Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / జాతక-అట్ఠకథా • Jātaka-aṭṭhakathā |
[౫౫] ౫. పఞ్చావుధజాతకవణ్ణనా
[55] 5. Pañcāvudhajātakavaṇṇanā
యో అలీనేన చిత్తేనాతి ఇదం సత్థా జేతవనే విహరన్తో ఏకం ఓస్సట్ఠవీరియం భిక్ఖుం ఆరబ్భ కథేసి. తఞ్హి భిక్ఖుం సత్థా ఆమన్తేత్వా ‘‘సచ్చం కిర త్వం భిక్ఖు ఓస్సట్ఠవీరియోసీ’’తి పుచ్ఛిత్వా ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి వుత్తే ‘‘భిక్ఖు పుబ్బే పణ్డితా వీరియం కాతుం యుత్తట్ఠానే వీరియం కత్వా రజ్జసమ్పత్తిం పాపుణింసూ’’తి వత్వా అతీతం ఆహరి.
Yoalīnena cittenāti idaṃ satthā jetavane viharanto ekaṃ ossaṭṭhavīriyaṃ bhikkhuṃ ārabbha kathesi. Tañhi bhikkhuṃ satthā āmantetvā ‘‘saccaṃ kira tvaṃ bhikkhu ossaṭṭhavīriyosī’’ti pucchitvā ‘‘saccaṃ, bhagavā’’ti vutte ‘‘bhikkhu pubbe paṇḍitā vīriyaṃ kātuṃ yuttaṭṭhāne vīriyaṃ katvā rajjasampattiṃ pāpuṇiṃsū’’ti vatvā atītaṃ āhari.
అతీతే బారాణసియం బ్రహ్మదత్తే రజ్జం కారేన్తే బోధిసత్తో తస్స రఞ్ఞో అగ్గమహేసియా కుచ్ఛిస్మిం నిబ్బత్తి. తస్స నామగ్గహణదివసే అట్ఠసతే బ్రాహ్మణే సబ్బకామేహి సన్తప్పేత్వా లక్ఖణాని పుచ్ఛింసు. లక్ఖణకుసలా బ్రాహ్మణా లక్ఖణసమ్పత్తిం దిస్వా ‘‘పుఞ్ఞసమ్పన్నో, మహారాజ, కుమారో తుమ్హాకం అచ్చయేన రజ్జం పాపుణిస్సతి, పఞ్చావుధకమ్మే పఞ్ఞాతో పాకటో జమ్బుదీపే అగ్గపురిసో భవిస్సతీ’’తి బ్యాకరింసు. రాజా బ్రాహ్మణానం వచనం సుత్వా కుమారస్స నామం గణ్హన్తో ‘‘పఞ్చావుధకుమారో’’తి నామం అకాసి. అథ నం విఞ్ఞుతం పత్వా సోళసవస్సుద్దేసే ఠితం రాజా ఆమన్తేత్వా ‘‘తాత, సిప్పం ఉగ్గణ్హాహీ’’తి ఆహ. ‘‘కస్స సన్తికే ఉగ్గణ్హామి, దేవా’’తి? ‘‘గచ్ఛ, తాత, గన్ధారరట్ఠే తక్కసిలనగరే దిసాపామోక్ఖస్స ఆచరియస్స సన్తికే ఉగ్గణ్హ, ఇదఞ్చస్స ఆచరియభాగం దజ్జేయ్యాసీ’’తి సహస్సం దత్వా ఉయ్యోజేసి. సో తత్థ గన్త్వా సిప్పం సిక్ఖిత్వా ఆచరియేన దిన్నం పఞ్చావుధం గహేత్వా ఆచరియం వన్దిత్వా తక్కసిలనగరతో నిక్ఖమిత్వా సన్నద్ధపఞ్చావుధో బారాణసిమగ్గం పటిపజ్జి.
