Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / పఞ్చపకరణ-అట్ఠకథా • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
౩. పఞ్చవిఞ్ఞాణసమఙ్గిస్స మగ్గకథావణ్ణనా
3. Pañcaviññāṇasamaṅgissa maggakathāvaṇṇanā
౫౭౬. ఇదాని పఞ్చవిఞ్ఞాణసమఙ్గిస్స మగ్గకథా నామ హోతి. తత్థ యేసం ‘‘చక్ఖునా రూపం దిస్వా న నిమిత్తగ్గాహీ హోతీ’’తి సుత్తం నిస్సాయ ‘‘పఞ్చవిఞ్ఞాణసమఙ్గిస్స అత్థి మగ్గభావనా’’తి లద్ధి, సేయ్యథాపి మహాసంఘికానం, తే సన్ధాయ పుచ్ఛా సకవాదిస్స, పటిఞ్ఞా ఇతరస్స. అథ నం ‘‘సచే తస్స మగ్గభావనా అత్థి, పఞ్చవిఞ్ఞాణగతికేన వా మగ్గేన, మగ్గగతికేహి వా పఞ్చవిఞ్ఞాణేహి భవితబ్బం, న చ తాని మగ్గగతికాని అనిబ్బానారమ్మణత్తా అలోకుత్తరత్తా చ, న మగ్గో పఞ్చవిఞ్ఞాణగతికో తేసం లక్ఖణేన అసఙ్గహితత్తా’’తి చోదేతుం నను పఞ్చవిఞ్ఞాణా ఉప్పన్నవత్థుకాతిఆదిమాహ. తత్రాయం అధిప్పాయో – యది పఞ్చవిఞ్ఞాణసమఙ్గిస్స మగ్గభావనా సియా, యేన మనోవిఞ్ఞాణేన మగ్గో సమ్పయుత్తో, తమ్పి పఞ్చవిఞ్ఞాణసమఙ్గిస్స సియా. ఏవం సన్తే యదిదం ‘‘పఞ్చవిఞ్ఞాణా ఉప్పన్నవత్థుకా’’తిఆది లక్ఖణం వుత్తం, తం ఏవం అవత్వా ‘‘ఛ విఞ్ఞాణా’’తి వత్తబ్బం సియా. తథా పన అవత్వా ‘‘పఞ్చవిఞ్ఞాణా’’త్వేవ వుత్తం, తస్మా న వతబ్బం ‘‘పఞ్చవిఞ్ఞాణసమఙ్గిస్స అత్థి మగ్గభావనా’’తి. యస్మా చేత్థ అయమేవ అధిప్పాయో, తస్మా సకవాదీ తం లక్ఖణం పరవాదిం సమ్పటిచ్ఛాపేత్వా నో చ వత రే వత్తబ్బే పఞ్చవిఞ్ఞాణసమఙ్గిస్స అత్థి మగ్గభావనాతి ఆహ.
576. Idāni pañcaviññāṇasamaṅgissa maggakathā nāma hoti. Tattha yesaṃ ‘‘cakkhunā rūpaṃ disvā na nimittaggāhī hotī’’ti suttaṃ nissāya ‘‘pañcaviññāṇasamaṅgissa atthi maggabhāvanā’’ti laddhi, seyyathāpi mahāsaṃghikānaṃ, te sandhāya pucchā sakavādissa, paṭiññā itarassa. Atha naṃ ‘‘sace tassa maggabhāvanā atthi, pañcaviññāṇagatikena vā maggena, maggagatikehi vā pañcaviññāṇehi bhavitabbaṃ, na ca tāni maggagatikāni anibbānārammaṇattā alokuttarattā ca, na maggo pañcaviññāṇagatiko tesaṃ lakkhaṇena asaṅgahitattā’’ti codetuṃ nanu pañcaviññāṇā uppannavatthukātiādimāha. Tatrāyaṃ adhippāyo – yadi pañcaviññāṇasamaṅgissa maggabhāvanā siyā, yena manoviññāṇena maggo sampayutto, tampi pañcaviññāṇasamaṅgissa siyā. Evaṃ sante yadidaṃ ‘‘pañcaviññāṇā uppannavatthukā’’tiādi lakkhaṇaṃ vuttaṃ, taṃ evaṃ avatvā ‘‘cha viññāṇā’’ti vattabbaṃ siyā. Tathā pana avatvā ‘‘pañcaviññāṇā’’tveva vuttaṃ, tasmā na vatabbaṃ ‘‘pañcaviññāṇasamaṅgissa atthi maggabhāvanā’’ti. Yasmā cettha ayameva adhippāyo, tasmā sakavādī taṃ lakkhaṇaṃ paravādiṃ sampaṭicchāpetvā no ca vata re vattabbe pañcaviññāṇasamaṅgissa atthi maggabhāvanāti āha.
