Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සංයුත්තනිකාය (ටීකා) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
5. ගහපතිවග්ගො
5. Gahapativaggo
1. පඤ්චවෙරභයසුත්තවණ්ණනා
1. Pañcaverabhayasuttavaṇṇanā
41. යතොති යස්මිං කාලෙ. අයඤ්හි තො-සද්දො දා-සද්දො විය ඉධ කාලවිසයො. තෙනාහ ‘‘යදා’’ති. භයවෙරචෙතනායොති භායිතබ්බට්ඨෙන භයං, වෙරපසවනට්ඨෙන වෙරන්ති ච ලද්ධනාමා චෙතනායො. පාණාතිපාතාදයො හි යස්ස පවත්තන්ති, යඤ්ච උද්දිස්ස පවත්තියන්ති, උභයෙ සභයභෙරවාති තෙ එව භායිතබ්බභයවෙරජනකාවාති. සොතස්ස අරියමග්ගස්ස ආදිතො පට්ඨාය පටිපත්තිඅධිගමො සොතාපත්ති , තදත්ථාය තත්ථ පතිට්ඨිතස්ස ච අඞ්ගානි සොතාපත්තියඞ්ගානි, තදුභයං සන්ධායාහ ‘‘දුවිධං සොතාපත්තියා අඞ්ග’’න්ති, සොතාපත්තිඅත්ථං අඞ්ගන්ති අත්ථො. යං පුබ්බභාගෙති යං සයං සොතාපත්තිමග්ගඵලපටිලාභතො පුබ්බභාගෙ තදත්ථාය සංවත්තති. කිං පන තන්ති ආහ ‘‘සප්පුරිසසංසෙවො’’තිආදි. සප්පුරිසානං බුද්ධාදීනං අරියඤාණසඤ්ඤාණජාතා පයිරුපාසනා, සද්ධම්මස්සවනං චතුසච්චධම්මස්සවනං, යොනිසො උපායෙන අනිච්චාදිතො මනසි කරණං යොනිසො මනසිකාරො, උස්සුක්කාපෙන්තෙන ධම්මස්ස නිබ්බානස්ස අනුධම්මපටිපජ්ජනං ධම්මානුධම්මපටිපත්තීති එතානි සොතාපත්තියා අඞ්ගානි. අට්ඨකථායං පන සොතාපත්තිඅඞ්ගන්ති පදං අපෙක්ඛිත්වා ‘‘එවං ආගත’’න්ති වුත්තං. ඨිතස්ස පුග්ගලස්ස අඞ්ගං. සොතාපන්නො අඞ්ගීයති ඤායති එතෙනාති සොතාපන්නස්ස අඞ්ගන්තිපි වුච්චති. ඉදං පච්ඡා වුත්තං අඞ්ගං. දොසෙහි ආරකාති අරියොති ආහ ‘‘නිද්දොසො’’ති. කථං අවිජ්ජා සඞ්ඛාරානං පච්චයොතිආදිනා කෙනචිපි අනුපාරම්භියත්තා නිරුපාරම්භො. ඤාණං සන්ධාය ‘‘නිද්දොසො’’ති වුත්තං, පටිච්චසමුප්පාදං සන්ධාය ‘‘නිරුපාරම්භො’’ති වදන්ති. උභයම්පි පන සන්ධාය උභයං වුත්තන්ති අපරෙ. පටිච්චසමුප්පාදො එත්ථ අධිප්පෙතො. තථා හි වුත්තං ‘‘අපරාපරං උප්පන්නාය විපස්සනාපඤ්ඤායා’’ති. න හි මග්ගඤාණං විපස්සනාපඤ්ඤාති. සම්මා උපායත්තා තස්ස පටිච්චසමුප්පන්නෙ යාථාවතො ඤායතීති ඤායො, පටිච්චසමුප්පාදො. ඤාණං පන ඤායති සො එතෙනාති ඤායො.