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto tassa rañño aggamahesiyā kucchismiṃ nibbatti. Tassa nāmaggahaṇadivase aṭṭhasate brāhmaṇe sabbakāmehi santappetvā lakkhaṇāni pucchiṃsu. Lakkhaṇakusalā brāhmaṇā lakkhaṇasampattiṃ disvā ‘‘puññasampanno, mahārāja, kumāro tumhākaṃ accayena rajjaṃ pāpuṇissati, pañcāvudhakamme paññāto pākaṭo jambudīpe aggapuriso bhavissatī’’ti byākariṃsu. Rājā brāhmaṇānaṃ vacanaṃ sutvā kumārassa nāmaṃ gaṇhanto ‘‘pañcāvudhakumāro’’ti nāmaṃ akāsi. Atha naṃ viññutaṃ patvā soḷasavassuddese ṭhitaṃ rājā āmantetvā ‘‘tāta, sippaṃ uggaṇhāhī’’ti āha. ‘‘Kassa santike uggaṇhāmi, devā’’ti? ‘‘Gaccha, tāta, gandhāraraṭṭhe takkasilanagare disāpāmokkhassa ācariyassa santike uggaṇha, idañcassa ācariyabhāgaṃ dajjeyyāsī’’ti sahassaṃ datvā uyyojesi. So tattha gantvā sippaṃ sikkhitvā ācariyena dinnaṃ pañcāvudhaṃ gahetvā ācariyaṃ vanditvā takkasilanagarato nikkhamitvā sannaddhapañcāvudho bārāṇasimaggaṃ paṭipajji.
సో అన్తరామగ్గే సిలేసలోమయక్ఖేన నామ అధిట్ఠితం ఏకం అటవిం పాపుణి. అథ నం అటవిముఖే మనుస్సా దిస్వా ‘‘భో మాణవ, మా ఇమం అటవిం పవిస, సిలేసలోమయక్ఖో నామేత్థ అత్థి, సో దిట్ఠదిట్ఠే మనుస్సే జీవితక్ఖయం పాపేతీ’’తి వారయింసు. బోధిసత్తో అత్తానం తక్కేన్తో అసమ్భీతకేసరసీహో వియ అటవిం పావిసియేవ. తస్మిం అటవిమజ్ఝం సమ్పత్తే సో యక్ఖో తాలమత్తో హుత్వా కూటాగారమత్తం సీసం పత్తప్పమాణాని అక్ఖీని, దకలిమకుళమత్తా ద్వే దాఠా చ మాపేత్వా సేతముఖో కబరకుచ్ఛి నీలహత్థపాదో హుత్వా బోధిసత్తస్స అత్తానం దస్సేత్వా ‘‘కహం యాసి, తిట్ఠ భక్ఖోసి మే’’తి ఆహ. అథ నం బోధిసత్తో ‘‘యక్ఖ, అహం అత్తానం తక్కేత్వా ఇధ పవిట్ఠో, త్వం అప్పమత్తో హుత్వా మం ఉపగచ్ఛేయ్యాసి. విసపీతేన హి సరేన తం విజ్ఝిత్వా ఏత్థేవ పాతేస్సామీ’’తి సన్తజ్జేత్వా హలాహలవిసపీతం సరం సన్నయ్హిత్వా ముఞ్చి, సో యక్ఖస్స లోమేసుయేవ అల్లీయి. తతో అఞ్ఞం, తతో అఞ్ఞన్తి ఏవం పఞ్ఞాస సరే ముఞ్చి, సబ్బే తస్స లోమేసుయేవ అల్లీయింసు. యక్ఖో సబ్బేపి తే సరే ఫోటేత్వా అత్తనో పాదమూలేయేవ పాతేత్వా బోధిసత్తం ఉపసఙ్కమి.
