| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਸਾਰਤ੍ਥਦੀਪਨੀ-ਟੀਕਾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
ਪਞ੍ਚવੀਸਤਿਅવਹਾਰਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ
Pañcavīsatiavahārakathāvaṇṇanā
ਆਕੁਲਾਤਿ ਸਙ੍ਕੁਲਾ। ਲੁਲ਼ਿਤਾਤਿ વਿਲੋਲ਼ਿਤਾ। ਕਤ੍ਥਚੀਤਿ ਏਕਿਸ੍ਸਾਯ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ। ਏਕਂ ਪਞ੍ਚਕਂ ਦਸ੍ਸਿਤਨ੍ਤਿ ‘‘ਪਰਪਰਿਗ੍ਗਹਿਤਞ੍ਚ ਹੋਤਿ, ਪਰਪਰਿਗ੍ਗਹਿਤਸਞ੍ਞੀ ਚ, ਗਰੁਕੋ ਚ ਹੋਤਿ ਪਰਿਕ੍ਖਾਰੋ ਪਞ੍ਚਮਾਸਕੋ વਾ ਅਤਿਰੇਕਪਞ੍ਚਮਾਸਕੋ વਾ, ਥੇਯ੍ਯਚਿਤ੍ਤਞ੍ਚ ਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਿਤਂ ਹੋਤਿ, ਆਮਸਤਿ, ਆਪਤ੍ਤਿ ਦੁਕ੍ਕਟਸ੍ਸ। ਫਨ੍ਦਾਪੇਤਿ, ਆਪਤ੍ਤਿ ਥੁਲ੍ਲਚ੍ਚਯਸ੍ਸ। ਠਾਨਾ ਚਾવੇਤਿ, ਆਪਤ੍ਤਿ ਪਾਰਾਜਿਕਸ੍ਸਾ’’ਤਿ (ਪਾਰਾ॰ ੧੨੨) ਏવਂ વੁਤ੍ਤਪਞ੍ਚਅવਹਾਰਙ੍ਗਾਨਿ ਏਕਂ ਪਞ੍ਚਕਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸਿਤਂ। ਦ੍વੇ ਪਞ੍ਚਕਾਨਿ ਦਸ੍ਸਿਤਾਨੀਤਿ ‘‘ਛਹਾਕਾਰੇਹਿ ਅਦਿਨ੍ਨਂ ਆਦਿਯਨ੍ਤਸ੍ਸ ਆਪਤ੍ਤਿ ਪਾਰਾਜਿਕਸ੍ਸ। ਨ ਚ ਸਕਸਞ੍ਞੀ, ਨ ਚ વਿਸ੍ਸਾਸਗ੍ਗਾਹੀ, ਨ ਚ ਤਾવਕਾਲਿਕਂ, ਗਰੁਕੋ ਚ ਹੋਤਿ ਪਰਿਕ੍ਖਾਰੋ ਪਞ੍ਚਮਾਸਕੋ વਾ ਅਤਿਰੇਕਪਞ੍ਚਮਾਸਕੋ વਾ, ਥੇਯ੍ਯਚਿਤ੍ਤਞ੍ਚ ਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਿਤਂ ਹੋਤਿ, ਆਮਸਤਿ, ਆਪਤ੍ਤਿ ਦੁਕ੍ਕਟਸ੍ਸ। ਫਨ੍ਦਾਪੇਤਿ, ਆਪਤ੍ਤਿ ਥੁਲ੍ਲਚ੍ਚਯਸ੍ਸ। ਠਾਨਾ ਚਾવੇਤਿ, ਆਪਤ੍ਤਿ ਪਾਰਾਜਿਕਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇਸੁ ਛਸੁ ਪਦੇਸੁ ਏਕਂ ਅਪਨੇਤ੍વਾ ਅવਸੇਸਾਨਿ ਪਞ੍ਚ ਪਦਾਨਿ ਏਕਂ ਪਞ੍ਚਕਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਪਞ੍ਚਕਞ੍ਚ ਗਹੇਤ੍વਾ ਦ੍વੇ ਪਞ੍ਚਕਾਨਿ ਦਸ੍ਸਿਤਾਨਿ। ਏਤ੍ਥ ਪਨਾਤਿ ‘‘ਪਞ੍ਚਹਾਕਾਰੇਹਿ ਅਦਿਨ੍ਨਂ ਆਦਿਯਨ੍ਤਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁ। ਸਬ੍ਬੇਹਿਪਿ ਪਦੇਹੀਤਿ ‘‘ਪਰਪਰਿਗ੍ਗਹਿਤਞ੍ਚ ਹੋਤੀ’’ਤਿਆਦੀਹਿ ਪਦੇਹਿ। ਲਬ੍ਭਮਾਨਾਨਿਯੇવ ਪਞ੍ਚਕਾਨੀਤਿ ਪਞ੍ਚવੀਸਤਿਯਾ ਅવਹਾਰੇਸੁ ਲਬ੍ਭਮਾਨਪਞ੍ਚਕਾਨਿ।
Ākulāti saṅkulā. Luḷitāti viloḷitā. Katthacīti ekissāya aṭṭhakathāyaṃ. Ekaṃ pañcakaṃ dassitanti ‘‘parapariggahitañca hoti, parapariggahitasaññī ca, garuko ca hoti parikkhāro pañcamāsako vā atirekapañcamāsako vā, theyyacittañca paccupaṭṭhitaṃ hoti, āmasati, āpatti dukkaṭassa. Phandāpeti, āpatti thullaccayassa. Ṭhānā cāveti, āpatti pārājikassā’’ti (pārā. 122) evaṃ vuttapañcaavahāraṅgāni ekaṃ pañcakanti dassitaṃ. Dve pañcakāni dassitānīti ‘‘chahākārehi adinnaṃ ādiyantassa āpatti pārājikassa. Na ca