41.Yatoti yasmiṃ kāle. Ayañhi to-saddo dā-saddo viya idha kālavisayo. Tenāha ‘‘yadā’’ti. Bhayaveracetanāyoti bhāyitabbaṭṭhena bhayaṃ, verapasavanaṭṭhena veranti ca laddhanāmā cetanāyo. Pāṇātipātādayo hi yassa pavattanti, yañca uddissa pavattiyanti, ubhaye sabhayabheravāti te eva bhāyitabbabhayaverajanakāvāti. Sotassa ariyamaggassa ādito paṭṭhāya paṭipattiadhigamo sotāpatti , tadatthāya tattha patiṭṭhitassa ca aṅgāni sotāpattiyaṅgāni, tadubhayaṃ sandhāyāha ‘‘duvidhaṃ sotāpattiyā aṅga’’nti, sotāpattiatthaṃ aṅganti attho. Yaṃ pubbabhāgeti yaṃ sayaṃ sotāpattimaggaphalapaṭilābhato pubbabhāge tadatthāya saṃvattati. Kiṃ pana tanti āha ‘‘sappurisasaṃsevo’’tiādi. Sappurisānaṃ buddhādīnaṃ ariyañāṇasaññāṇajātā payirupāsanā, saddhammassavanaṃ catusaccadhammassavanaṃ, yoniso upāyena aniccādito manasi karaṇaṃ yoniso manasikāro, ussukkāpentena dhammassa nibbānassa anudhammapaṭipajjanaṃ dhammānudhammapaṭipattīti etāni sotāpattiyā aṅgāni. Aṭṭhakathāyaṃ pana sotāpattiaṅganti padaṃ apekkhitvā ‘‘evaṃ āgata’’nti vuttaṃ. Ṭhitassa puggalassa aṅgaṃ. Sotāpanno aṅgīyati ñāyati etenāti sotāpannassa aṅgantipi vuccati. Idaṃ pacchā vuttaṃ aṅgaṃ. Dosehi ārakāti ariyoti āha ‘‘niddoso’’ti. Kathaṃ avijjā saṅkhārānaṃ paccayotiādinā kenacipi anupārambhiyattā nirupārambho. Ñāṇaṃ sandhāya ‘‘niddoso’’ti vuttaṃ, paṭiccasamuppādaṃ sandhāya ‘‘nirupārambho’’ti vadanti. Ubhayampi pana sandhāya ubhayaṃ vuttanti apare. Paṭiccasamuppādo ettha adhippeto. Tathā hi vuttaṃ ‘‘aparāparaṃ uppannāya vipassanāpaññāyā’’ti. Na hi maggañāṇaṃ vipassanāpaññāti. Sammā upāyattā tassa paṭiccasamuppanne yāthāvato ñāyatīti ñāyo, paṭiccasamuppādo. Ñāṇaṃ pana ñāyati so etenāti ñāyo.
තත්ථාති නිරයෙ. මග්ගසොතන්ති මග්ගස්ස සොතං. ආපන්නොති අධිගතො. අපායෙසු උප්පජ්ජනසඞ්ඛාතො විනිපාතධම්මො එතස්සාති විනිපාතධම්මො, න විනිපාතධම්මො අවිනිපාතධම්මො. පරං අයනන්ති අතිවිය සවිසයෙ අයිතබ්බං බුජ්ඣිතබ්බං. යෙසඤ්හි ධාතූනං ගතිඅත්ථො, බුද්ධිපි තෙසං අත්ථො. තෙනාහ ‘‘අවස්සං අභිසම්බුජ්ඣනකො’’ති.
Tatthāti niraye. Maggasotanti maggassa sotaṃ. Āpannoti adhigato. Apāyesu uppajjanasaṅkhāto vinipātadhammo etassāti vinipātadhammo, na vinipātadhammo avinipātadhammo. Paraṃ ayananti ativiya savisaye ayitabbaṃ bujjhitabbaṃ. Yesañhi dhātūnaṃ gatiattho, buddhipi tesaṃ attho. Tenāha ‘‘avassaṃ abhisambujjhanako’’ti.