So antarāmagge silesalomayakkhena nāma adhiṭṭhitaṃ ekaṃ aṭaviṃ pāpuṇi. Atha naṃ aṭavimukhe manussā disvā ‘‘bho māṇava, mā imaṃ aṭaviṃ pavisa, silesalomayakkho nāmettha atthi, so diṭṭhadiṭṭhe manusse jīvitakkhayaṃ pāpetī’’ti vārayiṃsu. Bodhisatto attānaṃ takkento asambhītakesarasīho viya aṭaviṃ pāvisiyeva. Tasmiṃ aṭavimajjhaṃ sampatte so yakkho tālamatto hutvā kūṭāgāramattaṃ sīsaṃ pattappamāṇāni akkhīni, dakalimakuḷamattā dve dāṭhā ca māpetvā setamukho kabarakucchi nīlahatthapādo hutvā bodhisattassa attānaṃ dassetvā ‘‘kahaṃ yāsi, tiṭṭha bhakkhosi me’’ti āha. Atha naṃ bodhisatto ‘‘yakkha, ahaṃ attānaṃ takketvā idha paviṭṭho, tvaṃ appamatto hutvā maṃ upagaccheyyāsi. Visapītena hi sarena taṃ vijjhitvā ettheva pātessāmī’’ti santajjetvā halāhalavisapītaṃ saraṃ sannayhitvā muñci, so yakkhassa lomesuyeva allīyi. Tato aññaṃ, tato aññanti evaṃ paññāsa sare muñci, sabbe tassa lomesuyeva allīyiṃsu. Yakkho sabbepi te sare phoṭetvā attano pādamūleyeva pātetvā bodhisattaṃ upasaṅkami.
బోధిసత్తో పునపి తం తజ్జేత్వా ఖగ్గం కడ్ఢిత్వా పహరి, తేత్తింసఙ్గులాయతో ఖగ్గో లోమేసుయేవ అల్లీయి. అథ నం కణయేన పహరి, సోపి లోమేసుయేవ అల్లీయి. తస్స అల్లీనభావం ఞత్వా ముగ్గరేన పహరి, సోపి లోమేసుయేవ అల్లీయి. తస్స అల్లీనభావం ఞత్వా కున్తేన పహరి, సోపి లోమేసుయేవ అల్లీయి. తస్స అల్లీనభావం ఞత్వా ‘‘భో యక్ఖన, తే అహం ‘పఞ్చావుధకుమారో నామా’తి సుతపుబ్బో, అహం తయా అధిట్ఠితం అటవిం పవిసన్తో న ధనుఆదీని తక్కేత్వా పవిట్ఠో, అత్తానంయేవ పన తక్కేత్వా పవిట్ఠో, అజ్జ తం పోథేత్వా చుణ్ణవిచుణ్ణం కరిస్సామీ’’తి ఉన్నాదేన్తో అత్తానం తక్కేత్వా దక్ఖిణహత్థేన యక్ఖం పహరి, హత్థో లోమేసుయేవ అల్లీయి. వామహత్థేన పహరి, సోపి అల్లీయి. దక్ఖిణపాదేన పహరి, సోపి అల్లీయి. వామపాదేన పహరి, సోపి అల్లీయి. ‘‘సీసేన తం పోథేత్వా చుణ్ణవిచుణ్ణం కరిస్సామీ’’తి సీసేన పహరి, తమ్పి లోమేసుయేవ అల్లీయి. సో పఞ్చోడ్డితో పఞ్చసు ఠానేసు బద్ధో ఓలమ్బన్తోపి నిబ్భయో నిస్సారజ్జోవ అహోసి.
Bodhisatto punapi taṃ tajjetvā khaggaṃ kaḍḍhitvā pahari, tettiṃsaṅgulāyato khaggo lomesuyeva allīyi. Atha naṃ kaṇayena pahari, sopi lomesuyeva allīyi. Tassa allīnabhāvaṃ ñatvā muggarena pahari, sopi lomesuyeva allīyi. Tassa allīnabhāvaṃ ñatvā kuntena pahari, sopi lomesuyeva allīyi. Tassa allīnabhāvaṃ ñatvā ‘‘bho yakkhana, te ahaṃ ‘pañcāvudhakumāro nāmā’ti sutapubbo, ahaṃ tayā adhiṭṭhitaṃ aṭaviṃ pavisanto na dhanuādīni takketvā paviṭṭho, attānaṃyeva pana takketvā paviṭṭho, ajja taṃ pothetvā cuṇṇavicuṇṇaṃ karissāmī’’ti unnādento attānaṃ takketvā dakkhiṇahatthena yakkhaṃ pahari, hattho lomesuyeva allīyi. Vāmahatthena pahari, sopi allīyi. Dakkhiṇapādena pahari, sopi allīyi. Vāmapādena pahari, sopi allīyi. ‘‘Sīsena taṃ pothetvā cuṇṇavicuṇṇaṃ karissāmī’’ti sīsena pahari, tampi lomesuyeva allīyi. So pañcoḍḍito pañcasu ṭhānesu baddho olambantopi nibbhayo nissārajjova ahosi.