sakasaññī, na ca vissāsaggāhī, na ca tāvakālikaṃ, garuko ca hoti parikkhāro pañcamāsako vā atirekapañcamāsako vā, theyyacittañca paccupaṭṭhitaṃ hoti, āmasati, āpatti dukkaṭassa. Phandāpeti, āpatti thullaccayassa. Ṭhānā cāveti, āpatti pārājikassā’’ti evaṃ vuttesu chasu padesu ekaṃ apanetvā avasesāni pañca padāni ekaṃ pañcakanti dassetvā heṭṭhā vuttapañcakañca gahetvā dve pañcakāni dassitāni. Ettha panāti ‘‘pañcahākārehi adinnaṃ ādiyantassā’’tiādīsu. Sabbehipi padehīti ‘‘parapariggahitañca hotī’’tiādīhi padehi. Labbhamānāniyeva pañcakānīti pañcavīsatiyā avahāresu labbhamānapañcakāni.
ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਅવਹਾਰਾਨਂ ਸਮੂਹੋ ਪਞ੍ਚਕਂ, ਸਕੋ ਹਤ੍ਥੋ ਸਹਤ੍ਥੋ, ਤੇਨ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੋ, ਤਸ੍ਸ વਾ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੀਤਿ ਸਾਹਤ੍ਥਿਕੋ, ਅવਹਾਰੋ। ਸਾਹਤ੍ਥਿਕਾਦਿ ਪਞ੍ਚਕਂ ਸਾਹਤ੍ਥਿਕਪਞ੍ਚਕਨ੍ਤਿ ਆਦਿਪਦવਸੇਨ ਨਾਮਲਾਭੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ ਕੁਸਲਾਦਿਤ੍ਤਿਕਸ੍ਸ ਕੁਸਲਤ੍ਤਿਕવੋਹਾਰੋ વਿਯ। ਇਮਿਨਾવ ਨਯੇਨ ਪੁਬ੍ਬਪਯੋਗਾਦਿ ਪਞ੍ਚਕਂ ਪੁਬ੍ਬਪਯੋਗਪਞ੍ਚਕਂ, ਥੇਯ੍ਯਾવਹਾਰਾਦਿ ਪਞ੍ਚਕਂ ਥੇਯ੍ਯਾવਹਾਰਪਞ੍ਚਕਨ੍ਤਿ ਨਾਮਲਾਭੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋਤਿ। ਤਤਿਯਪਞ੍ਚਮੇਸੁ ਪਞ੍ਚਕੇਸੂਤਿ ਸਾਹਤ੍ਥਿਕਪਞ੍ਚਕਥੇਯ੍ਯਾવਹਾਰਪਞ੍ਚਕੇਸੁ। ਲਬ੍ਭਮਾਨਪਦવਸੇਨਾਤਿ ਸਾਹਤ੍ਥਿਕਪਞ੍ਚਕੇ ਲਬ੍ਭਮਾਨਸ੍ਸ ਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗਿਯਾવਹਾਰਪਦਸ੍ਸ વਸੇਨ ਥੇਯ੍ਯਾવਹਾਰਪਞ੍ਚਕੇ ਲਬ੍ਭਮਾਨਸ੍ਸ ਪਰਿਕਪ੍ਪਾવਹਾਰਪਦਸ੍ਸ ਚ વਸੇਨ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Pañcannaṃ avahārānaṃ samūho pañcakaṃ, sako hattho sahattho, tena nibbatto, tassa vā sambandhīti sāhatthiko, avahāro. Sāhatthikādi pañcakaṃ sāhatthikapañcakanti ādipadavasena nāmalābho daṭṭhabbo kusalādittikassa kusalattikavohāro viya. Imināva nayena pubbapayogādi pañcakaṃ pubbapayogapañcakaṃ, theyyāvahārādi pañcakaṃ theyyāvahārapañcakanti nāmalābho daṭṭhabboti. Tatiyapañcamesu pañcakesūti sāhatthikapañcakatheyyāvahārapañcakesu. Labbhamānapadavasenāti sāhatthikapañcake labbhamānassa nissaggiyāvahārapadassa vasena theyyāvahārapañcake labbhamānassa parikappāvahārapadassa ca vasena yojetabbanti attho.
