิตพฺพภยเวรชนกาวาติฯ โสตสฺส อริยมคฺคสฺส อาทิโต ปฎฺฐาย ปฎิปตฺติอธิคโม โสตาปตฺติ , ตทตฺถาย ตตฺถ ปติฎฺฐิตสฺส จ องฺคานิ โสตาปตฺติยงฺคานิ, ตทุภยํ สนฺธายาห ‘‘ทุวิธํ โสตาปตฺติยา องฺค’’นฺติ, โสตาปตฺติอตฺถํ องฺคนฺติ อโตฺถฯ ยํ ปุพฺพภาเคติ ยํ สยํ โสตาปตฺติมคฺคผลปฎิลาภโต ปุพฺพภาเค ตทตฺถาย สํวตฺตติฯ กิํ ปน ตนฺติ อาห ‘‘สปฺปุริสสํเสโว’’ติอาทิฯ สปฺปุริสานํ พุทฺธาทีนํ อริยญาณสญฺญาณชาตา ปยิรุปาสนา, สทฺธมฺมสฺสวนํ จตุสจฺจธมฺมสฺสวนํ, โยนิโส อุปาเยน อนิจฺจาทิโต มนสิ กรณํ โยนิโส มนสิกาโร, อุสฺสุกฺกาเปเนฺตน ธมฺมสฺส นิพฺพานสฺส อนุธมฺมปฎิปชฺชนํ ธมฺมานุธมฺมปฎิปตฺตีติ เอตานิ โสตาปตฺติยา องฺคานิฯ อฎฺฐกถายํ ปน โสตาปตฺติองฺคนฺติ ปทํ อเปกฺขิตฺวา ‘‘เอวํ อาคต’’นฺติ วุตฺตํฯ ฐิตสฺส ปุคฺคลสฺส องฺคํฯ โสตาปโนฺน องฺคียติ ญายติ เอเตนาติ โสตาปนฺนสฺส องฺคนฺติปิ วุจฺจติฯ อิทํ ปจฺฉา วุตฺตํ องฺคํฯ โทเสหิ อารกาติ อริโยติ อาห ‘‘นิโทฺทโส’’ติฯ กถํ อวิชฺชา สงฺขารานํ ปจฺจโยติอาทินา เกนจิปิ อนุปารมฺภิยตฺตา นิรุปารโมฺภฯ ญาณํ สนฺธาย ‘‘นิโทฺทโส’’ติ วุตฺตํ, ปฎิจฺจสมุปฺปาทํ สนฺธาย ‘‘นิรุปารโมฺภ’’ติ วทนฺติฯ อุภยมฺปิ ปน สนฺธาย อุภยํ วุตฺตนฺติ อปเรฯ ปฎิจฺจสมุปฺปาโท เอตฺถ อธิเปฺปโตฯ ตถา หิ วุตฺตํ ‘‘อปราปรํ อุปฺปนฺนาย วิปสฺสนาปญฺญายา’’ติฯ น หิ มคฺคญาณํ วิปสฺสนาปญฺญาติฯ สมฺมา อุปายตฺตา ตสฺส ปฎิจฺจสมุปฺปเนฺน ยาถาวโต ญายตีติ ญาโย, ปฎิจฺจสมุปฺปาโทฯ ญาณํ ปน ญายติ โส เอเตนาติ ญาโยฯ
41.Yatoti yasmiṃ kāle. Ayañhi to-saddo dā-saddo viya idha kālavisayo. Tenāha ‘‘yadā’’ti. Bhayaveracetanāyoti bhāyitabbaṭṭhena bhayaṃ, verapasavanaṭṭhena veranti ca laddhanāmā cetanāyo. Pāṇātipātādayo hi yassa pavattanti, yañca uddissa pavattiyanti, ubhaye sabhayabheravāti te eva bhāyitabbabhayaverajanakāvāti. Sotassa ariyamaggassa ādito paṭṭhāya paṭipattiadhigamo sotāpatti , tadatthāya tattha patiṭṭhitassa ca aṅgāni sotāpattiyaṅgāni, tadubhayaṃ sandhāyāha ‘‘duvidhaṃ sotāpattiyā aṅga’’nti, sotāpattiatthaṃ aṅganti attho. Yaṃ pubbabhāgeti yaṃ sayaṃ sotāpattimaggaphalapaṭilābhato pubbabhāge tadatthāya saṃvattati. Kiṃ pana tanti āha ‘‘sappurisasaṃsevo’’tiādi. Sappurisānaṃ buddhādīnaṃ ariyañāṇasaññāṇajātā payirupāsanā, saddhammassavanaṃ catusaccadhammassavanaṃ, yoniso upāyena aniccādito manasi karaṇaṃ yoniso manasikāro, ussukkāpentena dhammassa nibbānassa anudhammapaṭipajjanaṃ dhammānudhammapaṭipattīti etāni sotāpattiyā aṅgāni. Aṭṭhakathāyaṃ pana sotāpattiaṅganti padaṃ apekkhitvā ‘‘evaṃ āgata’’nti vuttaṃ. Ṭhitassa puggalassa aṅgaṃ. Sotāpanno aṅgīyati ñāyati etenāti sotāpannassa aṅgantipi vuccati. Idaṃ pacchā vuttaṃ aṅgaṃ. Dosehi ārakāti ariyoti āha ‘‘niddoso’’ti. Kathaṃ avijjā saṅkhārānaṃ paccayotiādinā kenacipi anupārambhiyattā nirupārambho. Ñāṇaṃ sandhāya ‘‘niddoso’’ti vuttaṃ, paṭiccasamuppādaṃ sandhāya ‘‘nirupārambho’’ti vadanti. Ubhayampi pana sandhāya ubhayaṃ vuttanti apare. Paṭiccasamuppādo ettha adhippeto. Tathā hi vuttaṃ ‘‘aparāparaṃ uppannāya vipassanāpaññāyā’’ti. Na hi maggañāṇaṃ vipassanāpaññāti. Sammā upāyattā tassa paṭiccasamuppanne yāthāvato ñāyatīti ñāyo, paṭiccasamuppādo. Ñāṇaṃ pana ñāyati so etenāti ñāyo.
ตตฺถาติ นิรเยฯ มคฺคโสตนฺติ มคฺคสฺส โสตํฯ อาปโนฺนติ อธิคโตฯ อปาเยสุ อุปฺปชฺชนสงฺขาโต วินิปาตธโมฺม เอตสฺสาติ วินิปาตธโมฺม, น วินิปาตธโมฺม อวินิปาตธโมฺมฯ ปรํ อยนนฺติ อติวิย สวิสเย อยิตพฺพํ พุชฺฌิตพฺพํฯ เยสญฺหิ ธาตูนํ คติอโตฺถ, พุทฺธิปิ เตสํ อโตฺถฯ เตนาห ‘‘อวสฺสํ อภิสมฺพุชฺฌนโก’’ติฯ
Tatthāti niraye. Maggasotanti maggassa sotaṃ. Āpannoti adhigato. Apāyesu uppajjanasaṅkhāto vinipātadhammo etassāti vinipātadhammo, na vinipātadhammo avinipātadhammo. Paraṃ ayananti ativiya savisaye ayitabbaṃ bujjhitabbaṃ. Yesañhi dhātūnaṃ gatiattho, buddhipi tesaṃ attho. Tenāha ‘‘avassaṃ abhisambujjhanako’’ti.
