| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សំយុត្តនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
៥. គហបតិវគ្គោ
5. Gahapativaggo
១. បញ្ចវេរភយសុត្តវណ្ណនា
1. Pañcaverabhayasuttavaṇṇanā
៤១. គហបតិវគ្គស្ស បឋមេ យតោតិ យទា។ ភយានិ វេរានីតិ ភយវេរចេតនាយោ។ សោតាបត្តិយង្គេហីតិ ទុវិធំ សោតាបត្តិយា អង្គំ, (សោតាបត្តិយា ច អង្គំ,) យំ បុព្ពភាគេ សោតាបត្តិបដិលាភាយ សំវត្តតិ, ‘‘សប្បុរិសសំសេវោ សទ្ធម្មស្សវនំ យោនិសោមនសិការោ ធម្មានុធម្មប្បដិបត្តី’’តិ (ទី. និ. ៣.៣១១) ឯវំ អាគតំ, បដិលទ្ធគុណស្ស ច សោតាបត្តិំ បត្វា ឋិតស្ស អង្គំ, យំ សោតាបន្នស្ស អង្គន្តិបិ វុច្ចតិ, ពុទ្ធេ អវេច្ចប្បសាទាទីនំ ឯតំ អធិវចនំ។ ឥទមិធ អធិប្បេតំ។ អរិយោតិ និទ្ទោសោ និរុបារម្ភោ។ ញាយោតិ បដិច្ចសមុប្បន្នំ ញត្វា ឋិតញាណម្បិ បដិច្ចសមុប្បាទោបិ។ យថាហ – ‘‘ញាយោ វុច្ចតិ បដិច្ចសមុប្បាទោ, អរិយោបិ អដ្ឋង្គិកោ មគ្គោ ញាយោ’’តិ។ បញ្ញាយាតិ អបរាបរំ ឧប្បន្នាយ វិបស្សនាបញ្ញាយ។ សុទិដ្ឋោ ហោតីតិ អបរាបរំ ឧប្បជ្ជិត្វា ទស្សនវសេន សុដ្ឋុ ទិដ្ឋោ។
41. Gahapativaggassa paṭhame yatoti yadā. Bhayāni verānīti bhayaveracetanāyo. Sotāpattiyaṅgehīti duvidhaṃ sotāpattiyā aṅgaṃ, (sotāpattiyā ca aṅgaṃ,) yaṃ pubbabhāge sotāpattipaṭilābhāya saṃvattati, ‘‘sappurisasaṃsevo saddhammassavanaṃ yonisomanasikāro dhammānudhammappaṭipattī’’ti (dī. ni. 3.311) evaṃ āgataṃ, paṭiladdhaguṇassa ca sotāpattiṃ patvā ṭhitassa aṅgaṃ, yaṃ sotāpannassa aṅgantipi vuccati, buddhe aveccappasādādīnaṃ etaṃ adhivacanaṃ. Idamidha adhippetaṃ. Ariyoti niddoso nirupārambho. Ñāyoti paṭiccasamuppannaṃ ñatvā ṭhitañāṇampi paṭiccasamuppādopi. Yathāha – ‘‘ñāyo vuccati paṭiccasamuppādo, ariyopi aṭṭhaṅgiko maggo ñāyo’’ti. Paññāyāti aparāparaṃ uppannāya vipassanāpaññāya. Sudiṭṭho hotīti aparāparaṃ uppajjitvā dassanavasena suṭṭhu diṭṭho.
ខីណនិរយោតិអាទីសុ អាយតិំ តត្ថ អនុប្បជ្ជនតាយ ខីណោ និរយោ មយ្ហន្តិ សោ អហំ ខីណនិរយោ។ ឯស នយោ សព្ពត្ថ។ សោតាបន្នោតិ មគ្គសោតំ អាបន្នោ។ អវិនិបាតធម្មោតិ ន វិនិបាតសភាវោ ។ និយតោតិ បឋមមគ្គសង្ខាតេន សម្មត្តនិយាមេន និយតោ។ សម្ពោធិបរាយនោតិ ឧត្តរិមគ្គត្តយសង្ខាតោ សម្ពោធិ បរំ អយនំ មយ្ហន្តិ សោហំ សម្ពោធិបរាយនោ, តំ សម្ពោធិំ អវស្សំ អភិសម្ពុជ្ឈនកោតិ អត្ថោ។
Khīṇanirayotiādīsu āyatiṃ tattha anuppajjanatāya khīṇo nirayo mayhanti so ahaṃ khīṇanirayo. Esa nayo sabbattha. Sotāpannoti maggasotaṃ āpanno. Avinipātadhammoti na vinipātasabhāvo . Niyatoti paṭhamamaggasaṅkhātena sammattaniyāmena niyato. Sambodhiparāyanoti uttarimaggattayasaṅkhāto sambodhi paraṃ ayanaṃ mayhanti sohaṃ sambodhiparāyano, taṃ sambodhiṃ avassaṃ abhisambujjhanakoti attho.