యక్ఖో చిన్తేసి ‘‘అయం ఏకో పురిససీహో పురిసాజానీయో, న పురిసమత్తోవ, మాదిసేన నామస్స యక్ఖేన గహితస్స సన్తాసమత్తమ్పి న భవిస్సతి, మయా ఇమం మగ్గం హనన్తేన ఏకోపి ఏవరూపో పురిసో న దిట్ఠపుబ్బో, కస్మా ను ఖో ఏస న భాయతీ’’తి. సో తం ఖాదితుం అవిసహన్తో ‘‘కస్మా ను ఖో, త్వం మాణవ, మరణభయం న భాయసీ’’తి పుచ్ఛి. ‘‘కింకారణా, యక్ఖ, భాయిస్సామి. ఏకస్మిఞ్హి అత్తభావే ఏకం మరణం నియతమేవ, అపిచ మయ్హం కుచ్ఛిమ్హి వజిరావుధం అత్థి. సచే మం ఖాదిస్ససి, తం ఆవుధం జీరాపేతుం న సక్ఖిస్ససి, తం తే అన్తాని ఖణ్డాఖణ్డికం ఛిన్దిత్వా జీవితక్ఖయం పాపేస్సతి. ఇతి ఉభోపి నస్సిస్సామ, ఇమినా కారణేనాహం న భాయామీ’’తి. ఇదం కిర బోధిసత్తో అత్తనో అబ్భన్తరే ఞాణావుధం సన్ధాయ కథేసి. తం సుత్వా యక్ఖో చిన్తేసి ‘‘అయం మాణవో సచ్చమేవ భణతి, ఇమస్స పురిససీహస్స సరీరతో ముగ్గబీజమత్తమ్పి మంసఖణ్డం మయ్హం కుచ్ఛి జీరేతుం న సక్ఖిస్సతి, విస్సజ్జేస్సామి న’’న్తి మరణభయతజ్జితో బోధిసత్తం విస్సజ్జేత్వా ‘‘మాణవ, పురిససీహో త్వం, న తే అహం మంసం ఖాదిస్సామి, త్వం అజ్జ రాహుముఖా ముత్తచన్దో వియ మమ హత్థతో ముచ్చిత్వా ఞాతిసుహజ్జమణ్డలం తోసేన్తో యాహీ’’తి ఆహ.
Yakkho cintesi ‘‘ayaṃ eko purisasīho purisājānīyo, na purisamattova, mādisena nāmassa yakkhena gahitassa santāsamattampi na bhavissati, mayā imaṃ maggaṃ hanantena ekopi evarūpo puriso na diṭṭhapubbo, kasmā nu kho esa na bhāyatī’’ti. So taṃ khādituṃ avisahanto ‘‘kasmā nu kho, tvaṃ māṇava, maraṇabhayaṃ na bhāyasī’’ti pucchi. ‘‘Kiṃkāraṇā, yakkha, bhāyissāmi. Ekasmiñhi attabhāve ekaṃ maraṇaṃ niyatameva, apica mayhaṃ kucchimhi vajirāvudhaṃ atthi. Sace maṃ khādissasi, taṃ āvudhaṃ jīrāpetuṃ na sakkhissasi, taṃ te antāni khaṇḍākhaṇḍikaṃ chinditvā jīvitakkhayaṃ pāpessati. Iti ubhopi nassissāma, iminā kāraṇenāhaṃ na bhāyāmī’’ti. Idaṃ kira bodhisatto attano abbhantare ñāṇāvudhaṃ sandhāya kathesi. Taṃ sutvā yakkho cintesi ‘‘ayaṃ māṇavo saccameva bhaṇati, imassa purisasīhassa sarīrato muggabījamattampi maṃsakhaṇḍaṃ mayhaṃ kucchi jīretuṃ na sakkhissati, vissajjessāmi na’’nti maraṇabhayatajjito bodhisattaṃ vissajjetvā ‘‘māṇava, purisasīho tvaṃ, na te ahaṃ maṃsaṃ khādissāmi, tvaṃ ajja rāhumukhā muttacando viya mama hatthato muccitvā ñātisuhajjamaṇḍalaṃ tosento yāhī’’ti āha.