అపరో నయో – పఞ్చవిఞ్ఞాణా ఉప్పన్నవత్థుకా, మగ్గో అవత్థుకోపి హోతి. తే చ ఉప్పన్నారమ్మణా, మగ్గో నవత్తబ్బారమ్మణో. తే పురేజాతవత్థుకావ మగ్గో అవత్థుకోపి. తే పురేజాతారమ్మణా, మగ్గో అపురేజాతారమ్మణో. తే అజ్ఝత్తికవత్థుకావ మగ్గో అవత్థుకోపి హోతి. తే చ రూపాదివసేన బాహిరారమ్మణా, మగ్గో నిబ్బానారమ్మణో. తే అనిరుద్ధం వత్థుం నిస్సయం కత్వా పవత్తనతో అసమ్భిన్నవత్థుకా, మగ్గో అవత్థుకోపి. తే అనిరుద్ధానేవ రూపాదీని ఆరబ్భ పవత్తనతో అసమ్భిన్నారమ్మణా, మగ్గో నిబ్బానారమ్మణో. తే నానావత్థుకా, మగ్గో అవత్థుకో వా ఏకవత్థుకో వా. తే నానారమ్మణా మగ్గో ఏకారమ్మణో. తే అత్తనో అత్తనోవ రూపాదిగోచరే పవత్తనతో న అఞ్ఞమఞ్ఞస్స గోచరవిసయం పచ్చనుభోన్తి, మగ్గో రూపాదీసు ఏకమ్పి గోచరం న కరోతి. తే కిరియమనోధాతుం పురేచారికం కత్వా ఉప్పజ్జనతో న అసమన్నాహారా న అమనసికారా ఉప్పజ్జన్తి, మగ్గో నిరావజ్జనోవ. తే సమ్పటిచ్ఛనాదీహి వోకిణ్ణా ఉప్పజ్జన్తి, మగ్గస్స వోకారోయేవ నత్థి. తే అఞ్ఞమఞ్ఞం పుబ్బచరిమభావేన ఉప్పజ్జన్తి, మగ్గస్స తేహి సద్ధిం పురిమపచ్ఛిమతావ నత్థి, తేసం అనుప్పత్తికాలే తిక్ఖవిపస్సనాసమయే, తేసం అనుప్పత్తిదేసే ఆరుప్పేపి చ ఉప్పజ్జనతో. తే సమ్పటిచ్ఛనాదీహి అన్తరితత్తా న అఞ్ఞమఞ్ఞస్స సమనన్తరా ఉప్పజ్జన్తి, మగ్గస్స సమ్పటిచ్ఛనాదీహి అన్తరితభావోవ నత్థి. తేసం అఞ్ఞత్ర అభినిపాతా ఆభోగమత్తమ్పి కిచ్చం నత్థి, మగ్గస్స కిలేససముగ్ఘాతనం కిచ్చన్తి. యస్మా చేత్థ అయమ్పి అధిప్పాయో, తస్మా సకవాదీ ఇమేహాకారేహి పరవాదిం మగ్గస్స అపఞ్చవిఞ్ఞాణగతికభావం సమ్పటిచ్ఛాపేత్వా నో చ వత రే వత్తబ్బే పఞ్చవిఞ్ఞాణసమఙ్గిస్స అత్థి మగ్గభావనాతి ఆహ.
Aparo nayo – pañcaviññāṇā uppannavatthukā, maggo avatthukopi hoti. Te ca uppannārammaṇā, maggo navattabbārammaṇo. Te purejātavatthukāva maggo avatthukopi. Te purejātārammaṇā, maggo apurejātārammaṇo. Te ajjhattikavatthukāva maggo avatthukopi hoti. Te ca rūpādivasena bāhirārammaṇā, maggo nibbānārammaṇo. Te aniruddhaṃ vatthuṃ nissayaṃ katvā pavattanato asambhinnavatthukā, maggo avatthukopi. Te aniruddhāneva rūpādīni ārabbha pavattanato asambhinnārammaṇā, maggo nibbānārammaṇo. Te nānāvatthukā, maggo avatthuko vā ekavatthuko vā. Te nānārammaṇā maggo ekārammaṇo. Te attano attanova rūpādigocare pavattanato na aññamaññassa gocaravisayaṃ paccanubhonti, maggo rūpādīsu ekampi gocaraṃ na karoti. Te kiriyamanodhātuṃ purecārikaṃ katvā uppajjanato na asamannāhārā na amanasikārā uppajjanti, maggo nirāvajjanova. Te sampaṭicchanādīhi vokiṇṇā uppajjanti, maggassa vokāroyeva natthi. Te aññamaññaṃ pubbacarimabhāvena uppajjanti, maggassa tehi saddhiṃ purimapacchimatāva natthi, tesaṃ anuppattikāle tikkhavipassanāsamaye, tesaṃ anuppattidese āruppepi ca uppajjanato. Te sampaṭicchanādīhi antaritattā na aññamaññassa samanantarā uppajjanti, maggassa sampaṭicchanādīhi antaritabhāvova natthi. Tesaṃ aññatra abhinipātā ābhogamattampi kiccaṃ natthi, maggassa kilesasamugghātanaṃ kiccanti. Yasmā cettha ayampi adhippāyo, tasmā sakavādī imehākārehi paravādiṃ maggassa apañcaviññāṇagatikabhāvaṃ sampaṭicchāpetvā no ca vata re vattabbe pañcaviññāṇasamaṅgissa atthi maggabhāvanāti āha.