ਆਣਤ੍ਤਿਯਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੋ ਅવਹਾਰੋ ਆਣਤ੍ਤਿਕੋ। ਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ ਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗੋ, ਸੁਙ੍ਕਘਾਤਟ੍ਠਾਨੇ ਪਰਿਕਪ੍ਪਿਤੋਕਾਸੇ વਾ ਠਤ੍વਾ ਭਣ੍ਡਸ੍ਸ ਬਹਿ ਪਾਤਨਂ। ਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗੋવ ਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗਿਯੋ। ਕਿਰਿਯਾਸਿਦ੍ਧਿਤੋ ਪੁਰੇਤਰਮੇવ ਪਾਰਾਜਿਕਾਪਤ੍ਤਿਸਙ੍ਖਾਤਂ ਅਤ੍ਥਂ ਸਾਧੇਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥਸਾਧਕੋ। ‘‘ਅਸੁਕਸ੍ਸ ਭਣ੍ਡਂ ਯਦਾ ਸਕ੍ਕੋਸਿ, ਤਦਾ ਅવਹਰਾ’’ਤਿ ਏવਰੂਪੋ ਹਿ ਆਣਾਪਨਪਯੋਗੋ ਪਰਸ੍ਸ ਤੇਲਕੁਮ੍ਭਿਯਾ ਪਾਦਗ੍ਘਨਕਂ ਤੇਲਂ ਅવਸ੍ਸਂ ਪਿવਨਕਾਨਂ ਉਪਾਹਨਾਦੀਨਂ ਨਿਕ੍ਖੇਪਪਯੋਗੋ ਚ ਆਣਤ੍ਤਸ੍ਸ ਭਣ੍ਡਗ੍ਗਹਣਤੋ ਉਪਾਹਨਾਦੀਨਂ ਤੇਲਪਾਤਨਤੋ ਚ ਪੁਰੇਤਰਮੇવ ਪਾਰਾਜਿਕਾਪਤ੍ਤਿਸਙ੍ਖਾਤਂ ਅਤ੍ਥਂ ਸਾਧੇਤਿ। ਸਾਹਤ੍ਥਿਕਪਯੋਗੋਪਿ ਹਿ ਏવਰੂਪੋ ਅਤ੍ਥਸਾਧਕੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। વੁਤ੍ਤਞ੍ਹੇਤਂ ਮਾਤਿਕਾਟ੍ਠਕਥਾਯਂ (ਕਙ੍ਖਾ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ਦੁਤਿਯਪਾਰਾਜਿਕવਣ੍ਣਨਾ) –
Āṇattiyā nibbatto avahāro āṇattiko. Nissajjanaṃ nissaggo, suṅkaghātaṭṭhāne parikappitokāse vā ṭhatvā bhaṇḍassa bahi pātanaṃ. Nissaggova nissaggiyo. Kiriyāsiddhito puretarameva pārājikāpattisaṅkhātaṃ atthaṃ sādhetīti atthasādhako. ‘‘Asukassa bhaṇḍaṃ yadā sakkosi, tadā avaharā’’ti evarūpo hi āṇāpanapayogo parassa telakumbhiyā pādagghanakaṃ telaṃ avassaṃ pivanakānaṃ upāhanādīnaṃ nikkhepapayogo ca āṇattassa bhaṇḍaggahaṇato upāhanādīnaṃ telapātanato ca puretarameva pārājikāpattisaṅkhātaṃ atthaṃ sādheti. Sāhatthikapayogopi hi evarūpo atthasādhakoti vuccati. Vuttañhetaṃ mātikāṭṭhakathāyaṃ (kaṅkhā. aṭṭha. dutiyapārājikavaṇṇanā) –
‘‘ਅਤ੍ਥਸਾਧਕੋ ਨਾਮ ‘ਅਸੁਕਸ੍ਸ ਭਣ੍ਡਂ ਯਦਾ ਸਕ੍ਕੋਸਿ, ਤਦਾ ਤਂ ਅવਹਰਾ’ਤਿ ਆਣਾਪੇਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਸਚੇ ਪਰੋ ਅਨਨ੍ਤਰਾਯਿਕੋ ਹੁਤ੍વਾ ਤਂ ਅવਹਰਤਿ, ਆਣਾਪਕਸ੍ਸ ਆਣਤ੍ਤਿਕ੍ਖਣੇਯੇવ ਪਾਰਾਜਿਕਂ। ਪਰਸ੍ਸ વਾ ਪਨ ਤੇਲਕੁਮ੍ਭਿਯਾ ਪਾਦਗ੍ਘਨਕਂ ਤੇਲਂ ਅવਸ੍ਸਂ ਪਿવਨਕਾਨਿ ਉਪਾਹਨਾਦੀਨਿ ਪਕ੍ਖਿਪਤਿ, ਹਤ੍ਥਤੋ ਮੁਤ੍ਤਮਤ੍ਤੇਯੇવ ਪਾਰਾਜਿਕ’’ਨ੍ਤਿ।
‘‘Atthasādhako nāma ‘asukassa bhaṇḍaṃ yadā sakkosi, tadā taṃ avaharā’ti āṇāpeti. Tattha sace paro anantarāyiko hutvā taṃ avaharati, āṇāpakassa āṇattikkhaṇeyeva pārājikaṃ. Parassa vā pana telakumbhiyā pādagghanakaṃ telaṃ avassaṃ pivanakāni upāhanādīni pakkhipati, hatthato muttamatteyeva pārājika’’nti.
ਧੁਰਸ੍ਸ ਨਿਕ੍ਖਿਪਨਂ ਧੁਰਨਿਕ੍ਖੇਪੋ। ਆਰਾਮਾਭਿਯੁਞ੍ਜਨਾਦੀਸੁ ਅਤ੍ਤਨੋ ਚ ਪਰਸ੍ਸ ਚ ਦਾਨਗ੍ਗਹਣੇਸੁ ਨਿਰੁਸ੍ਸਾਹਭਾવਾਪਜ੍ਜਨਂ। ਸਹਤ੍ਥਾ ਅવਹਰਤੀਤਿ ਸਹਤ੍ਥੇਨ ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ‘‘ਅਸੁਕਸ੍ਸ ਭਣ੍ਡਂ ਅવਹਰਾ’’ਤਿ ਅਞ੍ਞਂ ਆਣਾਪੇਤੀਤਿ ਏਤ੍ਥਾਪਿ ਆਣਾਪਕਸ੍ਸ ਆਣਤ੍ਤਿਕ੍ਖਣੇਯੇવ ਆਪਤ੍ਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ। ਯਦਿ ਏવਂ ਇਮਸ੍ਸ, ਅਤ੍ਥਸਾਧਕਸ੍ਸ ਚ ਕੋ વਿਸੇਸੋਤਿ? ਤਙ੍ਖਣਞ੍ਞੇવ ਗਹਣੇ ਨਿਯੁਞ੍ਜਨਂ ਆਣਤ੍ਤਿਕਪਯੋਗੋ, ਕਾਲਨ੍ਤਰੇਨ ਗਹਣਤ੍ਥਂ ਨਿਯੋਗੋ ਅਤ੍ਥਸਾਧਕੋਤਿ ਅਯਮੇਤੇਸਂ વਿਸੇਸੋ। ਤੇਨੇવਾਹ – ‘‘ਅਸੁਕਸ੍ਸ ਭਣ੍ਡਂ ਯਦਾ ਸਕ੍ਕੋਸਿ, ਤਦਾ ਅવਹਰਾਤਿ ਆਣਾਪੇਤੀ’’ਤਿ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਆਣਾਪਨਪਯੋਗੋવ ਅਤ੍ਥਸਾਧਕੋਤਿ ਦਸ੍ਸਿਤੋ, ਸਾਹਤ੍ਥਿਕવਸੇਨਪਿ ਅਤ੍ਥਸਾਧਕਪਯੋਗੋ ਪਨ ਉਪਰਿ ਆવਿ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ। ਧੁਰਨਿਕ੍ਖੇਪੋ ਪਨ ਉਪਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਭਣ੍ਡવਸੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋਤਿ ਇਦਂ ਨਿਦਸ੍ਸਨਮਤ੍ਤਂ। ਆਰਾਮਾਭਿਯੁਞ੍ਜਨਾਦੀਸੁਪਿ ਤਾવਕਾਲਿਕਭਣ੍ਡਦੇਯ੍ਯਾਨਂ ਅਦਾਨੇਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ।
Dhurassa nikkhipanaṃ dhuranikkhepo. Ārāmābhiyuñjanādīsu attano ca parassa ca dānaggahaṇesu nirussāhabhāvāpajjanaṃ. Sahatthā avaharatīti sahatthena gaṇhāti. ‘‘Asukassa bhaṇḍaṃ avaharā’’ti aññaṃ āṇāpetīti etthāpi āṇāpakassa āṇattikkhaṇeyeva āpatti daṭṭhabbā. Yadi evaṃ imassa, atthasādhakassa ca ko visesoti? Taṅkhaṇaññeva gahaṇe niyuñjanaṃ āṇattikapayogo, kālantarena gahaṇatthaṃ niyogo atthasādhakoti ayametesaṃ viseso. Tenevāha – ‘‘asukassa bhaṇḍaṃ yadā sakkosi, tadā avaharāti āṇāpetī’’ti. Ettha ca āṇāpanapayogova atthasādhakoti dassito, sāhatthikavasenapi atthasādhakapayogo pana upari āvi bhavissati. Dhuranikkhepo pana upanikkhittabhaṇḍavasena veditabboti idaṃ nidassanamattaṃ. Ārāmābhiyuñjanādīsupi tāvakālikabhaṇḍadeyyānaṃ adānepi eseva nayo.