ปาณาติปาตกมฺมการณาติ ปาณาติปาตสงฺขาตสฺส ปาปกมฺมสฺส กรณเหตุฯ เวรํ วุจฺจติ วิโรโธ, ตเทว ภายิตพฺพโต ภยนฺติ อาห ‘‘ภยํ เวรนฺติ อตฺถโต เอก’’นฺติฯ อิทํ พาหิรํ เวรํ นาม ตสฺส เวรสฺส มูลภูตโต เวรการปุคฺคลโต พหิภาวตฺตาฯ เตเนว หิ ตสฺส เวรการปุคฺคลสฺส อุปฺปนฺนํ เวรํ สนฺธาย ‘‘อิทํ อชฺฌตฺติกเวรํ นามา’’ติ วุตฺตํ, ตนฺนิสฺสิตสฺส เวรสฺส มูลภูตา เวรการปุคฺคลเจตนา อุปฺปชฺชติ ปหริตุํ อสมตฺถสฺสปีติ อธิปฺปาโยฯ น หิ เนรยิกา นิรยปาเลสุ ปฎิปหริตุํ สโกฺกนฺติฯ นิรยปาลสฺส เจตนา อุปฺปชฺชตีติ เอเตน ‘‘อตฺถิ นิรเย นิรยปาลา’’ติ ทเสฺสติฯ ยํ ปเนตํ พาหิรเวรนฺติ ยมิทํ ทิฎฺฐธมฺมิกํ สมฺปรายิกญฺจ พาหิรํ เวรํฯ ปุคฺคลเวรนฺติ วุตฺตํ อตฺตกิจฺจํ สาเธตุํ อสโกฺกโนฺต เกวลํ ปรปุคฺคเล อุปฺปนฺนมตฺตํ เวรนฺติ กตฺวาฯ อตฺถโต เอกเมว ‘‘เจตสิก’’นฺติ วิเสเสตฺวา วุตฺตตฺตาฯ เสสปเทสูติ ‘‘อทินฺนาทานปจฺจยา’’ติอาทินา อาคเตสุ เสสโกฎฺฐาเสสุฯ อโตฺถ ภโคฺคติ อโตฺถ ธํสิโต ฯ อธิคเตนาติ มเคฺคน อธิคเตนฯ ‘‘อภิคเตนา’’ติปิ ปาโฐ, อธิวุเตฺตนาติ อโตฺถฯ เตนาห ‘‘อจลปฺปสาเทนา’’ติฯ
Pāṇātipātakammakāraṇāti pāṇātipātasaṅkhātassa pāpakammassa karaṇahetu. Veraṃ vuccati virodho, tadeva bhāyitabbato bhayanti āha ‘‘bhayaṃ veranti atthato eka’’nti. Idaṃ bāhiraṃ veraṃ nāma tassa verassa mūlabhūtato verakārapuggalato bahibhāvattā. Teneva hi tassa verakārapuggalassa uppannaṃ veraṃ sandhāya ‘‘idaṃ ajjhattikaveraṃ nāmā’’ti vuttaṃ, tannissitassa verassa mūlabhūtā verakārapuggalacetanā uppajjati paharituṃ asamatthassapīti adhippāyo. Na hi nerayikā nirayapālesu paṭipaharituṃ sakkonti. Nirayapālassa cetanā uppajjatīti etena ‘‘atthi niraye nirayapālā’’ti dasseti. Yaṃ panetaṃ bāhiraveranti yamidaṃ diṭṭhadhammikaṃ samparāyikañca bāhiraṃ veraṃ. Puggalaveranti vuttaṃ attakiccaṃ sādhetuṃ asakkonto kevalaṃ parapuggale uppannamattaṃ veranti katvā. Atthato ekameva ‘‘cetasika’’nti visesetvā vuttattā. Sesapadesūti ‘‘adinnādānapaccayā’’tiādinā āgatesu sesakoṭṭhāsesu. Attho bhaggoti attho dhaṃsito . Adhigatenāti maggena adhigatena. ‘‘Abhigatenā’’tipi pāṭho, adhivuttenāti attho. Tenāha ‘‘acalappasādenā’’ti.
ปญฺจเวรภยสุตฺตวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Pañcaverabhayasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / สํยุตฺตนิกาย • Saṃyuttanikāya / ๑. ปญฺจเวรภยสุตฺตํ • 1. Pañcaverabhayasuttaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / สํยุตฺตนิกาย (อฎฺฐกถา) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ๑. ปญฺจเวรภยสุตฺตวณฺณนา • 1. Pañcaverabhayasuttavaṇṇanā