అథ నం బోధిసత్తో ఆహ – ‘‘యక్ఖ, అహం తావ గచ్ఛిస్సామి, త్వం పన పుబ్బేపి అకుసలం కత్వా లుద్దో లోహితపాణి పరరుహిరమంసభక్ఖో యక్ఖో హుత్వా నిబ్బత్తో. సచే ఇధాపి ఠత్వా అకుసలమేవ కరిస్ససి, అన్ధకారా అన్ధకారమేవ గమిస్ససి, మం దిట్ఠకాలతో పట్ఠాయ పన న సక్కా తయా అకుసలం కాతుం, పాణాతిపాతకమ్మం నామ నిరయే తిరచ్ఛానయోనియం పేత్తివిసయే అసురకాయే చ నిబ్బత్తేతి, మనుస్సేసు నిబ్బత్తనిబ్బత్తట్ఠానే అప్పాయుకసంవత్తనికం హోతీ’’తి ఏవమాదినా నయేన పఞ్చన్నం దుస్సీల్యకమ్మానం ఆదీనవం, పఞ్చన్నం సీలానం ఆనిసంసఞ్చ కథేత్వా నానాకారణేహి యక్ఖం తజ్జేత్వా ధమ్మం దేసేత్వా దమేత్వా నిబ్బిసేవనం కత్వా పఞ్చసు సీలేసు పతిట్ఠాపేత్వా తస్సాయేవ నం అటవియా బలిపటిగ్గాహకం దేవతం కత్వా అప్పమాదేన ఓవదిత్వా అటవితో నిక్ఖమిత్వా అటవిముఖే మనుస్సానం ఆచిక్ఖిత్వా సన్నద్ధపఞ్చావుధో బారాణసిం గన్త్వా మాతాపితరో దిస్వా అపరభాగే రజ్జే పతిట్ఠాయ ధమ్మేన రజ్జం కారేన్తో దానాదీని పుఞ్ఞాని కత్వా యథాకమ్మం గతో.
Atha naṃ bodhisatto āha – ‘‘yakkha, ahaṃ tāva gacchissāmi, tvaṃ pana pubbepi akusalaṃ katvā luddo lohitapāṇi pararuhiramaṃsabhakkho yakkho hutvā nibbatto. Sace idhāpi ṭhatvā akusalameva karissasi, andhakārā andhakārameva gamissasi, maṃ diṭṭhakālato paṭṭhāya pana na sakkā tayā akusalaṃ kātuṃ, pāṇātipātakammaṃ nāma niraye tiracchānayoniyaṃ pettivisaye asurakāye ca nibbatteti, manussesu nibbattanibbattaṭṭhāne appāyukasaṃvattanikaṃ hotī’’ti evamādinā nayena pañcannaṃ dussīlyakammānaṃ ādīnavaṃ, pañcannaṃ sīlānaṃ ānisaṃsañca kathetvā nānākāraṇehi yakkhaṃ tajjetvā dhammaṃ desetvā dametvā nibbisevanaṃ katvā pañcasu sīlesu patiṭṭhāpetvā tassāyeva naṃ aṭaviyā balipaṭiggāhakaṃ devataṃ katvā appamādena ovaditvā aṭavito nikkhamitvā aṭavimukhe manussānaṃ ācikkhitvā sannaddhapañcāvudho bārāṇasiṃ gantvā mātāpitaro disvā aparabhāge rajje patiṭṭhāya dhammena rajjaṃ kārento dānādīni puññāni katvā yathākammaṃ gato.
సత్థాపి ఇమం ధమ్మదేసనం ఆహరిత్వా అభిసమ్బుద్ధో హుత్వా ఇమం గాథమాహ –
Satthāpi imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā abhisambuddho hutvā imaṃ gāthamāha –
౫౫.