‘‘ਆਣਤ੍ਤਿવਸੇਨ ਪੁਬ੍ਬਪਯੋਗੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਅਨਨ੍ਤਰਾਯੇਨ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਸ੍ਸ ‘ਅਸੁਕਸ੍ਸ ਭਣ੍ਡਂ ਅવਹਰਾ’ਤਿ ਆਣਾਪਨਂ ਭਣ੍ਡਗ੍ਗਹਣਤੋ ਪੁਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਪੁਬ੍ਬਪਯੋਗੋ, ਪਯੋਗੇਨ ਸਹ વਤ੍ਤਮਾਨੋ ਅવਹਾਰੋ ਸਹਪਯੋਗੋ, ‘‘ਅਸੁਕਂ ਨਾਮ ਭਣ੍ਡਂ ਹਰਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ ਸਂવਿਦਹਿਤ੍વਾ ਸਮ੍ਮਨ੍ਤਯਿਤ੍વਾ ਅવਹਰਣਂ ਸਂવਿਦਾવਹਾਰੋ। ਸਙ੍ਕੇਤਕਮ੍ਮਂ ਨਾਮ ਪੁਬ੍ਬਣ੍ਹਾਦਿਕਾਲਪਰਿਚ੍ਛੇਦવਸੇਨ ਸਞ੍ਜਾਨਨਕਮ੍ਮਂ, ਨਿਮਿਤ੍ਤਕਮ੍ਮਂ ਨਾਮ ਸਞ੍ਞੁਪ੍ਪਾਦਨਤ੍ਥਂ ਅਕ੍ਖਿਨਿਖਣਨਾਦਿਨਿਮਿਤ੍ਤਕਰਣਂ। ਠਾਨਾਚਾવਨવਸੇਨ ਸਹਪਯੋਗੋਤਿ ਇਦਂ ਪਨ ਨਿਦਸ੍ਸਨਮਤ੍ਤਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ, ਖਿਲਸਙ੍ਕਮਨਾਦੀਸੁਪਿ ਅਸਤਿ ਚ ਠਾਨਾਚਾવਨੇ ਸਹਪਯੋਗੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। વੁਤ੍ਤਞ੍ਹੇਤਂ ਮਾਤਿਕਾਟ੍ਠਕਥਾਯਂ (ਕਙ੍ਖਾ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ਦੁਤਿਯਪਾਰਾਜਿਕવਣ੍ਣਨਾ) ‘‘ਠਾਨਾਚਾવਨવਸੇਨ ਖਿਲਾਦੀਨਿ ਸਙ੍ਕਾਮੇਤ੍વਾ ਖੇਤ੍ਤਾਦਿਗ੍ਗਹਣવਸੇਨ ਚ ਸਹਪਯੋਗੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ।
‘‘Āṇattivasenapubbapayogo veditabbo’’ti vuttattā anantarāyena gaṇhantassa ‘asukassa bhaṇḍaṃ avaharā’ti āṇāpanaṃ bhaṇḍaggahaṇato pubbattā pubbapayogo, payogena saha vattamāno avahāro sahapayogo, ‘‘asukaṃ nāma bhaṇḍaṃ harissāmā’’ti saṃvidahitvā sammantayitvā avaharaṇaṃ saṃvidāvahāro. Saṅketakammaṃ nāma pubbaṇhādikālaparicchedavasena sañjānanakammaṃ, nimittakammaṃ nāma saññuppādanatthaṃ akkhinikhaṇanādinimittakaraṇaṃ. Ṭhānācāvanavasena sahapayogoti idaṃ pana nidassanamattaṃ daṭṭhabbaṃ, khilasaṅkamanādīsupi asati ca ṭhānācāvane sahapayogo daṭṭhabbo. Vuttañhetaṃ mātikāṭṭhakathāyaṃ (kaṅkhā. aṭṭha. dutiyapārājikavaṇṇanā) ‘‘ṭhānācāvanavasena khilādīni saṅkāmetvā khettādiggahaṇavasena ca sahapayogo veditabbo’’ti.
ਥੇਨੋ વੁਚ੍ਚਤਿ ਚੋਰੋ, ਤਸ੍ਸ ਭਾવੋ ਥੇਯ੍ਯਂ, ਤੇਨ ਅવਹਰਣਂ ਥੇਯ੍ਯਾવਹਾਰੋ। ਯੋ ਹਿ ਸਨ੍ਧਿਚ੍ਛੇਦਾਦੀਨਿ ਕਤ੍વਾ ਅਦਿਸ੍ਸਮਾਨੋ ਅવਹਰਤਿ, ਤੁਲਾਕੂਟਮਾਨਕੂਟਕੂਟਕਹਾਪਣਾਦੀਹਿ વਾ વਞ੍ਚੇਤ੍વਾ ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਤਸ੍ਸੇવਂ ਗਣ੍ਹਤੋ ਅવਹਾਰੋ ਥੇਯ੍ਯਾવਹਾਰੋ। ਪਸਯ੍ਹ ਅਭਿਭવਿਤ੍વਾ ਅવਹਰਣਂ ਪਸਯ੍ਹਾવਹਾਰੋ। ਯੋ ਹਿ ਪਸਯ੍ਹ ਬਲਕ੍ਕਾਰੇਨ ਪਰੇਸਂ ਸਨ੍ਤਕਂ ਗਣ੍ਹਾਤਿ ਗਾਮਘਾਤਕਾਦਯੋ વਿਯ, ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਤ੍ਤਬਲਿਤੋ વਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਅਧਿਕਂ ਗਣ੍ਹਾਤਿ ਰਾਜਭਟਾਦਯੋ વਿਯ, ਤਸ੍ਸੇવਂ ਗਣ੍ਹਤੋ ਅવਹਾਰੋ ਪਸਯ੍ਹਾવਹਾਰੋ। ਭਣ੍ਡવਸੇਨ ਚ ਓਕਾਸવਸੇਨ ਚ ਪਰਿਕਪ੍ਪੇਤ੍વਾ ਅવਹਰਣਂ ਪਰਿਕਪ੍ਪਾવਹਾਰੋ। ਤਿਣਪਣ੍ਣਾਦੀਹਿ ਅਙ੍ਗੁਲਿਮੁਦ੍ਦਿਕਾਦਿਂ ਪਟਿਚ੍ਛਾਦੇਤ੍વਾ ਪਚ੍ਛਾ ਤਸ੍ਸ ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਸ੍ਸ ਅવਹਰਣਂ ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਾવਹਾਰੋ। ਕੁਸਂ ਸਙ੍ਕਾਮੇਤ੍વਾ ਅવਹਰਣਂ ਕੁਸਾવਹਾਰੋ।
