| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
5. ගහපතිවග්‌ගො
5. Gahapativaggo
1. පඤ්‌චවෙරභයසුත්‌තවණ්‌ණනා
1. Pañcaverabhayasuttavaṇṇanā
41. ගහපතිවග්‌ගස්‌ස පඨමෙ යතොති යදා. භයානි වෙරානීති භයවෙරචෙතනායො. සොතාපත්‌තියඞ්‌ගෙහීති දුවිධං සොතාපත්‌තියා අඞ්‌ගං, (සොතාපත්‌තියා ච අඞ්‌ගං,) යං පුබ්‌බභාගෙ සොතාපත්‌තිපටිලාභාය සංවත්‌තති, ‘‘සප්‌පුරිසසංසෙවො සද්‌ධම්‌මස්‌සවනං යොනිසොමනසිකාරො ධම්‌මානුධම්‌මප්‌පටිපත්‌තී’’ති (දී. නි. 3.311) එවං ආගතං, පටිලද්‌ධගුණස්‌ස ච සොතාපත්‌තිං පත්‌වා ඨිතස්‌ස අඞ්‌ගං, යං සොතාපන්‌නස්‌ස අඞ්‌ගන්‌තිපි වුච්‌චති, බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදාදීනං එතං අධිවචනං. ඉදමිධ අධිප්‌පෙතං. අරියොති නිද්‌දොසො නිරුපාරම්‌භො. ඤායොති පටිච්‌චසමුප්‌පන්‌නං ඤත්‌වා ඨිතඤාණම්‌පි පටිච්‌චසමුප්‌පාදොපි. යථාහ – ‘‘ඤායො වුච්‌චති පටිච්‌චසමුප්‌පාදො, අරියොපි අට්‌ඨඞ්‌ගිකො මග්‌ගො ඤායො’’ති. පඤ්‌ඤායාති අපරාපරං උප්‌පන්‌නාය විපස්‌සනාපඤ්‌ඤාය. සුදිට්‌ඨො හොතීති අපරාපරං උප්‌පජ්‌ජිත්‌වා දස්‌සනවසෙන සුට්‌ඨු දිට්‌ඨො.
41. Gahapativaggassa paṭhame yatoti yadā. Bhayāni verānīti bhayaveracetanāyo. Sotāpattiyaṅgehīti duvidhaṃ sotāpattiyā aṅgaṃ, (sotāpattiyā ca aṅgaṃ,) yaṃ pubbabhāge sotāpattipaṭilābhāya saṃvattati, ‘‘sappurisasaṃsevo saddhammassavanaṃ yonisomanasikāro dhammānudhammappaṭipattī’’ti (dī. ni. 3.311) evaṃ āgataṃ, paṭiladdhaguṇassa ca sotāpattiṃ patvā ṭhitassa aṅgaṃ, yaṃ sotāpannassa aṅgantipi vuccati, buddhe aveccappasādādīnaṃ etaṃ adhivacanaṃ. Idamidha adhippetaṃ. Ariyoti niddoso nirupārambho. Ñāyoti paṭiccasamuppannaṃ ñatvā ṭhitañāṇampi paṭiccasamuppādopi. Yathāha – ‘‘ñāyo vuccati paṭiccasamuppādo, ariyopi aṭṭhaṅgiko maggo ñāyo’’ti. Paññāyāti aparāparaṃ uppannāya vipassanāpaññāya. Sudiṭṭho hotīti aparāparaṃ uppajjitvā dassanavasena suṭṭhu diṭṭho.
ඛීණනිරයොතිආදීසු ආයතිං තත්‌ථ අනුප්‌පජ්‌ජනතාය ඛීණො නිරයො මය්‌හන්‌ති සො අහං ඛීණනිරයො. එස නයො සබ්‌බත්‌ථ. සොතාපන්‌නොති මග්‌ගසොතං ආපන්‌නො. අවිනිපාතධම්‌මොති න විනිපාතසභාවො . නියතොති පඨමමග්‌ගසඞ්‌ඛාතෙන සම්‌මත්‌තනියාමෙන නියතො. සම්‌බොධිපරායනොති උත්‌තරිමග්‌ගත්‌තයසඞ්‌ඛාතො සම්‌බොධි පරං අයනං මය්‌හන්‌ති සොහං සම්‌බොධිපරායනො, තං සම්‌බොධිං අවස්‌සං අභිසම්‌බුජ්‌ඣනකොති අත්‌ථො.
Khīṇanirayotiādīsu āyatiṃ tattha anuppajjanatāya khīṇo nirayo mayhanti so ahaṃ khīṇanirayo. Esa nayo sabbattha. Sotāpannoti maggasotaṃ āpanno. Avinipātadhammoti na vinipātasabhāvo . Niyatoti paṭhamamaggasaṅkhātena sammattaniyāmena niyato. Sambodhiparāyanoti uttarimaggattayasaṅkhāto sambodhi paraṃ ayanaṃ mayhanti sohaṃ sambodhiparāyano, taṃ sambodhiṃ avassaṃ abhisambujjhanakoti attho.
