| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / បញ្ចបករណ-អដ្ឋកថា • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
៣. បញ្ចវិញ្ញាណសមង្គិស្ស មគ្គកថាវណ្ណនា
3. Pañcaviññāṇasamaṅgissa maggakathāvaṇṇanā
៥៧៦. ឥទានិ បញ្ចវិញ្ញាណសមង្គិស្ស មគ្គកថា នាម ហោតិ។ តត្ថ យេសំ ‘‘ចក្ខុនា រូបំ ទិស្វា ន និមិត្តគ្គាហី ហោតី’’តិ សុត្តំ និស្សាយ ‘‘បញ្ចវិញ្ញាណសមង្គិស្ស អត្ថិ មគ្គភាវនា’’តិ លទ្ធិ, សេយ្យថាបិ មហាសំឃិកានំ, តេ សន្ធាយ បុច្ឆា សកវាទិស្ស, បដិញ្ញា ឥតរស្ស។ អថ នំ ‘‘សចេ តស្ស មគ្គភាវនា អត្ថិ, បញ្ចវិញ្ញាណគតិកេន វា មគ្គេន, មគ្គគតិកេហិ វា បញ្ចវិញ្ញាណេហិ ភវិតព្ពំ, ន ច តានិ មគ្គគតិកានិ អនិព្ពានារម្មណត្តា អលោកុត្តរត្តា ច, ន មគ្គោ បញ្ចវិញ្ញាណគតិកោ តេសំ លក្ខណេន អសង្គហិតត្តា’’តិ ចោទេតុំ ននុ បញ្ចវិញ្ញាណា ឧប្បន្នវត្ថុកាតិអាទិមាហ។ តត្រាយំ អធិប្បាយោ – យទិ បញ្ចវិញ្ញាណសមង្គិស្ស មគ្គភាវនា សិយា, យេន មនោវិញ្ញាណេន មគ្គោ សម្បយុត្តោ, តម្បិ បញ្ចវិញ្ញាណសមង្គិស្ស សិយា។ ឯវំ សន្តេ យទិទំ ‘‘បញ្ចវិញ្ញាណា ឧប្បន្នវត្ថុកា’’តិអាទិ លក្ខណំ វុត្តំ, តំ ឯវំ អវត្វា ‘‘ឆ វិញ្ញាណា’’តិ វត្តព្ពំ សិយា។ តថា បន អវត្វា ‘‘បញ្ចវិញ្ញាណា’’ត្វេវ វុត្តំ, តស្មា ន វតព្ពំ ‘‘បញ្ចវិញ្ញាណសមង្គិស្ស អត្ថិ មគ្គភាវនា’’តិ។ យស្មា ចេត្ថ អយមេវ អធិប្បាយោ, តស្មា សកវាទី តំ លក្ខណំ បរវាទិំ សម្បដិច្ឆាបេត្វា នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ បញ្ចវិញ្ញាណសមង្គិស្ស អត្ថិ មគ្គភាវនាតិ អាហ។
576. Idāni pañcaviññāṇasamaṅgissa maggakathā nāma hoti. Tattha yesaṃ ‘‘cakkhunā rūpaṃ disvā na nimittaggāhī hotī’’ti suttaṃ nissāya ‘‘pañcaviññāṇasamaṅgissa atthi maggabhāvanā’’ti laddhi, seyyathāpi mahāsaṃghikānaṃ, te sandhāya pucchā sakavādissa, paṭiññā itarassa. Atha naṃ ‘‘sace tassa maggabhāvanā atthi, pañcaviññāṇagatikena vā maggena, maggagatikehi vā pañcaviññāṇehi bhavitabbaṃ, na ca tāni maggagatikāni anibbānārammaṇattā alokuttarattā ca, na maggo pañcaviññāṇagatiko tesaṃ lakkhaṇena asaṅgahitattā’’ti codetuṃ nanu pañcaviññāṇā uppannavatthukātiādimāha. Tatrāyaṃ adhippāyo – yadi pañcaviññāṇasamaṅgissa maggabhāvanā siyā, yena manoviññāṇena maggo sampayutto, tampi pañcaviññāṇasamaṅgissa siyā. Evaṃ sante yadidaṃ ‘‘pañcaviññāṇā uppannavatthukā’’tiādi lakkhaṇaṃ vuttaṃ, taṃ evaṃ avatvā ‘‘cha viññāṇā’’ti vattabbaṃ siyā. Tathā pana avatvā ‘‘pañcaviññāṇā’’tveva vuttaṃ, tasmā na vatabbaṃ ‘‘pañcaviññāṇasamaṅgissa atthi maggabhāvanā’’ti. Yasmā cettha ayameva adhippāyo, tasmā sakavādī taṃ lakkhaṇaṃ paravādiṃ sampaṭicchāpetvā no ca vata re vattabbe pañcaviññāṇasamaṅgissa atthi maggabhāvanāti āha.