Theno vuccati coro, tassa bhāvo theyyaṃ, tena avaharaṇaṃ theyyāvahāro. Yo hi sandhicchedādīni katvā adissamāno avaharati, tulākūṭamānakūṭakūṭakahāpaṇādīhi vā vañcetvā gaṇhāti, tassevaṃ gaṇhato avahāro theyyāvahāro. Pasayha abhibhavitvā avaharaṇaṃ pasayhāvahāro. Yo hi pasayha balakkārena paresaṃ santakaṃ gaṇhāti gāmaghātakādayo viya, attano pattabalito vā vuttanayena adhikaṃ gaṇhāti rājabhaṭādayo viya, tassevaṃ gaṇhato avahāro pasayhāvahāro. Bhaṇḍavasena ca okāsavasena ca parikappetvā avaharaṇaṃ parikappāvahāro. Tiṇapaṇṇādīhi aṅgulimuddikādiṃ paṭicchādetvā pacchā tassa paṭicchannassa avaharaṇaṃ paṭicchannāvahāro. Kusaṃ saṅkāmetvā avaharaṇaṃ kusāvahāro.
ਤੁਲਯਿਤ੍વਾਤਿ ਉਪਪਰਿਕ੍ਖਿਤ੍વਾ। ਸਾਮੀਚੀਤਿ વਤ੍ਤਂ, ਆਪਤ੍ਤਿ ਪਨ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਮਹਾਜਨਸਮ੍ਮਦ੍ਦੋਤਿ ਮਹਾਜਨਸਙ੍ਖੋਭੋ। ਭਟ੍ਠੇ ਜਨਕਾਯੇਤਿ ਅਪਗਤੇ ਜਨਕਾਯੇ। ‘‘ਇਦਞ੍ਚ ਕਾਸਾવਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਨ੍ਤਕਂ ਕਤ੍વਾ ਏਤਸ੍ਸੇવ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਦੇਹੀ’’ਤਿ ਕਿਂਕਾਰਣਾ ਏવਮਾਹ? ਚੀવਰਸਾਮਿਕੇਨ ਯਸ੍ਮਾ ਧੁਰਨਿਕ੍ਖੇਪੋ ਕਤੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਸ੍ਸ ਅਦਿਨ੍ਨਂ ਗਹੇਤੁਂ ਨ વਟ੍ਟਤਿ। ਅવਹਾਰਕੋਪਿ વਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਕਾਲਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਚੀવਰਸਾਮਿਕਂ ਪਰਿਯੇਸਨ੍ਤੋ વਿਚਰਤਿ ‘‘ਦਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ, ਚੀવਰਸਾਮਿਕੇਨ ਚ ‘‘ਮਮੇਤ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਏਤੇਨਪਿ ਅવਹਾਰਕੇਨ ਆਲਯੋ ਪਰਿਚ੍ਚਤ੍ਤੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਏવਮਾਹ। ਯਦਿ ਏવਂ ਚੀવਰਸਾਮਿਕੋਯੇવ ‘‘ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਨ੍ਤਕਂ ਗਣ੍ਹਾਹੀ’’ਤਿ ਕਸ੍ਮਾ ਨ વੁਤ੍ਤੋਤਿ? ਉਭਿਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚવਿਨੋਦਨਤ੍ਥਂ। ਕਥਂ? ਅવਹਾਰਕਸ੍ਸ ‘‘ਮਯਾ ਸਹਤ੍ਥੇਨ ਨ ਦਿਨ੍ਨਂ, ਭਣ੍ਡਦੇਯ੍ਯਮੇਤ’’ਨ੍ਤਿ ਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯ, ਇਤਰਸ੍ਸ ‘‘ਮਯਾ ਪਠਮਂ ਧੁਰਨਿਕ੍ਖੇਪਂ ਕਤ੍વਾ ਪਚ੍ਛਾ ਅਦਿਨ੍ਨਂ ਗਹਿਤ’’ਨ੍ਤਿ ਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯਾਤਿ।
Tulayitvāti upaparikkhitvā. Sāmīcīti vattaṃ, āpatti pana natthīti adhippāyo. Mahājanasammaddoti mahājanasaṅkhobho. Bhaṭṭhe janakāyeti apagate janakāye. ‘‘Idañca kāsāvaṃ attano santakaṃ katvā etasseva bhikkhuno dehī’’ti kiṃkāraṇā evamāha? Cīvarasāmikena yasmā dhuranikkhepo kato, tasmā tassa adinnaṃ gahetuṃ na vaṭṭati. Avahārakopi vippaṭisārassa uppannakālato paṭṭhāya cīvarasāmikaṃ pariyesanto vicarati ‘‘dassāmī’’ti, cīvarasāmikena ca ‘‘mameta’’nti vutte etenapi avahārakena ālayo pariccatto, tasmā evamāha. Yadi evaṃ cīvarasāmikoyeva ‘‘attano santakaṃ gaṇhāhī’’ti kasmā na vuttoti? Ubhinnampi kukkuccavinodanatthaṃ. Kathaṃ? Avahārakassa ‘‘mayā sahatthena na dinnaṃ, bhaṇḍadeyyameta’’nti kukkuccaṃ uppajjeyya, itarassa ‘‘mayā paṭhamaṃ dhuranikkhepaṃ katvā pacchā adinnaṃ gahita’’nti kukkuccaṃ uppajjeyyāti.