පාණාතිපාතපච්‌චයාති පාණාතිපාතකම්‌මකාරණා. භයං වෙරන්‌ති අත්‌ථතො එකං. වෙරඤ්‌ච නාමෙතං දුවිධං හොති බාහිරං අජ්‌ඣත්‌තිකන්‌ති. එකෙන හි එකස්‌ස පිතා මාරිතො හොති, සො චින්‌තෙසි ‘‘එතෙන කිර මෙ පිතා මාරිතො, අහම්‌පි තංයෙව මාරෙස්‌සාමී’’ති නිසිතං සත්‌ථං ආදාය චරති. යා තස්‌ස අබ්‌භන්‌තරෙ උප්‌පන්‌නවෙරචෙතනා, ඉදං බාහිරං වෙරං නාම. යා පන ඉතරස්‌ස ‘‘අයං කිර මං මාරෙස්‌සාමීති චරති, අහමෙව නං පඨමතරං මාරෙස්‌සාමී’’ති චෙතනා උප්‌පජ්‌ජති, ඉදං අජ්‌ඣත්‌තිකං වෙරං නාම. ඉදං තාව උභයම්‌පි දිට්‌ඨධම්‌මිකමෙව. යා පන තං නිරයෙ උප්‌පන්‌නං දිස්‌වා ‘‘එතං පහරිස්‌සාමී’’ති ජලිතං අයමුග්‌ගරං ගණ්‌හතො නිරයපාලස්‌ස චෙතනා උප්‌පජ්‌ජති, ඉදමස්‌ස සම්‌පරායිකං බාහිරවෙරං. යා චස්‌ස ‘‘අයං නිද්‌දොසං මං පහරිස්‌සාමීති ආගච්‌ඡති, අහමෙව නං පඨමතරං පහරිස්‌සාමී’’ති චෙතනා උප්‌පජ්‌ජති, ඉදමස්‌ස සම්‌පරායිකං අජ්‌ඣත්‌තවෙරං. යං පනෙතං බාහිරවෙරං, තං අට්‌ඨකථායං ‘‘පුග්‌ගලවෙර’’න්‌ති වුත්‌තං. දුක්‌ඛං දොමනස්‌සන්‌ති අත්‌ථතො එකමෙව. යථා චෙත්‌ථ, එවං සෙසපදෙසුපි ‘‘ඉමිනා මම භණ්‌ඩං හටං , මය්‌හං දාරෙසු චාරිත්‌තං ආපන්‌නං, මුසා වත්‌වා අත්‌ථො භග්‌ගො, සුරාමදමත්‌තෙන ඉදං නාම කත’’න්‌තිආදිනා නයෙන වෙරුප්‌පත්‌ති වෙදිතබ්‌බා. අවෙච්‌චප්‌පසාදෙනාති අධිගතෙන අචලප්‌පසාදෙන. අරියකන්‌තෙහීති පඤ්‌චහි සීලෙහි. තානි හි අරියානං කන්‌තානි පියානි. භවන්‌තරගතාපි අරියා තානි න විජහන්‌ති, තස්‌මා ‘‘අරියකන්‌තානී’’ති වුච්‌චන්‌ති. සෙසමෙත්‌ථ යං වත්‌තබ්‌බං සියා, තං සබ්‌බං විසුද්‌ධිමග්‌ගෙ අනුස්‌සතිනිද්‌දෙසෙ වුත්‌තමෙව. පඨමං.
Pāṇātipātapaccayāti pāṇātipātakammakāraṇā. Bhayaṃ veranti atthato ekaṃ. Verañca nāmetaṃ duvidhaṃ hoti bāhiraṃ ajjhattikanti. Ekena hi ekassa pitā mārito hoti, so cintesi ‘‘etena kira me pitā mārito, ahampi taṃyeva māressāmī’’ti nisitaṃ satthaṃ ādāya carati. Yā tassa abbhantare uppannaveracetanā, idaṃ bāhiraṃ veraṃ nāma. Yā pana itarassa ‘‘ayaṃ kira maṃ māressāmīti carati, ahameva naṃ paṭhamataraṃ māressāmī’’ti cetanā uppajjati, idaṃ ajjhattikaṃ veraṃ nāma. Idaṃ tāva ubhayampi diṭṭhadhammikameva. Yā pana taṃ niraye uppannaṃ disvā ‘‘etaṃ paharissāmī’’ti jalitaṃ ayamuggaraṃ gaṇhato nirayapālassa cetanā uppajjati, idamassa samparāyikaṃ bāhiraveraṃ. Yā cassa ‘‘ayaṃ niddosaṃ maṃ paharissāmīti āgacchati, ahameva naṃ paṭhamataraṃ paharissāmī’’ti cetanā uppajjati, idamassa samparāyikaṃ ajjhattaveraṃ. Yaṃ panetaṃ bāhiraveraṃ, taṃ aṭṭhakathāyaṃ ‘‘puggalavera’’nti vuttaṃ. Dukkhaṃ domanassanti atthato ekameva. Yathā cettha, evaṃ sesapadesupi ‘‘iminā mama bhaṇḍaṃ haṭaṃ , mayhaṃ dāresu cārittaṃ āpannaṃ, musā vatvā attho bhaggo, surāmadamattena idaṃ nāma kata’’ntiādinā nayena veruppatti veditabbā. Aveccappasādenāti adhigatena acalappasādena. Ariyakantehīti pañcahi sīlehi. Tāni hi ariyānaṃ kantāni piyāni. Bhavantaragatāpi ariyā tāni na vijahanti, tasmā ‘‘ariyakantānī’’ti vuccanti. Sesamettha yaṃ vattabbaṃ siyā, taṃ sabbaṃ visuddhimagge anussatiniddese vuttameva. Paṭhamaṃ.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය • Saṃyuttanikāya / 1. පඤ්‌චවෙරභයසුත්‌තං • 1. Pañcaverabhayasuttaṃ
ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / සංයුත්‌තනිකාය (ටීකා) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / 1. පඤ්‌චවෙරභයසුත්‌තවණ්‌ණනා • 1. Pañcaverabhayasuttavaṇṇanā