පාණාතිපාතකම්මකාරණාති පාණාතිපාතසඞ්ඛාතස්ස පාපකම්මස්ස කරණහෙතු. වෙරං වුච්චති විරොධො, තදෙව භායිතබ්බතො භයන්ති ආහ ‘‘භයං වෙරන්ති අත්ථතො එක’’න්ති. ඉදං බාහිරං වෙරං නාම තස්ස වෙරස්ස මූලභූතතො වෙරකාරපුග්ගලතො බහිභාවත්තා. තෙනෙව හි තස්ස වෙරකාරපුග්ගලස්ස උප්පන්නං වෙරං සන්ධාය ‘‘ඉදං අජ්ඣත්තිකවෙරං නාමා’’ති වුත්තං, තන්නිස්සිතස්ස වෙරස්ස මූලභූතා වෙරකාරපුග්ගලචෙතනා උප්පජ්ජති පහරිතුං අසමත්ථස්සපීති අධිප්පායො. න හි නෙරයිකා නිරයපාලෙසු පටිපහරිතුං සක්කොන්ති. නිරයපාලස්ස චෙතනා උප්පජ්ජතීති එතෙන ‘‘අත්ථි නිරයෙ නිරයපාලා’’ති දස්සෙති. යං පනෙතං බාහිරවෙරන්ති යමිදං දිට්ඨධම්මිකං සම්පරායිකඤ්ච බාහිරං වෙරං. පුග්ගලවෙරන්ති වුත්තං අත්තකිච්චං සාධෙතුං අසක්කොන්තො කෙවලං පරපුග්ගලෙ උප්පන්නමත්තං වෙරන්ති කත්වා. අත්ථතො එකමෙව ‘‘චෙතසික’’න්ති විසෙසෙත්වා වුත්තත්තා. සෙසපදෙසූති ‘‘අදින්නාදානපච්චයා’’තිආදිනා ආගතෙසු සෙසකොට්ඨාසෙසු. අත්ථො භග්ගොති අත්ථො ධංසිතො . අධිගතෙනාති මග්ගෙන අධිගතෙන. ‘‘අභිගතෙනා’’තිපි පාඨො, අධිවුත්තෙනාති අත්ථො. තෙනාහ ‘‘අචලප්පසාදෙනා’’ති.
Pāṇātipātakammakāraṇāti pāṇātipātasaṅkhātassa pāpakammassa karaṇahetu. Veraṃ vuccati virodho, tadeva bhāyitabbato bhayanti āha ‘‘bhayaṃ veranti atthato eka’’nti. Idaṃ bāhiraṃ veraṃ nāma tassa verassa mūlabhūtato verakārapuggalato bahibhāvattā. Teneva hi tassa verakārapuggalassa uppannaṃ veraṃ sandhāya ‘‘idaṃ ajjhattikaveraṃ nāmā’’ti vuttaṃ, tannissitassa verassa mūlabhūtā verakārapuggalacetanā uppajjati paharituṃ asamatthassapīti adhippāyo. Na hi nerayikā nirayapālesu paṭipaharituṃ sakkonti. Nirayapālassa cetanā uppajjatīti etena ‘‘atthi niraye nirayapālā’’ti dasseti. Yaṃ panetaṃ bāhiraveranti yamidaṃ diṭṭhadhammikaṃ samparāyikañca bāhiraṃ veraṃ. Puggalaveranti vuttaṃ attakiccaṃ sādhetuṃ asakkonto kevalaṃ parapuggale uppannamattaṃ veranti katvā. Atthato ekameva ‘‘cetasika’’nti visesetvā vuttattā. Sesapadesūti ‘‘adinnādānapaccayā’’tiādinā āgatesu sesakoṭṭhāsesu. Attho bhaggoti attho dhaṃsito . Adhigatenāti maggena adhigatena. ‘‘Abhigatenā’’tipi pāṭho, adhivuttenāti attho. Tenāha ‘‘acalappasādenā’’ti.
පඤ්චවෙරභයසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.
Pañcaverabhayasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්තපිටක • Suttapiṭaka / සංයුත්තනිකාය • Saṃyuttanikāya / 1. පඤ්චවෙරභයසුත්තං • 1. Pañcaverabhayasuttaṃ
අට්ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්තපිටක (අට්ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / සංයුත්තනිකාය (අට්ඨකථා) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / 1. පඤ්චවෙරභයසුත්තවණ්ණනා • 1. Pañcaverabhayasuttavaṇṇanā