អបរោ នយោ – បញ្ចវិញ្ញាណា ឧប្បន្នវត្ថុកា, មគ្គោ អវត្ថុកោបិ ហោតិ។ តេ ច ឧប្បន្នារម្មណា, មគ្គោ នវត្តព្ពារម្មណោ។ តេ បុរេជាតវត្ថុកាវ មគ្គោ អវត្ថុកោបិ។ តេ បុរេជាតារម្មណា, មគ្គោ អបុរេជាតារម្មណោ។ តេ អជ្ឈត្តិកវត្ថុកាវ មគ្គោ អវត្ថុកោបិ ហោតិ។ តេ ច រូបាទិវសេន ពាហិរារម្មណា, មគ្គោ និព្ពានារម្មណោ។ តេ អនិរុទ្ធំ វត្ថុំ និស្សយំ កត្វា បវត្តនតោ អសម្ភិន្នវត្ថុកា, មគ្គោ អវត្ថុកោបិ។ តេ អនិរុទ្ធានេវ រូបាទីនិ អារព្ភ បវត្តនតោ អសម្ភិន្នារម្មណា, មគ្គោ និព្ពានារម្មណោ។ តេ នានាវត្ថុកា, មគ្គោ អវត្ថុកោ វា ឯកវត្ថុកោ វា។ តេ នានារម្មណា មគ្គោ ឯការម្មណោ។ តេ អត្តនោ អត្តនោវ រូបាទិគោចរេ បវត្តនតោ ន អញ្ញមញ្ញស្ស គោចរវិសយំ បច្ចនុភោន្តិ, មគ្គោ រូបាទីសុ ឯកម្បិ គោចរំ ន ករោតិ។ តេ កិរិយមនោធាតុំ បុរេចារិកំ កត្វា ឧប្បជ្ជនតោ ន អសមន្នាហារា ន អមនសិការា ឧប្បជ្ជន្តិ, មគ្គោ និរាវជ្ជនោវ។ តេ សម្បដិច្ឆនាទីហិ វោកិណ្ណា ឧប្បជ្ជន្តិ, មគ្គស្ស វោការោយេវ នត្ថិ។ តេ អញ្ញមញ្ញំ បុព្ពចរិមភាវេន ឧប្បជ្ជន្តិ, មគ្គស្ស តេហិ សទ្ធិំ បុរិមបច្ឆិមតាវ នត្ថិ, តេសំ អនុប្បត្តិកាលេ តិក្ខវិបស្សនាសមយេ, តេសំ អនុប្បត្តិទេសេ អារុប្បេបិ ច ឧប្បជ្ជនតោ។ តេ សម្បដិច្ឆនាទីហិ អន្តរិតត្តា ន អញ្ញមញ្ញស្ស សមនន្តរា ឧប្បជ្ជន្តិ, មគ្គស្ស សម្បដិច្ឆនាទីហិ អន្តរិតភាវោវ នត្ថិ។ តេសំ អញ្ញត្រ អភិនិបាតា អាភោគមត្តម្បិ កិច្ចំ នត្ថិ, មគ្គស្ស កិលេសសមុគ្ឃាតនំ កិច្ចន្តិ។ យស្មា ចេត្ថ អយម្បិ អធិប្បាយោ, តស្មា សកវាទី ឥមេហាការេហិ បរវាទិំ មគ្គស្ស អបញ្ចវិញ្ញាណគតិកភាវំ សម្បដិច្ឆាបេត្វា នោ ច វត រេ វត្តព្ពេ បញ្ចវិញ្ញាណសមង្គិស្ស អត្ថិ មគ្គភាវនាតិ អាហ។
Aparo nayo – pañcaviññāṇā uppannavatthukā, maggo avatthukopi hoti. Te ca uppannārammaṇā, maggo navattabbārammaṇo. Te purejātavatthukāva maggo avatthukopi. Te purejātārammaṇā, maggo apurejātārammaṇo. Te ajjhattikavatthukāva maggo avatthukopi hoti. Te ca rūpādivasena bāhirārammaṇā, maggo nibbānārammaṇo. Te aniruddhaṃ vatthuṃ nissayaṃ katvā pavattanato asambhinnavatthukā, maggo avatthukopi. Te aniruddhāneva rūpādīni ārabbha pavattanato asambhinnārammaṇā, maggo nibbānārammaṇo. Te nānāvatthukā, maggo avatthuko vā ekavatthuko vā. Te nānārammaṇā maggo ekārammaṇo. Te attano attanova rūpādigocare pavattanato na aññamaññassa gocaravisayaṃ paccanubhonti, maggo rūpādīsu ekampi gocaraṃ na karoti. Te kiriyamanodhātuṃ purecārikaṃ katvā uppajjanato na asamannāhārā na amanasikārā uppajjanti, maggo nirāvajjanova. Te sampaṭicchanādīhi vokiṇṇā uppajjanti, maggassa vokāroyeva natthi. Te aññamaññaṃ pubbacarimabhāvena uppajjanti, maggassa tehi saddhiṃ purimapacchimatāva natthi, tesaṃ anuppattikāle tikkhavipassanāsamaye, tesaṃ anuppattidese āruppepi ca uppajjanato. Te sampaṭicchanādīhi antaritattā na aññamaññassa samanantarā uppajjanti, maggassa sampaṭicchanādīhi antaritabhāvova natthi. Tesaṃ aññatra abhinipātā ābhogamattampi kiccaṃ natthi, maggassa kilesasamugghātanaṃ kiccanti. Yasmā cettha ayampi adhippāyo, tasmā sakavādī imehākārehi paravādiṃ maggassa apañcaviññāṇagatikabhāvaṃ sampaṭicchāpetvā no ca vata re vattabbe pañcaviññāṇasamaṅgissa atthi maggabhāvanāti āha.