ਸਮਗ੍ਘਨ੍ਤਿ ਅਪ੍ਪਗ੍ਘਂ। ਦਾਰੁਅਤ੍ਥਂ ਫਰਤੀਤਿ ਦਾਰੂਹਿ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਕਿਚ੍ਚਂ ਸਾਧੇਤਿ। ਮਯਿ ਸਨ੍ਤੇਤਿਆਦਿ ਸਬ੍ਬਂ ਰਞ੍ਞਾ ਪਸਾਦੇਨ વੁਤ੍ਤਂ, ‘‘ਥੇਰੇਨ ਪਨ ਅਨਨੁਚ੍ਛવਿਕਂ ਕਤ’’ਨ੍ਤਿ ਨ ਮਞ੍ਞਿਤਬ੍ਬਂ।
Samagghanti appagghaṃ. Dāruatthaṃ pharatīti dārūhi kattabbakiccaṃ sādheti. Mayi santetiādi sabbaṃ raññā pasādena vuttaṃ, ‘‘therena pana ananucchavikaṃ kata’’nti na maññitabbaṃ.
ਏਕਦਿવਸਂ ਦਨ੍ਤਕਟ੍ਠਚ੍ਛੇਦਨਾਦਿਨਾ ਯਾ ਅਯਂ ਅਗ੍ਘਹਾਨਿ વੁਤ੍ਤਾ, ਸਾ ਸਬ੍ਬਾ ਭਣ੍ਡਸਾਮਿਨਾ
Ekadivasaṃ dantakaṭṭhacchedanādinā yā ayaṃ agghahāni vuttā, sā sabbā bhaṇḍasāminā
ਕਿਣਿਤ੍વਾ ਗਹਿਤਮੇવ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਾ, ਸਬ੍ਬਂ ਪਨੇਤਂ ਅਟ੍ਠਕਥਾਚਰਿਯਪ੍ਪਮਾਣੇਨ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ। ਪਾਸਾਣਞ੍ਚ ਸਕ੍ਖਰਞ੍ਚ ਪਾਸਾਣਸਕ੍ਖਰਂ। ਧਾਰੇਯ੍ਯਤ੍ਥਂ વਿਚਕ੍ਖਣੋਤਿ ਇਮਸ੍ਸੇવ વਿવਰਣਂ ‘‘ਆਪਤ੍ਤਿਂ વਾ ਅਨਾਪਤ੍ਤਿਂ વਾ’’ਤਿਆਦਿ।
Kiṇitvā gahitameva sandhāya vuttā, sabbaṃ panetaṃ aṭṭhakathācariyappamāṇena gahetabbaṃ. Pāsāṇañca sakkharañca pāsāṇasakkharaṃ. Dhāreyyatthaṃ vicakkhaṇoti imasseva vivaraṇaṃ ‘‘āpattiṃ vā anāpattiṃ vā’’tiādi.