౫౭౭. సుఞ్ఞతం ఆరబ్భాతి ‘‘యథా లోకుత్తరమగ్గో సుఞ్ఞతం నిబ్బానం ఆరబ్భ, లోకియో సుద్ధసఙ్ఖారపుఞ్జం ఆరబ్భ ఉప్పజ్జతి, కిం తే ఏవం చక్ఖువిఞ్ఞాణ’’న్తి పుచ్ఛతి. ఇతరో ‘‘చక్ఖుఞ్చ పటిచ్చ రూపే చా’’తి వచనతో పటిక్ఖిపతి. దుతియం పుట్ఠో ‘‘న నిమిత్తగ్గాహీ’’తి వచనతో యం తత్థ అనిమిత్తం, తదేవ సుఞ్ఞతన్తి సన్ధాయ పటిజానాతి. చక్ఖుఞ్చ పటిచ్చాతి పఞ్హద్వయేపి ఏసేవ నయో.
577. Suññataṃ ārabbhāti ‘‘yathā lokuttaramaggo suññataṃ nibbānaṃ ārabbha, lokiyo suddhasaṅkhārapuñjaṃ ārabbha uppajjati, kiṃ te evaṃ cakkhuviññāṇa’’nti pucchati. Itaro ‘‘cakkhuñca paṭicca rūpe cā’’ti vacanato paṭikkhipati. Dutiyaṃ puṭṭho ‘‘na nimittaggāhī’’ti vacanato yaṃ tattha animittaṃ, tadeva suññatanti sandhāya paṭijānāti. Cakkhuñca paṭiccāti pañhadvayepi eseva nayo.
౫౭౮-౫౭౯. చక్ఖువిఞ్ఞాణం అతీతానాగతం ఆరబ్భాతి ఏత్థ అయమధిప్పాయో – మనోవిఞ్ఞాణసమఙ్గిస్స అత్థి మగ్గభావనా, మనోవిఞ్ఞాణఞ్చ అతీతానాగతమ్పి ఆరబ్భ ఉప్పజ్జతి, కిం తే ఏవం చక్ఖువిఞ్ఞాణమ్పీతి. ఫస్సం ఆరబ్భాతిఆదీసుపి ఏసేవ నయో. చక్ఖునా రూపం దిస్వా న నిమిత్తగ్గాహీతి ఏత్థ జవనక్ఖణే న నిమిత్తగ్గాహితా వుత్తా, న చక్ఖువిఞ్ఞాణక్ఖణే. తస్మా లోకియమగ్గమ్పి సన్ధాయేతం అసాధకన్తి.
578-579. Cakkhuviññāṇaṃ atītānāgataṃ ārabbhāti ettha ayamadhippāyo – manoviññāṇasamaṅgissa atthi maggabhāvanā, manoviññāṇañca atītānāgatampi ārabbha uppajjati, kiṃ te evaṃ cakkhuviññāṇampīti. Phassaṃ ārabbhātiādīsupi eseva nayo. Cakkhunārūpaṃ disvā na nimittaggāhīti ettha javanakkhaṇe na nimittaggāhitā vuttā, na cakkhuviññāṇakkhaṇe. Tasmā lokiyamaggampi sandhāyetaṃ asādhakanti.
పఞ్చవిఞ్ఞాణసమఙ్గిస్స మగ్గకథావణ్ణనా.
Pañcaviññāṇasamaṅgissa maggakathāvaṇṇanā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / అభిధమ్మపిటక • Abhidhammapiṭaka / కథావత్థుపాళి • Kathāvatthupāḷi / (౯౭) ౩. పఞ్చవిఞ్ఞాణసమఙ్గిస్స మగ్గకథా • (97) 3. Pañcaviññāṇasamaṅgissa maggakathā
టీకా • Tīkā / అభిధమ్మపిటక (టీకా) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / పఞ్చపకరణ-మూలటీకా • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ౩. పఞ్చవిఞ్ఞాణసమఙ్గిస్సమగ్గకథావణ్ణనా • 3. Pañcaviññāṇasamaṅgissamaggakathāvaṇṇanā
టీకా • Tīkā / అభిధమ్మపిటక (టీకా) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / పఞ్చపకరణ-అనుటీకా • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ౩. పఞ్చవిఞ్ఞాణసమఙ్గిస్సమగ్గకథావణ్ణనా • 3. Pañcaviññāṇasamaṅgissamaggakathāvaṇṇanā