៥៧៧. សុញ្ញតំ អារព្ភាតិ ‘‘យថា លោកុត្តរមគ្គោ សុញ្ញតំ និព្ពានំ អារព្ភ, លោកិយោ សុទ្ធសង្ខារបុញ្ជំ អារព្ភ ឧប្បជ្ជតិ, កិំ តេ ឯវំ ចក្ខុវិញ្ញាណ’’ន្តិ បុច្ឆតិ។ ឥតរោ ‘‘ចក្ខុញ្ច បដិច្ច រូបេ ចា’’តិ វចនតោ បដិក្ខិបតិ។ ទុតិយំ បុដ្ឋោ ‘‘ន និមិត្តគ្គាហី’’តិ វចនតោ យំ តត្ថ អនិមិត្តំ, តទេវ សុញ្ញតន្តិ សន្ធាយ បដិជានាតិ។ ចក្ខុញ្ច បដិច្ចាតិ បញ្ហទ្វយេបិ ឯសេវ នយោ។
577. Suññataṃ ārabbhāti ‘‘yathā lokuttaramaggo suññataṃ nibbānaṃ ārabbha, lokiyo suddhasaṅkhārapuñjaṃ ārabbha uppajjati, kiṃ te evaṃ cakkhuviññāṇa’’nti pucchati. Itaro ‘‘cakkhuñca paṭicca rūpe cā’’ti vacanato paṭikkhipati. Dutiyaṃ puṭṭho ‘‘na nimittaggāhī’’ti vacanato yaṃ tattha animittaṃ, tadeva suññatanti sandhāya paṭijānāti. Cakkhuñca paṭiccāti pañhadvayepi eseva nayo.
៥៧៨-៥៧៩. ចក្ខុវិញ្ញាណំ អតីតានាគតំ អារព្ភាតិ ឯត្ថ អយមធិប្បាយោ – មនោវិញ្ញាណសមង្គិស្ស អត្ថិ មគ្គភាវនា, មនោវិញ្ញាណញ្ច អតីតានាគតម្បិ អារព្ភ ឧប្បជ្ជតិ, កិំ តេ ឯវំ ចក្ខុវិញ្ញាណម្បីតិ។ ផស្សំ អារព្ភាតិអាទីសុបិ ឯសេវ នយោ។ ចក្ខុនា រូបំ ទិស្វា ន និមិត្តគ្គាហីតិ ឯត្ថ ជវនក្ខណេ ន និមិត្តគ្គាហិតា វុត្តា, ន ចក្ខុវិញ្ញាណក្ខណេ។ តស្មា លោកិយមគ្គម្បិ សន្ធាយេតំ អសាធកន្តិ។
578-579. Cakkhuviññāṇaṃ atītānāgataṃ ārabbhāti ettha ayamadhippāyo – manoviññāṇasamaṅgissa atthi maggabhāvanā, manoviññāṇañca atītānāgatampi ārabbha uppajjati, kiṃ te evaṃ cakkhuviññāṇampīti. Phassaṃ ārabbhātiādīsupi eseva nayo. Cakkhunārūpaṃ disvā na nimittaggāhīti ettha javanakkhaṇe na nimittaggāhitā vuttā, na cakkhuviññāṇakkhaṇe. Tasmā lokiyamaggampi sandhāyetaṃ asādhakanti.
បញ្ចវិញ្ញាណសមង្គិស្ស មគ្គកថាវណ្ណនា។
Pañcaviññāṇasamaṅgissa maggakathāvaṇṇanā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / អភិធម្មបិដក • Abhidhammapiṭaka / កថាវត្ថុបាឡិ • Kathāvatthupāḷi / (៩៧) ៣. បញ្ចវិញ្ញាណសមង្គិស្ស មគ្គកថា • (97) 3. Pañcaviññāṇasamaṅgissa maggakathā
ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / បញ្ចបករណ-មូលដីកា • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ៣. បញ្ចវិញ្ញាណសមង្គិស្សមគ្គកថាវណ្ណនា • 3. Pañcaviññāṇasamaṅgissamaggakathāvaṇṇanā
ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / បញ្ចបករណ-អនុដីកា • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ៣. បញ្ចវិញ្ញាណសមង្គិស្សមគ្គកថាវណ្ណនា • 3. Pañcaviññāṇasamaṅgissamaggakathāvaṇṇanā