ਪਞ੍ਚવੀਸਤਿਅવਹਾਰਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Pañcavīsatiavahārakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
ਅਕ੍ਖਦਸ੍ਸਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਅਕ੍ਖ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਕਿਰ વਿਨਿਚ੍ਛਯਸਾਲਾ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ વਜ੍ਜਾવਜ੍ਜਂ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੀਤਿ ਅਕ੍ਖਦਸ੍ਸਾ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਧਮ੍ਮવਿਨਿਚ੍ਛਨਕਾ। ਹਨੇਯ੍ਯੁਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਹਨਨਂ ਨਾਮ ਹਤ੍ਥਪਾਦਾਦੀਹਿ ਪੋਥਨਞ੍ਚੇવ ਸੀਸਾਦਿਚ੍ਛੇਦਨਞ੍ਚ ਹੋਤੀਤਿ ਆਹ – ‘‘ਹਨੇਯ੍ਯੁਨ੍ਤਿ ਪੋਥੇਯ੍ਯੁਞ੍ਚੇવ ਛਿਨ੍ਦੇਯ੍ਯੁਞ੍ਚਾ’’ਤਿ। ਤੇਨੇવ ਪਦਭਾਜਨਿਯਞ੍ਚ ‘‘ਹਤ੍ਥੇਨ વਾ ਪਾਦੇਨ વਾ ਕਸਾਯ વਾ વੇਤ੍ਤੇਨ વਾ ਅਡ੍ਢਦਣ੍ਡਕੇਨ વਾ ਛੇਜ੍ਜਾਯ વਾ ਹਨੇਯ੍ਯੁ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਅਡ੍ਢਦਣ੍ਡਕੇਨਾਤਿ ਦ੍વਿਹਤ੍ਥਪ੍ਪਮਾਣੇਨ ਰਸ੍ਸਮੁਗ੍ਗਰੇਨ વੇਲ਼ੁਪੇਸਿਕਾਯ વਾ। ਛੇਜ੍ਜਾਯਾਤਿ ਹਤ੍ਥਪਾਦਸੀਸਾਦੀਨਂ ਛੇਦਨੇਨ। ਨੀਹਰੇਯ੍ਯੁਨ੍ਤਿ ਗਾਮਨਿਗਮਾਦਿਤੋ ਨੀਹਰੇਯ੍ਯੁਂ। ਚੋਰੋਸਿ…ਪੇ॰… ਥੇਨੋਸੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ‘‘ਪਰਿਭਾਸੇਯ੍ਯੁ’’ਨ੍ਤਿ ਪਦਂ ਅਜ੍ਝਾਹਰਿਤ੍વਾ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਚੋਰੋਸੀਤਿ ਏવਮਾਦੀਨਿ ਚ વਤ੍વਾ ਪਰਿਭਾਸੇਯ੍ਯੁ’’ਨ੍ਤਿ।
Akkhadassāti ettha akkha-saddena kira vinicchayasālā vuccati. Tattha nisīditvā vajjāvajjaṃ passantīti akkhadassā vuccanti dhammavinicchanakā. Haneyyunti ettha hananaṃ nāma hatthapādādīhi pothanañceva sīsādicchedanañca hotīti āha – ‘‘haneyyunti potheyyuñceva chindeyyuñcā’’ti. Teneva padabhājaniyañca ‘‘hatthena vā pādena vā kasāya vā vettena vā aḍḍhadaṇḍakena vā chejjāya vā haneyyu’’nti vuttaṃ. Tattha aḍḍhadaṇḍakenāti dvihatthappamāṇena rassamuggarena veḷupesikāya vā. Chejjāyāti hatthapādasīsādīnaṃ chedanena. Nīhareyyunti gāmanigamādito nīhareyyuṃ. Corosi…pe… thenosīti ettha ‘‘paribhāseyyu’’nti padaṃ ajjhāharitvā attho veditabboti āha ‘‘corosīti evamādīni ca vatvā paribhāseyyu’’nti.
੯੩. ਯਂ ਤਂ ਭਣ੍ਡਂ ਦਸ੍ਸਿਤਨ੍ਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਯਤ੍ਥ ਯਤ੍ਥ ਠਿਤਨ੍ਤਿ ਭੂਮਿਆਦੀਸੁ ਯਤ੍ਥ ਯਤ੍ਥ ਠਿਤਂ। ਯਥਾ ਯਥਾ ਆਦਾਨਂ ਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਭੂਮਿਆਦੀਸੁ ਠਿਤਂ ਭਣ੍ਡਂ ਸਬ੍ਬਸੋ ਅਗ੍ਗਹਣੇਪਿ ਯੇਨ ਯੇਨ ਆਕਾਰੇਨ ਗਹਣਂ ਉਪਗਚ੍ਛਤਿ।
93. Yaṃ taṃ bhaṇḍaṃ dassitanti sambandho. Yattha yattha ṭhitanti bhūmiādīsu yattha yattha ṭhitaṃ. Yathā yathā ādānaṃ gacchatīti bhūmiādīsu ṭhitaṃ bhaṇḍaṃ sabbaso aggahaṇepi yena yena ākārena gahaṇaṃ upagacchati.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / વਿਨਯਪਿਟਕ • Vinayapiṭaka / ਮਹਾવਿਭਙ੍ਗ • Mahāvibhaṅga / ੨. ਦੁਤਿਯਪਾਰਾਜਿਕਂ • 2. Dutiyapārājikaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਮਹਾવਿਭਙ੍ਗ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ੨. ਦੁਤਿਯਪਾਰਾਜਿਕਂ • 2. Dutiyapārājikaṃ
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વਿਮਤਿવਿਨੋਦਨੀ-ਟੀਕਾ • Vimativinodanī-ṭīkā / ਪਞ੍ਚવੀਸਤਿਅવਹਾਰਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ • Pañcavīsatiavahārakathāvaṇṇanā