55.
‘‘యో అలీనేన చిత్తేన, అలీనమనసో నరో;
‘‘Yo alīnena cittena, alīnamanaso naro;
భావేతి కుసలం ధమ్మం, యోగక్ఖేమస్స పత్తియా;
Bhāveti kusalaṃ dhammaṃ, yogakkhemassa pattiyā;
పాపుణే అనుపుబ్బేన, సబ్బసంయోజనక్ఖయ’’న్తి.
Pāpuṇe anupubbena, sabbasaṃyojanakkhaya’’nti.
తత్రాయం పిణ్డత్థో – యో పురిసో అలీనేన అసంకుటితేన చిత్తేన పకతియాపి అలీనమనో అలీనజ్ఝాసయోవ హుత్వా అనవజ్జట్ఠేన కుసలం సత్తతిం సబోధిపక్ఖియభేదం ధమ్మం భావేతి వడ్ఢేతి, విసాలేన చిత్తేన విపస్సనం అనుయుఞ్జతి చతూహి యోగేహి ఖేమస్స నిబ్బానస్స పత్తియా, సో ఏవం సబ్బసఙ్ఖారేసు ‘‘అనిచ్చం దుక్ఖం అనత్తా’’తి తిలక్ఖణం ఆరోపేత్వా తరుణవిపస్సనతో పట్ఠాయ ఉప్పన్నే బోధిపక్ఖియధమ్మే భావేన్తో అనుపుబ్బేన ఏకసంయోజనమ్పి అనవసేసేత్వా సబ్బసంయోజనక్ఖయకరస్స చతుత్థమగ్గస్స పరియోసానే ఉప్పన్నత్తా ‘‘సబ్బసంయోజనక్ఖయో’’తి సఙ్ఖ్యం గతం అరహత్తం పాపుణేయ్యాతి.
Tatrāyaṃ piṇḍattho – yo puriso alīnena asaṃkuṭitena cittena pakatiyāpi alīnamano alīnajjhāsayova hutvā anavajjaṭṭhena kusalaṃ sattatiṃ sabodhipakkhiyabhedaṃ dhammaṃ bhāveti vaḍḍheti, visālena cittena vipassanaṃ anuyuñjati catūhi yogehi khemassa nibbānassa pattiyā, so evaṃ sabbasaṅkhāresu ‘‘aniccaṃ dukkhaṃ anattā’’ti tilakkhaṇaṃ āropetvā taruṇavipassanato paṭṭhāya uppanne bodhipakkhiyadhamme bhāvento anupubbena ekasaṃyojanampi anavasesetvā sabbasaṃyojanakkhayakarassa catutthamaggassa pariyosāne uppannattā ‘‘sabbasaṃyojanakkhayo’’ti saṅkhyaṃ gataṃ arahattaṃ pāpuṇeyyāti.
ఏవం సత్థా అరహత్తేన ధమ్మదేసనాయ కూటం గహేత్వా మత్థకే చత్తారి సచ్చాని పకాసేసి, సచ్చపరియోసానే సో భిక్ఖు అరహత్తం పాపుణి. సత్థా అనుసన్ధిం ఘటేత్వా జాతకం సమోధానేసి – ‘‘తదా యక్ఖో అఙ్గులిమాలో అహోసి, పఞ్చావుధకుమారో పన అహమేవ అహోసి’’న్తి.
Evaṃ satthā arahattena dhammadesanāya kūṭaṃ gahetvā matthake cattāri saccāni pakāsesi, saccapariyosāne so bhikkhu arahattaṃ pāpuṇi. Satthā anusandhiṃ ghaṭetvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā yakkho aṅgulimālo ahosi, pañcāvudhakumāro pana ahameva ahosi’’nti.
పఞ్చావుధజాతకవణ్ణనా పఞ్చమా.
Pañcāvudhajātakavaṇṇanā pañcamā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / జాతకపాళి • Jātakapāḷi / ౫౫. పఞ్చావుధజాతకం • 55. Pañcāvudhajātakaṃ