បាណាតិបាតបច្ចយាតិ បាណាតិបាតកម្មការណា។ ភយំ វេរន្តិ អត្ថតោ ឯកំ។ វេរញ្ច នាមេតំ ទុវិធំ ហោតិ ពាហិរំ អជ្ឈត្តិកន្តិ។ ឯកេន ហិ ឯកស្ស បិតា មារិតោ ហោតិ, សោ ចិន្តេសិ ‘‘ឯតេន កិរ មេ បិតា មារិតោ, អហម្បិ តំយេវ មារេស្សាមី’’តិ និសិតំ សត្ថំ អាទាយ ចរតិ។ យា តស្ស អព្ភន្តរេ ឧប្បន្នវេរចេតនា, ឥទំ ពាហិរំ វេរំ នាម។ យា បន ឥតរស្ស ‘‘អយំ កិរ មំ មារេស្សាមីតិ ចរតិ, អហមេវ នំ បឋមតរំ មារេស្សាមី’’តិ ចេតនា ឧប្បជ្ជតិ, ឥទំ អជ្ឈត្តិកំ វេរំ នាម។ ឥទំ តាវ ឧភយម្បិ ទិដ្ឋធម្មិកមេវ។ យា បន តំ និរយេ ឧប្បន្នំ ទិស្វា ‘‘ឯតំ បហរិស្សាមី’’តិ ជលិតំ អយមុគ្គរំ គណ្ហតោ និរយបាលស្ស ចេតនា ឧប្បជ្ជតិ, ឥទមស្ស សម្បរាយិកំ ពាហិរវេរំ។ យា ចស្ស ‘‘អយំ និទ្ទោសំ មំ បហរិស្សាមីតិ អាគច្ឆតិ, អហមេវ នំ បឋមតរំ បហរិស្សាមី’’តិ ចេតនា ឧប្បជ្ជតិ, ឥទមស្ស សម្បរាយិកំ អជ្ឈត្តវេរំ។ យំ បនេតំ ពាហិរវេរំ, តំ អដ្ឋកថាយំ ‘‘បុគ្គលវេរ’’ន្តិ វុត្តំ។ ទុក្ខំ ទោមនស្សន្តិ អត្ថតោ ឯកមេវ។ យថា ចេត្ថ, ឯវំ សេសបទេសុបិ ‘‘ឥមិនា មម ភណ្ឌំ ហដំ , មយ្ហំ ទារេសុ ចារិត្តំ អាបន្នំ, មុសា វត្វា អត្ថោ ភគ្គោ, សុរាមទមត្តេន ឥទំ នាម កត’’ន្តិអាទិនា នយេន វេរុប្បត្តិ វេទិតព្ពា។ អវេច្ចប្បសាទេនាតិ អធិគតេន អចលប្បសាទេន។ អរិយកន្តេហីតិ បញ្ចហិ សីលេហិ។ តានិ ហិ អរិយានំ កន្តានិ បិយានិ។ ភវន្តរគតាបិ អរិយា តានិ ន វិជហន្តិ, តស្មា ‘‘អរិយកន្តានី’’តិ វុច្ចន្តិ។ សេសមេត្ថ យំ វត្តព្ពំ សិយា, តំ សព្ពំ វិសុទ្ធិមគ្គេ អនុស្សតិនិទ្ទេសេ វុត្តមេវ។ បឋមំ។
Pāṇātipātapaccayāti pāṇātipātakammakāraṇā. Bhayaṃ veranti atthato ekaṃ. Verañca nāmetaṃ duvidhaṃ hoti bāhiraṃ ajjhattikanti. Ekena hi ekassa pitā mārito hoti, so cintesi ‘‘etena kira me pitā mārito, ahampi taṃyeva māressāmī’’ti nisitaṃ satthaṃ ādāya carati. Yā tassa abbhantare uppannaveracetanā, idaṃ bāhiraṃ veraṃ nāma. Yā pana itarassa ‘‘ayaṃ kira maṃ māressāmīti carati, ahameva naṃ paṭhamataraṃ māressāmī’’ti cetanā uppajjati, idaṃ ajjhattikaṃ veraṃ nāma. Idaṃ tāva ubhayampi diṭṭhadhammikameva. Yā pana taṃ niraye uppannaṃ disvā ‘‘etaṃ paharissāmī’’ti jalitaṃ ayamuggaraṃ gaṇhato nirayapālassa cetanā uppajjati, idamassa samparāyikaṃ bāhiraveraṃ. Yā cassa ‘‘ayaṃ niddosaṃ maṃ paharissāmīti āgacchati, ahameva naṃ paṭhamataraṃ paharissāmī’’ti cetanā uppajjati, idamassa samparāyikaṃ ajjhattaveraṃ. Yaṃ panetaṃ bāhiraveraṃ, taṃ aṭṭhakathāyaṃ ‘‘puggalavera’’nti vuttaṃ. Dukkhaṃ domanassanti atthato ekameva. Yathā cettha, evaṃ sesapadesupi ‘‘iminā mama bhaṇḍaṃ haṭaṃ , mayhaṃ dāresu cārittaṃ āpannaṃ, musā vatvā attho bhaggo, surāmadamattena idaṃ nāma kata’’ntiādinā nayena veruppatti veditabbā. Aveccappasādenāti adhigatena acalappasādena. Ariyakantehīti pañcahi sīlehi. Tāni hi ariyānaṃ kantāni piyāni. Bhavantaragatāpi ariyā tāni na vijahanti, tasmā ‘‘ariyakantānī’’ti vuccanti. Sesamettha yaṃ vattabbaṃ siyā, taṃ sabbaṃ visuddhimagge anussatiniddese vuttameva. Paṭhamaṃ.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / សំយុត្តនិកាយ • Saṃyuttanikāya / ១. បញ្ចវេរភយសុត្តំ • 1. Pañcaverabhayasuttaṃ
ដីកា • Tīkā / សុត្តបិដក (ដីកា) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / សំយុត្តនិកាយ (ដីកា) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ១. បញ្ចវេរភយសុត្តវណ្ណនា • 1. Pañcaverabhayasuttavaṇṇanā
